Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 8, 20 February 1884 — Ua kaupaoua ia o Kawainui, a na ike ia kona mama. O KA MEA. PEHI I KONA HOA KANAKA I KA POHAKU, E PA- AU ANEI OIA I. KA POHAKU. [ARTICLE]

Ua kaupaoua ia o Kawainui, a na ike ia kona mama. O KA MEA. PEHI I KONA HOA KANAKA I KA POHAKU, E PA- AU ANEI OIA I. KA POHAKU.

. Eiae mai i kekahi wahi kowa kaawaie o lta kakon el&le wiwo ole, e lulu aku au i maii wahi hunahuna paakai ma ka puapua o Kawainui, i mea e kunhihi ae ai a hoopau. i kana mau aiakai laiau* i kona Lah«ikaaaka © ka wa.i hooluu hookahi . Aia ma ka Heiu 7 o kāna Nupepa o ka la 16 iho nei, ua oili mai nei oia, e hoakaka ana no na raea e'pili nna i na Lunamaka.ain&na no kela a me keia aoao. oia hoi, he 17 • no ke kue ia Kipikona, 8 he kokua ia Kipikona5 '3 kanalua, a no ko'u manao nni e l/makee pau ia ka pono kaulike o ka lahui holookoa, a m e ka ihiihi hoi o na inoa maikai o na Keonimana ana i hoikeike mai nei oiā hoi na Wahaolelo o ka lahui no ke Kau

'Ahaolelo e hiki m'ai ana; a. me ka hanoha.no mau o ka inoa maikai o ko kakou Moi i aloha nui ia a me kona Aha Kuhina kookoa. Nolaila, ke waiho aku' nei au i keia mao 1£ manao oiaio imua o ka iahui, a e lilo ka la» hui i mau Lunakanawai nana e kaana pono "me im manao kuokoa me ka pili ole ma keia a me "keia uoao, he mea oiaio loa ke ku nei kakou i keia wa maluna o ka lepo o ko kakou aina aloha; he elua mahele. 1 G ka mahele mn ko Kawainui aoao, a me kona pohai, . e kolo nei malalo o ka inoa "he^pohai Kuokoa, a he pohai lah'ui. 2 O ka mahele a iakou e kapa maī nei he Piii A upuni, n he hoopih Kuhina, a Hoopili Moi. a lie Hoopiiimeaki. Re hinau nei au ia Kawainui, a me ka lahui, b,ea,ha ka maaeo o 'en iiuaolelo kuokoa (Independent)? • J3 a ko'u manao e lo-.-k&hiana kakmi...e oielo ae,.o ki iiie'a'AĒana ana i ka pono k&ulike, oia ke kuokoa oiaioHeaha hoi ka manao o ka huaolelo Aupuni? G kēkahi lahuikanaka e . nolio ann malokOi o na paiena o ko iakou aina, a me , na maiihini hoi i hookupa ia, i hoohui pu ; ia lakou iho malaio' ®o ke Kumukanawai & i me na Kanawai, a i noho po© 'ia hoi e kekai M Moi, Emepera, Peresidena, a pela aku, a' • no ho ana hoi maialo o ko iakou hae, oia " ka~m&"nao' "o ka huaōielo Aupuni, ua akaka ia kakou !ta manao o keia mau'huaolelo ano nui e lawe hewa ia nei e ke Kaula Kawainui. Nolaiia, ke waiho aku nei au i ka'u papa hoonohonoho o na Lunamakaainana, ma ko'u'ane. kuokoa, oiai o ka ' mea e ku ana ī ka wa me ka n'ana waie ana aku no i ke auUme ia o kekahi mea ano nut. he oi aku ka maopopo pono ioa iaia mamua ae o ka poe 1 O r\ 1 t »iai?/v nia ■ n f\ n .v

a. īēi.w&is»ls £si.uiw&i u ia iv.il \jt iisc o. i. iii . tl. penei: • • . J L'Kaulukou, E K Liiikaiani. G B Falohau, 8 K Kupihea, J Nazareta, L Aholo, J Kamakele, J Gardner, J K Kaunamano, D H Nahinu, he poe kuokoa, a.he'ipili iahui, a peia aku. - Ē i mai paha auanei o Kawainui, pehea i kuoLoa|_a.i keia poe? ,-^ia_|A haina, ma , ke Kau Aiiaolelo o 1882, ua komo pu keia"®|M)e ma ke kue ana <ak« o ka hapanui paha o lakou i ku Aha -Kuhina o Caiter ma, iwamuii o aa kekee a i hani.ai, oiai iakou e noho Kuhina. ana. a oiai nō-hōi he poe Luna Aupuni ka hapanui © keia poe inoa ma^na ae, aka, nole lakou i. hoopiiimeaai i ua poe Kuhina Ju, ua paio aku keiapoe me <ka wiwō ole a hiki i ka vm i hahlele mai ni o u« Aha Kuhina la i ' ko lakoa mau nolio Kuhinn, a koho ai'ke : Alii ka Moi, i poe kuokoa no kona Aha Ku- ■ hiiiai oia hoi ka Aha Kuhina o Kipikona^ >e >oe Kuokoa lakou a pau, uole i pili iloka o n& oihaka ka(epa a īne mnhiko, nolaiia, he Aha Kuhina kuokoa ka Aha Kuhina o Kipikona, tvo na Lunamakaainana no lakott na inoa m&mua ae, he poe kuokoa, iakou,.oiai ua ike ae ia no kakou j ka lakou . uiau hana o ke Kau AhaoleJo o 1882, "a_ me kek-ahi mau hana kuokoa e n lakou i hana ai, a na ka iehuiehu e kuuna no ko oukou pono iho. Papa 2 o na L. iVL Frank Browo, J W Kalaa,- J Kuuhane, J M Kauwila, he poe kuūkoa no keīa poe, u imi " uiui ī na Kana. wai kaulike mawpeoa o na aoao elua, a ua ike ka lehulehu no lakou, Papa 4 G. W. Piiipo, J N awahi. he - mau L M kue mau i na Kuhuia, kuo Aupuni, kue Moi, a pef» a ku , ma hl kau. Aha oleio a pau a.laua e komo mai ai, ua ku#

mau lauu i na Kahina, aole A h u Kuhiilu' maikai i ko lu ua ul alivo, ht! kuē uiau \ u u hana e hooholo mua ai i na pouuuKaī pil laula o ka Lahui, he kue no hoi i ka h i nnaa pono o na. makaainaoa, a he hoao niau o hoopahua i ka hooiiolo xma--i-- -ke ■"A.ūpuni imua, aīa no pnliu ke ok'i o ko taun kue a, lilo laua i man Kuhina, e nanu akn i ka lau:i meu hana i ke Kau A haoleio o ka 1876, o laua ua L iM ukaika loa i lie kue i be Kuikahī Panailike, a ua alakai liewa laua. i kahi mau hoa o ba \haoielo ma ko laiui iioao. mena wanana palaualelo e kukalikiai. no ka. poino o ka Aina n me ka Lthui ke. hoohoio- ia ke Kuīkahi, ua ko' anei __ ia mau ' wanana ? Aote, ke puu nei na waha o laua i na pomaika: o ke Kuikahl,, ke noke hou no nae i ka poino o k-i Aina ia Kipikona, lalau, ua oki tui ea īno, no ker* laua kokua oje i na pono kaulik# o kn lehuieiiu a me ka'holomua o ka r. ina. ua nele laua i ka inoa kuokoa, a pela aku. .Papa 4 o na Lunamakaainann, ,T lleiiu, J 1 Baber, Aaa Kaulin, J Amara, J Kiehiwlson, he poe kuokoa ana no paha lakou, a he pili Iahui a peia aku. - Papa 5, S B Dole, W Ē Koweii, W O Smith, P H Hitchcock, he poe kue Kuhina, pilī kalepa, pili mahiko a peia ak"u. Papa 6, C Brown, G Brown,U-W P' Kane a i'i s ā alei " a1ca1carlD~tak'tfir" "ko hnra-m-p ei ar aku. E hnii pono ae ka.-kou » makaikai po'no no keia mau Keommana i h,u ia ue ia'maluna, a e ike pono kakou i ka lakou māu'hāna lioko 0' keia Kau. E nana ae hoi kakou ?« Kawainui n" me Kipikona. ■« No Kawaīnui. heaha kana ma» hana ano nui no ka pono o foi iahni. o na kaiai olelo hoonuinui ano ole, u he lehnlehn w • le nku o kana mau iiana kumakaia i ka Moi a me ka - ahui, a peia aku . " ■ Heaha hoi ka Kipikona mr u hana maikai i kona wa i lilo ae ai i kahoe no ko kakou wahi waa Aupuni? 1 Ua waiho raai oia a

me kona mau hoa K uhina i ka Bjla Kana - wai e hooponopono ana i na Auhaā Kuloko, a loaa ae la he hoomama ana o na anliuu maluna o ka poe ililAine abi i hoike mua ae nei. 2 O kona kokua pu ana e kapae ae i ka hookapu ana i na waiana i na kanaka Hawaii, a ua hoopau ia ia Kanawai kau kapa • kahi, 2 O kona kokua «na e haawi ia W aiiuku ilō ka Ona Miiiona G. Spreckels. mamuli o k.ana kōīī kona kuieana iloko o na Aina Lei A! ii, •mamuli-o ka palapala hoolilo a ke Alii Kēelikolani, kekahi o na hooiima o ia ,ma-u aina, a pakele aku la ka-hapanui o na Aina Lei Alii; oiai, ina»i hele na aoao olua imua o na Aha Hookolokoio, ina ua lilo o Wailuku a me kāhi raau ahupuaa e ae, i •lawa ai ke kuleana o ka On.i Miliona. ma ke Kanawai. .. A he pomaikaī.-nui not..hol keia ■iio ke Aupuni, -k& loaā ana lie puu dalāTiiuri no na auhau o Wailuku mai lva Ona M ihona mai . E olelo mai paha auanei o 'Kawainui a me kahi poe e ae, he kalohe keiā haawi aina; ke i a*ku nei au, e heie oe e ninau i na oiohe kanawai i hoopau koke ia ke kuhihewa. ' - '• ■■ ■" 4 O kona hoopaa ana.i ka mokuahi Maderasa i waho e rao-ku ai, aole i hoopae jq. mai ka poe Pake Samola Poki; a pikele ai keia lahui mai luku hon ia e keia mai weliweli; rue ka uuku loa o na wahi dala a' ke Aupuni i lilo no ka hoomalu ana, he §1,000 a oi; eia nae, o kein ka Kawamui e noke haalele nei i ka nuku, i ka lapawale o Ki'pikonā. Oia nae paha, ua lapuwaie io paha, oiai, ua ko oie ka makemnke o ka poe ana e pailani oei. E hoopao ia mai no paha, aia |yr> «a\ A v\ /\ »-t ' r\<\ \ > /\ I » ho A »•» ■,».«, .. Ki ^ I ,, . ....

*vci u uuat? n n u u llei w;sili KULlila .kanaka. i koe i kaonako. - 5 O kona kono nw nku uei t kekahi leauka akamai lo«s o Gereniania, e he!e mni e imī pono i' na kumu i ulu" 'mai ai.o .ka mai lepe.ra." Ma leona, naua pono atia me na ohe hoonui ike, a Joaa pono ae nei; ; ole no ba hoi i Imlike loa me na hooweliwēli o n,i 'lai'hala. • ' ■ Me keia iiiau hana īnuikai no a. Kipikona i ike pono ia ae la e Wakēu, ke hele mai nei no nfte o .Kawainui i»e »ā makn kele» \ve imua o lea lahui, e pnhi hete iu i Laua o-le īwi pipi, i piha i na app wale liau a mr .ia ea inoino, e kukala- hele nei, eia o K-ipikona ka hipa eleelo. ka enemi. o ka lahui fimvaii ke eliaholo nana e ale o HawāMUi i na hana aloha ole hoi a ka Aha Kuhina o ba 183-1, ha.napilo ua o- ie iwi pi.pi nei ana. - ; - E ka io. a me ke ewe ou e Ikwaii, aole anei he kanaka kupaiānaha o Kawāinui ? Kē hoolilo mai nei oia 1 ka-eleele he keokeo, a 0 k.6 kaokēo lio eleele. K:u uo e m.ihaie aku kakou i ka mea e hana m.ai ana ia 'kakou ffie b« maikai; eia ka o ka • noke akīi i ka nu.kume._na kum u ano ole, me na huaoleio i knpono ole i ke kulana o Ua poe maikai. Oia nae pahama makawel:» wela loa oe i ko hoopau ia ana mai ka Papa Hoonauuao iie, a me kahi mau oihana e ae. . E Knwainui, e hoopiha i kauwupepa me na manao maikai e hoonaauao ai i ko kaua lahut? aole oke alalrai hewa ia lakon mani-ili 0 kau lliau oielo lalau, no kou -enemi pi ] i ki:no i k-ihi mea Miana it o Je aia a oe. | kekalii mea koliu o . i© i kukahu- ; iake mai nei, 0 na hana a' ini a rao na ki-pe < daia a ka poe i iio'o ba]o r n aoao niīi .. jatipuja4_.-wa4jl-avitr— feu-_u; — trnrbraira~ba~ikira wainuij ua manao anei oe ua maemae' loa kou hma a me kou pohai ma ia mea7

dalu <a iu. k;i ka oukou e hoopaki ana no na h ' auhau o ka poe koho i na la manma ino o .ka la koho ? He mea - mal^-aīw* ■. 'O.e :,o ee < Kai no na !c/ mea hala ol o e pehi i ka pohaku. E na makaamaiiu aloh^ o ka"Moi;*"ke-Tkc-«e la uokou i ka Kawainui ano: o ko hai hewa kana e kukaia nei, a o ko laleou., aole e hai ae. - K Kawainui, ua- manao no anei oe |n<t aole me ke dala a rne kn huoa,a a o ka poe kuonoono no ko paa, balotu, e 'o-1 a ana no "ana no anei ia oe ka 800 -"li-. < AoJe t loaa m oe he 200.Uaku ka hohōno e ku ala mai Hawa.il a ■Kauai, Oele no km wai hele ka aia, a tma_ aole i hana. ia maia «ao he walii hapa nuku loa o ka poe inoa au i h-ooikaika ai e puka i mau Lunamakaainana. Nana aka oe ina keiki o ka. ua- ukmkla o Makawao, Hoopaki na ain no ka bāiota o J, Kalama, nana iko oe ina Mahiko, punuku ia n a ihu o na paahana. Haiio. iho oe līia 'Waieha, hemo iia pani wai o fao; ku ke ko-a o ma iliili i /na pakeke o na keiki hee pue ,\vai o ua aina malu i ke ao sla, alala na waha e hau ai ī ka <!iilie I !/a wai hoihoi k i o Ēl-eile; kuku ka mahamaha ī fea balota o< Kanealii rae Kamika^' _ " Ē pakele la hoi k« pua o ka. aahi a ia mau | ueiki n.i nui ka nanahu; me na .k<Qpa!a ka "1rore-lralTiro at i na pakeke. Nowai hoi na pahu _rama i haupakaki ai ka poe o Koolanloa, a me na a-la i pe'lii ta ai i ko laila poe ? Pehea'hoi oukou .e na Apana_-koho e as, up hoea aku no anei kaln mao walii uukana a ka Balota Kuokoa'.o Kawainui kukaiiki. Mamua ae o ka la koho. ao mas o ua, o Kawalnui i ka lahui- rne ka i mat, o ka poe e hele akn ana e kuai i na niana kolio, aole oia e hana ana i ka pono o ka poe nana I koho; e hele ana oia'e hana i b<a pono o ka poe nana ke elala. 5 Ēia nae, hawahawa n:x lima o ua o'Kawainui ma. Pehea no ia © holo aiLa mokuahi ke ole ka oanahu ? A pehea la e iiiki ai kahi hana nui, ke ole ke elala ?• E KawainoJ, okiioa oe *ke -om&im ae

ilaila; i hoohoka wale i|i ai no oe i ka la koho iho nei. Eia ka leo ao ia oe, e hahai mau oe ma ke alanui o ka hoopono .na kan mau hana; a e kamailio ī ka mea oiaio; e hana abti i na hana ku i ko alohft me ka oluolu imua-o kou ■ mau_iioa kannka; a hiiinai ia oe e fca ieh.u». lehu, alaH'a, e lilo ana no oe i Lunamakaainana ma keia mua aku ; aka.ōna b na ligbukole, o na . waha wai, a pela:afcu, alaiia, he makehewa ko upu aku ia kulana,. oiai, aole e hilinai an.a ka iahui la oe. Ēia wale no kou alakai kupono; e hoao man oe e hookui'kahi i kn kakou noho ana me ko kakou mau ■ hoa'loha ilfkeokeo, a e nee aku kakou imua rne ka lokahi o na manao; oial, he ikaika ka lokahi. A ina eMike me kau e alakai nei, ē akaheie o helele-i kakoii. oiai, aola e muLai ana ka noho ana o kekahi ohana ke moku- - ahana. He wahi waa unku leo kakon, a ir.aī hoonion'i k-ikou o kaha!: uronc-:. ■ Ke noi aku nei au i na aiakamaita i hoopuka inoa la ma keia kalāi manao ina.j mai hoehaeha ia na ni«nao, ēiai, o na hookapeke anstuo ia a ka peni. A i lea no ka hula i I ka aka ia. O ke aloha nei-leo ka Lunahōopauopono a : me na keiki ulele h,ua, metala. Hūike 1 ka olalo. I Ua hoihoi aku la na Kii.liīna. o Madarsda . i ko lakou mau hookohu no kekahi knmu" ' aole i maopopo, A ua knuoha nku k ka Moi -Alafonso ia Sen.6r Canovas, e hoolala oia i mau 'keonimana no ka Aha Kuhina. Oa papa aku ke Aupuni o Beritania \ na Koa Pake i ko lakmi alai ana i ka muliwal U.-2 ntonn . e- . Ua hai o Bisiiiiaka, na ke Aupuni no o Bel"jtania « hooponopono nona iho." no r&

m.ea e piii ana i be kaua ana iho nal me ■ Aig"upita,; Ua hopu ia he elua mau Paniolo ma _ i\'1adarida no ko laua hoopui^" 1 fce kaa Alii. tle elinia nnau „haole • Airi.|« i hopu ia, . oiai lakōu e*'ho&o ana e powa i kekahi hale- - 0 ke kuniii o ko lakou hana ana pela no Lo lakou -makemake loa e loaa kekaiii mau ■ me-\ eha. I Ua kakau aku la ke ■Kakauolek» o< n& Puali-kaua o Amerika i aa Poo nui o ka I . . Oihana, no na mea e pili.ana no ka hoo'makaukau ana oo • ka hoolewa āna o ke kino o j-'De Leng- mamua ae © ka, hiki ana mai o - l kona kino kupapau ma New Yōrk ma k» la 1.15 o Feduari. f j Ua hooholo ka ALia. Seirate o Ainerika i 1 kekahi olelo hoohoio, e kauoha ana i na r.Luna AnpunLo ke Aupani o Amerika m,a I kela a .me keia pea o ka aina e hoomaopopo . pono lakou i n'a loaa a iee Aupunī ma na Ai'n &'■■©. . . ' ""7 41 Jg Ēlna mau kanaka e hele aaa ma ke slanui, halawai aku ia laua mo kekalii kaikamahine ui, Fand aku la ua mau kauaka ia i ua kaikamahine nei. ,:E heie ana oe i hea e ka ni o Ainapua ? Paae^imi-la ua ui neī i kekahi o laua me. ke ano huhu, ' f,Ia oe no ia wahi e kena -k&naka mahāoHu*~Pane'aku la ua wahi -kanaka nei, Aole -pah&' owan wale ka mahaoi, o m&ua no p&ha a i « elua, no ka mea. o maua like no hoi la i oleb aku neij" a bel«< ajku:la ua ■m.aii. kana-' .- ka nei. olelo aku la oia i kona kokoolua. »0. ua lip sio hoi la i ikel ko.ua» kahu, aohe « " " pīena; i iioomea aktv neiiea. hana o ka mea .malihmi, piena lua..keia i ka wai. o Haena.-' . .■ U aaka hele like aku la laua, " ' - .