Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 25, 18 June 1884 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEONI ALIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEONI ALIKA.

KE KEIK.1 MAKUA OLE O KE AUPUNI 0 UENEMAKA. ■4

■ £ " : ' : ' , ā'O IĪJ A,-'e-iike me.ka .-helemoku • aia o ka waikahe nui m- ..na- kaha- . wai waikahee -ahai aūa'l-iia -piha-a moe- : "wai-oka oka*i-.ka m«ana kai iipolipo, pela w»ha waihiaka e kahe ana mai ko , aWū mau. maka aku, e ame ana i ko . iakoh mau puuwai iloko o ke-r-kumakena. - He lihaliLa'lie manaonao . ka -ike. ana akui ke kiho wailua .o- "ke -kaikamahine alii a me kaiia kauwa hoolohe „e hiamoe malie ir.ai a:ia iluna o ka nioe, a hoomanao ae la kamahele i keia mau wahi lalani meīe; ■ - ■ d «'Manaonao wale ka ikena - Luuluu i ke^aloha £■■■ ' Umia ia ilao paa'iiokh Pela hoi ua Mki e,'f la lakou hoi • luaiele ia nei iloko o lea pilihua, aia hoi ke h@om.ake mai la ka makuahine o ua kaikamahine «alii nei, e ahai ana pau na m@a aloha. He mea keia na na lehuleliu o kana ni au kauwa e pilikia loa ia ai, oiai boi o ka pilikia hoi kela i ike la eia hou no ka hoi ua pilikia a mammnuu waie lilo aka la kekahi.hapa "o na kauwa ma ka hapai ana aku iluna o ka manel* i ke kino mako e ke kaikamaliine alii a me kaoa kauwa, a ke lilo ala kekahi hapa i ka makuahine. Pela lakou i kaialupe'ia aku ai a hiki iloko oJka rnmi hookipa nui o ka Halealii kahi e hoikeike ia aku ke kino malee o ke alii opio, imua o na alo a. me kona mau makaainana uloha kahi hoi e wawalo ai na leo 'kumakena o kona mau makaainana-. I ka puka ana mal o ka-k i_ kukaUia no ka hele «na inai o na alii a me ha nidkaainana e ike muka i 1« lono nani o l;n mea a lakou i Isibt ai, u i lui aui ana. ae o ka hora 7 o ko iealn'lnaka, aia hoi ua ikeiaaku la lea holoiooku naii e na kanaka mai,loko naai o ko Inkou man lialeluu , no lea ike wiaka ana i ke kine o ko lakou Ilaku opio, ua hookua laelae ia.lie kapu ololn> o ka pa alil, a © waiho hammma mai ana hoi ii a ipuka © ka H#le al»i, n\e ka nuna ole ia, a e luli ana hoi ke kahili a ka poe kahili ma na aoao o na kino make, a e mee lolii ana hoi ka Moiwahine na.a na wawie o > kana kaikam.ahine aleha. I ke kau ama o ka imanamaua kuhi ii§ra i ka hora 8 ua piha u oloko o ka pa aiii j ii* niakiainaoū), e lileo me ka olelo kuahaua. alii, PI1 ae la ka Moi a »a kahi kiekie a poha mui la kena. leo ilihla iloko • ke kaumaha, oi&i na lielehelena e ka nnakona i na la i hola ae. u« mamao »oi, k®iii nnau hiona. mua aku, a eia oia ua pepe i ka wai o .N iuli a pane m&i la. Ē na makaainma kanu o'u i:naii. kupuna ano, ,i koia la e ike ai. eukou i, lee kino m»ke o ko oukou Haku opio, ka Hooilina lioi o ko kakou. aUpuni, he mea na'u a, 'me ka'u wahine i kaena ai? aohe ona liia a'u i ike ai ma ko'u aupuni ma ke kilakiia o kona ui, ka mea a'u i hoohaiike ai me ka onohi ula o ka la, aole loa no paha e , loaa kona lua iwaena o keia lehulehu kumakena me ka manaolana o ka huuoli, ua mailani ia oin nie ka hiaai nui ia © moua kona " inau makua me ka malaina ia me ka ihiihi a me ke kapu loa, «. o- oukou no nn hoike o ke Kanawai pepehi kana ka," a \i i knu ai ime lea weliweii, me ka hookaawaloia o ko mau» munawa e ilee ai, koe wale iho no knna kauwa ponai, ka meu nana i malama iaia me ka īhiihi, aka, owai ka " powa, »wai ka aihae nana i ako ae, a. i kaili aku I ka ola makamae o ka mei a'a i aloha rs? Eia hou no ke hookokoke aleu nei ma ka meheu « ko keiki aih opio kona makuahine alh, mamiili « ka ul^ku i ke aloha, u%.ramamina ole i ke ii. ka ola. .Nolaila, e na Kilokilo no lakou na uhane ite, e na kuhikuhi puuone liūiilaoa o ke nu- ■ puni, a mo na makaula, kn poe no lakou- ka -ik# ,I k«. loli. ana © na wa. Owai ka mea o d.ukoi|' e,,hiki ke hoike miii i ke kumu l ma,ke ai-;.o ke-A.liiwahine op.io ? O ka m,»»nāna s hoike mai. me ka pololei, e lilo oia i puna-, hele n#.k§ Moi, alaila e ai oia malīina • ka v. •*"v. na papaaipa a'hiki i liona mau la hope. A .h©ēM|ih§7 !i ka moi i .kana haioielo me ka pakui pu ia ana mai me na waimeka e hio- - ;r. ima kona mm papalina. a'nunulu lu oe |a na Ieo kaoiuhu alohu o ke anai»a & akoakoa a^a, oiai ka lialealii e waih®.,ptsi ilok# o k« anoan» a me ka «ehia.

■ L ka pau una o ka haiolelo a^ko alu ua ; -ikeH&/ā-k'ti' kiiokiio^a p.m . o.-ke-pu n i - e "h-oike : a-ha. . ua mate'oia -no ka.. h-aoāi', ia ana- i ka laau .inake',; a he " iehulehu. ..wale,. o tia ;kilokii'Q;.i .hoike mai. i' ka lak-ou. ;HiaM ike me ka like o!e, e hoike ana kela a • me .keia. e iike me kona ike i, ao ia. - ;• ■ A-ka,. aole loa lakou. i- hoike iki. -Hiai,-i-.--ka*-: hi a me ke kumu i mak-e-.ai,- nolaila, .-aole;-. ir -hoopāu ia ba pohihihi o ka manao o.k-a Moi.i» ka ike a.ma.kiloM'io.a me .kona- ma« , fc«-. hikiihi puuone.-kaulaha. .. f ---. Aia hoi, ikko e."keia -huikau ® na maka-',-ainana e komo nei iloko a iwaho, poha mai "la h« leo leauīahao iloko _o keia' uluaoa o ka . lehuiehu a»i ka hoolono pono ana aku o na meu a pau» aia hel,' he leo ia no' keuahi keiki op-iopio- nona na makahiki he omi a •puana -'mai la m'e k» leo nui moakaka. ; ; ■■ E ke ^l-il ka Moi, na alii a- me na; maka•ainana o-ke .aupuni. ano, e ai i ka oukou ■m.au mea a pau i hoemakapkau. ai, a e hauoli hoi iloko o ua malaoia eono mai keia la aku, -mai 'hookaumaha "i ko ouko» manao » no ka make ana o ke'kaik-amah.i'ne nln, ■ no ka me'a, aele oia I hauai ia i ka iaau make, a me ka pepehi ia e ka mea pakalia. wale ^ike me ka ike a na kilo a mo na kuhikuhipuuone -kaulana o kou aupuni, aka. ua make oia mamuli o kona ninnao i luaiele ia e e aloha oo kekalii keiki opiopio i like kona nelehelena m.e ke kaikamahine abi e moe mai nei, nana i lawe aku i ka noohoo .ainikai 0 ke alii opio mahope o kona mau kapuai, mamuli o kona manao ua make knna mea i nloha ai e like me ko kanawai e ke alu i kau ai, nolaila., ua hoale o i a i ka ike ana ia oe e' kē-ali'i, o ku niea anā i aloha u-i he pi® oia no na malama ekolu i hala ao nei a i keia wa, aia oia i ke kikowaona o • ke aupani nei kahi i luana ni me Uona makua hanai hou, n nana auanei e houla hottj mui i k© Uino make o ke kaikamaliuie ;;lf. a me kuna k.uiwa » kakou e niuui uki» i 1 me ka walohia o ka na.au. ;v" E hoouianao o ko alii o ke honi E auina )u o kn la npopo, <u;ii e nee,/ ka )a ina konn nioho \>- lti , iu wa uku ai keleahi lu-i/i ui ujha|»iw e uim iii.sluiu« o koini 1 1 li hu lupii lti i koim iiiiui auhi» ine k" 'uiin u iiw na, a v luolo iho a na iiu wuihoolu u u e "nu pohaleu mahamae maluiua ilu< i> mnil poohiwi u nie konu piipoile, e wu lov aheo an» ka hulu, i» e ulenli ia «,««> uia «: holoholona kupanaka n kv»rm maliua hnnm. a. e kn.u nuanei ka weli h me k» makii'u miiluna. o koa poo e ke ulii ka jVioi « u»e kou luhuikanaku uann i huawi aku iaia i na mea o ka noho unn he pio iloko o kn halepnahno me ka nn'nne « pakalia ae i k«n,i oia makamae mn Iuhm t » u lea ihhonua 0 lee aupuni ana i ptu. inalihiiii mni ai. Nolaila, ,e ke a..lii k i i/io1 e uiohn inui i keia wnnana a kau leunwa opio, u o uoono* pono no koua hopemi, ohu !'« Uaw mai nei n a ao om* ma I u. o ka hookn h o koko nialuiui 0- keia kaliun palahuliilia ,« kakou u h> ln- k n oel. Mai lalau kon inaii lima i m inon knuii', aim,. e wuiho hniuanu1, n ku lrc>u uuiauma, alii s ka puholu o ka lukoni tikni a, me ke aloha, alailu, o iko oo luuuioi oe, uole k'onii puiiWai i hoopilu1 w nm ka lili n me ka hoomauhala e 1 s!m mo l.ou e ka Mei, hookahi. wale no au hana maikai ma- .leou. aono i ra©a e pakele ai kou ola « me kou 1 ahuikana k a, o i a ko u h aa i a u a n k u i, k © kino make © Uau kaika.nialmi* nnnu, M,laiJa. ola ka hoi oe, kou ohana u me kou lahui holookoa. Ē hoopaa i k.eia muu huaolelo ma ka papa hoamanao ©. kou. piiiiwai, i pakele kou ola,— Aloha oe. ' Ja wa i nalo aku. a,i. uu wah.i uknlii hoonahou nei iloko © ke aluka o ka poe kiunakunaakena, a loli ano e, ae la hoi leona kino. me he elemakule liauai mon ln, n liiki i koiia, pulea loa. aoa iwaho o ka pa' © ka hale lii. Mannei e na makamaka e haka pono ae ai kako» i na kiio a me ka Moi-, oiai e kainailio ana na wahikilo opio nei, a mo kana mau wanana poiolei a nie ka. m.allik ,) 'Ua lioolio' mai la naleo nui o ua poe kilo n ei, oiai, e ka-kau ana na a-a o ka inaina ma ko lukou mau lae, me ka i ana , e liopn. i ke kino o ke keiki opio, a e lawe aku i kona kino ae'mo-ku ia i k'a mo&na kai lipolipo, kalii e puai hou ole inai at kona liann no. kona , liopena, īio kana 'mau olelo hoomaka'uka'u a hooweliweli i ka Moi, he mea ia-nona e kupono'ai ke li ia oia iluna o ka amana;*ano, e na makaaina- - na aloha o'ke alii, e ku ilu.ua a e hopu i ke kino o ka mea iiana i hoowelipweli ka Laahia kap'u-o ke alii , e wiki, niai hoopakele i kona ola. o hoowaha--a

ia - ko kākoa ; : ,Muiana.. ali ,a ,Mhi;, i.a'.e;ka makaaliiana .haaha&'-... k' ;. •'Wawalo :ae -la'iia.. . leek kupiiiii.'O -ka.. inaina, a heloke ae,- .."lai-kah lehulehUiO.' ;tk»;ahakanaka:e ku.ana^ mek'a- manao A'Ieluu aku a .miika- ae I ke :.ola.. makā-- ■ mae o ua wahi-keiki oplo nel. ; / '-••-•Aka, elike-me/'ka patee o ka pubi '^ilaliowana i ka lima o ka-mea- nana oia e liopu, pela iio.oia e pakelo nei l^a.e.na o kfeia aluka e hopu uei īaia, oiai ka leholehu e uhai.. mai nei mahope oname ka mama nui, aia hoi, ke ahai la oia i koiia mama-ma ka pa-ha' a/pa-lima i ko ka poe e uhaL-m&i-hei,-ā aāhike oia me.ka -puāhiohio e-wili an'a i ka la ino/'a hiki i 'kona'iialowale loa ana aku mai ko lakou man maka 'aka. Niolio iho la ka Moi me ka noonoo mii I ha huaolelo wanana a ka opio, a kauolia mai la oia i kona Ahakukama,lti e noonoo pono i ke aho o keia mau .olelo a ke keiki, i ka oiai'o a me ka olo. ■I 'ko lakou akoakoa ana niai, ua ho•ike -niai la lakou i ko lakou manao i' like ole me ko na na kilo, a hooia mai 1 a lako u e noonoo pono i a ka wauana a ke keiki opio, a e iioolohe 'ka Moi, o ka'leo ia o ke-ola me ka pakele o kona lalmi. A ho.ffki iholalakou i ka lakou mau olelo ka noiau nui.