Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 12, 19 March 1884 — UA HALA-HE PUA-HE MAMO-HE KOO, Brevet Lutanela Konela, Mekia, KA MEA HANOHANO DAVID LELEO KINIMAKA. [ARTICLE]

UA HALA-HE PUA-HE MAMO-HE KOO, Brevet Lutanela Konela, Mekia, KA MEA HANOHANO DAVID LELEO KINIMAKA.

"~HēAīatt mapuna huaolelo kaulana kahiko fai hoopuka ia e ka poe loea o na au i haia, i peaei no ia r 'He manawa ko na lau e 'heielei ai, □ na pua, iie kau ko I-akou e mae ai, Aka, nou na' inaoawa a pau — e ka make !'; Pela no I hoea māi.ai ka elele a ka luakupapan,_a kaili aku'-la-i ke aho %ope loa o B-:evat Lutane!a Konela, Mekia David Leleo Kmimaka, iloko o k.a manawa i haupu ole ia; e hooia mai ana, no ka make io no na manawa -a pau. Ua-olelo ia no hoi e ua poe loea la, ';o ka ke Akua mea i aloha 'a% e make opiopīo . auaiiei. oia." He mea hoomalielie io no paha ia' t ka manao piiihua o kagpoe e noho aku nei mahope, ka hooniaopopo ana īho ua kii :a maī ia oia e ke aioha o ke Akua, aka, pehea la e hiki ai ke kapae ae i ka uhola ana 4;o ;j na haawe luuluo kaumaha n lihaiiha, e wuwahi ana i na paia pilipaa o ka p.uoio o ke .aloha, e hoohaiukuluku ana hoi i ke k-iow«i o ka waimaka, i'ka ua mea o ka nui 0 ke alo'ha minamina i kona niau hele kohan a ana aku ln, a haaleie iho ia i lea wahine ka Iioa pili o na kan a kau mai na la opio wale', e kumakena paiauma aku i ka " nana ana ae, ua -puanaānu ka haie, ua haalele mai ia ka makua i na pua mohaha o ko laun mau puhak-a-, u iia ' pio lioi ke kukiiioia home' lalo-ha. ' - Ma ka Poalua, kn !u 1 o Malaki nei, ■ ua □ kaH aku oia mW'^pe o kona Unku Alii Moi, ma ke ali' o Ln._j ho.i aku ai i ke ea oluolu o kona onehanan, a e ike hou aku ai iioi i ke kai malino o ua aina aloha la. Ua hiki ak.u ilaiia, a ua lialawai p« me ka lehuiehu .o na kmi e noho n m\ i'laila. Ua noho oia m.aiaila a 'hi'ki i ka nuina la Poakahi. | Mamki- -10, alaiia, uu upu ue la ka «nmao e | holo i Keauliou maluna o ka lio, a kau ae !uiaa.ka inoku, ii.be aku i *a ma:ka- o .-kona . ,AU-i3 a ma Kailua la-hoi e lele ue al; aka, ioiai .mn ke a1a, i ka hlki pono ana i ke aianui o Kāumalumalu e pii ai i uka, ke alanui ;-nn.-li.Qi kona. luaui makuakane-i' na ai, ua hnule iho ia oia maikmn iho o kona ho, a waiho aku- iā, pan Ua.ike, pau«ka lohe, a pau ka pane leo anā; a hala ae la he'mau mi iu> te, kaililoa ia a'ku la kona aho>.a haia. āku ;la o Davld Leleo Kinimaka- Uka lohe'ia ann o keia ulia kaumaha, ua uhi'pii īa iho la ka aina mena'kipon'a hak^koī o'ka'iuuluu. 1 ka hiki'-a.na~o,. ka mokuahi IMinoe ma Kailua. ua hoSfeējā;ako la ka lohe, a «a"""kii hou m ke kino m&lee a...k&u iluna o ka ipoku. ■

„ ' . ' Hailole aku la ka moku ia Hawaii, :i kniii ia mai la kona leino make 110 Oahu nel. j A i ka hoea aoa mai o ua halelana la me ka hae e kau iiapa ana, ua hoopuanunnu ia o loko o ko ka lehulehu -puuwai, a i ha iohe maopopo ia ana ae, nia hoi, ua hakumakuma ae la ka nanaina o- na mea a pau, i ka iiooho in ana ae, "o Leleo ua make !" Poha ae hi na leo kanikau kumakena, a pilia. u ae la o kai o ka uwapo me ka lehulehu, e kau ana i na helehelena o ke kaniuhu maluna iho o lakou. Ua hanau i h ba mea 'nona keia w ana, 'i-ka Moku o Keawe, i ke kahua o īa lalani Alii, ma ka aluniu i P&laueka, Holualoa,, Kona Akau, i'ka la 5 o lulal, M, H. 1851. He nflsmo oia no waena o na 'Lii, penei : O Kapiiwi k, he Alii Nul no Kaur Hawaii, noho ' ia Kahikiiea w4 he Aluwahineiio Maui , hanau mai o Keaweamahi Kinimaka, he 'Pua* he Mamo a he welo Alii; o Keaweamahi Kinimaka, noho ia Haaheo w, he Aliiwahine Kiekie3. (oia lioi ko Alii kahuhanat o.ko kakou Moi Kalakaua,) aole a laua pua a make m.ua o Haaheo. A noho hou o Keaweama hi Kinimaka ia Pai, he wahine kaukaualii. no BoIabola, a ua ioaa'iaaī o H&alīeo Kanvu w, (Mrs„ Willinm P. Lu.maheihei}, o Davitl Leleo a me Kaikala Kinimaka k. A raa ka la 11 o Iune o ka 1874, ua hoohui ia oia . ma ka enane me Hannah Keō'Iaokalaauf'a ua loaa mai ko laua mau'pnhaka, mai ko laua; wa o ka iauna kane a waMne ana, he elima . mau keiki o ke au Hooalu "Lahai o-ka-Lani Moi a laua, -oia hoi/he eha kaikamahine a me hookahi keikikane, a eia ke noho nei me kā u kaum'aha linalilia. ana 'no 'ka makua i hala aku, ' '• . . ■ Maloko o ka Halekoa kahi i waiho ai o kona kino iloko o ka pule i hala, a ma ka la Sab.iti iho nei, ua manele ia aku la a waiho : ma ba liina o Kawaijaha-o, ma ka aoaoo kona " m'au.makua, Ua malama ia na hana hope ioa e ka Kev. AlenaMei .MaekinleEli, o ka Ēkaiesia Hoolepope; a ua uknli ia hoi e.na Puali Koa a pau o ke Aupuni; na Hoa o ka Ahakakamalu Aiii, na makamaka he nui a <& • ■ • } ma ka lehuiehu pu. ■ - A iloko' o ka eehia a me ke anoano, . -.oiai ka huakai malalo o na hooponopono a Adj, K. H. Bakcr, a o na Poali Koa lioi malalo o Capt, H, Kaaha, oiāl.iioi na leo kanikau- o na ohe o ka Puali Puhi Ohe e haehae ana i ka ea o ka lewa, a e nee malie ae ana ko olowaa me kana ukana, aia. hoi, ua holo ae la ke anu iloko o makou, a hoomaopopo po.nro iho la — o ka hopena loa keia o rDavid Leleo . Kinimaka. - _ /Aloha wale—Ua hala, ua pau, ua pio ke : kukui o'kona_hale. E na paia o ka Halekoa, ua pau ka du-ko«.hoopiiuaiia anā i-kona:kino; e na poai o ka pa Alii o- Iolani, o. kona kino wailua ke kiai aku.-ana i kou kapu eehia; e na hanohano o na la hookahakaha, ha kah| ae e lei i ko--oa-kou .kaulana; e na koa} na--" hot luhi .o 4a oih&na kiiakiia, e haohao ana oukou i kona mau maka oluqlu a me konā leo akahai — no ka mea, ua hoi aku k oia e hui pn me na Puaiikoa ma kela aoao. - A ano, oiaLm&kou e u ana, ke hoomanao pii nei makou i kana wahina a aie na'k-qiki 'elima i haawi ia niaina laua3 m ke'hoomānao pu.nel r.o hoi i ka raakua, kona mau hoaha- ■ iiau'a me na makamaka; ke aloha 'nel i ka Moi a. me na Aliī.no ka hooneie ia ana i ke : kanaka hlki ke kalele akuf a ke minau i a nui nei no hoi'makou, no ka mea. h'3 n ea paakiki ka loaa ana o kekalii i hiki ke hoo piha i ka mākalua i hoohakahaka ia iho ia. Aioha oia— E 'Kiamoe iloko o ka- maluhia. •Ka Hoakai Hoolewa : Malalo iho ne'i e taaa ai-ka Pap^i Hoonolionoho o ka- Muakai Hoolewa o Brovet Lu-tanela-KoneLa, Mekia, ka Mea Hano&ano David Leleo Kinimaka : Mahele Puali Kaua Lio. Puali Fqhi Ohe Alii, Puali Koa Mamalahoa, Puaii Koa ko ka Moi Ponoi, _ Poaii Koa ko ka Haku -Aiii.Ponoi, . Na Koa o ke Ato Alii. Ka Mea Hana , Pahu a me ke Kahunapule. . o • • o » • s£ ta2 . » . L <y ^3 Kaa Kupapau Ē! 2- • ® * - «' «, ■ * p? «3», O O rfr, ^ . p . p? 4: Ka Ohana PoiioL. - ■ | • Na Makamaka Piii," Na Hoa o ka Aliakukamaiu, Nā. Hoa'loha a me ka Lehulehu. Ma ka Ilina, ua hoohanohano ae ke Alii. ku Hooilioa Moi a me ke Alii Kiaaina i ka huāk&i hope loa a keia kauwa a lak'ou a na ■ Alii; a ua nui lee aloha a me nn kaniuhu ati& -a ka leliuleho, i ka ike ana aleu i ko lana mau helehelena kaūmaha malāila. 1 . ,il, Ll | j Mē wahi Moolelo Pokole no Davii) Leleo ! ' ' 4 . -./KiNIMAkL' I No ko-.makou'aloha, no,.ka makeo a me ke ' akenuLe-hoom&.pao ia keia Kaukau Alii 'o :' ka aina, kekahi o na Hawaii Pohoi makamua. ! loa i pii m&i ke alahele aiiuu,*b lalo ioa o'kā";5 „j Oihana. Ko& a lo&a ke .kulana kiekle, mamilj li o kona hoolohe, ka hoomanawa-nui_a me ' ka hooikaika, -noliila. ke'hōopuka aku nei

makon i neia waLī o-ioolelo i hoopokole i:i_ t, pili ana nona, ma ua mea e piii nna i ka oihunn nna \ m<«lani!i 'ianohnno ot <x liiki ak« }a i kona haia ana-ak|3 la. O ka makamua ioa o ko Davicl Leleo Kinimaka lioomaka 'āna e lawelawe raa fea Oihana Kon ana i hookaulana ai iaia iho, oia no kona komo ana i hoa no krt P.uali Kaua Lio i ke ;ut ia Kāmehameha V , a mahope -mai, iloko o ka makahiki 186-P, iloko no o -ia au Nohoaiii, un komo aku ia oin i hoa no ko ka Moi Puali K'oa Ponoi. Ma in kulana oia i hoomanawanui ai a loaa īaia.ka hookiekie īa ana ne ma ke kuīana Kopaia eiua, a loaa Jv'e Kopala ekahi,. A i ka make ana o ka Moi Kamehameha V,., e noho hoomanawonui ana ana no- oia mn ia kulana. Mahope iho o ba noho ana ae o ka Moi Lunaiilo maka N"oho Aiii, a i ba wa i hoohaunaele ai na Koa iioko 6 ka Hale' Koa, ua komo aku la na Kuhin'a o ka Moi mo kekahi o oa Konela, a loaa aku la na Koa, a i ka wa i ninau ia aku ai — '-Owai o oukou ke waiho mua loa aku ana i kana pu i ka hon.ua, a i makaukau e kaua no ba Moi la manawa koke no i waiho aku ai ke Kopala Kinimakai kuna pu i ka iionua, a hoīke mai la i kona makaukau e kaua no ka Moj; a ua liio ia be mea nui a he knmn alakai hoi i kona' mau hoa koa. . Mahope mai, uahoopau ia ka oihi.na koa, a. ua komo aku la keln i koa kiai no ka hale paahao o Kawa. ī ka make ana o ka Moi Lunaliio; a nohoalii ae )a ka Moi Kalakaua, ua komo hon oia i hoa no ka Puali Koa Alii. Mahope mai ua loaa iho la iaia ke kulana o ka,LutarieJ.a Ēiua, a ma ka ia 1 1 o Augate, M. h. 1874, m a m u 1 i o kona eleu a me ka mibiala,''ua pii ae. ia a i ke koiana -Luta.nela Akahi. Peia oia i hoomau ai i ka malama ana me ka ihiihi i ka oihana, a hiki i ka la 12" o'- Feberuari, M." H. 1878, i ka piha ana o na makahiki eha o ko ka Moi Kalakeua Noho Alii ana, ua loaa aku ia iaia ka hookohu Kapena no ka Puali Koa Alii. Ma ka ia 1 o Sepafemaba, 1880', .mamuli 0 kona Iniiuai ia e ka noonoo Aiii, ma. hookohu ia -oia i Hoa no ko ka , Moi Ahakukamalu; a i ka la 19 o Ianuan mai, 1881, ua ■ hookohu ia oia 'he Mekia no na Puali Koa ' o ke Aupnni Hawaii. I ka la 19 o Fel>ernar:. 1883, ua liookohu ia i Lala no kaPapa Hoonaauao, a ma ka la 4 o Maraki, > o keia niakahiki 1834, ua ' hookohu ia oia i ke kniruīj leiekie o ka Brevet Lutanela Kone'a no na U oa o ka Puali Alii, a he eon'o wale nq ia mahope iho o ka. loaa ana iaia e kel'® hoohanohano kiekie ia ana, waiho mai la oia •: nn hookohu a pau o keia nohokia mauieuie, a lawe aku la i ka hookohu hope loa n ka mea nana -ka hapu-a na- lioi-! km kino . • " •" -.' -O kei'* Kaukau Alii o ko k,akou ama; aoie ola i nele me na hoailono o ke leulana hānohano ioaa ole s kela k me keia. No ka mēa, e kau ani ma kona umauma, neia mau Kea Hoailona : • • l-.-Hoa Naita o ka Oihana Hoohanohano Alii o ko Kalaunu o Mawaii; I loaa mai hoi . iaia ma ka la i Poni kakou mau Haku Moi. ■ - — ■ 2-r^H'oa.-:Naita o ka Oihana Hoohanohano Aiii o Takovo, mai ke- - Alsj ka Moi mai o ke . Aupuni o Serevia-„ ,4 3 — Hoa Naita o ien Oiiiana iloohanohano ' 0 lii o ke Kalaunu o Siama, mai ke Alii ka 1 % oi mai n ke Aupuni o Siama. I A o kekahi o na Kea Hanohano i loaa iaia, oia no ka manao hiiinai o"kona Moi; ka makee o na Alii; a me ke aiohā o kana wahine a me ka. ohana,_.-o me ka minamina o ka lahui holookoa no kona kaiii emoole ia ana aku mas ka poli aku o keia noho'na.