Ka Nupepa Elele, Volume XIV, Number 11, 26 March 1892 — Moolelo Kaao NO KAUMAILIULA; KA Pua o Kanaka Maikai; KA UI E KUKO AI KA NAAU O KE KAI MAOKIOKI O KONA. [ARTICLE]

Moolelo Kaao NO KAUMAILIULA; KA Pua o Kanaka Maikai; KA UI E KUKO AI KA NAAU O KE KAI MAOKIOKI O KONA.

A o ka lua ole hoi nona ka nani i like loa me ka imu ahi enaena i ka po pouli—A o ka ui hoomalule uhai puuwai e hoohai ai ko ka honua. MOKUNA XIII Ka hoohui ia ana o Kaumailiula ka ipukukui uwila kamahao o ke kai maokioki o Kona me Ulamawao, ke kukui uwila i hunakele ia o ka ai na pali hulilua o Kailua i ka makani Mahope o ka pauia ana ua hoike aku la o Kamahu imua o na alii, e hele ana ka huakai alii ma o aku nei o Kailua no kekahi hana i hoakaka ole ia kona ano, ma ke kolu o ka la e *ee aku ai ka huakai alii. A i ka la elua, manao iho la o Ka umailiula e hele e no laua, aka, aole paha e oluolu mai na alii. Nolaila, a pono no pane ke hele pu, aka, aole pela ko Kaumailiula manao. No ia m** ku ae la laua a haele aku laua huli i kahi o na makua o ka Ulamawao, ola o Kaahokama me Pohakea. *** ** ea *** aloha ino k* la kou nei a hoomakaukau ia ka imu puaa. Pii aku la o Pohakea iluna o ka puu kiekie i kapa ia o Ulamawao, ma muli o ka inoa o na opuu daimana nei o na aina pali hulilua la o Kailua. Ua hoomake ae o Huakai keia inoa ma kana mele aloha i kana kane Kauahau a oia iho keia: Kuu kane i ka uhu kai o Maka puu Uoki i ka lani ka lae o Kalaau Kela pali makua ole o laila Anu i ka ua ka pali o Ulamawao A nolaila ka hele ana mai o Hiiaka i kii ai ia Lohiau he hope mai ia, a hoomana no keia moolelo Iho mai la keia komo aku la e hoomakaukau mai olu** ka malihino i ka hale, A makaukau no aku la lakou nei ma ke awawa a hiki ilalo o ke alaloa ko lakou hale loa aku nei no ia a hiki i ka hale. Ia lakou nei i haalele aku ai i ke anahuna, ua ike ia ka punohu a nee awiwi mai ana me lakou e kakoo iho ana ka mea na liilii. Komo aku la lakou nei a kuhikuhi ae la o Poliakoa ia Kaumailiula. No ia mea, hele loa aku la ka ui a aloha aku la ia Kaumailiula me ** honi ana i ka honi malihini e ko mai ana i ke ala waio***** O na onohi maka o keia ui *** loa no me ka mananunu. I ka makaukau ana o ka pa * **** iho la lakou, mali** * ** ***** pa ua hoomaopopo ia ka wa e * **** o ka kakou m** lani imua o keia poe *ha wale no. Ku ae la lakou a pau i **** * pane mai la o Kamahu ** ka ***** Kaulanapokii ua ***re ia *lu: No laula, ***** kau kane; a honi ae la laua i ka honi ano o ka maleremonio. A laila *e k* ko ke kaulanapule ku le*** a po ua mea mare ke kuleana i ka a ko nee ao la ka lanakai alii ma uka o Kapuukoa, no ke kahua lealea mauka o Kulakahi.

I Ua iiooimnee ia na lealeu u-hiki i ku iioeleele ana, mamuli o ka man&o o-Kapalakaok»hinalo,-a«'hiki no ke t heomalamalama ia ke kah'aa e ko ka' ■ kou ipukukui uwiloi •; * i A<iib no hoi i maopopo i na mea a pau he ipukukui uivila,j3QT? ae ' I k& iho apa aku o ka !& k«la hnli o ka poepoe 'lionna, ua nee rp»rr 1 itui niau ul pono i Jl&l£ima ( » ■ ■ .;• . •■ -■..j .m . •■.' ■."• ( lama. - ' % A ua hoomalamalu'Aa ia kahjja holookoaj' holo%e la ka' fha!ama!»tr& iluna o ka'welau pali t» OloAaoa & ffie ka.-la»t p«Hi o - V; '-' ' ; '~*. (> ke lealea Aia n6"S)al OKiluma a hiki i Aoa, aie kaiii puu e held aku la £e luulani. 1 * Ku ilaila a holo aiV'ka anao ka nlii i KShi e kiei ihd atō-ka u 0 Aon ' - ■ " Alaila, gafta k&alahao a Ti a'kaa .;i«. ' r. o keia ke. o ke . M o.ka papa liS'onolioā<>h<3' a""K;apa^^ J ' laUUiln. *'• •"*:? e i l . & ]Sfa laiaknii ka. rocrho o Ke^olauloa' ije jsi? i ka waisv« -1 ke an«l<iar o leakfa,*l> oo u -waiv/frf' "o t Koiiau'm/o^^ ; naio. . » A i>els 6o li)>jfe^t^īau!oa'p<f t i ■^B^!^o^t'aoao. - s £ia '•••! ka' wa i nee nui ai o ' opau «hīmnna ■ o na mea a >>*«• *' r ■ * ftt.m>iuawa I Tiwa" a haalele f ākahi īiO k„ inCsj&po i na ahi i j>£U ka laou i hele £jgaijL?, ( lleJe iikV liv n$ fulu llīiia .pu ' Kauuiuiliu!g i tst£ ki ilaimana t* o ua aina pa]i #Kailuai s'ka mala"nsi. V»"' iT-' .*#•'. ■•'.-> ■ ; > ■**♦'*'• ' , f ■• Nolaifa,* r ms i kapaia ai ka iuoa o'i* W4l)i*j6 "Slttlama!ama. ' . A i msa ejr>olo'pons hana.no .iīo ihō liio t Mftlanmla *• oia ea lawi na \ifebi > pau e koko ■fl k"e mfii Sua. «huja o -Kamahu ia Ulama t - ilu_na-o ka 'mu a Ka' 1 4»«nēbti*ne," a ua lawa ia no la'kulā 6- i A;oa v . Weiw ia na.Jdal"fli&.-1 a» }io nei, p L ;||jioa ka Pere6idena o ua t haua, i|ui)ft ia o k«hi puui. •* *j r "*.A iilo akw UlB. Malaeakepi) ka pehi k -; "ana o lsa .■ci!a*flo"a a ekolonlu if**ka ' po ljope. ■ i$ o iKuwa, hao |I&teu la^ppJ&ea^i^L»-hiki ī ku pul.a l ,,m*Q lūi»aaau u kiloi aku !a i ka ulu, j ■aolo nae i kenno iloko o ktia moolelo ka puhaiia o"l"liuai}bau. i Ivo ka mea, heßßiJLiiou lou ilio uen 1 uo.j<i. Lelo aku la ka ( ktm pono aku i ke kahua, haule mar la no ma keia pii ana aku o Aoa. A la īluna a loaa ke kahua ' * -m T īho la. [ ™iH fi ■ ii. ī 1 u n ei o I<e kifwfc kna aVu h kei'a pii J ma oa aku*% i ke pa ''4* ]j"koe | hiki i kā o A\ r aihae piojho j "lptehi ho» i o A uiu, oi» a pu rfke!^|ah t hou makui oAa » -<fL 03ui !a o e, iiolo ,kaf | mo^.S v ' 4 4 Ak», -'peni oiui ui ī ,ialo « kap o| fko«i i j P uo iu ma 1 jiw.Uii 1 p;i ui ka lqn|6jx9»f iiuuu oiea ; -' •««■• ' h..:.i ®V|, l||? ...hu i« 4 h^| Mlahaia" ii:i y*uuK ■ 0». ... !3SP»-' 3»> , > »'• ka plu * t*oua hoa, uwa j P>« pijij? 0 'r:»;r a ka t .M^(u<«?ti,nc. " ■. TV* a niea, !a i^Jgßnr uu Cu )u Kup'iil uwE [ae hi no hoi T?o lt»iHr%>irTc. \ Helo aku !u »tt iia'nei a palffejMi£| | h»a lele kaokao4tū \*4<. x ulu i ' kuhuwai 0 Loeawai a kuu rtto •' i||

i!*e'mnu feekou:i poholo walu !.o halu uc, uh inoui 1a e k,n ikalka U«ki o k«r. ulu fee f(> kaolahao kokoke uo e paa loa falTc. E uiio 1110 keit». e nana i K e kiih-ua-o Ki\ Waiia, uia k« mile malihia >iki akii o kii Aoj. *Als*kii $kVana'"l Kaliiiuiai, niuūlen ihd% k<S o , lvapijuko;> a ft&~finu!o aftft 0 kā iaj ula kokoke i Ise!a-.jMau e'ku la. ' ' " "* <•* -* f r $ * Ao ka lilu' a nel mAa u>olio be ,p*o haku nui raajbll no*aojc i haaa ia." , 1 keia a?uit i oQkaLi r.o e% ae U fju, pih a * ija .j>obo a pjti o na alii ,Ckkey> Kx>oJjiu. , E<iok«o la.n?jJoalea qua i o # jiei ko* i>oe a ( iho ,no hqrJOe i iui kmmka' iOoie i ma kahi o 4ca 1 KanaV a. A ioa hei e hui īa pn kaoaka & £0 »m,'KooT»u elua, alaila, k'fl|n miliōīin.' ' no uaha k,i aila o keīa i » •' - Wml; -a&, iiuj kiV aila. Uhn, oka nae» iio «kS ia 1 nul_ al ka maīamalamll p kraa po. *, / *AkoakōSf mai !& na moa a pau ma ke knla lanla o o Malumalama, ake Icat.ro ia noi ka noonoo.o na mea a pau e ka ikaika hnki 'o Ueia man nan'. Ua olelo ia ma na mokuuu mua o keia mooK'lo, o Kanmaihula hookahi *valoTho :jo ia i kona ano. J Aole hoi i loaa he kokoolua kupo uo.e like me kona ano. |{e mea oiaio no rtae ia, e nuna ia Manuahi a © oaua hffi ]ā Kaupea, aka i ko§wa ke hoomanao ae nei ka m#A kakau. Aole oo fca i poina i ka mea kiekie ka hana apa i kokoolua nooa ua kupo 4io uo nae hoole ana. Olai, aote no laua i hanau li'ke i« manawa, a ua ano makna o Kaoro:iili ula i keia wa a h« opuu hou Koia, i ko lana4ioohui ia nna ua kohu m'aoli uo, a.oiu iho !a ko Kaumullmla ■ kooīua u hikH kona Jbatl la hope, * Uuia j»e la ka po !701 ahu ia,k%.Kni tuu me ko J;oi - hou . la : kou i hope i makaua Iha' ku aina la C V/ehp ia ai ka hwkupu. * ' v -' " ■' ' M- ■ >; - Ika hikiana ika i# iawe mai ia ko Ivail»ft poe f ' makana, lie elua puu e O Olpmana ke ulii o Ka*'lua kmg mai na haole i keia inoa uo,^ka^ kule, kapa mai hoi ua pate he mafcp,re O ka nui o ka waiwai "i aole e pau ika helu nu|pft a3#ftftift liawe mai la no hoi ko Waimanalo i !<a lukou i na wai wui o ano lik3 |»e, Kalaiioaki ka \no oko !ailii 'fii A^au*Tkhei la ko Kuiakanakahelepo ko laila aTii k» mea nana ī hookipa mua :a lal'.ou. : 4 lpXana ihope aoie i kana ka\iui I o ka uaifeoho ia o ' waiwai aia rk'W ke a oi. t I"na la -lilo ;f6 l*a o l'oha ke'a*Jhe,teihfKa nui a ki ek?C <ma^J ha nohaao a wMka'-i/ūiwaii Ii U-1 ua ii!o ao la o}A r n t0 « 1 e aj i §)Ssiua lfe l£e tiie flfek-'.ihi kajSpka ■ . Aka, ua haawl na loa i ka hoaiiona kiekie oajpuei)lje mau nei i Ka laWjsi«iiiJ[ei. Lilo ae la ia a|.tau ana i ke kahua fsah?a.-:"*' i Hula aaJa ia la^eieele-o :i |t>ftojtj ihoia na a [iau ao'o $>ka j ka~ rffek«lichj, uo !i ka uhui, hlo ae ka hs'u? b ua ij>au j uītm>a !ike ula J?un. . :. 4 ..0 . fcoy.kuu lioi, u.h<!Oinakyul»*ui , lho ka i līiuiijūuiltt o iiole iv i K»nfc''ho. -Ā la a i»|ki t <• [le »L kii f=#ssH£jV.ai o na aiu'hi£>;»»ha «iui Jo la I \y<4llli,ai [a *n/lakou k.& »i I ui a ;*> āku l<» oia i\a »l". . uui uo ka i' Uuin; tisji a o ūielo pu rttyar<: k u 710-.i \ihv. !h n ' a pwiM Ka h^u^: na īa 1 ikona p.v%iok I