Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 17, 23 April 1884 — [?] HE MOOLELO KAAO --NO KEOHI WAILA ! KE KEIKI ALLII O HNELANI A O KA MEA I LOAA AI O KA AINA HEMO LELE O KA MOKEKA KAHIKO. A ME [ARTICLE]

[?] HE MOOLELO KAAO --NO KEOHI WAILA ! KE KEIKI ALLII O HNELANI A O KA MEA I LOAA AI O KA AINA HEMO LELE O KA MOKEKA KAHIKO. A ME

[ke kaikamahike alii ape. (MAI KA PENI MAI A W. S. LO-KAlM ' - HELCJ 2,. MAHOPE ili o, lla hookau ia -ak-n la oia iluna o ka waapa. rae kei ike ole ia e liā. īUea. a pau, a hao aku ka. mann o na | keikl o kh kai. "£ueliii kela, olali keia," & ■ pill o.nA i ki moku, ] * ka mmnwA i kau aku ai o ua kaikamaliine. nei i iuna o ka. moku, ua lawe io-a ia ' mi ka rumi i hoomakaukau ia nona; a o ka . ii3r ae la. noia o na pea o ka moku a holo anar ke hele ala kela mana aie lia.nupanftpa ] O ka moaua. a na n a In e~hēlē; — a e h'uli — kakou a nana ae > ke ano o keia lihnu apiki a q ko iaua makuakane e hana nei, e kuhi aoa e noho maiie ana ka laua Keiki Alii ma L"o lauu poii, aole la e hele aua e kulolia i ks aioaa m© ka waimaka mahope o ka piliwī. . -- ; Ē pono- kakou e makaikai iki'ae,.ae hooipo- ae- hoi no ka hoi ana mai o ke Keiki AMi.f a me ka hope o kana mau hana. "I I ka manawa i hoi mai ai o ke Keiki Āln i..-k& hom, 4, a hiki i kona iiale,. manao walewale e ca.aua-o no, eia n-t la . o 4fiIoQipo i ka Māla-aai^1' ke -iolii-~,nei no la j. ka Pa)iLaaae o Maieana, eia ka" aole. I ka hiki -ana- -i-ka -kmokw* Ipaioa ft&iabir bele ~.a|i|..,£. o maiaa.

im — Ua-'-pa-inā l«kēu a hoi tek"a kena hale» noho keīa ffle -ka haohao.nni, hoaha iho nei la hoi keia o ke-kahi o m&kou* ak' la ihea4 Ua ieie h.oto'holō' aku ia oui mawaho o •ka hale o k-e kaikamahine Afii, a kiei, a halo, aole wahi mpa a ike ia aku, aole he mi.Mii ike ia o kekahi mea e pili aha "»aa. Oi hete holoholo oia ma kē kihapai -pua, a kokoke e hiki mawaho o kona bāle ike aku lt oia i.kekahi palapak 1 kahakaha ia me ki pohe; & penei no ia : - Keoni Waila aloha oe': Ke lawe ia -n'ei aa.i ka aiua e., a'u i ike ole ah-aii hoi i ike ole ai. , - "■ la ike ana oia nei u& huli hoi aku la oia, me na kulu wa'imaka a ke aleha. 'O/kana haua nui ia ia- po a ao wale, a hiki wale 1 ka ma-nawa paina ke.kahiaka» ua hele aku keia e noho ma kona wahi mau. A pau ka paina apa, ua hoLaku la oia a kona rumi a komo palua Hro4 kona mau aahu no ka heIēWīīt7~iriro-^HūrihoAarMcroAi-oiA— ra««^-waM-apana palana. a me ona wahi io pipi; a makaukau keia ho ka "hele,. ana, ua newa aku la oia, hele ap,a -me ka ike ole mai o kona mau makua, i keia hele ~ona, ua hele oia.mai kakahiaka a poeleele; aole'-keia i hele ae ma ka laula o ka ainat aka, ua pii pololei ft-ku keia a hiki I ka piko ponoi o ka' ma'una, «"w hooipo mai U na hor& -q kā poeleele iaia nei, a ua hiki ole iaia ke nee-aku imua a ua'maluhiluhi no hoi keia ajiaule>aku. lā e noh'o mar>.kftkahi'.puha Jaa«} a hiki i ka .manawa i .hooipo mai ai ka m&k&hiamoe. i kona mau lihilihi, a haule" aku la oia hiolani ini, a Mki mai I ke ka> kahia-ka -nui, ua hoala ia mai la oia me " ke kani hoen-e' ana a na leo © na mariu aipua iēhua o ka .mheie. - , /, - Puoh® ae li -oia, a paina iiio la i kihi apana palona 4na:, a pau loa, -aole wahi tne& l koe naa kona pakeke,' a.newa hele aku la oia mi m pua5 na' oāwa} a lasu .loīoa5 a ka hihii -o :na .nahele&ele, ",A iaia e hele' iei, me kona manao ma ka aina nei kahi i lawe "ia'a-i 4cā-ha .aiohp.; eia. ka_ auanei ma ke kiuiui pohihihi.o ka noohoh o- ua .KeikrA1ii... t . lŪ-a.hele -ol» iloko 'o h.aiavfkoIw; ine ;ki"pl:ilkiia lea; * hoea eia. i . kek&M pnu - klekie, I aftnjjL:*KuJceift mft ni welelāu laau» ike po- ! wehiwehi aku la Mi-i' kekahL/hale- nfth'i|.e.] *u mai ana me ka/m.n'i nto:i,.'..-e' 'hulall ana «>na man paia alohi i ka la, o ;ua Mkahla:Ct molale maikai, a pane ae la oia, MHe' i»u hoi kela o k« hale Uani o ke ku ana waana konu o kaia mauna, a he Alii nui m paha ka mm nona kela hale." Ia maha* ■ ft «V ^

wa» p ko,.ia "nei iho ak« la 110 ia uin n-a oawa, e' pii ana, a hele pololei aku !a ■- kalil e ku mai ana 11 a -h-ale nani nti, a kokoke . keia ma ua haie nei e ku ana, ua hele aku keia a mnkaikai mawaho a hiki i ka puka. - aoie -loW~ia- -he-naleeke^-a-h-e-loo- kanaka !n hoi e pa-e mai anat he o'le loa no; a ku keia ma ka pu.ka o ua hale nei me ke kali aoa. a me ke kikeke ana, me kona lee nui ana— e. E keia puka -0 wehe mai, he malihini ko lea hale, eia ua liiki mai. ■ la manawa, ua lohe aku la keia lie owe ana oa ka waw-ae kaoaka malo-ko mai 0 ua hai-e nei, a wehe mai ana a ike aku Ja ' keia he ele.mak.uie, ua hele a auwae lenalona, o ka iauoho-, ua hiki 1 na kapua i wawao, ' O keia eiemakule, oia no ka mea nona ua hale nani nei, aole he kanaka e 'ae» aoīe he Alii nui. Oia no ks Alii a nie ka ona o kona waiwai. O'ka hana a keia kanaka e noho nei ma keia mauna, he kahuna oia no ke Akua Kiekie loa. a he Aloneka hoi oia ; he kanaka pule naehameha, a īie ka-naka waiwai nui,. aole e hi ki e helu la ke gula a me ke dala,a rae -ka mula. Ia manawa, ani mai la ka linia 0 ua elemakule ao-o nei iaia nei e komo aleo il'oko; 0 ko ianei manao nae e liana nei ia loko .ona, e kuhi ana keia, e pau palia auanei au i ka amu ia e keia kaaka. _ E apa e ioki gna no keia i" na hakukoi 1 loko: ua ulukua loa ia kela no ke kom-o koke o-īē.aku, ! Fuka hou rrmi kela a pa.ne mai me ka' leo -oīu-eiui — e — mau- k-ehkl- -alohu^ap-e—imki . a lee Akua i makana mai nei ia'u 1 hooilina no ko'u mau waiwai a pau} no- kona aloha i ka .leo pule a kana kauwa nei. aa hoouna mai oia * ia ,;oe- i mea nanā e.'kanu Iho ko*u kino hapauea nei, a i hoollina lioi no'u; e komo raai. Mm keia (ohe aoa 0 ua Keoni Waila*nei i' ka maikai o n-a oleīo a ua elemakale nei, ua komo ftku la kela iloko me ka hopohopo o;le •o.na w'aewae.a ku ana keia.ma ke alo o- tia~ eiemakule nei. O ko iala kulou iho la mo ia ilalo e akoako ka waha e pule ana ma ka • inoa o na Kahikolu. Ua haawi inii oe ' he keikikane opiopio, .1 ■>. - .k.ft*u mau*urftiwai.me 1 Ilina'.-'hoi 1: ponn

t hoomaikai nei au ia oe, no fea nul" kow -~aton.u:La. nie-kā.lokēmaikai paiena ole. A pau^ana pnleana, ua huli ;mal-dā---;wt/ a pane mai La, Aloha oe e kuu keiki?ffii/ikal4., Heaha-oe niaanei. a;raai hēā raai "oe Ahilē mai nei? -■ Ma keiā waonahele mai nei au, i hele raai - * - nei au e imi i kahi i lawe ia ai ko'u kaikuahine, aole au i ike i kona wahi i lawe ia ai, a oia ka'u huakai'o ka auwana. hele ana niai nei, a loaa wale mai la 110 oe iatīei. Ia manawa, 0 ka pane mai la no ia o ua . elemakule nei iaia nei, Ae,:e ike ana no ae i ka aina ona i, lawe ia ai'i ftia manawa . pokole, aole no ka wa loihi aku. E kuu keiki, mai kanalua 110 ko ike~olēUāiāT e hoala - nai kou manao anopaole e kaii ke ao 0 ka manawa, ' _ la manawa, «a kono -aku'ia ua Moneka nei laia'Aei e hele ma keiiahi rumi o ua hale neij ma.ia rumi, e waiho ana na mea mana kupua a ua elemakule nei, O ko. laua nei hele ia a mn ua rumj nei» - ""^!ri3[iMiM^bo4a-ua-AI-ofi&k-a--~-fi-e-L-i~iia mea- apau <1 ua rumi nei, a pane mai la, ' Nou keia mau waiwai a*u e.hooili āku ftei; A eia ua - anea nei a'u Lolelo aku nei 3a oe} e hele mai -kaui maanei e nanā'ai 1 na aina.a pau o ke ao nei, & me na mea a pau 0 lalo 0 ka hohonu} a me na aina o luna o ka lewa, p.ole mea huna e nalo aku { ka lena 3ke o kein mea mana kupua 0 ka elemakule. A mai ..«luhua- mai .oakou 110 kona inoa, e ike aku 'āna 110 kakou, ka hiki -a-ku i leahi 0 kona . anuu. • ' , la~īuanawa,'.o ka ume maila no ie 0 ua'; elem.akule.nei i ka holowaa ume';,o ka lena ike, a waiho kahelahela mai ana na aioa a pau imua 0' ua aaika 0 ua Keoni Walla neiL * ^ ' aele ipe oia i ike i ka aina e noho nei kona .kaikuāhine, a pane aku la ka Monek'a iaia, Ua ike aku la oe i ka aina-e noho' la kp leaikuahine ? / " Aoie- ' • Pa.ue .paal la oia, Aia la i ka -ai.pa o'na maiiu,-aia ia aina - kahi i hoonoho iaAi na ia p§e kanaka e mal^ma -la, aole i hoohau* rfiia ia oiaj e nanā^mw oe. ■ 1 Ia manawa^.pe-ko 'ianei nana pon.p- aku. ]ā !; if6: 'ia, aAte;poiio;;;a pane aku. k'o/Kkēni. W:»iia -i-koāfir: ! 'Pehea : 1* e lo, .a'-ai iā'u 1 •■•' Pane mai la, ka .mak-uakane, E .k-uu keiki !aiotii, e.loia no ia^oe» e 'noho skana ;apppo! '•'kftkftbiftka nui, .līaila. e hok;ōā»j ;. : . ./; : . H 01 aku la laua nei ,.a -ka m -ftw| . © ua / hate>nei( nanēa iho la » hiki- Lkāīm paipi ; , r^ā'bi.,.;..pā;';:hftu;p&- -'k!Wft-Tha^aft>ai'---o: ka~ uia; * 5$ ;wa«kēl©i/ "ā :km|ip|a';i :na 'koliiko'le »kaL paukolu, a ol ku:i ka Māpha'i 'ka: lokhmāi^".

• kai 0 ke keiki anwae lena 0 ka Waokele, ai i noi e oleio iho ai, i "Ua oi ku i ka l:oa o Kōilana, I ke aiako la e ka malihini— e, , Mni hina; Mai hiaa. au mai p-ahēe ia oe, Iini wale ae ana; o kahi 0 ke.ola, _Ekamoe— -e-" A pau ka laua paina ana, ua lioi aku k !aua ma kahi rami hoike mana kupua ne na 'nlha aku i koe, no ka mea, aole no i pa,i l0ft .āku i ka hoike - la. Ua komo iaua me ! masiJi kna-na liko i n'a manao, iia'hoopa: laua 1 m ke kuka ann, i<.ufiikn('j ē!-f. Ib, 110 kaeaea ,roi o ka mauna I ka uwea lohe, ma _ ia .UWea e lohe ai i na olelo a pati o kekahi Aupunī e, me na manao huna. A pane mai la ua Moneka nei, E kuu keiki, e heie mai oe e hoolohe i na oleio 0 na Aupuni e. ...Lalau aku la 0 Kooni Waila i ua uwea ! a hoopiii mai lu mu kona mau pepeiao,. a hooiohe aku Ja, I kona hoolohe ana-.,. ua ..I-oke..keia -i ka olelo o ke Au-puni o- Europa, 8 ūlelo in ana e na kanaka o ia Aupuni. no lea liio ana 0 ka wahine mare a ke Keiki Aki 0 k A.upuni, a pane aka- la oia i kona .-tn.&-,kuakano, He oleio ka'u e iolie nei, ua liio ka .w&hiiie raafe a ke Ke-iki Alii 0 Eur-cpa i ka aihue ia ua naiowale loa; a ke olelo ia k» o ka mea e loaa ai 0 ua wahine Alii la. e ...lila iaia ka hapai-ua o ke Aupuni. Ia manawa, e ka pane mai ia no ia 0 ua ! elemakule Ia, Ua lohe pono oe. ea? Ae aku !a 1© hoi keia, ua lohe moakaka oia i na -.olelo a paU; aole he mea i koe aku. O ka pane aku ia no ia 0 ua makuakane nei ona, He pomaikai ia nou e kuu keiki, a e pono kaua © ike niua i kā aina i iawe ia ai o-aa wahine la. Ē kuu keiki, e uu mai 08 i.ka pahu hoikeike Aupuni^a^e nana ©ku i, nft. Aupuui a pau 0 keia honua, a ina aoie, e hoohnli aku iiuio 0 iea papaku 0 ka hohonu, a i,]»e!c-ilaila,-e hoohuli aeiluna 0 ka lewa, a o ka pau loa no ia o na Aupuni. Ift taiaa®a,.:iiu-aka la. oia i'k.a- pāhu 'lena i hana aku Ja ma na Aupuni a pau 0 u«> aole he wahi iihi lauAa ike aku; a 1 hoohuli aku-./la. keia- i ka papa-ku . " ftna i na iena a ; ■ eupunl 0 ka hohouu,

ua4»«( . kei«i4ie^waMtQe_e_-jiolio; jan£ tift- kekahi haie, aia i ke 52 oma hale kah _i hoopaā II ai; a" he Liona ka naea nana " a»hue, a oia no mawaho aku o ua maii iiaīf iaj a oia 110 hoi ke ki'ai ikaika nana e amt : :rat;kdīdi%ke.M.kLaku ilaila. ' . ;; 0 teAumii;i aihue- aī keia Liona 4 keia 'wahieie» m ■niake'raake oia ī'Moiwahine ne feo lakou Aopun». 0 keia Liona, "he kino kanaka kahi kino ©na3 a he iiona kahi, XJa īMiiao īa keia aināilhe' aina" 'iaA'Keaunaiki ma . laua 0 K.eauka, a m kaikaika 0 keia Liona, ue. I le ia a. hoka iho, ta na mea 'nona ka aina,. hao kela lilo, ahu iho 3a k.a"-if%l;a - i leapakai. FriTrat»wanttHīairt |ma ia mea e nana, a ua hele laua ma na wahi e ae a pau o ua hale nei, e kuhikuhi i oa waiwai makamae a me ha waiw&i mana kupua; a pane afcu." ka makuakane, E kuu keiki^ ua-.ike oe i ko waiwai a pau, e hele oe a hoi kōke mai, ke loaa feo rr>ea i manao ai, hoi mai ® maiama i ko waiwai; he mau k wale no ko'u i koe a he!e nku ka uhane, a waiho- iho ke l«no Iepo>" E kutr keiki,-©-heie kaua i na lua huna waiwai i ike.oe, "- Ua hele„laua ma na.lua huna a pau"'i ke kuhikuhi, hoi aku la laua nēi a hiki i lcti hale, moe la po a ao a-e, ua kamailio mai la ua elemakule nei e hele keia e ohi i!2 pu-o. ull-uli 0 lawe līiai. O ko ianei hele la a ike» ohi a pau pono, hoi ,rna» a -h-iki imua o kona makuakane, a waiho akuīla. la maaawa, ua oleio mai ia kei.aehoutiosiaekui.apaa.. - - Ua „hooko.|£:oko keia « like me ke kauoha, , a-.mKjki»iirau, . ua Jhoi laua.e kamau- ivalii- ai a ' māoaa. " ■ Ua .pah0 mai la kooa makuakanei Eia ko waa^ e ■ holo al a pae i. ka aina o ko kaikuaMil^.maho ,mai ia;.eīa ko Euke.epaa heie ai, aia-.ko lio la iloko; me ko.kookoo mana, a-"me-ka poe kanaka, he poē'kauwa- na-u.'e makāinake e.hd©ts»a a © hanā i kau hana, a e'.booIob6>-no"-boi':takou. A e lioomakauka-u a e law©:.|ku a.-keia' umliwal, a e hooleuu *ku oe i kā Wāi; ā h kau. aku oe iluna, a ua m nā-kuK'iku'hi'-.ana^.a ua .aloha laua ia laua iho^ ft . pā-u, ua hele: afeu ia keia a ' lea 'iuuliwaL « hoffe«« .. a-ku la' i ua wahi waa pē, iloko 0 :kt wai? a lele a.kū la keia ā kau iMiM . Ē. Kfto!:i::fc«.āna iua"'!'wfthi"waa nei a nalo.ia /Ehuī .poaiu, kmAke .0. ua wahi keiki B©i? he tt!I wak Mi/feāna mahiope. " ' ' ; > "-A mo, akw • IW_ Ua' tpabaioia fci_Ahi Mele i maiaraaia ma ka Luak'ini © ,Kawaiahao e na iaikamahine 0 . . ke Kula Kaikamahine ft !3inamu. Ua 01 ak« mamua 0 i20Q.00! na loa&Lo 'ua-'po' la:,:4A:;:u - - 1.