Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 16, 16 April 1884 — HE MOOLELO KAO NO Hoku ke Alii o Keahialoa, A ME MAHEALANI! KE ALLIWAHINE O WAKAWAKA A MEKA LAUA KANAWAI PAA I AEKIKE AI NO LAUA IHO AOLE E LILO KEKAHI IKA MEA E A PELA HOI KEKHAHI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAO NO Hoku ke Alii o Keahialoa, A ME MAHEALANI! KE ALLIWAHINE O WAKAWAKA A MEKA LAUA KANAWAI PAA I AEKIKE AI NO LAUA IHO AOLE E LILO KEKAHI IKA MEA E A PELA HOI KEKHAHI

! A ME KA' LOAA ANA O KA LAUA NANE MĪ'UNA l KA EUEU O 'kanehunamoku, oīa hoi o ■ HULIHONUA. ; ' f K /\ pan ana o ka laua -paina ona, haule aku la īaua nei hoonpuien pu me na. kamaaina mea.hale, a pau ka lakou nanea ana, haule oku la lakou nei i ka aina moeuliane o N iolopua. Maanei e na hoa hooipo 0 ka makou Nauea; e alawa iihi iki-ae ai kakou i-i Mulo.okaliawe, oiai oia e kaualupe ia ana e na hihio o ka aina moeuhnne, ka mea hoi nana I paiiaka poiolei na kee a me na Nane huna a Hokn ma o kona pokii kaikualiine ia, ka mea hoi inna i haawi pio i ke ok makamae' 0 na uhane he lehulehu, laia e hioiani ana, halawai aku la oia me kekaiii kino waiiua, ka mea nana 1 hoopahaohao i kona nooooo, me ka'pane ana inai; •'O kahi au e moe nei he alahele ia no na pilikia he nui, oiai 0 na wahi a pau i hel.e mai nei, a .me na aupuni> a pau 0 ke no ne a me na nupuni hui 0 ka luapo, na aupuni 1 līiki ole : ka ikaika a me ka mam o » oa aupuni a pau, a ia oe liei auanei e a kea ana auanei ia inau wahi paa, a nie kahi e okooko, mai ana ka muliwai ahi enaena 0 ka make. I ka !a apopo, e kuhikuhi aku ai au ia oe a ponei e loaa ai ia oe ka lanakila mai a'u aku, a e hioio ana.ka māni a Hoku ī waiho mai ai na kona kaikuahihe e ' Nane niai,. a .0 ua Nane la, e wainohia wale ia k oe e ke koa, ke hoolohe nae oe i kuu kuhikuhi, a owau pu no hoi kekahi me oe, a hiki i kou \va"o ku ai i ka Moku. _ E moe oe i keia ,po a ao ae, a e ninau aku oe 1 ka mea haiei i punana- liuamoa i 19 h ua oia punana, aole e erai ihos aole'hoi e oi aku. . . A. penei.oe e hana.ai,_ao ke]a .mau--hua«-moa; 1 0 ^oaa mai ani eai e paki īho oe i ka'huamoa i ka honua, e ku auanei lakou a e heie oia kou poe kanaka, nana etlai.ua make ma ke alahele au e imi aku ;; : Nane a ke Akua o Hoku, a e malama oe hookahi hua ma kon poli a kokoke kou wa e hele ai, a e paki ae ia hiia, a e iilo ana 010 kou hoaheie pu; a 0. kela poe hua au i paki ai he 10, e hele e lakoū a e hoomakauleau i kou alahele a 0 kou poe koa la, nana e maiama kou Ihikapu aiii, a 0 ka 12 0 ka huamoiUeu, e ai iho oe no keu aina, kakahi» aka, a ku aku hele. " 1 ka pau ana o na kuhikuhi ana a ua kmo waiiua nei iaia} puoho ae la oīa, aia ka 1ih moeuhane.. ia wa. ua ninau aku la oia 1 im kamaaina mea hale5 he punana huamoa 110 anei ka olna he 12, ae mai la m'-kamaaina; " ■ ' Ae. ' . " . ' Heaha ko ia mau huamoa? līe 2a Keneia. A pap keia mau kukai kamailio. ana, hauie hou aku la oia moe. I ka wehewehe ana o 'kaiao, ala mai la • keia ua makaukau na mea a paū'imakema■ke ia. A iiana aku la oia elike me, na ku- ' hikphi a 'pau,'a ua hooko wale ia no5 1 ka wa a ta, nei 1 paki ai i na huamoa he lo, ua •ala like mai he ma u kino kanaka me na aahu koā, ua-hele kela a " ■ • 9 • \J£-auik& Iwa • • • .HeTa- maka-ni. - © A ua m»ki aku la lakou ma ko lakou alahele me ka hiehie nui. A pau hoi ka ia nei hoomaha ana no ka houpo lewaiewa, ua . hoomakaukau keia no ka knna hua-kai hele imi Nape;. e paki iho 11 na keia i ka hua hookahi i kauoha ia ai īaia, a oili ae la.he kino ^ . 7 kanaka "oploplo maikai r nohenohea ke nana aku, a ku mai la oia iluna, a nana mai ia* me na maka i piha i ka oluolu,'a me ke aloha, a pane mai la: E ke Keiki Alii kanaka maikai, ka-mea hoi nona ka .pmmai.Avalpahe-a me ka -aiuoiu, kuu Iluku hoi 0 na la 0 hiki mai ana, ka 111 ea hoi e kau ai ka weh 0 na aupuni a pau 0 ka honua. No ka mea, ke ike ma I la na kupua a pau o ka lewa i kou nnm ouli kupanaha i keia la, a ke upu mai la hoi kn makua'ho'iim mea-kāikamahioe ul'.-^oia aa" iwi ia oe e ke kanakn ui . opjo? a ku no hoi i ki Mo;ku;}:a pau. m <hpt..ka. pUkkī ©eiiaAiL ho ilihune ana. 'K A pau na welie.weh-e ana n kahi huamoa, • oia o Huakahi i kē ano o - na mea hurm a 111 e ke ano 0 kona kulana} ua liuliu ao ia. ke- ■ i ■ 'i ao 'ka:;hete :afi® >e imi, a 'ē aaa i ka iha a me ka l%«Ja o ka ainn, a hao aku la ! ka ihu lio i ūa' keiM- ūei} a nobo io ;hōl ka-. 11 .ktū:wa,aiitil Jka hale & . iaua i ; moā 0;

ko ia nel hele ia a. fre .alanui e ma-na ai 111 a fchfila hoiko Nane, a ma-na " liol ke ala'uui f e'iūoe 3a. ma ka hole o ke kaikuahine rau.3i I loa 0 Hoku, a lioea mai ana kei'a wahi ka,I naka me iea helehēlena hoihoi ma lea ia nei Ifce aku; a p.ine mai la ia Mulookaiiawe, 00- ! 'e oe e hele m-a-keia alanui he make «ku ia j n eia ke alanul kahi 0 ke ola me k,,< ponaai.•1 e 111 ma.i nna'ia oe. Ē ninau mai paha auanei oul 0 1 owai keia Kahikuhi Puuone e' ike lanui o ke ola a mo ka make? 0 Huu1 aln 110 keia, a kakouu o|e)o miia iho neh la manawa, ua hoomalo mai la ke Keiki Alii i ke kaūlawaha 0 kona lio, a puki ae ■la kona mau kui kepa e hoohuli, e hele ma ke aianui okoa, aole ma ke alanui 0 kahi 11 kona ^kaikuaana i make ni; au hoi e ka raea heluhelu e oleio iho ai i keia wahi meie 0 ke au kahiko, HCo na kepa o ka hau o Lihue. Huki na kaulawaha 0 līaleauau. Mokum.oku i ba hoio ino a Kalena,. Ke holo wale la i ke kula o Kanoenoe, 1 moea o^a'u na uka 0 Maliunamii, I na kipalaU a Kawaiahulu, Mai WaiA ea no a W nhiawa, Eake aiii e, hele kaiia ma leahi 0 ke ieaikamahine muii lou 0 lakou, ain iaia ka mana,. aia 'iio hoi iaia ka loaa ia 00 0 ua Nane ..'.la a īloko me ke'ano maalea wale no kaua •e.hana ai. e'loaa mai ai !<a pomaileaī nui ia oe, a e eha ole ai ka il<„ A. kn iho la ke Keiki Alii hoomaopopo i ka mea a Huakahi e leamailio mai nei. Pane aku la 0 Mnlookaliawe ia Iluakahi, me ka ninau ana, pehea ehiki ai e ioaa mai ai me kā oluolu ka mea i 111 māo ia? Penei waie no oe e liana ai, i loan :n mo ka maalahi, aole hoi me ka hele uiuuiu aku, • | e hele oe.a kokoke i ka hale 0 ua kaikama- ! hine la-ea, oia 110 ka hale kiekie oi loā, ma1 iuna 0 na hale a pau oia wahi, a kokōko oe I a e hele aku oe me ke kino kanaka, a koko<e ea, e hoike ae oe 1 keia wahi omole, nlaI ila e nalo aku auanei ko kino kanaka, a e • 0 auanei oe i kino Keko oni nuanei ka i T : nuni a ua wahine ia 0 ke Keko, i 1110. a paani nana, a i hoa-ai pti, moe pu i kahi moe, aole pae oe o hele e ma ka hale o ka wahine alii ma ka hale ae o kti wahine kauwā e hele mua .ai. a e hoomakemake oe iaia a aloha oi'a ia oe. alaila, e ioaā ana- ia oe na mea a pau a4konahaku, aole wnhl mea huna e • * •>*? -4 - koe akn. ke hoolohe nae oe i keia Kuhikulii a'u ia 03, ā 0 ili mai no na pomaikai he nui, m.a ou la raā oheeia wahine kauwa a'ke alii wahine5 U-aiknaliine muli }ioi o Hoku . . A pau nii kuhikuhi ana a H uak.ihi iaia nei, ua lawa ia manao, aoie" koo' k'oena ma ka apao 0 ua keīlei noi, a pau na oleio a Huakahi. nalo aku la oia, a hele aku la no hoi uehi a ma kahi ana i ike aku ai, 1 ua hale nei 11 kahī īīuabajii..i kuMūuhi mai i.aia:_nei 0 ko ia nei iieie ia a kokoke, unulii ne la ■ oia i kahi. omole a'Huakahi i kuhikuhi mai ai iaia e hoo3jana"aku, i ka wehe ana ae no , 0 kona nianawa no'ia i lilo āi he kino KeUo. ua nalo aku hi ke kino kanaka, a he kino huiuhulu ma ka ikemi aku, a 0 ka inaii?o no o loko a ine kli noonoo oia mau no elike me ka wa kanaka, ia manawa, lelele heie aku la keia a kokoke ma ka pv^:a 0 ka pa 0 ua kaikamahine aiii nei, ke kuwalawula nei keia iluna ilalo, i o a ia nei, a walaau ka walia, iele kowali ke kino ma ka pukapa oia ka ia uei ha nu no ka wa lolhi īki. ' A mahope ike 'mai la ka wahine kauwa i ka hana. ap'iki a ke,ia-*Vahi." holoholona; manawa, hai aku la'oia i ke kaikamahine alii, 1 ka'i ana aku: . Aahea oe, kahi mea maikai nuUwale, aia ma ka puka 0 ka pa 0 kaua kahi i -.kuwalawala aij a ke-Mi ma» hoi na niho , a ke ho-aa mai la hoi i na ma ka poopoo a kohu weliweli'ke nana aku. ia manawa puka mai la ua kaikamahine alii nei iwaho. a ike, nui loa ia iho la kona makemake, a ike iuaila hoi o Malooikalia- ■ we 1 ka mea nona ke aniani kilohi, aona na kuhikuhi ana aia iaia ka ala paa 0 Kauweleeu, a me ka mana kupua; kuu ia iho ke akamai a nui a hihia waie mai oia 1 ka umi>umi. • ■' O iia iliki pau iho la noia o ua 0 Malooikahawe i kana hana o ke keke o na niho a pau, 0 ke kuwMawala ma 0 a maanei, ka lele".kawali. Ke lilo nei ka hana aia nei i mea e hoohihi a-i i ko ia nei manao. a pane aku la oia i kana wahi k«uvva e kii aku i kahi holoholona hana lealea, a e lawe aku a kona hale e 'malama ai- -a no kahLwa aku e hoihoi mai me a'a e malama ai, maiia 0 oluolu mai ma ■ kau . malama ana,- , , • Ca muoawa ke kii aku ia 110 ia o.ua kauwa nei a liili» u aku e lele aku ana kela kau ma keknhi 3aia laau okoa, a nela wale no keia i hana apiki ia ai a mamao loa ma kahi e kokoke ana i ka hale o ua kau w«i wahiūe nei, hookaawiii iho la keia malalo 0 na wawae o ua wahine tiei, lalau iho la keia a, hii ae In a hoihoi nku. rn- itoko"« ka hale _Lka_Mki ainL-O-'Ua o M11 iooika.iiaw&- iloko, lele ihe la keia hookaawiii i ua wahine kauwa nei -a hikī i ka paniiia loa ia ana o ua. kahu nei e ka liiainoe no ko ia nei lele maiuna maiaio a ma" nii wahi a pau 0 ua wahine noi/ tne ka paa no 11 ae o ua wahine nei a-..i.4Uā'..Kūk'Qrūe:i-''.aia kona poli, aolo nae iTiiamoe ioua Koko oei. 0 ia la no kā i hooni- . ponipo -lo«:»ak«, . > A miepopo ia H'ua.kahi ba wa ponoe hoi-~-hoi mai ai i ke kino kannka o 'Malaoikaliawe, pane aku la oia j ua wahi ' teeko nei e aln ao a e wehe i kona kino. keb:0} ua hooko koke aku ]a oia, a lilo -ae la oia i kana-ka maikai ua iiele a nohea na maka 0 ka lehua ka pehi a k% ua noe, «> ke ku a ke kanaka maikai palīke kua inahina ke alo; raa ka hoohalike ana m laua nei me ka wafainē>ka« uwa :"= ■:■ ■- miti o koāa ui, a. hā» ■ ule akū la k»ia hi&lani. ' .■ . - N-©,kahi wa ak«. ■