Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 51, 19 December 1883 — NA ANOAI KAULANA O KE AU O NA MOI, me na Alii, a me ka POE KAULANA O HAWAII NEI AHIKI I KEIA AU E NEE NEI IMUA. [ARTICLE]

NA ANOAI KAULANA O KE AU O NA MOI, me na Alii, a me ka POE KAULANA O HAWAII NEI AHIKI I KEIA AU E NEE NEI IMUA.

MAHEkE 2, Kona hookip^ ana ia V«nek:ftuvftt i hoa" aloha oiaio nona, mi ko Kamehanieha ko"kua wale ana i wai no kona moku, i ka wa n i ku ai ma Kaawaloaj a ua h.aawi ia na pahu wai i kela kanaka keiVkanakat a ua loaa na >vai ono no uka mai. A ua panai mai iīo hoi o Vanekouva i kona lokomaikai, ma kt haawi waie mai i mau Bipi, Hipa aJioj a oia keia hipi5e noho nei i Waimeap Maī$£akea, n. ba poe#r»aole e hookohu īiei no lakou ia bijpft, na ^|kou ka ole wale. ■ . . ... O ke kua lliahi Laauala, kekal/i hana nui kaulana ana ma OahuT ma Hawaii; i mea kuai pu, lole, hao a ne ke kaniūani. Oia na hana uui ia mau ia a Kamehameha me na, 'lii. O na kaua ana nae ana \ i lanakila nui ai oib; oia o Mokuohai, - KMiiāwa. Kepai# waioiao i Maui; Kaapapaa, Kepuwaliaulaula 'kaua i Nuuonu; teu« ma Kaipnlnoa, i Hilo. \ Ma keia mau kauA i puni ai o Hnwaii. Maui. Lanai. Molokai, Oahu, ī kakan wale'mai no o Niihau, n rae KamL O keia ae k na fiiii nui •" kaulana a Kamehameha a'u i lohe p#o» ai, Hf nui'no ka poe i kaao mai, oka, ua lasve mai n u ma na mea i ike pono. ai pu, a hele pu i ke kaua. MAHKLE III. • N o ko Liholiho noho Moi nut h ope o ko K — 1 make ana, a ua kap*. ii § Kamehomeha H. _ _ _ JN' Hēaha kana mau hann nui fa_ulana i kona Au? ,l" - 1:1 1. Q kona A inoa ana. a hoopau i ka kapu. H 2. O ke kaua ana me Kekuaokaiaiu i make. tr-a Kuamoo, H 3. O kona ae oluolu ana e pae mai na Misionari mua, Binamu, Eakini ma. H 4. O kona Iilo nui i ka leilea o na rama, o kela ano keia ano. H 5. O kona olelo imua o Biaamu ma, 5makahikī oia% lealea ai, alaila» huli pia i ka p 3oo o ke Akua, make e nae i Beritania. H 6. O kona holo -xoa i Beritania nte kaua Aiiiwahii e Kamamalu i Beritania; a hoihoi ia maī na pahu kupopau i .H.awrai.i nei maluna o ka moku, Lopiilani ke kapena, o Poki, M-' Kekuanaoa , a me kahi poe e ae, ka poe nana I hoihoi mai. H 7. Kona aie nui i ka waiwai o na haole kalepa, kekah# hana ino ana, a nui ka aie o ke aupuni iaia,. A ua pii nui na 'lii roe na kanaka i na kuahiwi i ke kalai laau ala Iliahi, i mea hookaa no keia aie nui, i na haole kalepa, a ua nui na kanaka i make ma kuahiwi, i ka poloii, i ke anu o iia mau» ua, tjo kem m u ljana ino a Liho'iho, a 1 ma ka e oua oia 3 ka rarna; oholi ae la r.a , puuahele, a me kahi poe alii aina ole, a j ra kiinaka, olelo ae la p?nel: Akalii a ola j ka ilihune, ua ona o KaLni, hele aku la a rroi i aina. i lole, i kapa, pa-u, puaa, waa, upena a pela nku. MAHEL Ka noho Moi ana o Kauikeaouli, Kamehameha 111, no ko Hawaii Fae Aina, inaliope iho o ko Liholiho holo ana « 13 e ii t o l i i a , aole nae » noho Moi koke ia ln. he kamalii wale no kona 800,0,3 wa, ia Eiisabeka Kaahumanu no ke Aupuni ia wa, no I 1-2 makuhiki, a kau pono ae la oia ma ka noho Moi; ma ka hapa 0 k.a A t> 1825. N. Pehea ke ano 0 kona inanao, a me kaua mau liana i kona wa i lilo ae ai i M oi 110 toe Aupuni? -- H, Hc ■ftiri"oi-ttofu-p-ār^JiwharTrtoOTTiiiT-' nao. aoSe hookapukapu. a hoo'kae. Ue Aiii IiLOolohe i ka leo 0 koaa makuahine .alii, E. Kaahumaou, a me m alli makui no oh& a " -pau, a- oi^ke ao a na Miliopari iaia.., tnē kqltya kaikuahi-n« i aloha mii 'lp,, o.i® 0 -ēaaena. / ... " . N. Heaha kana «lau, hana' knuilaoa i kona n-oJbto Mftl aiia? . . i H,l. Q ,faona lioalilo- ana i ko.nu A-hpupī no lehew; m a kete.naka e ipi. anft,i:kt |j»no, a tixe ka pia:u.a.o 0 ikpiia .kama.ka Im. " II 2, O kēiia hoopau loa. aaa l,M\ hoonaana i na akua kii o kopa Lahuikānaka, raa o

ke ao ikailm ana o nn M?ftīnnfir? i hikimua i 1 Hawai: nei, Emaii-u, 11 i l.ek-o a m« Kakina ma. » :. H 3. O konpi o,o homoIoL 0 uoho kola M lsionari keia MiKior)ari, ma knla Mokupu- , 11 i keia Mokupuni 0. kona Aupuni, e ao i ka- ; poiiO1 a me ka naauao i na kanaka 0 konu ' aina, H 4. G kona .hele kino anu me kona ma- i kuahine alii Elisabcka Kaahumanu* e hoohiili i na kanoka ma ka pono, ma Maui, a ' »na Hawaii, , II 5. O kona ■uoonohonoho ana i hona j mau makua alii nni, i mau alii Kiaama, no kela mokupuni keiu Mokupuni, i ole e kea" , kea, a hoopi jjkra ia ,paha ka hann a )m Akua ma 0 na. Misionari la, e na haole kue, a, kanaka a alii paha} e ] 1 ke me kela mau liaole Ino i makemake ai e lioopl iikīa in Kikeke, a Me Bmamu; a rne Pokl no hoi i hoohaunaele ai. . A, oia 110 ke kumu i noonoo nui ai oia a me^kona makuahine a 1 i i „ ma 0 Ke komo killo ana mai o ka Uhane o ke Akua iloko o laua, Ko Hawaii 0 Kuakiēi ke Alii Kiaaiiia, ko Maui 0 Hoapili, ko Oahu, 0 Kinau Kauai, o Kaikioewa, a ua .holo pono ka hal na a ke Akua raa o Kamehameha J II la. ■ O kona kukulu ana i ka Papu ma Lahaiua} a me kona halealīi malaila, 0 Halepiula." e pilī ana i Mokuhmia. O kona kau ana i mau Kumukanawai no kona Aupuni. ' O kona ae ana e kukulu i mau Luakini Heiau no IehoYP, mai Hawaii a Kauai. O kona ae ana e kukulu i mau Kuianui, e ao ia ai na keiki 0 kona Aupunl' i ka'naauao, a me na keiki aiii, 0 Lahainaiuna,-o ke Kulahanai. 0 Hilo, kūna keikiknne; ke Kuhihanai kaikamahine ma Wailuku, ke Kula Al u ma Hoirolulu no na keiki alii. - j 0 kona wehe m 11 a ana : mau Alanui no il' kona Aupuni, aoie hoi e na alanui kahiko, 1 kap, a hapa kapuai ma kau wahi, O kon.a haawi ana 'e kuiean.a keia kanaka keia. kanaha 1 kuieana ama nonoi n eua, a. kau i kana|pua. O kona se ole e hookahe ia ke koko 0 kona lahankanaka ma-ke kaua; ; ka wa .1 ku niai ai ka maauwa Faran:, Kapena Lapelako, a nie ka manuwa Bcritania, Kapena Lo Keoki. aole oia i minamina iki i ke dala, hnawi r.o oja he 2i),000 da]a. a han wi no hoi i ka Ea 0 k.-i alna h Lo Keoki. Aole no kona maīeau wale, aka. no kona makem.ike ole e kookahe ia ke koko, Ua maopopo no inia, e pual: snft no ka hau nui i ka hn u iki, a e koala ia ana no kekahi mau lau haole I kapuahī a Uli. O kona liaawi nui i na oih-ina 0 kona Aupuni ī m kannka maoli waie jio, e like me kona aupuni naauao. \la o ke alakai maikai ana a Ah'. Kīkeke a m« 'Kauka. Aole nui n-:i haole k;i oihana" ia wa, niahope mai 0 konn hala mn aku i ka make; kupai ua mea be aea haukae i noho Luna Aupuni me nu ske loloa hulumanu raa ko lakou mau poli; a piha n hu, ku ae no h.eo a.u i ] ai s sku.Jtf .ka palahu i Amerika. . G ko-na 3re.e mau e ike 1 kona mou maka a d.na; rr.a kela Mokupuni keia Mokupuni, aeaahi hana aloha nui ana. O kona hoouua anaHa Kikeke, Haaliiio, Kauka"roe kona mau kaikaina alii, Aiekane- ' dero Liholiho, Lola Kamehahieha, e imi i pomaikai no kona lahui. ma na aupuni nui ma ke Kuikahi like me lakou. Nolaila, ua makia paa loa ia i ka iwi, ke alplia 0 kona lahu^ iaia, I A H E L E V. Ka noho Moi ana 0 A. Liholiho 11 Kamehameha IV, mahope o ka make ana 0 Kau"ikeaemli K. III. N. Heaha ka na mau hana nui kauiana, 0 ke Au 0 koua Xoho Moi anu? , j 1 G iea wawahi ana i na Fapu , a hoonee ia ma Kawa i walii hoopaa no na lawehala, ■a pela ko Lahaina Papu^ ua hoonee ia oia mauka ae/ 2 O ko iaua kukulu ana me kana Moiwahine i Halemai rio 3va poe pillkia a ilihu^ ne; oia lioi ka Uaukapila e k« nei i keia la. -3 O kona Nohoaliī ana me ke kapukapu, "pau oleio me ka 1 u i n a , Kapena wale no ka hoa olele. E iiko paha. rne kela wain lalani mele kauiana, penei: Kapukapu na maka 0 Puna i ke Akua wahi(ne, Aoheike wale iho ia Malio — a; I ka hukihuki lawe a Uwekahuna, Ke e — na wale la 110, E-na i ka pua, Ua hoohewahewa paha ia Kaliu, Paia ae la i ka nui 0 lea nahele, Ua hahai aiuka 1 kukaliki i ka ua, Aia ka ilina i Maukele — a. MaHELE VI. ^ ■ Ka noho' Moi arp o L, K. Kamehameha V. Ileaha kana mau hana kaulana i kena * Au? - 1. Kona hoololi nna i ke Kumukanawai. 2 Koua hoom^ka ana e k u k u ] u ia lolani liaiO, i liaie Ahaolelo, a no na Oihana Aupuni a pau, aole nae ī paa, make e oia. 2 O kona imi nui i pomaikai nona, aole hui no k&na iahui, M a ka hoopukapuka ai o kela ano keia ano. Ua olelo ia kekahi 1 alii dala nui oia, u ili Iho nei ia Ruta Keelikolani. 4 O kona minu ana i kekaln mala Niu ma Kaunakakai, Molokai. 5 O kona ake nui mau • e i'.ko we kon u . mua iho, ma na haole waie 110 e hoonoho ai

i nn oihnnu o ko Ai?pirni; n 0 kona m.iu kanaka ponoi. kapae loa ia ao |a nra kae kr,pnahi, Nolaiia i ko a.i ia olelo a kahiko: Ma-o imt-o ka. 'Uahi, he makole kau e Hawaii. Eia nae ka mea kupanaha a'u i ike pono p j j ua poe haole punahele ia5 e mailani mau ia ana ma na oihana, e ua mnu Moi lokomaikai ia o kakou, i #0 laua wa i make oi, 0 ka «we paiauma aku ka makou me ke a-oka welenia; no ua mau Ali! nei» 0 ka aka henehene mai la ka lakou la ia makou, aole wahi mea e. mihimihi aloha alihiki, he ole loa iio. Olelo aku la kekahi aliiwahine e noho ana, a e uwe ana me ka paia uma , o Kaunahi kona inoa, i ua poe haole lienehene nei 1 ka uwe: •' Ue keu oukou a ka poe haole aloha olet a uwe ole i ke 'lii, ka mea nana oukou i hoohanohano, a hookiekio iloko 0 na oihana nu.i o kem Aupuni; kuha iho k kahi haole i ka lima ī k§ kuha, a hamo ne la i ka maka, a 0 kekahi haoie hoi, lalau aku Li ijke kiaha» wai; a homo ae la i ka maka, a uwe hoohenf hene ae h: Auwe kuu Haku kuu Laoi, a pein aku. N 0 kahi wa ;.ku.