Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 17, 23 April 1884 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEONI ALIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEONI ALIKA.

. KE KEIKI MAKUA OLE 0 KE AUPUKI 0 UEKEMAKA,

§A kahiko ia ka Halekula me na nluwe-' hi o ka nahele. e iawe mai ana i kona imau ea /oiiiolii, i m.8a na ka malihihi kaaheie e hoolaolu, iho'ai o ka.'tnanao, ua kahiko ia oioko o-na keena kula me ha waihooluu like ole o na Hae o kela .Aupuni keia Au-. puni, a e papahi ana hoi na keikikane a me na kaikamahihe ī na opuo pua iike oie sna r ko lakou. mau poo a rae nn urnn nma, e hofke ana i ko lakou aloha no ko iakon mau " Hoaknla e taa.walo aku ana, a a ielele piho- " ihoi ana hoi ko lakou mau manao liakukol no na Iiana e hana ia ana ma ia la. I ka neenee pono ana ae o ka- manamana , knliikolil hora i ka liora-9 o ke kakaliiaka. aia hoi, ua kani mai la.' ka oīe hoomakaukau, e kahea ana i na Hookele waa, oia L, e iiuliu, ē hoomalpaukau i kokoaha a. Maknlii, he manawa ole ua pihapu aku la. o loko o na tumi kula i na haumana, a e holoke aua hoi na mpkoikai mawalm o- na puka aniani o ka Halekula no ka nana ana me ka makahehi I na hana oiu la, e ake ann e iLe pono i na mea nona na Inoa e kaulana nel, iwaena o ka lehulehu o rm ^Haumann. ī ka hiki .pono ana'ae I lea hapaiua' o m hora eiwa, ua puka maHa ka Hooiiina ALi o ke Aupuni me kana Aikane panaliek rna kona. aoao iiemafi ukaii ia. hoi e 'eom loL koahine Haku, 1 ko lakou ke "e ? :r ~r~ iloko o ka mnvl kula ua ku mai k k\ Lma mau hoa liaimiana nie ke nieie ana I kekalu meie waiohia e pih ana ho ko lau kaawale ana aku mai-ka Haiekula aku, He mea. hoonaiuea i ka^uuwai'o kapoe e hoolohe ana i keia mau leo aiele haneliaue 0 ko kna mau Hoakula, ua ume ia na Wuimaka e kiola iho i kana ukaoa he aloha, r 1 ko iakou. noho aaa iho uia ko lakou' m«u noho' i Iioomakaukau ia, ua hoomaka koke mai la ke poo o M"kumu ma "ka "la'kou "apana hana, a i ka nana aku he mea, e ka hau- ( oli o ka poe makaikai ka eleu a me ka | iioioniua o kalke'o na hamnana o ke' kula, I a i waena o ka iiuikau e ua haumana. aole loa e leaa rskti ko Keoni Aiika akamai, a ae kona. naauao kupalanaha, oiA e aiualu . mai ana kona mauhoa kuia n.a komi mehe- : il, ne ke ake e hookelakela i k"o lakau aka- — rnwrf'mur\ o keia anaina makaikni, a.ea, oia in.au iini he mau moeuhane palaualelo ia, a. pela. e iiauie ai ae ka manaolana o ko lakou mau luaui makua. I ka pau ana ae o'na haawina in,ua i hooiunkau'kau ia uo ia la, ua haokuu ia. aku la ke anaina I akaakoa mal no ka. hoopina ana . i na houpo 'ewaiowa maloko'o kekahi hale knhl j hoomukauko u ia, ua ai a ua lawa, a ua iiiu a ua kena, i La lokom'aikai' o na Kuma a me na Iiauimana o. ke kula.' I ka pau aoa o ka paiua ua kukala mai ke Kumu Kui o ke Kula no na hana i koe no kekahi la ae e hiki mai ana, oia hoi na h&na, 6 pili ana i ku hooieuu lael&e ana aku ] ia Keoni Aiika, a me kaoa uikanepunaheleaolemo hē -mau hann ano nui ia po, aka, o kā. hauoli a ine kn maka hehi i na Lana ola ia, oia ka mea nana i kono aku i ka poe I "aoho uku ma na hale, e naue inai i ikemaka t i na hana i koe, e pili ana i ka hia o ka la, • iAa wehewehe nna mar-cr kaiao, o ka j lua o ka la, ua ike la aku ia ka. ollīili ana ) mai o na kanaka ma na huina alanui . o ke i Kulanakauhale aiii o Kenemakn, e leaokai j ana ko lakou mau wawae no ka hale kula, kahi hoi a lakoa I loaai nui al e ikemaka i ina h&na hope loa a ka mea nona keia walii nanea. . I ka hiki ana mai o ka mauawa e hoomaka ai na hana, ua kahiko ia o Keoni Alika me kona wahi kuki polu~pokole, me kona walii lole. Kakimia pilipono, rae"aa helehelena koio o ke kanaka naauao, a m-e kona wahi p'apale kapu i uhi la i ka uhi kanikau eleele, a me kana mau buke e paa ana ma . kona lima, komo aku la oia i waena o ke anaina kana.ka e kali mai nei nona. " i kona hehl ana aka i na anuu mua o kahi I hoomakaukau ia nona ku aela' keanaīna iluna no ka .hoohanohano ana mai ' laia a me kanm aikane punahele, oiu hoi ka Hooiliua Alii o ke Kaiaunu. I ka pau aha ; o keia, ua hoomaka koke ia aa' -hana i koe, a Iloko o kela w& i ulKino loa mai ai ke kuko iloko t) ke 4n!kamt!Rfie ktmii:ka;hi a ke Ki&aina'a -nue kona bot:Walewil§ ana i w&hi e- piai aī o ī£eohi Alika iiia, oiai . 'na - liam i- toe e kuupiaia «na.e .Kepni Alīka. . ki hiehie n«v'ua ala.m« la ma 'manao : [ kiiieo Iwaeiia & 'iia puula' o .iii' Lkalka^Ki»Jh.ittfe op'iopi©., iue ke. kāimoi o fca .n^anao e " hoinalnau niea ipo ana la kanaheie me ka mea nona keia moolelo, .. ī: A |>ā,a, ka hoiko %Ba ua .haapl, isai ia na ■ .KiMOU i ni hoalohaloha &na no na h'kumaiia : : © poka ana me na leo kaohi o ke aloha ma ka haawi ana nmi ia iaua i na inakana ma-i j . ainae^ha uku panai no ko iana hoom&na- ^ W&nhii a huli hoi &ku la ka lehulehu no koi

,i iakou mau home, a pela. hoi me Keoni A 1 i - ! ka n o kona home ms kona.mau makua. llaanei e na makamaka e nana īki 10 kakou'ihope, a noii pono i - na hana aloha role a.ke kaikamahine a ke Kiaama a me sona liooko ana i'-k'ana man hana puuwai ejeele iialuna o ka mea noua keia moolelo, ine t ona kiola ia. a na iloko o ke kai, oiai I oih e 'iolo ana i ka imi u.aatiao no ke Aupuni o ltalia. """ t Aoh,e mau mea ano nuieae mahope ilio o kona-Mi hoi ana aku i kona liome, aka liokalii -Wale iho no o kona hui mau rae kona maii-hoakula, i na la a pau, a iwaena o keia paulu o kona mau hoa ke kaikama.liiiie a ke Kiaaina. iaia. i hele aka ai i kalii o»Keoni Alika, ua koi &ku la ua kai'kamahme nei i ua keiki nei e hele laua" i fea hoioholo waapa. ma ka Muliwai, pela iho la e hoohala ia ai kahl manawa o ka la. f kekaki ja a laua e holo ana niakna o ko iaua waapa, o laua w.a]e no,, ua noi aku la ua kaikamahma ui opio nei i ka oiuolu o iia kehil oei e'hooko ia ka mea huna īioko o kona piiuwal, ma ka hikiklno- ana akn o ua kaikamahine nei mm ka hora 9 o ua. po nei. ma ba home o ua keiki nei , ke oluoiu ' r: *- — — " ! Aka, ih-e ka nianāo kuoo ua pane aku la i oln iniua o kona hoa kakeiekele waapa. me i keia mau huaolelo: . ] ':E ka wahiiie ui opio, ka enea- hoi nona | na ohoMu arfi o ka aoao o-olea, a no, ke noi ] ūlea ne: nu ia oe, mai keia la aku a mau , loa uiīu apha nko, mai hoao hou mai i kou ' mau kuke iuo e like ine keia, aka, e kapae u e iiookaiiwo'e ;a inau inanao huna mai ū oe aku,. alaila e lilo auanei au i hoalohā mnikai nou. aka ma os e hoomau e iike oie Iieia, alnilu, aole oe lie hoaloha maikai tio'u, mai koia. la aknk' " 0 keia. rn.au olelo a līeo-ni Alika i pane aka ai liie ke oolea īmua o ua kaikainahine ne', uii lilo ia " i Hua -nioi e maneo ai no raiuw«i a e ike 'koke auanei kakou i ua Luaa.awahua a ua kaikanaa.hinfe nei ma ^ ke a mua iho/ C *-eia inau. huaolelo oolea, ua pa pono ] airu 3a ia i kona mau pepeiao me ka wala- ' n a, aka, uumi malie ilio la oia lioko iho ] olu me kona hoike ole. aku. i kona ano hiahiiu imua 01 ua keiki nei, a hiki ī ka pau a'i i o ieo laua hoehoe waapa ana5 a huli hoi . aku la īaua no ko laua home iho.. 1 ua kaikamaliine nei Ihik-i aku ai imua o ke hio o koiia mau makua. mē lia heieheienu kaumaha, a me na. wainiaka e Liaioiloi ana a e Lioio ana ma konn mau lihilihi ] nohea, he ftea e ka lele o ko laua Lauli, no keīa mau helelielena kaumaha i kau iho maluna o kaīaua 'kaikamahine, a kukuli iho laoia imua.o.kona mau makua me ka. maalea nui, me ka huna ana īho i ka nane huna a ka puuwai e loku la i ka iwihiio, a nonii keia mau haliaiia: Oioa ka wai o Namalokama e-a; Liomo ia ke uloha i paa-iloko e-a, Hiwa ia iho a he mea hīlahila e-a, • Mai liai oe o lohe auanei e.-a; ' a pane aku la oia penei : f Ēk u- mau makua aloha, ano, Iie mea e eliaeha ai no ko olua manao ke iohe aku ■i na mea i hana ia mal maluna o ka olua kaikamahine kamakahi nei, ka hua hookahi mai ko olua pūhaka mai. O'iāi a,u e nanea ana i ka- Iiolo kiani a ka ihu o Im waapa, oiai au e kiei iho ana ma kona mau aoao me ka hialaai nui; ia manawli i lele mai ai o Keohi Alika maluna o'u, me ka manao e hooto i kona iuau manao paumaeie maliana 0 ka olua kaikamahine hei, aka. me ko'u e'au :iri « kueo iieko'o komi"' mau manao ekaeka o ka haumia, ua paie aku la au i kana mau hana, a. ua hoi i#ai la au -mai laila mai me ka maalahi, a~eia an imua o ko olua nio me ka iveliwe3i n u i , no keia mau hana i i]f mai maluna o'u. ka mea hoi a'u i lia mua ole ai g hui ana ati me keia ano, » alea, mamuli o ka maīiao pakaha o* kela keiki mo, ua hui iho nei au me keia haawina. A pau kana kamailio ana I leeia mau manao imua o kona mau makua. ua ho-a ia ka / inaina wek. o Loiia makuakane no Keoni Alika, a hoopuka ae la oia me n.a Iiuaolelo hailiili i piha i ka iepo. Ur. hoomau in no keia ano holohōlo waapa mawaena o Keoni Alika.rqL.eJua kaikama)iins nei. me ka hoo'ma'u no o ua kaikimahine nei i ko noi pinepine, e like me kana mau hana mu'a, lie olo nae ka mahu ia mai. Nolaila, i kekahi la ana i huli hoi mai'ai r.ie koaa boa hoehoe wa'apa, hahni aku la oia ī ;vOn«\ mau makua.i k:i inanawa e holo ai'o Keo-u-i.Alika no iīaiia. . • ' A maopopo i na makua o ua kaikama.hihe nei ka manawa q. holo ai o ua keiki nei, kuka iho ia lakou nei i ka mea pono e hana aku rī maluna ona, aja hoi, ua koi -maoii aku la no ua Uaikamahine nei, nana ponoi .lie e k-au i ka .hoopai m&luna- o ka mea nana i hono e hoohaumia i ka mauihia o kona kiao, a ua holo ia manao-i kona" mau. ma- ' kua. . -...'• Mamuailio'o ka la e 'holo'&i o Keoni Alika} ua hoouna aku La ka maku&kane o ua kaikamahine nei i ka hale 0aba ^a|so iauo'ho), i oki ia ai na oWiii.o;kj>n& m'ku lauoho, 1 hiki ai itia ke.-.holo. pu malitn,a o ka' moku ' )ceiM:.,,pej3"-«a ,hbo.ko inai- la kona. mau make-mā:k-evapa«;K.a,-^'ka uaiia • a.ktis me :h.e mea la, ,he ik'&oe dkōf no/oia "'mai' luna a . lalo, aphe . walil iiLo. ...... - . "' • .- A miikaukau -n mea a" p&'o, •al&ik kau> ; oha ae la pla 1 .kpna.-mau .malc«a © haiia-ia i : ;pahii hui®rfa i;-6 ilapoai ka loi, 4 k&pual ] :fci; Mui», -īae 8 ■ iapu&i . fce kiekie • .e . h an.a ia -

h.oj ke pani o ka pahu i pnka, me ko M ma ka aoao; a e uhi ia o loko me ka piula a e ; makaukau keia mau|mea a pau mamua o j ka hora 9 o ka la apopo'I A i ka ike ana o ua kaikamahine nei} ua maleaukau na tnea a pau, noi aku la oia i _ kona mau makua e lawe pu' me ia i 4 kauwa, i'hiki pono ai ke lawelawe ia me kaīiaka|ia ole, a ua lana hoi ka manao, aohe opu maiumalu e pakele aku ai, a ike no kakou i na liopena i īīi aku maluiia o ka mea nona keia Kanea i leīā'pule ae. No kahi wa aku.