Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 50, 12 December 1883 — K LA 12 O FEBERUARI. [ARTICLE]

K LA 12 O FEBERUARI.

Ke ike hou ao ia no ka lehulehu he hA t K»u lkeiōfiiriiko : i"ke .ki»!- *!!!, (1-8) hooki#i lik®:® Ki|tkma ili ko © Jeawe ke iumuaRri hoonohoauh^ ma ie.it ^apa.-ua- lili a llke/ipa»! % pa.l, s ©i -aka la;iii o A,Mfetūa.nis o flā. * * - Eia hou makio nei lo Kulakaua 'piO Kauikoioali, e hahau ia ke fcafnu alii tr?J 5 Kalanikau leleia i wi la, k& wahina i Ketw3 '"iekiliialiioiiiioiii i noho.Aa if a iknil wti li o Kaiiikesouli e īike rftt fā ih'bikd j »e hei. wahine kane keiki ; . Kalanikiulelelawi I. Lonoikahaupu Kcr ; poepoe 1-2 Keiwepoe|« k, 1-2 Kanoe " Kameeiamoku 1-4 Kaltfieia$tttku 1-4 makaehikuli,. Kepookaliīl ī-8 Ke|iookalāif "J§|1"6 KēohohiWa w, Ailitiifea i-g Aikinika k, 1-8 Kamae w, Ileolokalole 1-10 Kaii kalole 1-10 It.|paakea Kalakaaa 1-12 ! Eia hou Ma Kalakaua. Keaweikekahialiiokamoku k. uf: rr.)r.:'" '■ humanu w, Keakaula, ka laua keik* Keakaula 1-2 Kaneakōilaua Waiau J.A Waiau 1-4 Kapo-a-I. Kamaēj-u Kamae 1-6 Aikanaka 1-8 Keohok ie 32Keohokalole 1-100 Kapaakea 17-100 Kalakaua 49-3 7' Pehea"? Haahaa a nei o Kala'kaua rai o m na kupunawahine'la, o Kamae ka moo kuakolu a Keawe l, a moopuna hoi . a ' neakauaua, amoopunaa l,mao Kapo-a-I'h* auwe no hoi ke kuhihewa o ko mea kaki « ' Pae Aina e ! He wohi io o Kalakaua ma o Kuimc.':c ua'la, ke kaikunane o Papaikaniau, a r.vr no o iakou na iii a pau,~o keiake Kmnu ■" : ku i .Haku ai,- o keia ke kum.u Wohi i Wo| ■ hi ai, mahea hoi ko Papa. aiil ā Paa Ainā 1 1 ieeia la ? Mahea hoi ! Na keia aoao i waele'mua ka pahu akaavvaie he oili poohope mai ko oukou aogo. Ke : olelo mai nei ko mea kakau, ma ka B:ake 6 Helu 35. 1'0 Kuimeheua hea keia 1" Oia ko ike ole, e wehe i ka punīu o ko lae a molaelae, alaila, hoopapa mai, aale paha o ha A, ka mea e ninau ia e ka mea i īke i ka heluheiu, ua hiki no nae ia nin?u ia oe, o kou kulana no ia he u-a, eia ka hoike e maopopo ai o ua ninau la e alahokahoka. E' Iawe mai makou i ka mea I hoike ia ma ka Davidi Malo Buke aoao 24, penei. "Umialilo K.uh ihe waiks luapa iaeaokalani, na Ja«a mai o Kuimeheua ka mua, o Popaikaniau mai, nana o K alanikuihonoikamoku o Uiuehu mai ka hope pau ;ai{Ou:. O Kuimeheua noho ia Kalanikueiwaaiono o Niau, be wahine ia a lloku, o Ul uīan i. he wahine ia a Keaweheulu, na lsua mai o Naihe a me Keohohiwa, nana mai o Aikanaka." .. E nana ae no ka lehu[ehu i keia~a hoohalike t:e rnc ka ke Kuauh.au a ka Pae A:na e hoole nei.aoie he alii o Keohokaiole, aole a nei o hanau uiua he Haku ia «o ka hanau hope ? Pela io no, aohe me:i nana e ]joo ie i keia, Penei ka Keaulumoku inele i hana. ai no Aikanaka, ma o kona puka ana mai, mailoko mai o- Ku'meheua'ia. UE aua ta e Kama ! E ko'na moku, Kona moku e |araa e aua ia 0 ke kama, kama. kama i ka huli nuu Q ke kama^kama,' kama i ka huli au Hulihia ke au ka papa honua o ka moku^ , Hulihia Papio eia I lalo ke alo, E Uli e ! Aui-ia ! Hulihia i Manuake'e Huhhia i ka Unukaokoa-aku, Ka maka o ku, ka aha o Makiiioheiohe ' Ka aha nana i hiki o Hulahuia Ua kalakala ia ua wekewekea tJa hemo aku la ka piko o k;r uina <fec." O na mele o ka poe kahiim ka mea nana e hooiaio ma'i ke kahua o ko makou aoao e paio aku nel, aole ma na olelo haku epa wale ilio no, e iike me ke kuauhau a Pao Aina e hiiikau mai nei na oielo i o a i anei. Heaha hoi. ka hewa ke hapai makou. a kanokano, a kiekie I nu keiki n Keohokaloie, e like rae na kuleana paa i ioaa īa makou, a pehea la iioi I hiki-ai iaia ke papa mai ia makou no ia «iea„ oiai hana ka pai kanokano kiekie «namua i kona noao, » pei)ea. He hiki a nei iaia ke hikiikii ia makou, aohe make pai o makou i ko makou aoao ? He mea kapaian.nha keia olelo a ke knauhan ialuu o ka Ihie Aina. Oia! l'ai ae nei oe" i ko iepo a kiekie peliea; pono a nei oe i ko hana. ana pela ? Aole ! Eia iho no kauwahi o ka honua, a me ka lepo, noho Iho oe i iaio, a o ko makou aoao no ka pii i luna, oiai no luna no ko makou aoao. . ., Nf ke wale ae nei no ko kuauhau e Pae Aina i ka hilikau I o i anei a na ka Eiele oe 1 hoopoloioi uku nei. E laa ko nilaha. '.) ike iho i ke ku ia ō ka lawuia o ka la loa, ku ae la ke puhi o ka wekaweku, uliuli ne la ka moana polenalena, ike olo iaihoolalo. "O lalo o waia ua poele-a !" No kana mau olelo e piliana no Kamae ka mukuahine o Keohokaioie, uu iioike ue nei makou ma ka papa kuauhau, aole ia he wahine alii o!e. . 11 e wahine alii o Kamae,

lllhii la kii waiwni o ka paio ko ole e hoike .-...iiio i kahi i ahi ai o t alii ole al, aka o ka elo wale ilio no lio kuauhau ahi, ahe Leipopolo me ka hooini,» ole mni i leahi o ka i J ■•'©popopolo ana? alaila, ua hiki loako kapae Hia kana taau olelo he ano o.le wale no. ■ i Na- ■ Wakea ka ohana moamoa kau I ke kua, a alina ai oia ia ohana ona Pehea ho ^;ke ku.au.hau a .Pae Aina e nlelo mai nei i|r penei uKe hoole nei ko makou ike i kona i:haku anai no na alii.', Pela, iho la no o Wa- * k««i ttn like loa, me ko kaauhau efiPae Aina. ^ Ē paie ae a.na i ka moa, a lele aku M no ka I moa a kau hou aku la no i ke kua' Wa- * k»a. Pela hoi keia. e noke waie no ko ku- » fttthau i ke pale aole .he Haku, aka, ke kau |irk no nae o Kuimeheua imua, lie mua > ia a. he hope ouk©u e Pae Aina ma. jf Haku no o Kalakaua ma no na ahi no 'ka Jp™e«i aa Papaikaniau na'lii na ka muli mai, y ^fthi a ll&wiela. Malo. Auwe ! make ioa o 1 Pte Aiilā ma., make ioa ! aohe hanu e hanu e maha ae ai ? I No ka hookae ia o Kamae ! He no.ooleio ■ .lāī&iela, «ka, aole no i polo]ei ka mooleio ; kp kuauhau e Pae Ainn. , Aole no Piia ia . :..ia« waa, aole no hoi o Piia kekahi o luna ka wfta, aole no hoi na ke kahu o Piin i ■ ■ ' 'xu.siie. Lalau loa keia kuauhaa ■■■■ '■. :...No Kamēhameha I. no ia li 8 0 Kanemaikou ka mea Lamae, aka, healia iho la ke ■ ' " ' īk ana. e na alii i hookae ia, o Hau- " """ e ia oia e Wakea, o Ilikapua«o^iīae ia oia e Wailoa, ua hoo- • : .U'koio, a he leliulehu I piha ka ina hookae ia ana o na wa- " ' ::: " wale ia Kaikioewa w, ī ka ■ pa-u o Kekauluohi, a hnku ' i ke mele o " Wela." „ "" "■ hookae ia ; o Kamehameha 1»*% u aia«mī, ua hookae ia; o Kamohameha 'ia-hooke ia, a pla ka liaku. o Kaholo i ke B ii.K.8kaepīa.n Ma keja mau hookae ia , a he iehuieliu wale .i hoopiha ia ka olelft o Hawaii.nei ia'mea, ua ike ole loa ■ ...ka keia kuauhau o Pae Aina, a oielo lawe mai i keia kumu i hiki ai kulu īa. He wahine alii ole o Kn mae, uopuna kaakolu a Keaweikekahīnliio*wAo, i hooiaio ia e kona mookuaulmu »o © like mela i hoolaha ia aenei/ Aka, oa mihi o Kanemaikou i kana. niea i ai, no ka niea'i ka wa i hoakaka ia ai 'pona pookūaah'&u, a oia mookuauhau, oia tnako« i hoopuka aenei, na Kauloaiwi i e aku ia Kanemaikou, ua hewa ia? no ljjfc. paawafa.o ae o kona lilo ana lie moo■.jia,teiskolu na Keawehe-kaikamahine-oia 3^M:p®-a4.3 keiki a I. Kuiou o Kanemai|„rku ia KAuloaiwi, nahea ]a i ilee ia pi'i o neia wahine, okahl ae'ia hoi lu, ua hewa īo no ! 7 keia mau olelo a ke kuauhau o ka Aina i hoike ai oia i kona hupo maoli, - he loaa iaia o ke kali a ike a ma opopo , alaila, hoolaha ae i knna moolelo, a loaa ele ka:pa-ia o ke poo ; aka3 iaia i naku mai nei, ua maopopo kona haukae launa ole, a o ka huhu a me ka lili, oia iho la ka mea e hoopuka ku ai. Ke oielo nei makou, aole i puka mai keia mau manao ma ke ano paio maikai a k:> poe naauao maoli, aka, ua puka mai ma ke ano tili, ohum..U--ino. i .fea-.Moiv . a me koiM-oharia, no ka loaa ole aku paha o kahi oihana , pilikia ka noho ana, aea hele wale iho no i kauiiale e makilo a i, e oie e kahea ia'ku nei e Pae Aina, ola ka noho ana, o neia kuauhau aea haukae, loaa nae hoi kou hoa kuwilu e Pae Aina o ko wahi kuauheo " Pehea ?-■ Hiki no a nei iaia ke hoomananalo i ka huokae a „Yitoria, Kamamaiu m Eroa, a malalo o ia hookae ani penea ilii ole iho la nei kana mea e hapai net ? Pela okoa ae Ia no >j e kulana a rae i r k i-" hua o k'e ano o kona paio ana o ke keeo a me ka hook&e ia o kekahi aoao, kana mea hoolaha I ka iehulehu, a eia ka ninau, pehea hoi ka hookae ia ana o kona aoao ? Pehea ino la ia. Eehea Ja ia i wae aenei i kana mau aiii a kaawaie ae la ka puu-opala e ku pono-i ana imua o ke aie iiie ka iākl ole iaia ke pale ahookaawale ae? Ea pehea e hiki ai, e hoike mai i pau ke kuhihewa o lea lehu.lehu j:i mear aole i hoomananalo iki mai ko kuauliau e Pae Aina a. hikl. i keiā vva. ke mau nei no ka pilau, ka hauna a me ka wekaweka o na alaala hee a olua e Pae Aina me ko kuauhau. Mai kuhhewa no hoi ka lehulehu e, he hiki ia Piia ke hoio a kau maiuna o na waa o Kamehameha I,, oiai o laua hookahi. ia o Kaahumanu, aole i kau pu iki o Kamehameha L, me Kaahumanu, ma ka waa hoo- . kahi a make wale o JKamehameha I. | Pela iio ine Keopuoiani, aole oia i kau inaiuna o na wan o Kamehameha he elua wale no wahine i kau.maluna o ko Kameb»meha 1., waa, I maa mau i ka poe kahiko ka ike ana, o Ululani, i ka hele ana e hoopio ī ka peie i Wainanaiii, a o Keohohiwa na Kamehameha e lawe pu me ia i ka lawa-|ia,-tt lawe i ka pali o Kalepeamoa i Haliilua ; i kn auau, pau ae la no na a|iir wahine i ike ia, ua kau maluna o na wa-a o Kamehamelui 1. - Ke i raai nei ke kuauhau -o ka Pae Aina, C,E hiki anei o Keohokalole ke olelo ia lie haku, a he kama no mi alii P' Ina mailola ^ mai o Kauikeaouli o Kamehameha Nul o Moiokai e iike me na oieio hoike a Kaholo . ina kana rnc4e '•Kukaepia," aua i haku ai i ' wai hoomanalo no Kamehameha I,, alaila

fae haku io no, Iiak.ii paa ! haku . 110 iia ohana Katneham.ch.a!"Nui-a pau, "Haku nui a ka makua I hai mai ai !" . » wolii ji. !<c mole a Ululiini, a e hoopill ae hoi makou i koia no ko rnaf<nn oooo, ua pili. Ko olelo hou niiii riei nn ko mea kakaū a Uuauhau Jioi o Ihio Aina ; Pnnet ; ; ' ' N o ke kupeno o na uoau mua.a makou i' hooiaio mua aku. ai mailoko mai o na aln nu i nona ka wohi, nolaila, ua hoike ak" ma. kou me ka oiaio." Owai la o keia mau mea ka ka lehulehu ai ? O keia kuauhau la-I.au a aei a' f - Aina e poiheke nei, a o ka Davida Malof a eia penei ka Davida Maio mau olelo no Iiellimaikai, ' O Haae k, nolio ia Kekelaokaiani w, o Kekuiapoiwa 2, he wahiue, o Keoua k, na laua mai o Kamehameha a Keoua o Keliimaikai o Piipii mai, na Kamanawa." Buke K. D. M, Aoao 23, Ea ? Pehea keia e ka lehulehu, aole a nei i pololel a oiaio ka ka Eleele i hoike ak.u ai imua o oukou aole he wahi o Keliimaikai ke kupuna hoi o lu kou ae'ia a ka pea kakau auwe ! kuauhau ka hoi au e Pae Aina ma. No 'kahi wa aku.