Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 34, 22 August 1883 — HE MOOLELO KAAO NO LAUOHO GULA NOHENOHKA I KA IHU ANU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO LAUOHO GULA NOHENOHKA I KA IHU ANU.

— n»p'pj|jrwi® - ■ HfiDU 1. .[ he Moolelo keia ua hoopuka mua ia no' ko..kal»ti olelo- laakualiine'lē' inau jas>: bafii'iL,ie|i:uliēhu i hala ae mahope; aki,.iaa- : muli o ke noi pinepine ana mal a kekahi poe heluh el u i ke kmo .■ o ka Elele Poakolū, nolaila makou e huai p«u hou aka nei e like mo kn ioepu muu ia ana, ne ku pomaikai i 0 ke makou pee puoi heiuliu īu kup.n,," : ~ « ~J KEKAHI manawu I huīu aku ne:. .ho ! ? f p e *r * | s.i.:karna::i:-:c ke. kekahi Moi. none ka I noiīea hiki ole ki hoohe.llkei». tne.Jcekafa>; rr.ea kine ron knhi mo ke ae uei e liko me i konn pani, r. ua k.apr.in h«j oik o i Guia Nohenohen i ka ihn aou; no ka oicfs, '! ua īike pu keau mau ewhi lauoiio.me kr. pa~ ! aeao maka];; īof. a h»? hulall ano e hoi ke ppru:- n.kf. ■; r, o maewn. uīiip;. nuukui nua :.iui .uo". i īo r. hik', ī koiiā tni.o.i wawae, lia ii:e rnr. a ia olu mn ke akea me kona mau īuuohu nrT.'7r: maewa e :īonki:.wciu wale ana:. : ;:ooi:5.u;.s.n:: ia u; e nn, po3. r. r. konn. m«a ioīe :\i]h!I ua nīlio pu I;:. nīn na ūainimua a. ne ka nmml. Ako. hoi. ht me a nne hi.fci olo l-,T: na;>n r;ī: :i I r : t uk-; j{ri h^iouuioia i kr- fs[ohīl, .Aīu ī-īoi-. i.iii hīo; opioi.'lo- n'iawaonn o konn mnu aupunī e pili kokoke mai ana. aoln oia 1 mavo waUlne. he ul no hoi, a he nui koua r>vai. J ko n. a mnpawa ; ioiio ai no na mea a paa i kauuulioia -io Lauoho Q-uIa I^ohe-

| ēohea, iw haulehia oia i ke aloha kulipo noi fca, aka. nae, aole ola i ikemakn iaia. Aol<! fiki īam ke ai, aole hoi e inu, nolaila, un hnJiiJlMi;k_Qli.,"e. hoonna eiku ia i kekahi e i.OM la e-noi.i kona lim* e puili īloko 0 na palama a ka mare ana. Kauoha ae la oia e hana ia kekahi km nanr loa »o ua elele uai, haawi aku la oia iaia hookahi haneri lio a keu, me na kauwa i like'ka 'aiii me ia, a kauoha ae la aole oia e hoi wale mai me ka nele i ke kaikamahine alii Mai ka manawa 1 haālele iho ai ka elele I ka.Moi, aole mea e ao a ke alo alli e kamailio ai, o ka nani hilu kiiohana wale no o ua kaikamahine alii mi; 10 ki Moi hoi. aole oia i kanalua iki uo.ka afe ole mai o Lauoho Gula Nohea i kana noi, nolaila, tla kauoha koke ae ia oia e .hoonaakaukau ia: ka hana ana o na kapa nāni loa noni , a me tia kahiko hule no kona iOau hooiuana ana. ; Oiai na kamiuui e hoopapau ana i ka* hari& no nft mea a ka Moi .1 kauoha ai, ua hiki Jtku l«..ka.dele -i iee alo alil.o ke kaikamahine nani, a haawi aku la i kana wahī olelo pokole; aka, ia la, ua hoopoina ia^paha na. uianao maik&i o ke kaikamahinē alii, a i oJe ■/■■■■' ' jar.aole no paha oia i oluolu i keia noi, no Jc& mea, pane mai la oia I ua elele nei, "he n^lhalo no - kona -i ka Moi, aka, aoie nae i manao. oia nō.ka mare ana, Haalele iho la ua elele oei i ke alo aiii o ke ■ kaikamahine Mli me ke kaumaha loa o ka manao no ka hoi nele aku. Oa hoihoi hou no hoi oia i na makana a pau ana i lawe mai ai mai ka Moi mai, no ka mea, aole i lawe aku ke kaikaoiahine alii i kekahi makana hookahi, a no ka mea hai, he mea hiki ole oe ina lede opiopio ke lawe i na makana mai m. kaae mai I waie ole ia; nolaili, ua hoole oa ui nei. o ..ka. Laaoho Guia aole- e- lawe i fcekahi o n& daimana nani a me kekahi mau waiwai makamae e ae, aka hoi, i mea e hookae ole mai ai ki Mei iaia, noiaila, ua lawe ae ia ia hookahi hapaha pauna o ^ na pine I ka wa o ta elele nei i hiki aku ai i ko :Jta knlaaakanhale alii. kahi enaa e kah 1 » «" ttt>l'iiia me kt hoomftnawānuf, art hoi, ua' HNNĀaumaha nui ia na mea a pau no > kona •lāwe ōle &ba «*i me ia- i ke kaikamahine Laaoho Gu!a aām, a hoomaka iho la ka Moi •ej^ me he kamalii la. CJa hooikaika aku iab%a e hoomalielie aku iaiar 'aka, aole nae i na. : . ' Aim kekahi keiki opiopio ma;"ke alo ■ alii, aona te n&ot I fi"fe "me iea fā-,--a oia" hol ka oi. O'lm.aii ma ke aupuni a pau. No ka waipahe o kona mau helehelena a me kona noiau, ua kapaia kona inoa o Avenani. Ua aloha ia oia e kela a me keia koe.nae ka poe e hu-wa ana iaia, me kā manao mamuli hoopunahele loa ka Moi iaia} a haawi i kana mau liana iaia. • ' > . Oiai o Avenani e kamakamailio ana me kekahi poe e ae no ka hoi nele inai o ka elele, oiel-o-.aku-la--om-ia-lakQU-l--aole- - ihana pono iki ua eleie la. 'lna owau ka ka Moi i hoouna ai e kii ia LauohoG-ula Nohenohea,1 watii4ana ia lakou me ka noonoo oie i kana mei e kāmāilio nei. 'ina ua hiki pu mai la oia me 'a'u/ Hele koke aku la ua poe manao iao nei i -katMoI a'hal aku la : nE ka.Makua, aole oe'Hke;i kā Avenani::i-o!elo ai— ina ka -oia -kau Lhioanā ai ^kii ia Lauoho Gula Nohea, i na.»ia hiki pu-mai laoia ia nei ffie ia. -E lohē Aol- oē1! kowa "manao- hookiekie ! Ua hoopoka aē oiā'-ua oi.aku k#:na*tahaka naaikai namua ou e ke alii, a e aloha ana ke kaika» .mahine a-lii Jaia>a'e: hahai-' 'no". dia iaia-.ma na «wahi-a.pUuAna e hele al,s - • Wo- kela •mea,-' «a pii iho- ka huhu o ka he 'hahu-i oi ak« ka we'liweli, a h'oopoiha ihoia oia iaia iho. 'lla ! ' i hooho' ae ai oia5 iie hoolienehene l|lei'ka:keia.kauwa'ixtakawel'& no knu hoohoka ia, me. ka hookiekie ae aia maiuoa o'u ! B hālO^iukou !— a e " kiolu aku iaia iloko o k&-.h%iiē':ĪMrera Mi, a o hookii iaia a.'malee i ka p&Io::'.1 'Awiwi'koIw p.ku -.p. rū. ker kiui o ka Moi e. hui: ;r. ke. poe hou nunn i. nip.nia waio, uio ko Lākeu Iiaku wpIo :ho ne i nau ololo iieu; a o innei hoi, na poinp ler. Laia karm nioa i kamailie si5 RVun hohrhukī u'eu ■la iakon kia o hiki : ka tov»e;;o, me Im hoopoino onu i pa c!;u muluna ena. Hc wuhi maun maīm wnlo na Imnn wpki e moo af, r- mni makn koko o:a no ka maloo o puu i ku »vai, f. 0;e kekaiii ui. mupnna līUKu e paki hihi mai una nui ue kainii u l:e towe'raj maīaila oia i Im?.- af- i leekahī muu kulu wai. i hooma-t; in. n? krr. niaīoo n kona puu. 1 keieahi la, oiai oiu o uueain! unu n nawahwall Io3, hooho ue h. ia mo ke kuuiuhn: 'Heah.i ia ko ka Mo: kumsī o ka huhu an.a i'aa 7 Ao;- ho kauaka \ t?i at;w. ko nlohu iaia mamua o'u ! Aoie »oo uu \ hann i kokahi mea kue- nona,' Ma ia <?.' ho'e ne n.-ia ka .\loj m.u koui kokake i ke toweva, i ku iaho ;\v>a I k:i !s:u q fca mea anu i qiobft ah fcu iho ).- m o ō.mioho. Ak^ fi.Oj; o kn poe o ka 'pu aqu ;a,

. ka poe i hoomānhala ia Avenani, oleio aku ■la'lakou i' ka Moi. : j *E kā makua, h'eoha kou pomaikai no 'ia I mea ? Aole anei oo i A-n he kanaka iao oia?' : Pane mfti la ka . : •īl heloaku ou-kou ma kahi e; ua malo-.iiaiie au e lohe 5 kana mea e;olejo ai..'- ■ ' I kona lohe ann -i kana mau olelo, ua ha-loiloi-iho la kona mau waimaka, Wehe ae la oia ka puka o ke to \vera, a' kahea aku la i ke pio. Hele mai la o Avenani .i kukuli iho la imua ona.me ke'kāūmaha kuhohonu, "a honi iho la i kona' ra.au kapuai. 'Hea la la ka'u i hana ai Uoaa mai ai ia'u na hana ino ia e iike me keia?" 'Uu olelo Iienehene oe* iafu-a me kila-. eleie, .i.-pane īho ai k.i Moi. 'Uaolelo kaena ae oe j e o oe ka:u I hoouna ai e kii ia LauohU Gula ho'ienohea, i na na hiki mai la oia ianei.' 'He oiaio n'o ia,;' wahi a *Avenani; 'na'u no e hoopihapiha aku iaia me na olelo hooianalana he nui no kou mau ano kupono k.iekie e ka Moi, a ua lana kuu manao, aoie e nele kona oe mai, a iloko o ia oieio anua'u pela, aole-au i puana ae i -kekaHi mea ano ino nou.' . Ike. maopopo iho la ka Moif'aoJo" io no i hewa o' Ayenani. Nana huhu ae la oia maluna o ka poe- niania i kana punahele, a lawe pu ae la oia ia Avonani me ia me ka mihfiho no ka hewa ana i hana aku .ai iaia. Mahope iho o ka haawi ana aku i paina ahiahi mailiai nona, kahea aku la kā Bioi iaia e hele mai iioko o kona keena alii, a i ak.u la : " . . _ 'E Avenani, ke mau nei no kuu aioha ia Lauoho Gula Nohenohea i ka ihu anu; o kona hoole ana mal' ī kuu noi, aole no ia he mea-e hoopau ,ia a'i kuu inanao ' ana aana^ aka, aole au i'ike ma ke ano hea la e kii aku āi iāia i ae mai ai oia e ma?e,rae,*a'u. Ua hoopunini ia au e ka manao e hoolina aku ia oe' i' ona la, i ike ai au ina He hiki ia oe ke lawe raai ' .... . Pāne a'eu h o Aieīīani ue makīākau no oia e oolohe īaia ma na ineu e oau, a i ke:kahi la ae, e nooknu la aku no oja a hele. " 'Alia, e h tawi aku no āu i kaa nani kou e hele ai?' wahi a ka Moi. Fane aku la o Avena8i, 'aohe make kaa^ nani, aka, i.wahi lio maikai, no koh e hele ai, a me kekahi mau palapah, hoalohaloha mai ia oe mai e ka Moi. Puili aloha mai la ka Moi iaia, no ka mea, na Wiolu loa ia no kona makuukau koke ana e hele;. *' . » * - ' \ • -■ g. I ke kakahiaka Poakahi, haalele""iho la o AvenanLi" ka Moi a me kona mau hoa'loha, a he'e aku la ma kana huakai, oia wale no, a oie hoi ma ke ano Ii%ohanbhano ia a me ka huro ia. U.a hookupaa ia kona manao malula wale no o kana mea i hoouna ia ai, e laO' ' 7 we mai ia Lāuoho Gula Nohenahea ,e raare me ka Moi. He wahi buke kakau kana iloko 0 kena.pakeke, a i ka manawī e loaa ai iaia na olelo maikai e hiki at laia ke pane aku 1 ke-kaikamahine alii, alaila, e lele īho no ia iIalo7 a malalo o .kekahi kumulaau e kakau iho ai oia ia mau mea iloko o kana.huke, i ole ai e po.ina iaia, . I kekahi kakahiaka, ua '" hoomaka oia e hēle ma ka wanaao, a i kona komo ana aku iloko o kekahi moku weuweu nui, loaa iho la iaia kekahi manao maikai loa, lele iho l'a oia ilalo a noho maialo o kekahi miu-laau wilou i kanu.ia ma kae o kekahi muliwai uuku e kahe ae ana ma ka aoao o ke opu,weuweu. Mahope iiio o. .Jsona kakau ana, nana ae Ia oia iluna a mahalo iho la no ka maikai o ua waiii nei. Ike aku. la oia i kekahi ia ano gula nui e waiho ana iluna o ka mauu, e api wale ana no a make īho, no ka mea} i kona hoao ana e hopu i ka nalo, ua lelo ae ia oia a kiekie loa iluila o ka wai a haule iho la iluna o ka mauu. Aloha iho la o Avenani i ua ia neit aka nae— no ka mea, he la hookeai ia, ina la ua lawe oia i ua ia nei no kona paina awakea, o kona ialau iho la ho ia a hookomo malie iho la iloko o ka muiiwai. E like la me ke ano @ ka hoa'Ioha-~-i ka > t... wa koke no I loaa ai ka huihui o ka wai i ka iā, o konā pohala koke ae la no ia, a holo aku la iiāio o kp. papa-ku, a malaila i pii hou ae ai oia a hiki i ke kapa o ka muliwai, a olelo mai )a : lE Avenani, ke hoomaikai aku nei au no ka lokomaikai au i hana mai ai ■i¥ui raai māke au © ole Q©.r • Ua hoopākele" mai oo ia'u, a e hana no hoi au nou e like me ia.', - - . ; . - .- Maho.p.e iho o.'kona kaipailio pokole ;ana :aku. -,rae. "keia, o;koiia, Iuii hou akn -la'nō ta iloko o ka, waij.:me:ka W8ifeo*-ifi'o4afiAw^rti e hoopahaohao nui ia e kona' kanMilio ana ;i»ai*raā''*'kaLmai'k#i ā mē"ka na&iian. "" I . keka.|t.-i la ue\ aku ,:|i i..,ka, I hele» ; ASc© aku iā' "'otā i> kekahLmanu; Akla | i^k#.o-.kf kuianaLpilikia;!^; E'w^alp.alii: ia sa3|.,uiu~;e kēkahi rnanu> Aeto nui, » mai ane-i;ftiiē-no~B"Jpaa', # ina^a.h#, nMi |a? ,-Ij|a .1 aole i komo ke a-lQfi'%fibkd o Aveuani nona. * • *: * 'No' '.kahi' wa :