Ka Nupepa Elele, Volume XI, Number 50, 26 July 1890 — KAU AHAOLELO O 1890. [ARTICLE]

KAU AHAOLELO O 1890.

LA HANA 22. Wi'limann, noi oea e waiho ia mi ka papa a iioonoo po la ma ka bih haKwin»; hooholo. Ke 'lii Horner, olelo hooholo, oia ke aua wale ia nei no na laweha!» < noho waie iho no, ka poe hoi 1 hoopa ia e haiia iri& ka hana oolea. Molai'la, e hooholo ia, e hana a e hoolaia ka Ēoio Knhina > kekahi bil« kanawHi ina na huaolelo moakaku i hiki ai i ka Aba Knhina, ka Lntifl Hooia Nui a me kekahi poe keonima ;ia ē ae ke lokahi like ma la mea, c kauoha ana ho\ i ua hiwehala e hana. Ua hoohalahahi ae ka makai mi r Ha-waii aole'kn o hiki iaia ke 'hooha.na 4ku i na lawehala, a oia ibo la ke ano nui o na rpanao naai o # o, Mai liankai wale kakou i ka Aha Kiekiē, aka, e hAua no i kauawai e kilpono ai uo ia niea. Wiliuiann, ke kokna nui nei au i keia olelo hooholo. Ua manao mua uo hoi au e !awe mai i kanawai no kela mea, aka, ua 01 loa nae ka j>ono «j hoea mai kela mea raai ka Loio 'iuhina mai. Ina owau ke Kuhina Kalaiaina. alaila, ke hoike aku nei hii, ua lioo Una koke ia no e a'u na lawehala i ka oana, i»a no e kue mai ana na Aha Hookolokolo Kiekie he umi paha a oi, a me na Luna Hooia he u<ui. Nawahi, ke kokua nei au i ka oleio t)w>ho!o e lll<e me kona ar,n t i»ka, ke t»o|K»bopo nei nae au malia paha he aika kekahi un-waho mai o ka pa (he lioopono no oae ke alii Horner). Pe hea la i lawe mua ole mai ai ke ahi ī xeia mea oiai e noho ana ka Aha Kn Lina mua. Ina he makēmake ko ke hano Wno heaha no hoi kona hoolala ponoi ole ī kela bila. Ua bana hoi oia he bila ioihi launa ole e pili ana ī ke ala hao. Kalu'a, kona manao, he mea pono e hana keia u me keia iioa i kana bi!a, Hooholo la ke noi e wa'ho ia ma Ua papa. Kuhina Brown, heluhelu mai he Kanawai e hooiē J i ana i ke kanawai e jjjii aua i ka Oihana Banako Ilale Let«. Makuika, helulielu mai oia i kana A>ila e pili ana i ke kau» ia ana o na kiiio knpapau, w r aiho ia ka bīla ma ano mau Nana no, hoolaha mai oia i ka bila G m*ololi ana a pela aku i ke kumuka j»a:vui. Pua, heluheiu mai oia i kana bila kanawai ma k« poo no ka hooholo nnua ana i ka oihana kaa mahu ma Hawaii. Malalo o ke kapae i a ana o na ru)a ua heluheln ia ka bila no ka mauawa k lua ma koaa p00,.a ma ke noi hoi a lirown ua waiho ia i ke komite o a ,x alahhO rae ke kauoha pu ana aKu e j ai i«. Pua, ke noi nei au e noonoo hou ia < ela koho ana ma uehinei e pili ana \ ) e!a biU kauawai hooko moraki, hoo } oio la ke noi. O Brown, noi mai oia o waiho ia i le komite kuikawa. Kalua, noi mai oia e waiho ia i ke i,omite holookoa o ka Haie. Wilimaop, be mea oiaio iaa 10 no ;.alia keUahi u»au ninau e nili ai.a i !-u bilu, nolaila he ro<?a hiki ole loa 1 : e koinile hoieokoa o ka liale nei ko ke i keia tu;ui mea. lie kokua loa au i kela t vanaO o ka waiho aua i kokaUi komikuikawa. Oiai iua i maopopo l«a ke ano maoti o kela bila iua la aole e holo iki l na. Mauiuli o # na mea i loaa mai ia'u, lawe ia mai kola bila i mea e hooponopouo ui a maikai i kekahi mau hana hoiaahema a Mr. Kakola. lialauwiua; «a'u i iawo niai i kela uoio o*u «;jhi manao pilikine iki iloko o koia moa. l\o manao nei an ho ano pilikine loa i.a viU !o a ko alii hanohauo ue Mi. Kak< Ui. A he uni aku na olele

pale ana 110 ka pouo o i\a l>ila hoc>]coi moiaki lii. Makapolona, ho īoea ooaio, ua ike uo ku hoaloha o ko alii lianohano aole i kupono ka pauku elua o kela bilā i ke knmnkanawai. Lnka, ua manao oia liē mea pono e haawi ia kela Bila ike komite kuikawa. ■/ >■■■ ... , Hooholoā» ke noi e haawi ia i kekahi komite wae a koho niai. la ka noho i na lala maialo iho i komite: C. Brown, Loio Kuhina, C. J. McCarthj W. 11. Cornwell a me W. H. Catnmings. . Kalua, waihu mai oia Le olelo hooholo e uku ia na nnpepa e h oolako ia niai nei keia Hale. Kapaehaole, e.uku ia na ma ka elima keneta o ke kope hoojsahL Hooholo ia Ka olelo hooholo me hookomo ole ia o ka hooioli. Wālimaua, waiho mai oia i na ninaii malalo iho i ka lioio Knhina. lle'Uia la ka tiu) o ka huinadala i uku ia i ni* Loio ■ e aē mawnho 110 ka lawelawe ana i nā hihia kai'ainia a kivila paha iloko o na makahiki elua i kaahope ae nei, a ia wai la i uku ia ai? T. R. Lueas, heluheiu mai oia he kaoawai e hoololi «na i ku i'auko 102; o ke kanawai kiyila. Waipuilani, hoolalm mai oia uo ko-' ua manao e lawe mai ana oiu lie ,hi!i; kanawai e mahelehele ika a|>ana oj Kona iloko o 5 mau apana no ka hookaa ia aoa o na aiihnu. E hooholo ia, e hookoo'io ia iloko o ka bila haawiua $14,000, ? 10,000, $8,000, a me $9,000. no na alanui o Kona, waiho ia rha ka papa n noonoo pu ia me ka bi!a haawina. Kahookano, waihō mai oiu he olelo hooholo nō kekahi mea e pili ana ī ka hookaa una i na «uhan maloko o Ko haia, waiho ia i ke komite waiwai. Knhina Rrowu, helohelu euai oia he hoololi e pili ana i ke kannwai Baneko Hale Lēta e kakoo p(mo ana i ka i»oe hoahu dala malōko o laila, waiho ia kft bila mā ke āao mau. Heluhelu hou mai ho oia i ke koln j o kana kanawai o pili ana i ka Bam>ko Hale Leta, waiho ia ma ke auo mau. Pua, waiho mai oia he ōlelo hooholo e uku ia kekahi poe kau?ika ma' Kapalama he $840.50 ka poe hoi i haua ai i kekahi alanui u>e ka manao'e haawi ana ke aupnui i kekahi ukh ia iakou, waiho ia i ke komite hookolokolo. Noi mai o Kauhi e ka Hale, hooholo ia.

LA HANA 23. Halawai ka Hale e like me ka hoopanee ia ana; heluhelu ia ka uioolelo 0 ka la i hala, a apono ia. C. Browti, he palapala hoopii mai a L. AIo uiai, e noi ana e uku ia aku ke koena o $3000 no ka eli ana i ka lua hookio waio iiuakaha, Nunanu, waiho ia i ke komite wae. .Kapaehaole, waiho mai oia he hoopii maikekahi kauaka mai o Kalawao. e noi ana e hoihoi ia aku kaua keiki kaue a noho pu ine ia mai ka houie aku o ka Papa Ola. Kauiai, waiho mai he hoopii niai Kaiawao mai, e noi ana e hoopau loa ia ka Papa Oia, 110 ke kumu aole he lapaau ia o na ma'i, u he keakea hoi ia Kauka Lutz uiai ka lawelawe lapaau ana, waiho ia i ke komite malaina ōla. A e kauoha aku keia Ahaolelo i ka Aha Kuhina unia iho uoi o haua liou lakou i ka pa pohaku o Ilalealii ma» lalo o ko lakou mau lilo ponoiKajviehaole, noi mai oia e waiho ia kvla hoopii ma ka papa, oiai aole l-eīa \iia Kuhina maanei i keia wa, a he mea waiwai ole ka hoouluhua wale tna aku i ke komite hookolokolo, Kamai, he oiaio aole kela Aha Ku» liiua maauoi nei, eia nae ka lakou mau hana pono 010 ke waiho mni 1 uolaila, aole ia he kumu e hik\ ole ai ke kauoha ana aku ia lakou v i liU3;i hou i ka lakou ino i haua aī, «aiiu. ia tna ka papa. Kamai, waiho mai o»u he hoopii (uui Kipahuiu mai e uoi ana e hoopau , ia ke kauka aupuui o līaua hooholoia. i Pua, waiho luiii he hoopii <> p;ipa kmka haole a p»n. »ole o !;t

pa&u i na kunalea Hawaii, waiho ia i ke komiie malauia olu. A iaai Honolulu niai boi, e noi ana e weUe ia ona alamii mai alaiiui Lili' lia aku a alanui Wale (Wytie) a e haawiia i $10,000 no ia mea, waiho ia i ke komite o na aina āupuni. lvaluH, waiho mai oia he hoopii, e noi ana e hana hou ia ka Hale HookolokO'lo -o Kona, a i $1,000 no ia hana, waiho ia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila hnawina. ' Kamai, waiho mai oia ho hoopii mai Hana inai, ē ae ia na lepera e hoi hou raa ko lakou ifeu honae, waiho ia i ke komito raalamA <?la. i li. Wi. Wilikokii 'fto ke komite o na ! hoopii huikau, ua hoike m t ai oia i ka | hoopii helu 82, e Jioi ana e ae ia k£ kuai ana 'o na waiona ma nn Jaibini J\oopukapuka maloko o kela a me feeia apapa koho, a e ne ia ke ana -o ka laiK* ijli opiuma ma o ke akea ana ka i pn mai he moa pono e waiho ia lioopii nia ka papa a ' noono. 0 P" ia bila oia poo. Hoopii 83 e a<oi anft »° na haawina lehulehu wale o* na ' lku oi ' ,ima aupuni ma ka apana o H-ana a P e^a aku. Hooia raai ke kc >mi^e he pono e waiho ia kekalii n^ au noi tna ka papa a o kekahi hoi i komite j malama ola. He lioopii 84 e iroi anaj e waiho ia kekahi mau hoopii -"na ka papa a noonoo pu ia me ka bila īiona ia poo. Hoopii 85, e noi ana e malama ia ke kuleana a me ka pono o ke A.lii ka Moi a me na kanaka ponoi o ka aina, a e hoomau ia na Kuhina maliina o kfi lakou mati oihana, a e hoohoihoi biOu ke aupuni i na liana kuloko. H«oopii 80. e uoi ana e lioololi ia ke kan£(,wai i liiki a> i ke hoolilo aka i kekaUi mau apana a.ina no loko o kx ipaua o Hana, a he -elua mau hoopi? e j}ili ana i ka uku o mi kqmu kula, a e pili ana i ke Vaicaua wai « . me na ala liilii. Hooia rnai ke komite he pono e ivaiho ia jna ka papa a noonoo ia e ko komite o na bila haawina. No ka mea e pili ana ī kela hoopii e i ana a\>le e liiki i na lunn oihana anpuni ke hana ma ke ano lie poe lima hooikaika, aka he hiki no nao ia kakou Le kamailio, a me k; i mea e pili a«a i na kahunapulo aole e- hiki ia lakon ke hoka'e wale aku i ka lakoii tnau hana iwaena o na hauiuaiia oiaie malaui'i ia ana ua hana ilo3;o o na ho' ta kula. Oielo mai ke koui.ite he mea [>ouo o ka hoopii mua e \vsviho ia ma ka papa, a o ka elua e waiho ia i ke komite bila haawina. Balaxxwina, olelo mai oia, he hui kauioa hoike, a he mes; ai\e hiki ole i ko keia Hale ke kaa ua pono, aka, Avahi ana, he mea pono i;<o e apo l ao aku kakou i ka hoike. K e 'lii Homei', he lala »■» no ke komit.e, aka he pahaohao loa nae jaa haua, a ko makou mau Luna Hoomalu. K_o hoike nei oia i kana moa i manae he pono me ke kaukai pu ole inai i me Jia lala e ae o ke komite, Oiai aia w« ka olelo HaMaii ka hoili:6, Uolailn, aole mea hiki ai ia'u ke ha aa, eiai no hoi, aole he maheleolelo. B. W. Wilikoki, aa kahea. tiu he ha-, lawai na keia komite oiui ko 'lii hano'| hano ma Hawaii iloko o kel a wa, no ' laila, ua hana ia ka hoike a l iooholoia. j Ke'lii Horner, na kuhi howa uu,' apono ia ka holke. j Kamaki, hoiko mai no k< kou\ito o; na aina aupun' ma ka *iooy ii e noi uua \ p hoomoe ia ona pa e 4 pu i niai Ma-I noa mai, a e ha»~ 4 wiia i f?,000 nh ia mea, a o hoali- ; a ua hoolala ana| no kola ha»' ki Kapaeh U( [ 0 UO i oia o apono īa ka hoike, r t Q xv; ,iho ia mu ka papa a noo* nt>o -p U m o ka bila haawina. lioo'lo'' j ia. Kamaki. hoiko »t\a» no ka hoopii e noi ana i $2,000 no ko alanni ma K»' lawao. lak o, noi nuii oia o apono i<ala hoiko, a o waiho nut ka papa a mlh" noo pu ia ka hila hsawina. ■ holo ia. Kamaki, hoiko mai oia no mite o apouo ana i ka hookaawalo 1 $<1,000 no ko ahu.ni a hiki i ka po o Kanuk.i, w ia ma ka « noonoo pu mo k;i b Ja haawina ! i !

Mnna no he hōike e aponō ana i ke noi e hōoloihi ia aku kekahi inau alanui nona ka lilo he $15,000, a me ka hoōloihi hou ana i ke alanui Berita' niii nona ka lilo he $6,000, waiho ia. nip. ka papa a noonoo pu ia me ka bila h^awina. |Nana no, he hoike e apono ana i ka hqokaawale ana no kekahi af|nui, waiho ia doka papa a noonoo me ka liila haawina. Makāpolena , no ke kōmite waiwai hoiko mai rio ke noi e pili ana i 1 ka haeeii ana mai i na uku oīhana aupuni a pHu, tne ka hooia mai e wHiho ia a uoonoo pn me ka bila haawina, apono ia ka hoike. A e hoilioi ia ke elala a kekahi kanak.i mailoko ae o kona auhau ia ana i 1:70, a e hookomo pu ia iloko o ka bilft haawina. Kuhiiia Waiwai, noi mai oia e imi koke an>» oia i kekahi mau mea e pili iloko o ka oinana waiwai, a ina e 1 ana iaia kekahi mau mea e like ma'ka nieai lioike ia mai, alaila, e iio oia; hooholoia. Wilimana. uu eaawi mai o Mr. I)i--linahama ia'u i kefeahi man buke liilii 0 hoakaka aua i na mea e pili ana i ke aUi\ao, a ke noi aku nei aa e ka> aua ia, īe-aelemi, mai o;a e kaana ia ko W e ' \Vhite 4 ' lel ° kooholo, e UoobbJoia i ,000 e'hoou 0 '- 10 irf iloko 0 k , ;i bllft haawiua no keka'^ l * UIUU TOa kna aku o Lahaina, waiho ia papa rne ka bila hooholo i uo na alanui o J-anai, waiho īa ma ka pap.i me ka bila h.aawina. Ke> alii Horner, hoolala mai i kekahi kanawai e pili ana i ka Baneko Hah> JLteta. P. Isenberg, noi mai oia e hapai ia na hana o ka la. Kalaa, ua huhewa kela noi mawaho ona rula o koia Halo. A waiho mni la oia he olelo hooholo e pi-li ana i ka Aha Kuhina no ka hoakaka ana tnai i ko lakou kulaa. Kuhina Waiwai, ua niakaukau au e pane aku i keia olelo hooholo. Ua umamalu mau ke kulana o ka Aha Kuhina uiamuli o lea haiolelo mai ka nohu alii mai. Aka, he mea oia;io uo, aole i loaa ia mak?u kela haawina. E lioike pololei aku nae au, okp makou ake uui o ka huoholomua i ua hanu o keia Aha Kaukanawai no ka pono * kaulike o kelu a me keia. E noi aku ana nae makou o haawi ia ona haawina no ka hoo' lio-lo niua ana ina hana kuloko oka aina nei, e laa ka hoohohonu liou aua 1 ke awa o Honolulu nei. A lio nni aku kana mau olelo no ko lakou ako nui o hoomakanlii rae ka hooholo mua ana ī na hana oke aupnni. Kanlii, hoike mai oia, ua mahalo loa oia i ke kulana o ka Aha Kuhina, aka, he nae oia ekakau ia t a e kakauinoa ia e na Kuhina a e lioolaha aku. Oiai ina he like kō lakou puiwa wale o like me a u nei, alaila, e pala* ka auanei paha lakou īke ano o ka lakou kalana hana.. Kawahi, he makemako au o hoaka' ka aku i kekahi ra;«u moa. C- lbxnvn, ko ka noi malalo o na vula, °i a < papa i ke alii llomw • lY'iv> > iiinlm ia a hooliolo ia. ' Kawahi, m hoojmau aku la no oia i j ko kamailio h.*». a» rula la mai la nao o ka j Ko ulii mai oia ho 01010 hooholo o hina Kalaiaina o weho koko ia na l«l« \ wohala a e !\oohana koke ia a»a na' alanui;, a e h<* u iku kiia Hale no ka; nkn aaa ina hlo oia lioohana »na. j Ho man olelo oao kokahi a k<? a!ii ! hanohano no ia kiimu hookahi j Wiliuiana, ho n|akomako au o ninau > nku iko Kuhina K-ilaiaina. hoaha | ko <>la o kela poo ho maksi\i|\ | p?iha' | | Kuluna Kah;iaijua. ko loa \ nei wo o ! l!ko n«o ka moa mjaa no ko Inkou ola. 1 Wi!i»wana, nawiii e uku 1 ; f. Kluhina Kalaiaina, na ke aupuni. i ] ilnnaua, Iw hooia mn no anoi ka! \ « i IKhvU i n ; \ U\ta k'koo no ia !hv ' okj ! S k. na ko'u ! nao. j ; i i;

Wilimana, aole paha he raaa bila 1 liaawi ia akn imua ona? Kuhina Kalaiaina, pela io no. Hoomau kc alii i kana kamailio aua, oiu hoi, be raea maopopo no aole dala i koe ma ka waihoua o ke Kuhina Kalaiaina no kela haawina, Ano ia keune no hōi i hiki ole ai i ka Litca Hooia ke hooia mai, a ma ia mea ūa malama ia na lawehala mamuli o ka anamo ponoi aha o ke Kuhina i na lilo ma ka aie ana aku me ke kankai mai na ka Ahaolelo e hooponopono ī kēla mea. ' Kuhina Kalaiaina, ke 'hoomaopopo au o keia Hale ka mana kiekie loa maloko nei oka aina; a ina e kakoo mai anaka Hale ia'u, alaila, ua loaa hoi ia'u ka iwikuamoo e hana aku ai e like iiiV> kana kauoha. Loio Kuhina, he wahi pohihihi iki paha kekahi ma kei<| mea, oiai ua hoike mai na hoakaka aua ake alii limaua i koua ano maopopo kupono ole ma keia T!ioa, oiāi eia no lea haawina no ka malama ana Ike ola o :ia lawehala, lfole i pau loa i keia wa. Aole lioi he pili iki oia mea "no ka hoohana ana, a i ole no kn hoohana wale ana paha i na lawehala. He manao nae ko kekahi mau lioa o ka Hale he makemake na Kiihina e hoonoho wale i na laMehala, aole pela ka oiaio. He makemake loa makou e hoohana ia lnkou, a no ia knma i koho lo > ka'lii ai mftkou ma ke kpkua ana i ke|a t olelo hooholo i lawe ia t Wili(fhuia, ho kupanaha loa keia •*<». Oiai H&, ike '<W ka hoike a ke „ u . . Woiwai pa# laa ka hanwiKuhina , v . , , , , ■Hiuua ana i nu lawohula. na no ka m„ , , , . , , , Ke Jp .uoD« « l hoKl ° hoo , Lol ° .ka Aha Kiekie, M hopohopo nei nae au o liookahuli -* a ana ' a a e iae au iloko no o kela ho^O^' 0 aua a ka Aha Kiekie, a ina owaa mea mana hoopuka koke ia kela hala e a'n i keia auina la no i hana. Ua kau.olia ke kanawai pela ahe me» hiki ole i ka Aha Kiekie ke hoolei ae i 'kela mea, ke noi nei au e m nau ia a*no. Ke alii Horner, ke « e nei att I** hoololi. Ninaii ia ka hoololl aho 50 * 0 *' 1 " Peresidena, heluhelu mai 11 * ie palapala poloai iko ka Hale > kouiiio mai o ka la kulaia, lulai *.' ka helo ana i ka aha hulahula mā'o.

0 ka Halopa ikau ma ko aliiiihi o k)i la 1 o luiai. Eoiio uiai ka Peresidena i na ko mite malalo ilio uo ke uoi a L. Alo: C. Biowu, ua 'lii Isenberg a me Piui, A. P, ILapaehaole a iik 1 Kuhina Speueer. Nawulii. waiiio oiai oia i ka olelo liooliolo malalo iUo: Oiai oka mauao iokalii o na makaaiuaua a pau e haua ia i kauiukauawai hou e haawi aua i ka pouo kaulike i kela a uie keia. E hoohoio ii, e uiuau aku i ka Aha Ku hina o hoīke mai ina ho manao ko iakou e lawe mai i kumukauawai hou uialoko o keia kau. Kuhiua Biowu. ua makaukau ka Aha Kuhiua e j>aue Loke aku i ke!a olelo hooholo. uiai ka Peresideua, a ololomai jua uhoua uo i ka luua hauohauo e j uin;. » aku i ua Kuhiua ina lie luauao j ko likou e hookahuli i ke aupuui. j vv<ihī. kuo oia ika rula aua aV » jPerei>.dau. i Kahaehaole, kahea ae oia ika luua ; hanohano e ku uialalo o na yula oiai he woa hiki 010 iaia ke kamailio ke | ole oia e noi uina aku e kapae ia ua i rula. I Nawaui. uoi mai oia e kapae ia na ;»«lā i hiki ai iaia ke liou mai i ' kana olelo hooholo. I Kauhi, olelo mai oia. ua ahoua e i hoihoi ho« ka luna hanohano i kaua {\>lelo ho^holo. I .Nawahi. h >ihoi hou oia i kana olelo : hv>oh\*lo 4 a uoouoo mai la e kap&e ia «u i laki hou ai iaia ke lawe hou i Pei\sidena. aole o u ike iki hoaha s ia ka-mea i inakemake ia, Nawahi, ninan akn la oia > ka Pere ina aolo io ona maken\ake e | !awo ia inai kela 01010 hooholo ' Peivs>dena. \vl« \sran i ruta aku ne> Nawahu >na jvla, ke lawe nei an a noi hvH\ <»ku. K*\vaehaoUv noi oia e Uoonwh* ka Kale a noho hou ma ka hova \ ,$O. I hooholo w.