Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 36, 5 September 1883 — Moolelo o ka hiki mua ana mai o na Kahuna Katolika ma Hawaii nei a me ka lakou hoomanawanni iloko o ka hooke ia. [ARTICLE]

Moolelo o ka hiki mua ana mai o na Kahuna Katolika ma Hawaii nei a me ka lakou hoomanawanni iloko o ka hooke ia.

>lttkJPiUNE A KA LA 19 O iUALI A, D. 1842. , .*'••!. !5I ,s< -Lii.i I . nmwiniiMiiiMimiii» . - O keia «e la-k#kafii o tm mnnao i hoike ia. mai. k« pane. He oiai'o. Kuhihewa no ke kan&ka ke kokūa o'e ia c ke Akua, :' 51» tia kokua|Hia! ke Akua, ^ole ieuhiheJt Tki. He nmu kanakn wale no.ka poe :»mmm i kakau i k« Kaooha Kahiko, a me ke * Kiruoha Hou, aole. nae inleoii i kuhihewa iloko o ka lakou mau palapala, rio ka mea, ua kekua ia lakou e" ke Akua. Pela no ka £kftksia e ku nei. He poe kanaka w.ale no kona-nliiu iuna, lie mau kanaka hewa no pa-. ' ha kekafu pōe 0 lakou, -ku i ka lalau, a me " ke kuhiljewa īloko o md mea e ae. e like me na Kaula o ka wa kahiko, aka, jroa k» wehe- . vrehe an« i ka ole!q a ke Akua, a me ke kuhikahi ana i ka oiaio a me ke ano o ka Pa- \ lapala Hemolele; 'aole ialau lakou, aole kuhihew%,ke kuikahi lakou me ko lakou poo, oia honee Kiimukauoha, 'no ka mea,\ua ko- •, kua la lakou e ke Akua oia hana, noho pu «19 laioou, i fia la a pau a hiki aku i ka hope *m keia a'O, "ka mea i kapa ia ke Alanui, ka a me ke Ola, ao mai ka Ohane He- ! molele ia lakou i ka oialo. a pau? e-likē me ieoL olelo i 4cufiikuhi ia maluna, Oia no ka - •" hana i'hanaih,~e'ka Haku. , Ua _ oluolu mai i Oi« e-hooponoponp pela i kpna Aupuni ma kahonua «ei CJa haawi oia i keia manH' a me fceia>.mm:u pano i kona poe. luna kiekie w#Ie no eTike*me ka m^a i hoakaka ia iloko ka Pala.pala.;Henaolelef a me ka m®*i ~ «iao mau ia,'tAe ke .leahulua ole e*ria lahui > Ka?tstiano a pau.-aka, ke'-; ^oohalalkila mai " nein|t na Kumu -Kjalavina no ia mau pono ia ipela i kn. ..Pope, i?n me.-ke sa mau - - - '-v ' I: ^ He^ha ;^e kumu ia a--ko ka- " r-kou manaoio ana i ka Palapala Hemolele? Pane o p. ^ -O ka .hoike ana o . ka JJhane o , fce Akua ©aloko o kana oielo, oia ka mea mti ia oielo naMee'Akua mai no ia . • ' Oia la, o k«i Uhane o ke . Akua, kfe Kumuao o ke ®lay|ha! Aka, eia ka' hewa"ao- ' lē like pu na hoike ana, a me na wehewehe ^&ī» a keia Uhane, Penei e maopopo ai, I u ' kona hoike.ana ia K!alavina he palapala maip k«i ka palapila a faicobo he palapaia-hemo- . lelo na & Akua mai, a i kona hoike.hna.ia LiUtera he ano e, hd palapala^ lapnwale ia, he paiapalā opaJn; aole na ke Akua mai. Pe- ^ mUa-ha na ana a . na Uhane nei nva kpna ^ wēhewehe ana i' -ke ano'.o kela.pauku, kela pauku o ka Baibala, aole kulike iki okoaJke--. i(Mi keia, _■ Ma Un^pauku hookahi f (JMb&kaio XXyf ^6), nia Keia mau hūgjplelo - pokole wale no. fO kuu ktno \keia.J ua helu ia na. wehewehe.ana i'haawi.ia mai e ua Uhane nei,.-, a ua loaa ,elua haneri haina.ano e, ' _ le ant kekahki kekahh Pela anei uoe o * ka". O^Aio? Kue "iaei ka Uhane Hemolele iaia iho? O ka .Uhaiie ©'ke* Akua. me ia, o ke ao mai ī kanaka i ka pono, a me.ka pono ole, o ka oiafoj o ka oiaio, a/ne ka wahahee. ua like pu. Pel*"no nae ka hana āna a ka Uhane o ka "'f»e Kalawna, nolaila, akaka loa o ka Uhaoe o-kek poe, aole o ka Uhane § ke Akua, ke kuhikuhimei a ke alakai nei, he Uhane • ,s?. ^ * ® no pah«, aka, o ka Uhane i k«pa ia mai kinehi mai. Ka Makua o ka Wahaliee. Ninau o.L - Heaha ka-.-ha o ke .kuhihewa.. o ka poe Pope? Pane o.D. Me oeia. Eia « ko iskou olelo ana i ka Pope, a i ka Ēka- . Iesia o .fi.oinai .he fcala oU. ia" aole e Mki iala ' . . „ ke kuhihewa, aole hemahema kona., ike, ao- j ie hiki iaia b@ ao aku ī ,kekahi taea hewa., a ; i kekahLniea .kekee, a -oiaio ple__paha. ' s - mptebl<mjkana «o asa ma na i^ea a, pau, e manaoio i ka ka Pope, a hana :K3rma kona-' titei9,.wllettftlk kikou iho, *" 6 iaHāleou • - .«aiiao; i ;ka. "Pope',. ua li'ke me ka . olelo a ,ke.- •' • Alma-ij(2T-esf. «Me He A'kua lae^ noho &na iloko o ba lualeini o ke Akna e :. :■ hoike ana iaia iho oia ke A'kua.' ,, j, E pa hoahanau o ka Oiiiaua :Ku-mau., no -ka :::pM . «ua -« -k-o:la'kou-manao e huiia iha-u i ka helehelena oiaio o ka aoao ; Kalolila ke-. ahli|iif laa mamaiie uei k#Kiaia 'fi*4avina . " me be kahua kaulai la ko lakou4oopupip«-i ni. « mo k^lakou kini i km Ēkaleaia imaIo lU' y.;c: rkv5. u -** -s ~r-' «-i^.:V -■ .- - r> * . : J .. *■*•" . : {••• ;■ \ r, ? .e" 'E r' * P"£'" " ■"■■.".'■•*■ "«;> ■1 'i 3+'t ■ 1 .*■••'' .-*» rm " *" ' r .rr f ■•■«-' W % I Ei »«1 e.'«a> I V*-"> Ji U.( J J> l# ftj» w &.$■ *•% rstr. f- u * ) 'v ; ; ,r. r r ~c:: r ' olelo pala? Ke hoo!e aku net makoa, aole pepa. in.n'i . ' olelo, aole loa no. Aole i olelo ia, ao!e 1 'ii'ii i C, * ■ . ' ? , . - : - i'.L /■ ! r " aka 11« mamoia no, a ua olelo ia no'hoi. ua like ijvi !oa ka Pone me na kanaka e ne, ke s 4. 1 niQ!i ia oia mawaho o kana oihana kiekie, ~ hala no, lawehala no, kuhjjie\# no, mnuai.e*r.si u-j ii ■. .; ■ '■ W&ie. uo ka mea, he kanaka ia ma i waena ae .! nrs : a A 1 .. i,:;i 1«B* k "* '.i-"'.. i : .y Kalonka O ko l.a f';.( ' h'i.-'

«ona hi) iuiii m:n 1 ka olelo n loi Aie'ua- mamuli 0 kona oihnnn l'ope, oia Loi mamuli o leo kokua nna 111:1 1 o kn Uhnne llomolele inia. I kn manawa i kaknu ai o Mese i ke V s • 1 Kiholii, Pnk'nann, Oihnnaknhuna, Nahelu, a hne Kn'nawailun; ua hanwi mni ka Uhane , | ia a i ka haln oie, a nolaila, pololei, kekee olo, a oiaio auioli no na mea a" pau ai/.i i kakau iloko 0 ur. mau pahipnla la. A ]>oIa rio ka poe nana i knkau i ke Kauoha Hou, he mnu knnaka lakou e hke me kalīou ne-i;. he poe hala ole nae Hoko 0 ko iakou" ao ana mni ia knkou i Jca elelo a ke Akna, i na 1 -makemake ke Akua e haawi i keia pono l ka Pope, aole anei i hiki iaia ke hana pek? Ke manao nei. makou hiki no, A ke hoomaikai aku nei • makou-iaia no krina hana ana peia, . He- oiaio, ua.-0'luolu mai -no1 oia lioko 0 ka nui 0 ■ kona lokomai.kai t hoonoho ma ka honua nei i Kr,muBO hala ole no kakou. I na he u.au kumu : koIhia ole m e ka Uhan.e Immoiele, he'mau knmu ].alau.^¥wn wa,- makapo, a ku xvaie i ke kuhihewa. Pehea e maopopo ai la kako.u ka oiaio e alakai ana i ke ola? Hiki anei 1 ke kuhihewa f;e kuhiknhi mai i ka poiolei o ke Akna? 1 na e alakai ka. makapo i ka ;i)akapo,"aōle anei e haule laua iloko 0 ka lua? iNolaila, ua haawi mai ke.A.kua ia kakou i kamu hala ole 0 lanwili ia kaleou e na- naakani. & pau 0 ka oleio ma ka apiki 0, kanaka, a me kapnnaīea n lakon e imi ai j ka hoopunipuni. 1— ;Ma ka lunamanao, Olelo mai ka 1<inamanao, ao!e ku ke Aupnni. ke ole na iuna hooponopono iloko 0 ke 'akamai, a me ka pōiolei, he oiaio.he mau luna no iloko 0 n,a Aupuni a pau, pela no i keia manawa e noho nei. pein no ma na manawa a pnu maikihohi mai v O na' lahuikanaka naauao, a me na iahui* kānaka naaupo, like pu, .he tr.au luha no, he Aiii paha, he Peresidena p&ha , a me'na epea . mana e ae 0 kela ano, keia ano. Tili ioa ia me-a i ko kakou noho ana ma ka honua neit. na ke Akuahio i 'Hooponopono pela. Nolaila, olelo hou mai" "ka īūnamanao he roau luna n,o hoi iloko 0 ka'£kalesi8, he mau'luna 1 ike maka ia, lie raau luna e noonoo ana, e olelo ana. e wehewehe ana, e hoahewa anā, "e hoapono ana, e hoomaiu' ana, a e hanaana 1 na hana e ae a pau i kupono i ko iakou ol■hana.. . - - * « . . -w •■ . 'He.Ahi nui no, he raau .■ Kuhina no, he M . '■■ M!V. rnau Lunakanawai Kiekie no. e liue me' ka " mea i ike ia )loko ō.''"fela Aupiin?,- keia-Au- . puni, Nola41'a-, i na he Aupnn'i Luna ole ka Ēk^l,esia o-ka Haku, aole pop, 0 ka Bivke'. walemo ke Alii " pehea? Fono_ anei? Ke hoole'nei no ka iunamanao. Aoie. - Ei-a ke-kahi, ke manao nei no hoi ka iunamanao, he Aupuni hemahema ka Ekalesia, ke ole 'Oih ka Ao-nu^nei- ka moa kuhiknhi poiro ia kekou ene ka' hala ' oie i 'lea- olelo a fce Akna. Oiai, ma. ka^. ..maiama ana, i ua. jaleīo neLka Joaa ana 0 "ke oia; aka, pehea e malama aieu ai, ke .maopopo ole? 'Pehea-e rasepopo-ai ke hai ia mai e ke kuhihewa, a me ka klau! Aia ha.la ole ke Kumuao, alaslar paulele aku me ke kanalua ole, lioolohe ako, malama, hana, a 0 ks ela mau loa ka ho-pe. E na maUamaka, na hoalauna. Ua -waiho ia m'ai anei kakou ma ka honua nei, me ka Buke wa!e no e lo.aa ai ia knkou ke ola Uhane? Eia ka pane. Aole i waiho wale ia'kakou ma ka honua nei, me ka Eukewale ne; no ka mea, aoie hiki i ka Buke ke wehewehe I kona ano'iho, I na p'ela, alāila) nawai e wehewehe, na wai e kuhikuhi i maopopo ia kakou ke alanui e hele ai? ī-.la-uwili oie a:' i na makani a pau .0 .ka oielo, 2— Ma ka Palapala Hemolele. I na he- . luhelu kakou I ka PMapala Hemolele*. e aka» 'ka ana no ka eiaio 0 ka olelo a ka poe, Pope. <JleIo mai ka Palapala Hemoleie pehea? E nana laa (i|ak. XVI 18.) Oielo ke Keiki a ke Akua ia Petero me -neia: - Ke olelo alu nei au ia ōe": 'He E®etero oe, a maluna 0 keia pohakū, e leukulu ana au i ko'u" Eka3esia. aole hoi 9 lanakila mav na ipuka 0 ka po maluna ona.' lioko. 0 ia paniku, keiioohalike nei ka Haku ia Petero me ka --Pehaku. Hs Pohaku ee- (ke anono ia 0 Petero), a maluna 0 keia Pohaku. Me he pohaku la ka o Petero! A pehea ke ano 0 ka pohaku, he mea luliluli wale anei i ka makani? he mea hee wale anei i ka uā? ī na.manao ka Haku e kukulu i kona Ekalesla maluna ona, he pohaku mama anei, a me ka uukn? Haina. He pohaku paa Ioa . no, oial, ua hoohiki ka Haku. Ao|c:. hoi e lAAila roai na ipuka o--ka po maluaa ona, a nm 4r« mr?«. haln o^e i ha«wj i'a m«si in Irg. ■ L. - ' h ". "U' ". "r . :. •# « ' ' *.'vi 1 ! . I.! U L * ' "" r - — ī*- •' —r ^ r--c-. "{•' r . -1. S » V, , 1 V. u ,. . i N«' C .. l'. . I r . ■ J.„ £ I i. Y s 1 . L. ī i). iīai;: m;' : !: 7c_:~\c, ) ;;.a /Lk.iloeia nei ; " ";r:.r,v;u 0 'm'/LLO, 7.7 e i'. :r. r. no ■ kr 'miw;: e k" r-;r.:c . Alaila. Ior:n. ia k:.» rr •' ■■"sr* \ ■«■ j *- r* i r. \?r » -•* o ■- r*> ?r ** r "• . • ■ .' ■ .■ - * . : !•■ . < . 1 * . . . 1, 1/ :. 5 « e». v ■.I — - • t * • e , ■ r ; P- :v/ r 'V ol:: 0 :: i : e - !" T '"■ f " n r *- /i • - f ■ * ■- I r- • r ••\f , n 0 . 0 77/. r:: ;''L;:rn k: e ke j/;-: ī:oj H.":':;; ; r /a .<rc. m.?-. h; .TV.cro :: me ;:onr ; ^ rr; 0 j::vr \c -m ke". 0 «oe ; ■v.a: e: k. ov ileko r? . koir. na iiioa.. 15 r U--::k r: X5L;.: kl— -3/r /i;;;: XiŪi UI j:l 'wA': ::Ī:ĪS\>PAEN\K£;^^ ■':■■' ■■■ ' 'V | "f Pf f u * T T i 1/\\ - ■ . J - .V V .; C! lv:vrmv \ .m.a r'- /ehma, k>r: r. u. ī ;-rnn iv.a:- Vo;:-:. el'ii. ::a hrjhi:v j- Hni"ī. 0 :m;:c pv oia me pe I\-y> ■■ "','o: i ■: : : ī Vī I '. *:'.op''; o- imm. ao. ■'">■} -', >: 'Xī omole U ■::C,vkr_. — Loim v,- r .. i> -910

kou i ka leo o na Epikopo 3-18 ma ka Aha- 1 olelo 0 Nike I ka.A. D. 325, e kukala anā J ■penei:— ■ 'O'ko Roma Ekalesia, o ka Ekalesia 01 kela kela ia nialuna o na Eka!esia a pn'i V (Ē nana ma Act:"Uoocil). Loho ho\r«jakois i , ka leo 0 na_.Epikopo he 200 raa 'ka Ahaolelo 0 Ēp#so i ka makahiki 43 1 e kukala ana. . 'O Petero ke Alii a me ke Poo b nn Apokolo ka Honua o ka Ekalesia Katolika, ka'-mea a lesu Karisto 1 haawi aku ai i na ki o kona Aupuni; me ka mana e wehe, a e hoopaa.i ka hewa, a ke mau nei no ia maii haawina ma ka lalani o kona mau pnnihakahaka a la kake-u nei. (Lab. T. III). " ■ : ' Nonoi na Kahunanui 306 o ka Ahiolelo o Ka'Iekedonia i ka A. D. 451 ia Le^ne l i ka mea i hooholo 'ia e lakou, me ke4kapa ana iaia i k» lakou Poo, a me ko lakoi Makua. {Lab. T. IV.) i iuai 0 Irenel); He me& pili i ka'pono, ke kuikahi na Ē"halesia; a pati me ko Homarno ka oi kelakela 0 kona mana. j ■Palapnla o Atanasio ia Pelike i ka Pope o,ia.wa.^penei: . Ua ieukulu o lesu Kari"sto ia oe a'me koū' mau 'tnua- ma kahi kie«ie o leona Ekalesia, a ua kauoha hoi ia oukou e hanai 5 ka Ekalesia a paii. Palapaia 0 Ieroroe īa Damasi i'ka.Pope oia wa : ' 'Hoomaunauna wale ka mea ohi ole me Oe; he pili ole ia ia Karisto 'h^- AniKaristo no ia.} (Epist. 14.ad Damas.) Ea, maanei, e oluolu oukou e na imakamaka e nana ma ka" M.oolelo Ēka!esie. Kalavina aoao 54, malaila, ua mahalo mai na. Kumu Kalavina i.na inoa o keia -mau kanaka, oia o Atanas.io, a me I.eromes he imau knnaka naauao a kaulao'a wahi a ua moolelo nei; aka, pehea ka laua olē.lo? ua kue anet laua i ka Pope? Eia ka pane. A-olei Aole loa noi! Ma keia hoike ana aku imiia o oukou e na makamaka e.ike. īho ai.-kakou i ka-ha-pai memeue wāle iho no a na . Kumu Kalavina 1 na inoa o na 'Eihopa^.' me na Aiieka ma ko-lak-ou Moolelo ,.Ēkaiesiat aka, aole nae hookahi oia poe i pili ikl me lakou. Aolel ■ Aole loa no!! Lele no a mau i k« ole. No kahi wa aka.