Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 51, 19 December 1883 — [Kakauia no ka Elele] [ARTICLE]

[Kakauia no ka Elele]

Mahae na Mana.

He-mea anoninoni i fea manao, a he mea' 'mam'ma no hoi i ka nana aku iloko o keia mau la, ine he la, ke hoomahae mai nei Sca Ma-na-'.Konawai' i ka Mana H ooko ma kekahi mau-kumu a mau ninau ano ,nui hoi e pili ana i na ' pono a me na pomaikai o ka iehulēhu. He mea oiaio. ua hoolako ia ma ko kakou Kumukanawai, ke kuokoa ana o ka ' hoohana >a o-ka Mana Hooko mai ka Mana Hoekolokolo mai, a aole hoi he mea pono •:a mauae ana aku o kekahi Mana maluna o .ia palena.o kekahi. Aia ma, na hiohīona a me na kahoaka o na akaku, e hoomaopopo īa aku p.ei, ua makaewaewa na helehelena o | ka Mana Kanawai; a-ia niakon nae e kama» ilio ai no ka Mana Kana wai, aole i manao ia o ka Mana Hookolokelo hoiookoa, aka, o kekahi hapa koikoi nae o ia Mana. I na Kau o na Nohoalii ana i hala aku nei, ua haaheo piha Le Aupuni o Hawaii no koua Aha Kiekie. kona 'nanohano a me kona eeliia. Aole wale raa ka aina ponoi nei i m-halo ia ai, a ka . mawa ko aku no kekahi o kein A upuni, Ua nana ia aku iā inn u la ko kakou Alia Kiekie vne lea ihiihi a rae ka •makaūhia. a ke poha mai na olelo hooholo mai ia NHio mai. kaln i kaana ia ai o ka 'Pono a iīiē kt Hewa, — ua nakolo aki ia ma

na puia o ke Keena Hookoiokolo me ka hosjponoia? a ua hoolohe ia inai hoi e ka mea e hoapouo a e hoahewa ia ana. me ka eehia a nie ka iMliia. A i mea e hooia mai ai i ka mahalo ia o ko kakon Aha - Kiekie ia mau 1a. mawaho aku o n . palena o !:o kakou nei .4 u p u n i , — ii a hoike i t m a i'. m a ko u; a o I e i ka'kaikah) olē na manawa i lawe ia ai i kumu ka'ohaiike na olelo lumholo o kakou ma na Aha Kiekie o naaina e. Ke manaolanu nei makou, e hoomau ia ia ilihia a me ia ihiihi o ko kakou Aha Kiekie i na kau a kau e hiki mai ana. No ka mea, l;e ole e hoomnu ia ke kuoo a me ke kuokoa o ia Mana koikoi 0 ko kakou Aupuni. pehea la e hiki ai ke hoomaopopo ia na pono, na pomaikai, a rae na pono kaulike o ka leimlehu a.me ka lahuikanaka ? O na Lunaleanawai e noho hoomalu ana maluna o ia Aha, he mea pono ke ■ lilo lakou i poe kuoo, kuokoa, a ewaewa ole 1 kekalii ihea-'a poe paha". Aka, iloko o keia mau ia, a mai ka manawa mai nei i noho ai ka Lunakanawai Kiekie ma ke poo o ia Mana Koikoi o kn aina ua lilo i mea hoohuoi nui ia e ka lehuiehu kana inau olelo hooholo a me kana mau ■* 'mla anaHmua o ka Aha, aole wale e ka lehuieliu, aka, o na hoa.kahi o ka Pap.i Loio, ka poe ī lehia a i lae oo ma ke Kanawai; a ēia ae no lioi na loio liaole o kakou, ua halawai lakou i kekalii mau malama i hala ae. ma ke keena o kekahi o lakou, a ua hooholo iho lakaa, aolie hilinai i ka Luna- | kanawai Kiekie. He oiaio no o ka lehulehu a mē" «akou a pau, lie poe hoiona kakou ma i na mea ike poliuliu o ke Kanawai; ehi nae ua ieaa no ia kakou kahi mau hoohu'oi ana, pehea l.a keia, a pehea la kela ? Aka nae, i \<;i \va a na hoahanau haole o ka Papa Loio ! i hoohn lawmi ai iu lakou iho, a kuka 'no. na? ; mea e pili ana i na hana a me kona kupono j i ka Lunakaiiawai Kiekie, a hooholo lokahi j iho la lakou, aohe e hilinai i ka Lunaj kanawai Kiekie, — Aia iloko o laila ka I mea nui, o ka hoonele ia o ka hilinai ana | m«luna o ka mea i hookohu ia maluna.o ia j wahi; a o ke kannka hoi i manao ia aku e j ko kakou Moi, o ka ike a nie ka naauao la i j ioaa ui iaia malalo o 'na malu elema o ke i Kuianui o Yale. ua nui iho la ia; eia ka, he wahi ike mailuiiu hiimai ole īa e na hoa o ka Papa Loio hanohano o Hawaii nēi. Ihha mamio no i laulaha mua mawaena o ke anaina o kakou nei, i ka miiiuiwa no i hookohu ja ai o ka Lunnkanawai Kiekie, ua kiekie no kona kanalua ia i ke kupono: a mahope mai hoi kona hilinai ole ia e na hoa haole o ka Papa Loio o keia kulanakauliale. ■Miilia, he mau olelo walania a koikoi loa 1 kēīa a makou, e pili ana i ua kalui ana no i ko kakou Lunakanawai Kiei u m ee ! waiho a ke hookuu hoohamanu n u m i oia I I mea na ka lehulehu e kanmilio i iom a j me kana mau harm. Ua hookuu uj j koua mau maniio piliki-no a pili pohai, e holo kukini aku mainua' o im hajia eeliia a kuoo i waiho ia aku iaia e kaana mai i. ka pono »•

•i kanliko wale no. īna ua loaa aleu i na Luna i kiekie e m: o ke Aupuni. na hoiuo a me na kalai u'i aku; aoie no kona lilo aiiu i Luna- ' Imnawai Kiekie no ke Aupuni, kona rnea e ; palo ia ae ai mai iia kikiko'nko'u. ia aku. e ka lehulehu. K e maii nei ko makou u hoomanao aloha ana no na Lunakanawai Kiekie i hookuu aku la i ka hoomaha loihi; oiai, iloko o ko lakou mnu au, nohe o lakou ike ia aku ma na wahi kiekie o na halawai niakaainuna, a lawe hapa pu hoi om na hoopaapaa ain i n.a ninau hoio balota makaainana a pili aupuni. Aka, o keia, hookahi ka. hoopaapaa- ana, hookahi ba hakaka, ona. ke anp ikaika ka aoao e ku e.a-ku ona i.kona, ua hoomakue na kuemaka i ka nnna mai; a ke loaa ka mona .va kupano iaia e haa-wi mai ai i kona hoopai ino, aole oia e hoopoina a e hoppalaleha hoi i kona hoipi ana raai. Nolaila, maluna o keia naau mea a me . kona hilinai ole ia i ke kupono no ka noho Lunakanawai Kiekief — he mau 'kumu kupono no i ka lahui e naluea ai o na noonoo, a e hoomaopopo ai hoi i na mea ■» ka.lohuleliu -e inanao ai nona. Maliope iho o J;a pau ana o na ma nao i kakau ia maluna ae, ua hoopuka ma' ka^ Lunakan?) wai Kiekie i kana.. olelo hooholo ' i ka auhia la Poalima nei, rtta na mea e fiili . ana i ka hihia kue i ke Kuhina Waiwai ho ke kaohi mai aole e hoopuka a e kuai ia aku na Bona Aupuni no na ilala keokeo e ae a pau. koe wale no nia ke elala gula Arn^rika. Mamuli o keia olelo hooholo, ua kono ia ke Kuhina Waiwai (pela Jco makoū lonO mai), e kauoh i aku i ka Luna Dute Nui; aole e ae ia k.i uku ui ana o na dute ma na dala keokeo, koe wale no rna ke dala gula Amerika. ' ..<■•;-■- "H-" . ^ Ma keia mea, ua ulu nui mai ka uwouwo mawaena o ka poe kalepa a me ka poe waiwai o ke kulanakauhale nei; a ua hooih nui ia keia pilikia maluna o ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Kiekie. Ua lono wale mai makou, ua hookahua ia kana olelo hooholo ma kekahi man mea ano pili aupuni, i hooikaika ia ai k.i aoao ana e paulele nui nei, a oia ho'i ka aoao e kue nui nei i ke aupuni, rna ke ano hoiuo i ka poe e noho nei ma ka Mana liooko o ke Aupuni. Pela paha, aia io no paha ke Kanawai ma kona aoao; aka, ma ka nana aku i na helehelena o ke Kahu o'ka Ahn, — ua.mno hoihoi a ano r ka'uka'ulua oie iho oia i ka wa ona i haawi ai i kana olelo hooholo. Mamua ae o ka < noho ana mai o Kipikona ma i ka Aba Kuhina, ua ikea maopopo ia no ka hookae a , me ka liii o ka Lunakanawai Kiekie, ma ke

ano pilikino a iauna ana; a i ka wa iioi i hookohukoiiu ioa ilio neī o Kipikona ma maluna o ka hoopumehana ailii i Lo lakou mau noho, aia hoi, ua hoomahuahua loa ia mai ka huhu a me ka piei.a i ka Aha Kuhina o kalū.iu. Ma kii panina nae o ka h i a w air a' ka Lunakana wai Kiekiei kani o elo hooiiolo, ua hoopuka mai oia, ua niaUuu' n m i u ka Aha Kiekie e haawi i ko lal ou nau minao i na wa a na Kuhina e raai{emal»e ai, aka, maluna o keia mea, āole i ui ia aku lakou. 'He mea maikai paha-iuu Kahu nui nei o ka Aha ke oielo pela i k-.ia inanawa; aka, pehea la e liiki ai i na Kuhina ke ui aku i i ua Kahu nei, ke ileea lea moakaka ia na ano liookae o lakou, a ke lohe pinepine ia hoi ■ nu inanao liii kue i ka Aha K uhina ? Ke manaoio nei makou; eia ke liouo nei ka Ain Kuhina me ko lakou man manao a pan. e hooholomua ma na mea a pau e pono "ai na hana-io ka lahui; eia nae, eia ka Mana Kanawai ke hoomaluie nei i ka holo lokuhi ana o na hana e pono ui ka lehulehu mai o a o; a eia- hoi l»e hookupe nei i ke kaa ana o na huila o ka hoiomua ana o ko kukou mau oihann. Ma ke koho wale aku a Kiilau, ine iie la. ua hana ia keia olelo iiooholo I mea e ku ai ka makaio; ua hoao nui ae nei ma na wahi a pau e hauie ai ka Aha Kuhina, aohe hiki; a eia ka ieina liope loa e papapau ai lakou i kuahu a Oiopami. Aka, he mamina nui nae maleou i ka īke ana aku i na hiona tnahaeliae mawnena o keia mau Mana ano nui o ko kakou Aupuni. He Hawaii.