Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 9, 27 February 1884 — HE MOOLELO KAAO --NO KA-- Laau Mele Lea Lea O KA UKA IU ANU, --A ME KA-- Manu Hoolpo Olelo Uha'l Puuwai O KE AUPUNT O PESILA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO --NO KA--Laau Mele Lea Lea O KA UKA IU ANU, --A ME KA--Manu Hoolpo Olelo Uha'l Puuwai O KE AUPUNT O PESILA.

UEhU 5. IA AN ASVA, ōleiomai la ka Manu i ua fcjj.kamai1iLeD.0L uana ia e hana. A ia wa, oltle ;ho !a ka Manu iloko ona, ina au e wa;ho i iiookohi momi iloko 0 ke kaukama & waiho aku ma ke alo o ka Moi ma ke poo © ke pakaukau, a maila © wikiwiki iho i ke oki i ke kūukama, a nana iho i ka. mea e waiho liio ,.na iīoko; a malia o.hoohuoi iho k-ona manao a olnau mai, alaila, na'u ia e pane nku me ka haina oiaio. Hana iho la ua manu nei rae ka mana. oi loa e'pili ana i ka momi a rae ke kaukama, & n& holopono- kana mea i manao a!.. ī kekahi kakahiaka ae epkekaki Ta. hoomakaukau iho la ka M-oi e hele mai I ka hiki ana i ka hom 10, ua hele mai la eiu.me na .koa he nui. a komo a:bu la iloko 0 ka naheieheLe, I keia wa a lakou e holo nei Iloko o ka ululaau. ua [ehe is-Aku. la ka halulū i kahi 0 ua :nan keiki nei, Iloko o ia manawā, ua nui ioa ka Iiolo4re «na 0 ka Manu, e lele ana i o a iauei - A nō ia mau hana ana, ua ninau koke aku la ke j kniki.mahiee iai&, s ua_ pane ia mai, 0 ka M©i, ua kokokē loa .e hlki mai. Tka hiki ana mal o ua Moi nei, ua hoo3. ^ ? i kipa ia aia me ke aloha a m€ ka hanohano \ nui. A ua laana hooeanea ih.o; la lakou no ! kekahi manawu. . " : laLakou -na kahi - kolee mai ia §elt 0 āuā 1 ka Iioupo lew^Iewa o^lakou; ua akoaUoa like mai- na hoa a pau,'a ua like lakou a pau m'a-ka hoinau ana, au no e oleio iho &i e'ka' mea hēluifeiu, • -• : . ' "Kahili pui« Kohala na ka makani, Aoie koe na huna-waia ka «ā" I kalaau' A ma keia iho like ana a na hamare a na Keiki Aiii, hakiio aku-Ii ua Moi nei I ka like loa 0 na helehelena o ke ka.ikaraah.itie me na keikikane; a olelo ihō la ua Moi nei iloko 011 a, Ola na iwi ina na'u nei mau keiki. la manawa, lalau iho la ua Moi ,oei i ke 0 a mp^ka pahi, a nana iho la keia, he mea : kamahao ko loko, he opuu momi ekolu huina like; a 1 kona i'ke ana, ua auo e kpke. ae la kona mau heleh.elenas a paoo ae la oia, He&ha la ke ano 0 keia mea m&ikai me na kihi «kolu7Ta manawa pane mai la ke kaikamahīne, O ka Manu Olelo ka mea hiki ai 'ke' wehewehe ,peno raai i ke ano 0 keia mea, a pela no hoi e ike pu ae arkako« i ke ano o keia mea. ' . ■ ■ ■ la manawa, ae mai la k^Moi e kii i ua Mauu Olelo la. A ma keia kii ana a lawe mai i ka Manu Olelo, ua hoomaka mai la oia i ke mele ma ke Mele Lahui. o Is Aupuni me ka leo ko'uko'u 0 kona kiieo kupua nanahe. ■ ' _ *'0 Kona kai opua 1 ka lai Opua hinano ua malle HI0I0 na wainaoa a ke kehau — e O kuu la koili i ke kai Ke na'u la kamalii Ke kohi k i ke kukuna o~kala Pumehaaa waiē ii alna Aloha- wale ke kino o Hoolulu — e „-= Aole no hoi he lua ia oe e "ke aloha ." Ua :pono no hoi — -e?5 O ka lawe- ia aku la no ia 0 ua Manu nei a ku iluna 0 ke pakaukau, Aloha mai ia ka Manu ia lakou nei ma ka olēlo a kanaka, a pel& no hoi lakou nei. la manawa ninau aka ,la ka Moi I ka Maau Hooipo Olelo Uha'i Puuwai, E hoike .mai oe i ke ano o keia kaukaena rae keia mēa iloko'me n& lapa _ekoiu.la manawa I pane aku ai ka Manu Olelo me ka leo nahenahe. E ka Moi e, E ola mau io& oe. No ka -.manaoi kau leo- ia mai la1s oe e lioike &ku au i keia. mea poliihihi me ke kn ulua ole, a nau ia e ike i ka oiaio « me ka ol«, a oia keia r O keia kaukama, o- ko wahlne 'no ia au 1 hoopaa ai iloko o*kAlfati"pai'Mo"TTie""'lca"hewa' ole. -'■ ..■•■■■ ' , O keia opuu momi iloko, o ko Aupuni no ia. O keia mau iapi ekolu 0 ua opuu momi I&, o keia mau keiki uo ia au i hana ino ia ai e na kaikuiana o k© wahine, mare. O ke kēiki mua, hē keikikaue, oia ,ke keiki i olelo , i» ailie ilio, a ua hotflei 1« iloko o ka auwa*

ha w'ai, a loaa -ai i ka mea malama kihapai ou; o ka hiapo ia. Ō ka lu'a-o na • keilLLlie keīklk"araeTLo7"ua hana ia no ē lilee rae ke keiki mua; a oiake keiki i hoike ia ai ia oe he keiki popoki. O ke kolu o n a k'eiki, l\e kaileamaliihe, a ua loaa no iaia oa haawina e like rae .kona mau mua, a oia ke keiki i olelo ia ai e ua mau enemi la he iok; o ka mu]i ioa īa. A oia ka mea nana I imi a loaa mako-u. '• Nolaiia, o keia mau keikī au Ike mai la I "ba- like loa o na hel'ehelena, o kau poe rs ponoi no ia au i ike ole -afra pe-la~no hoi 1-8 kou i hooniaopopo ole al o ka makua ke?a a ua manao loa no iakou, o ke kanaka makina kihapai ou, oia ko Inkou makuakane. Aka nae} akahi no lakou a 'Ike, a akahi no hoi a lohe o oe ko Iakou makūakane. Ma keia wahi e na hoa kaunu o ka moolelo o ka Laau Mele Leo Lea, akalii no kakou a hiki pono mai I kahi o ke an«u, I manāo al ka Moi he mau keiki oiaio no kana. . Ia manawa, lele aku I.a ua Moi nei a pu« hki me ka uwe leo nui ana i ua ■ mau keiki nei me na olelo • kaukau. "Kuu mau keiki mai ka wa pauku apo wale Mai ka wa iluna kuu alo, , Auwe a'u keiki — e." A pau ka makena ana-me kana mau kelkl, liuliu iho la oia no ka hoi ana i kona waki, me kona manao ih'o e hoi a hooko i ka lima koko maluna o na. kaikuaana o kana wahme mare. Hoi aku la oia a hiki I kona home / li' n hoouna koke aku la oia i kona Aliikoa e ku i na kaikuaana o Uana wahine maie, a e lawe mai iihūa onaf me ka hoopaā ii o ua lima ma ke kua. H , • la manawa, o"l:a hao aku la no ia o ke Aliikoa a ku ana mawaho o ka iiaie o ua mau wahine nianao ino nei, ē noho mai ana hiula ma ka ho-me me ka nanea me ka laua mau kane. Hao aku la ka mana o ua Aliikoa nei, heie uluulu i ke alanui; paa na lima i ke kaa. i.keia wa o-Iaua ē kaihuluhulu ia nei. pane ae la laua. E.? hēaha ko maua iiewa e hele uiuulaHa nei me ke aloha-ole ? O ka lawe ia ia o iia mau wahine opu ino _nei a ku uun imua o ka Moi. Pano mhi la ua Ā aufiē«ī* olu'a T'e" ha ' wāhine puuwai eleelej' na k-e ino o ka olua maa hana, pela. e hahai ai ia -hāna a olua.i -hana ai me ke aloha ol-e ma'lūua o: ko olua • kaikaina' niaiuna -o'olua iho. - Nolaiiar?o-ko elua hoopai i hoohoio ik-e a'u} e kau-o •" liele' ia . olua ma na huina alanui a pau o ke kulanakauha» le oē-i, me ka okiōki ia o ko olua mau io a hik-i -I ko oljja make loa nna, alaila, e oki ia ko olua mau poo. A ia wa oia -i kauoha aku aī i ke koa e hooko koke ia keia kauoha me ke kaulua ole. Ua hooko leoke ia ka olelo a -ka Moi mai ba mua a hiki i ka hope. I ka hoomaka ana nae o ke koa i kan'a apana Iiana, ua pu« ana ae la ua mau wahine nei he mau wahi leo aloha . r "E li ana ba io i ke anu 6 Hauaiīiki, Aole he hana ana a kaua, ■ Aohe olena ana i koe, H n-hnohm ~wa-TA~n n --•-'~-v - A make ua mau wahine nei} ho: mai ia na 'koaa hiki, ninau aku la ka Moi, Pehea aku la ua niau wahine lā ? ■ . . aUa hala aku la ka Puulena aia i Hilo, Ua imi aku !a ia Papalauahi." ia manawa, hoouna aku la keia i ke leoa e kii 1 kanaT wahine īloko o ka haiepaahao, a e wehe mai mni ieona hoopaahao ia ana. I ka hlki ana o ke koa i ka halepaahao, i'-naaa. aku ka hana, aohe he lihi wahine i koe, me he ia, h« mau la wale no koe a make ,aku. Manele ia aku ia a hiki i ka hale p lauo, a aole , ke kane, ua hele i kahi o na keiki e hui ai me ba Manu, e ninau i ka pono ona ke noho aku me k.ana wahine. . Nolaila, e napmakamaka.'ē hoi ae kakou a nana aku i ka Moi -'ma kana huakai. 1 kona hiki ana aku a hui me ka Manu, ninau aku la oia? Pehea la au ine kuu w.ahine ? Pa«e mai la ka Manur Mai hui olua. nie ko wahine; e hoihoi mai ianei mea'u e noho ai, a e liana aku ai a ola oia, a.Iaila, hoi aku me oe No ka mea, i keia wa, e hoowahawaha no oe i ko wahine; a īna e lawe ia mai a noho me a'u, alaila, pau ka pilikia. Alaila, ' o na keiki . aku no a olua na Alii o ke Au puni, me ke apo Kou ae no o ke Aupūni ma ka lakou-'hooponopono ana. A pau ke kamailio ana a laua me ka Manu, lawe loa ia mai la ka wahine a hiki i kahi o'ka Mann, hoi aku la ke kane. A ia man&wa no, lawe ae la ke koa a kahi ō ka Manu e kau ana, kauoha aku la ua. Manu nei i na kini mana, na lehu akua, e lawe i-ke ino o k'a Aloiwahine, a e hoi oia e like me kona mau k mua. " A ua lokah) like na manu, a pela na ahua o ua mauna k. A lulu Iike iho^la i na huna wai a ka naulu; a ano hou ae k ua wahine la. A hoike aku ia ka Manu i ka makuahine, ei-a au mau keiki i hooiei ia ai e ou mau kaikua&na opu ino ia oe, i k'o kau ajn& ae i

ka ha nohaweo, a lilo i Moiwahme. A ua ■?. ' lilo ia hora i hora uwe no na keiki a me ko. " .TāT©u"""rhal!ma!i!ne. A pati ia. na hoi mai ke kane a noho pu me ka wahine e like nie raatnua. MHaua -;i©n ka uluna o Welehu ka maiama." Ma k-e.;<- ke hookuu nei au i ka inu ana o ka'u peni i ka inika; a ua boea I aku no h" \Tti i ka houena . . (tANU-\VK. HE . WAHI N ANEA '