Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 13, 26 March 1884 — HIKUIKANAHELE! HE MOOLELO KAAO HAWAII. [ARTICLE]

HIKUIKANAHELE! HE MOOLELO KAAO HAWAII.

1 - - H E L 0 ū\l

OIA keAaUi poa mnnn i nn ia o ko Hiku e ~ .'. - .i ::'■ r. v-o :." "A . p me ke aiio akoa, Aia ue lakou oiaiana ae o ka haniuko, he make 110 la lakou, a lie ola. A 1 0 ka mr.ii loa o oa nmlioe, e hām? Imokeakua he ke)H aro e ia- a he kano» hoi i ahialn i uku i li.i kauuai o Eik j. 0 keia kuupuu Kamukaokeakim, oia ka ei a Uie *"e eiwaivva"o n? honauna kaapuu ei e e. uo : hoppu -e mai iakou mai ka puhaka hookaiai inai 0 ko lakou mau makua. O i'tij kuipuu 00 lioi oia no ko Hikwhoapiili mau rau! ku uuku a nui wale, a hiki ( wuie : uo iiiku vs i kn Lou ni e noi imua 0 vo: e :n..ki:;thine. e hookuu iaia e heie e maaaikai na na aina a pan 0 ka lewa a me ku Uulu 0 liiHiiki. ■Ik' " eliana. knapua naenae nei i n«- -■-? re ai, he laaikai lak-o», a he poe i munA-ele ao hoi i ko lakou. Haku Lani Hiku. Ue ])ce like ina ka noho ana 0 ke Aiii,. ha pe.. huna, L«e poe oluoiu loa, aole huhu iakou :r rVr- :-r. .1 kue, a m'okuahana,* a he poe r.o6.ci:e ae aoi i aa mea a pau e kauoha ia akii ni ia iākou. Q. Kamakaokeakua,. oia ke poo a me ke alii 0 iakou a pau, mai ka niua a hiki I kona palena.. A ta wa. kuhea mai ia 0 Hikn ia 4akou a , pau e heie aku I ona la. A lolie lakou, na- ' ; 11 we ūku la ma kahi 0 Hiku, a malaila kkou i e noho al, a IiooloheAna mea a pau a ko | h!:eu haku. e olelo mai al. A'pau ia raau r:..5?.. i:nl like mai la na mea'a pau o ua poe eepa nei, mamna iko o.ka wa e ai ana. a e

inii ana pana 1 Ka waiu momona. : I -<w, ohana kuapua oaenae nei e hol ana'i • ko lakou hale ponoi imua, o ka wa ia e ahaj ama ana ua ?LiI s«a kekahi hale kapu i ho^' ; 1 kāf.wA.a iā: oir.:. e kem āliāāīne. n:. Kaweln 1 :io i kukiilu, he ahaaina Iioike keia iwaena , 0 no r.:nlo n pau oie ma Ain. O ke ano o 11« 1 1 ohai.ina [a, he ahaaina iiula o na lealea a ! pan, a ua kukniu ia. na kuapuu i mau koa ; mewaho ,pe q kahi kaawale, aia no ia .lakon ka make o ke Ahi a me ka noa ke maalo ma ia wahi i ka wa kupono o ka la i ka lolo, oia ka aina-awakea; ehiko la 0 ko lakou ai ^ ana. ! He mea weliweli nui ia mawaena o na j ohana eepa nei, hookahi walii kuapuu i hele a kokoke e pa ka umauma i ka. Iepo? he naenae a he kani ka leo ke kamailie>. . Iwaena 0 keia_. ahaaina ana; he inea auo e īa Hiku, ke kupu ke kalohe kauiana 0 Hawaii nei, ua ai aku oia he ekolu mau umeke pol nui, a j ua ..maona; he ai kupanaha keia; eia ka he ai kolah'e. Oiai, ma la la ae. elua poo kanaka i hana maiaii ia, he mau poo uno kaj hiko mamu# aku, ua hana oia j ka awaawa ; a me ka met pono ole. Oiai, ma ia hope'mai,. he miī na poe malihini Alipo Maui i holo aku i Hawaii e ilee pono 1 ka ui a me ka nani o Kawelu laua u Hiku; no.Kauiki i Hana kela matirAlii-me-na waa he uini, me na mea hookupu aku ia ' j K weiu laua 0 Hiktr, e iike me ka lakou i j lohe wale ai 1 Maui. j I ua-p-ee nei o Maui i hiki ai ma Holuaioa, j imua O: ke anāma'kaa&ka I paiii -radi paa ka- ! haone 0 Palaueka, oia.110 kahi oue malalo j mai 0 ke kae 0 ka-iieiau^'kalii 0. ke Alii Kaj niakahalawai 4 noho " ai a. make. He ono kapu ia l ke au © iia Alii kahiko, raa kekahi' ''aoao 0 ua wahi one la, aia malaila -kekalii Manui '&emonemo i waiho ai 0 Umi i kona"Tnator oia AoEke " AliHnma-ke kapu, ke-keiki . a Liloa laua o Akahl. Malaila no i pae,aku ai na • Alii o Maui aku 'nei;,:ā|a n&ēl&e ua'poe nei 0 Mtul ke'lĒāīu 'kaikamlhiiie uj o'piopio nanī, he" noa ; nae ua kaikaiiiihino , '1 lawo aikane ia e i ke Aliiwahin.e o Hana: no Kahikinul ua kai-.' i | kamahine la, 0 Kalakoehaeha kona inoa.a 5 kona mau makua. He mau kahu ponoi laua - no Hina, ka . makua'hine o Hlku laua o Kawelo ka nani oi kelakela. ^ A lele akii la lakou i uka, me ka -hoike. ia 0 na hoailona maluna 0 na waa, i ku i ko na Alii hoailona! aohe; mea hiki ke kue aku i : keU^poe-'malihini Alti;- ua kapu mai la ke oae,, aohe kanaka e kokoke mait"e like 110 ; me'kō nā A'lii.ano mau. 'O n"a knapuu eth; !"inai ' ua hoouna ia mai lākēu 4"'.mau kiu, e : nana 1 ka pono a me ' ka hewa maw*m-.-o i na Al'li'māiihini. 0 M-aui. ; ' j A:fke:f0Bd'itio la ua poekuapuu nei, aol&. āi; I hai' mai k f«Wu h hai ia-Miku. A ma la hhp» il|n,-iia kii ia mailakou' na Alii» . ; . h.

a ua liōokipa -ia aku 0 Hi u-a -,v.2 na Alii a pau 0 na kamaaina, mn h.Hii 1 hookaawnle jn no nt .4 li' mnlihin! 0 i>o • >kou m;ni ohua A pel«_no hoi poe A I u o ,vL:ui aku nei, ua hookipa maik i u a n.i nol 0 im laEou iloko 0 na Ja ioihi, ,-\ niuou ii lakou a nnn ot • i*r hnpe ino 1 3 i I no ko lakou kuleana i hiki mai ni; o un hai aku lakoa. he huakai makaikai s ko olua ni a me ko olua nāii, 110 ka mea. ua kukni ae ! ka lohe «. puni na pa!enr. a pnu o Maui, ro;ii kela pea a keia pea 0 ka o-inn . no !n> okv» hauwalaau ia me 11 a leo ilniw» p oielo '.ij i 1 iin la a nau. Qia ke Unmu o.ko makou holo ana mai nei e ikeninle-i i«- olu--i i nn A'ii 0 Hawaii 'neī, Pela lakou i noho loihi ai o hnl:> l«e mau . aualiulu, hoi mai la lakon i Maui, oinu «a j Ikemaka iāliou I !>o Kawelu a me ko Ilikn mau ui oi kelākela. i oi ae inam.ua 0 na ui a pau oia inanawa, e hiki ole ai 3 kekahi mea a n a e ke alualu aku mahope o ko \a niau j nam. — j A Iioi aku la ka poo Alii 0 k'laui, i 'lule ; makaikai mai ai i na opuu pun io;eg nani 0 Hawaii 0 Keawe, A no-ho r:ku la nn eueu a ke kupua kaulana. © Oiku a me l:ona. kaikualnne; aohe mea e ae i hana ia ia inau la. Aka hoi, liookahi no a iakon imn-i. oia hni kd lieelioloa.. puheneliene, ololu.o pni'.ee. a pela akti; he nui wale, e -like me k;; aoao mau o na Alii mai kela au mai n iūki 1 o j kakou nei. > Nolaila, ua akaka 110 ia kakou e ka poe heluhelu, I na hema a me na ano 0 kona kalana i kakia paa. ia iloko o ko kakou mau puuwai a pau, a e leka aka ko kakou mau maka ma keia mua aku, i iu mea 1 01 ak-u 0 ka Iiiku mau hana maiia i ku i kona ano kupua maoli, a me konn hnlawni pu ana me kona kupunakane rae Makalii, maluna ona ka aina 1 kapaia o Keoloewa. Ue aina keia 'aia uia na kia e paa d ka lani a mo ka honua; 0 leeia aina. he aina i oi aku ka nnni a me ka mnikai, aole e kokoke akn na rnea ino ; a pau malaila. ' • I

Eia hoi maanei ko kakon oielo nna 110 Hikua rae kona ku ana imiia 0 kona makua- j hme'me ka naa'u algha makua, a me ka u:anao haahaa a maikai. Oia hoi, ua noi hi.'a oia j:r.ua 0 Koua mn!;oa!:ii.e, e :oo!:nr •> !«.:: ! ir.e ka maikai inio iLLm, 0 i.elo 1 ,! _ « „■•: . *•-. -•> --- - . i ma u a: no I: q: ohir .u . kem 0 i'or.;ī no _.t * , kona makuahme,- a ua ko konā mnkem ' e ma kein noT hope ana. I kona ku-ana imua 0 kona niāk'uahin ■>, na oi aku ko Hina manao paa, c aua ho 12 10 1 kan a kamalei Hika, aka , ho ka nani n me Jni } maikai o kona mau olelo īmua o-kona -mama, i ua ae piha mai la kona makuahine iaia e j hele a e hooko i kona makomake. A ua loaal iaia ke alenui e hiki ai ke \fue!e ia, oiai, aia j iio i kona makuahme ka mana i?ui paa 'ia l ano, aohe : kona niwkuakane ka olelo- nna I nia na mea pili u iMu i. ka laua keiki ku- j pua, Ma in hope iho^ ua hookuu akea ia j mai na mea a pau loa 0 na makaainana oia | au kahiko, e hele mai e ike ia Hiku. >5.- '' .. . ... ... _L • Eha ia i hala. ae, ma ia manawa no. ::no e mai la na helehelena 0 Kawolu, po ka moa, aole oia i makemake e hookuu i kona kaiku : eane e hele no ka manawa loihi. No ka mea, h§ kpwa nui ke kaawale ana mawaena 0 kua . ^iai, aole au i hoapono 1 ka liina . ae ana mai I ko'u kaikumme Huku e hele, a e haalele ia'u i k'a mea ana 'i mauna ae ai i A oia — hana :i-i:o-tntiua makuahine pela, he mea no ia e ili iho ai lea pllikia maluna iho ona, a g ike.hou ai hoi i kana kaikamaliine aole nm kem walii, oiai, ua ike 110 ia ia mea. Pelu no 0. Kawelu i oleio ilio ai sa mea ma kaiii akoa 0 na aialo 0 kona mukuakane, a ua maōpopo 110 ia mau mea a pau ia H iku . A ma ia po iho, i 0 Kane. un hele īnulie aleu la 0 iliku im,ua 0 ke aio o ko iaua makuakano. a hoike a(cu ia I na moa a pau i ku i kana huakai hele ma kahi ana i makemako nui ai, e like me ka laua i olelo pu ai . me Hina, ke ahikanana 0 Hawaii nei. A' ua ike lea mai ia koiui m:\kuakane, he manao paa ioa ko liileu oo koua kaaiiele ana :raa na "aina a pau i )ke ole ia e ia mamua, e hiki ole ai i Ua inana kanaka maoli o keia honua ke liele ma ia nuui wahi, a ke ola no hoi, e like me ke ano 0 ko ke ao nei noho ana, 1 r me ko kakou pomaikai kino a pau. Aka, ma na wahi a ko kakou kamalei e hele nel, he mau ahia eehia ia e pepe aī a niake ke'ano kanaka maoli 0 keia ao. A he mau aina kupua ino loa no hoi; Uiapme oukou e -ka poe Iieluhelu e awiwi mai no ko kakou ! hoea ana aku .110 kahi a ko kakou koa wiwo ! tle e naue'aku at, ' - \ ■ No kahi- ■ wa aku. 1 \ * ' &Sr Ma ke- kakahiaka nui 0 ka Hoalima 'hei, uā lioao'āe" ta" "ka piko" "panni~kīrToIcJ_e~" komo aihue iloko o kn h-« lekuai e liu nei nnn j kē Alanui Ema, - .