Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 25, 18 June 1884 — Kau Ahaolelo o 1884. [ARTICLE]

Kau Ahaolelo o 1884.

La Hana 29, Poakahi, Iune 9, I < 'U 1 Holawai lea Hale horn I (I a m, du liope 0 k» hoomaha i»na no hookahi luj.f do m<. Feresidena G Khodes uia ka noho. Luie ka Kev J Waiamau. Heluheluia ki moolelo o ka la i hala a aponoiaNa Palapala Hoopii. lleluhulu mai o iLimuliilo ito jjulapala hoopii mai Makaw<to huu, 13(1 iuou, e noi ana o ka poe i hookuptt)a3 t, ho< uu ji lio» tal(ou auhai) kin.0 i 76 konelu n o ka pue hoi 1 hooleupa o-le ia, o liooonnU no lelco»ui i !ui u U u ana- e lilee rne lrn rm<u, W nilioi» inn ka papa a lawe mai i bila kanawni e hoololi ni ) lee kanawai e ku nei i keia wn. Ma ko kapae ia ana <0 tm rula, un ao ia» ke'Iii .Oowsett e heluholu mai lie Palapalu Ho-opii mai ka Ahahui Kalepa 0 Honololu, © noi ana, aole • hooholo ka Ahaolelo i ka Bila Banako L&hui e waiho nei imua o>ka Hale. Waihoin ma leu papa a nooiioo pu ia. ino k« hila kawanui eleii nei i keia wa. v Waiho mai 0 G. Brown lie palapala hoopii mni Kolmla H&waii mai, e pili ama no ke ola o iea lahui. Wnihoia i ke Komita malama ©la. Heluhelu mai o Kamika hepalapala hoopii tn« i Makawao mai e 1101 »na, e kukulu ia i Aha Hookolokelo Hoomalu no ia Apana Waihoia i ke KomUe Heakoiekolo. Heluhelu mai o Aholo he palapala hoopii mai Hana inai,'e noi ona, o ke Kanka Aupum e noho.&na la ma ia Apana e hoo-»i«-u i» aku n o. Wailioia i k© Komila mar Uma oia. - • Heluhelu mai o- £Me he palapala lioopii ma'i H'onolulu mai e noi aua, • na Kauka Lia upau 1 leaak 0 lakou mau'halapala, hoo« iaio, e ae ia lakou e lapanu, a e kuai hoi i mi laau. lapaau lio. WaihoiaH ke Keinile mulama olu. Heluhelu hoU inai oīa he palapala hoopii ,j mai liamaku» Hawnii mui, e noi au-a, e ne ,| jā kela a me kāia mwe-noho una mnluna

0 kekaHi mau aina, • lawaia i na Opāe, ame Oopu». a pela aku ma na kahawai. Waiho ia i kp Komite Hookolakolo. „ •_•',-■) Heluhelu māi Ia"i"G ~Brown he palapala / heopii mai kekahi halawai mai i malamaia : ma Kohaia, e pili ana no kekahi mau kumu lehulehu. Ma ke noi a Kalua, ua waihei* 1 kakahi Komite Wae, i elima lala. _ Koho • ka Hale ia Kalu&«, G. Brown, i)owsett, Ka- - makele. aine Nahinu. " . ' "• . Haiuhālu hou . mai no epia?, h« pa lapalā. hoopii mai a W. J. Wrig"ht mai o Kohala e pili <ana no kekahi mau hana . iapuwale . a ka, Agena< 0 ka.Papa Ola mālaila. Waihoia i ke Koaxite Hookolokolo. . , ■ . • Heluheiu māi 0 Kanealii 1 keia mau pala:vpāi«...hoopi;i- malalo !ho."-nēt- iua^ kt: . ap&nā :mair«-Wailuku' Maui. - ■' .■ - - ■ .- !,;£ kehoia--idāw® Leta-- ihawaena- o -Wai-kapu-.'.-a: me. Wailuku, ā e hookmno ia ina"kft'- ■ Haawina -i -uku .nona. ,Waihoiā • i ke /Koiaile. Waiwai. ••-... ^ r 2 ■Epkukulu la . i-Halekula 0M@ Bentania"mā:.Sci apana o-Wail'uko. ' Waihoia i'ke ; Komfte' Hoenaau-ao. . • . vrHti«lielii ■: 'iīiai o G-Brown'he palapala : h«opii- m,ai. ka apanā- . o Koolauloa mai, e ana? e hoonohoia i ka-oka Appuni niaia' āpau-a.-.' Waihaia Komite malama hlā'. ' ' - - Heluhelu mai o Kauiia he palapala hoopii mai Puna mai e noi niai ana, e.ae ia ke j kuai anao ka awa ma kela a me keia wahi» Waiheia i ke Koinite malama ola. HeluheLu." mai e Kauliane he palapala heo- . pii mai Kuu mai e noi ana, e hanaia 1 alanui mai Hilea mai a hilei i Pahala, Wniho ia i ke Komite 0 na hana hou. ' - - Heluhelu aiai o Nahinu, he palapala hoopii mai Kona līema mai, e noi ana e hookaawaleia ma ka Bila Haawina i 82500 -na- ka hana ana i uwapo pili.waapa ma ke awa- pili waapa ma Hookena. Waiheia i ke Kom-ite o- na Aina Aepuni me hana hou N a h9ike a na KoMITE. Hoike mai 0 J Mott S-mish ka Lunalieo.,iaālu 0 ke komite i waiho ia aku ai o-ka bila . Kawanai e pili ana i ka nioui, ua hoopo'nopono lakou i ua bila Jt? a wa-ino"'pu rnai la i kn lakou'hila hou. Ma ke'noi, ua kauohaia © pai ne heluhelu. elwa ia hoi. Hoike mai o C Bro\vn ka Lunahoomalu 0 ke Komile i wniho ia akn 110 ka noonoo ana i len hila e pi'li »na i ka īlui Gasu.t / 3" 5- a f ; j un uoonoo lakou, a ua hooholo e hsi;ou i blln hou. Ma ke noi, ua hoihoi < ia ka bil;i i ke .'Komite. ke mni 0 Knmika, ka Lunahoomaiu.' nile e noonoo nei i kn bila Kanawni ku l<;i iheln, u n hooliolo lakou e .hihi rmi», a e hookomo ia u. M«, lio noi uu helulielu mua kona poo, » wailioia 110» ka lvuliinn ,K.almaiua i ka lloopao Limu llana. Ma. ii:ioi.a no bc pai una. xnui ufn 1 ka pnne no. olelo .elii Dows«tt e pili. a.na 110 keka„.,..iiia o ko Aupuni. Mn ke noi, un . 00 li.o p;sī. ke kiipao u jii<\ u nu rula, ua heluheiii 1111.I) 0 Doie 1 k 1 I101K 3) Ui' koinile ll'oo-' holokolo, e pili an 1 no keK' mnu hila mahilo iho. 1 O ka Piilnp.iln Hoopii mai lut apaiui mai o Kaannpnli, e pih ana iio kahi e inalaI m&ia ai 0 k« Aha Kaapnni Apnna elua, u& hooholo ke Koiniie e hoopooepono i ka pa» lapnla lioopii, A pono h Un hoike a ke Ko1:11 ite„ 2 O ka pahipnla hoopii mai Hana mai ; 0 noi aiia « nnna keiu ilnU , ii»a pnliii ua hana na Kukina i keknhi is:»u iiiiua lapuwale, ua liooholo ke Koniilo < puiho iim |ca pup i, a lii'ki paho i ktt w;i a Uoia Ilale e n&ameo &i no ia mea. Apono ia ka hoike a lee Ko» 1161.0. ;-{ O ka paliipnlu hoopii e papa ana i ke kuai ana o na Aina Leī Alii, koo wale no ku poe e noho ana nialuuu 0 ia mnu aina,. 'ua hpoJi»lo ke Komīf:e e waiho i ka pulapala hoopii.ma ka papa. Aponoia ka hoike a ke Koniiie. 4 0: ka p'alapolu hoopii e pili ana i-ke koho.ana 1 Lūnakuwai n© Kalnwao, Molokai, ua hopholo ke Kemite e hoihoi i k& palapaln hoopii i ke Komiie malama ola Aponoia ka hoike a ke Komito. 5 O' ka palapula hoopii mai Kau inai, e pili aria i ke koh.o una i Lanakana wai uo ku upnnn o Kau, ua hooholo ke komile-o hoihoi iiku i. ka hoopii mai kahi i laweia mai ai. Waīhoia ka hoopii-ma papa a noonod pu me ka Bila Huawina; Hoike mai ke ke'lii Domims u« oluolu i ke Alii ka Moi. i ke kakuu inoa ana malalo 0 ka'hila loinawai e pili ana i na manu e holo auwan* «na inaiuna 0 na aina. Na Omlo Hoohplo M Bila. 1 . He&Iaha niai-ke Kuhma Waiwai, ē lawa 1 mai aoa oia Iie bila Kannwai. e pili ami 5 ka Bf*ne!c.o''Lahiii.' Kapaem nu rula a heluholu mui 9 C. 1 , Brown"no ka wa mua he kanawai e lioololi ' at i ka Pauku, 57' mokuna --43 0 na Ipmaw&i --_••• ^» ' " . o 1882. Waihoia a heluhelu alua mulolo o i nu rula, , ' 1 Na Ilikikoki, he hoalaha leanawai, he bila e noi ana i ke Aupuni e kokua aku 1 ke. i kuhi mau lilo o na Hui liwea eiei® "Telegat rapa. (nioo moana) a me uwea Telapone, t , Nonoi o liilua. a hapaiia

. " NA H*NA O ka la, - Heluhelu akolu ia ke kanawai e lioomana ana 1 ke Kuhina Waiwni e unuhi ae i keka-tj4-®a-n-d-alft.-mM--ka-w*iti©ka Au-puni * ae_no ke kuai ana ia+ Honolulu Haīe- a'me Lae Ahi. Ma lee nei ua kauohaia e kakau poe* poe. . - • . . • ■ 4 Kap.aeia na ru!a a keiUiielu alua ia ke kanawai e hoomaopopo ana i na'pake ma keia aupuni, ma kona poo. •" Waiho- ia i ke Komite^HookolokoIo. Heluhela-alua ana o.-ke kanawai e hoololi ai i na :ptuku 38, 45, 47 0-0« kanawai o l882s»rē .-pīli ana i na auhau kuloko. Waihoia i ke Komite.e.iiooho nei i ka pauku 57 0 ia mokunāvnor. - . ' - - - Heluhelu.ālua ia ke kanmwai e hoololi a i.:ka panku 14 o ka mokuna 71 o ke Kanawai -Hoopai 'K'āraima e piīi ana i ko na kanaka-. ht!e ana 1 na aina e- • Waiho ia t ke Komile Hookolokolō.-. Kapaeia na ' rula a helohelu akoluia be kanawai e'hoonoho ai i Lunakanwai Hoono.Lihue, ma ke poo a hooholo loaia. Noi o Kalua, u&.hoopanee ka Hāle ahora 10 a_m'o'keia la. " 7"'"" .. La IUNA 30, Poalua leiNE 10, 1884, '• Halawai ka Hale e like me ka hoopanee ia ana. Peresidena G, K)īōdes ma ka no^ ho. Pule ka Rev, J, Waiamau. Heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala a aponoia. Ha Palapala Hoopii. - .Helulielu mai ■ 0 Kam-akele he palapaia hoopii mai Makawao mai, he 55 inoa, e noi ana e w®he hou ia-.keka-hi ■ Alanui Aupuni kahiko maiaila i paniia, i keia manawa. Waih oia i ke Komiie o na Aina Aupuni a me līa na līou. Ma ke kapne ia ;aua « na rula, ua ae ia j aku o Kamal^ele e heluhelu mai i keia palahala hoopii huikau inai Makawao mai, he -138 inoa. e pili ana i keia mau kumu malalo iho a penei : 1 O -ka L una.Helu o Apana o .Vlaknwao i ka makahiki i h»< ]a, anle i hana- i l<c Kauiilee,2 E kauoha ia ka Luna Hulu . a me-ka Luna Au'Iiau e noho pu a nami iioi i na h'/. na e pili una i. ka Papa Hoopii Auhau. 3 E kauohnia ka' Luna lielu e haawi i keleahi palapalu hooiiiio, e iioike an.i i na mea kupono no ka e pili ana i lc?i Hoopii ana imua o ka Papa līoopii Auhau. W»ihoia i ke K.onxito e noonoo nei i na palapala hoopii huikau. lieLuheln inai o Kauhikou he hoopii inai Monolulu mai he 335- inoa, e noi ana. e kn pae loa ia ka bila o pl'i ana no k;v hooinoe ami i ipi Aianui-ha'o ma ke kulanakauhale e S:loiioli|lu nei. Waihoia ma k« papa a noonoo pu mo ka biL>i e wuilio nei imua o ka Hale, Hoike a na Komite Kumail S-lo,jktt mai o Dole tfn Lunahoo'mnlu o ke Komite' IlookoUkolo © pili ami i ksi hihi o hooponopono hou ni i ka Ahu līoo kolokolo .Kaapuni no ka mokupuni o Oa.hu nei. U.u Uupao ko i(.otnife i ka hila inua, n uu waiho liou mai lakou he bih> hou. Aponoia lt u hoike a ke Komile, a me ka bila. hou, a wniho ■i) 1 ia iio ka hehihelu una me Im haawi ī.i i ke Komil.e Pai. HoiUe mai lea Luiuihooimilu o ke Komite Hoonnauao o pili ann no Leeia iu» u uoi nm!a]«' iho : 1 (.) kn I'nlupnlii Hoopii « (J. BlM i) e iioi iimi aole e ukti n a keiki © hele aim i na KuIIm Haole. ua nnnmo ke Komiio o wuilio uku i leeia noi iiniui o loi Papa Hoonuuuuo 2 O 1« Pahipnln honpii e noi anu, nole e auhiiu ia ua inakua o na Keiki e hele ;t īui i na haole nie ka auhau kula, ua. mamie lee Komito e waiho aioi i ket;i noi i ka l'upa Hooiiaauao, 3 O ka palnpala hoopii e 1101 una, aola e auhuu aku iui kumu kula i tui keilei i ha.p;,iwilu, u^nanao Ue , Komite e wniho aku » ka Papn lloonuauao. 4 O ka palapala lioopii a Hikikoki e noi oua e hookaawulo ia mu ka ilila Hnawina i puu dalu , n« lee Kula Hanai o Hilo, Ua mauao ke Komiite-e waiho i k«iu hoopii ina ka pipa a noonoo jje me ka JBila Hnawina. M,ahope.9 ka !ioop%tfp|»a leihi ana o kekahi mnu hoa @ lea Hale, a ma ke noi a AhoW, ua waiiioia, ka hoike a ke Komite iiu ka papa. Hoiko hou m*i no oia i ua mea e pili ana i kei» inau palapala ■ hoopii mulaio ilio, i "noonoo pouo ia e lee „Komite Hoonanuao, 1 O- ka pālapala hoopii a Pilipo tnni Kona Akau mai e noi ana, e kukuluia i līulekula olelo' Bcritunin. ma ia Apnna», Ua manao Ue Komile e waiho aku ia palapaia hoopii i ka Papa īīoonanuao. • ! ' 2 O ka palapala houpii a Kauluine o Kau mai, e noi ana e kukiilu in i muu ilalekuhi Hunai no na keikikane » uie na kaikam> Jii« ne n puni kesa Paeaina. Ua hooholo ke līomite e wuiho ī koia pnlapala hoopii raa lc<* papa, a Inwe hi mai ī»ebilo Kun« wai e pili »na i:i mea. 3 O ka palapala lioo-pii a Gardnor o Llnna niai e pili ana n» ia maii kuniu lioekahi,. urv houholo ke-Komite"e wailio iku xa mee iniua o-ka Papa Hoona*uao, * 4-0 ka pakpala hoopii n Lilipo e noi ana e hoopau ia ku Papa Kuaulinn A lii. Oa liooholo lee Komite' © waiho ma ka. papa a a I.(we mui oia lie Biln Kanawai e hoopau ai i ke Kanawai o tia ,IJapa liiinulmii AJii e ku nei i keia wa, *

Apanola ka hoike a ke Komite. Hoiko mai o DoIe ka hapa uuku o ke ■ Komite Wae e noonoo nei i ka bila e pili ana i ka moni. Ua liooholo i» hap« uuku e hanā l "bīlā~hōu,"'a -"kāuoha- la e pai-kt-h«i*- — lee a ke Komite, a pai pu ia hoL6 me ka bila hou. . Ma ke nii'a īlikikeki, hoomaha k« Hale a hui hou ma k« hora 1 auin« la. • Halawai hou ka Ha !• m» ka hora 1 «Uiua La, mahope o ka hoomāha ana: • „ - Hoike mai k Peresiden& ua loa& mai iaia he Poloai mai ke Komite mai • k« Ahahui Heihiei e noi, mai ana I na Hoa'Hāiiohaho o . keia Hale . e hel« -«ku a nana i «« Loalea e malamaia ana ma K&piolani Paha, a u* hoo- - kaawalo ia kekahi kupono--no na Hoa o kiia Hale e nolio ai. - - - Waihoia mai o C. Brown I ka hoik'e e pili ana i ka hooponopono houia [o kekahi o na pauku o ka Bila Kanawai e ka H«u Gas no ka hoomuamaama ana ī"ke Kalaoakauhale o Honoluiu nei. Waihoia a noonoa.pu imua o ke Komite o ka Hale i tra Poaha, • Na Ōlklo Hooiiolo a wle na Bila. Ma ke noi, ua ae ia o Hikikoki o h«luhelu no ka manawa mua loa i ki Bik Ka nawāi e -pili ann no ka hana ana i Uwea Telepone (Telephone) raa mokupuni "o Hawaii. Ma lee kapae ia ana ō na ruD. ua helahelu alāa i.a ka Bila raa ke poo, a waiho ia i ke Koaiīie o na Aina Aupunt a me na .Ha.aa IIou. Hoolaha mai o Kaunammo, e D*ys rrai anā oia ne JBiii Kanawai e IiooM) c.i i ke Kanawai i apono ia i ka M H 1SSJ, e pili ana no ka laweiawe aua o nai Laio m? na Aha Hookolokolo Apana a me Hoomulu • keia AupuniLVla ke kapae ia aoa o na rul.i, u»i ~e "m oia e heluhelu mai i ka ho>lol e pih ana i ke Kanawai inaluna ae. Kapne id r.a ru!a n heluhelu alua la ka Bila ma ke peo. Waihoia no ke kak.au poepoe ana. a e heluhelu akolu iii ma ka Pealia e Iiiki mai ana. Ma ke kapaeia «na o na :ula, ua heluheiu mai L) o K"iuu he palapala hoopi: ir.ai ka.- ! a nai o Laii./ma e noi .f.;7 , o hoomnu ia no ka ;naiamaīa ana o ko Kiure m« Laliaina. Waihoia nia ka papa a noonoo pu ia nie ka btla. Helulielu inai o DoJa he olelo hoohalo e noi ana i na Lunakaoawai o ka Aha Kiakie e hoi'ke inai. he niana paha i na Komiaina 0 na Aina Lei Alii ke ana i. ko lakoa lioi'ke e pili aiia i ka' inkou Iiana. Kamailio mai lee 'iii i{a:e Kauka, rae ka lioike ana, uole iie'Kannia: e kauoha ana 1 ri;\ Komisina o <i.s Ain.a L-n Alii e wailis niai i lea lnkon hoiko imua o l:eiu Halo; t tn;i konu ike, u.> hoike oiu, o uu loaa a pau mai na Aina Lei Alu mat a hoihoi ia no ia no k;i Moi, a. nanu ia poari;k,ū oi>.i aia e ola ana, A maho|»e o ke kamailio ana o kekahi mau Hoa, a ma Ua ninauia ana, ua k&kau it\ nu ue a me na hoole, Na ae nia ka hoopaneo loa ho .22 a nia, Ke kokua i ka oleio liuoiioL ho 13, naLiilit ua hoopnnee lo.;i ia kn olelo hooholo. Heluhelu ma,i ke Kiaain») o ILihn ) ;ne iiiu». Iia_olelo hooholo e nr i an.i, e uoi ia aku n a Itoinisina o nu Aina Loi.ilii k« ao oluohi iina nuii o l;»a Ahi ka Mot o hoike mai iiniui o keia Hnle, i ua' |o:i.» a 3iis na 11lo <> na Aina Leialii » im ftl H ekin i hah% Mu lui ninau in nna, u,< k.v!u;ui.i na e.o a ti<( na hoole, u liooj>a,oeo kiu ui ka oiolo hooliolo". He 2h miv ka lioo|)„,noa loa, J ha 10 m;i ku ae i ka olelo hooholo, Ma ke noi a AUolo, u.a .hapaiia Na HANA 0 KA I.A. LLoIuholu uhiaana o ka bsta Kanawai e hoololi «i i iui rno$||giu 32 o na K«nawai i aponoia i ka iVl H l.^Sā. Waihoia no ke kakau Poepoe anat a e heluhelu akalaia. m« kii Poakulū o keia Pule Heluhēlu alua ana o ka bil« K«n«wai • hoopau aj ī na Pauku 17 a me 18 o k« moleuna 55 o ka Kanawai Hoopai Kaaiiai, o pili ana i ka Iiolo ana o iia wahine ,mai kela. « ine keia mokupuni o ko "ka'koa Pa« Ainu lei. W aihoiā no ke kakau • Poepoe anu, a e hehihelu akoluia ina ka Poakahi akeia Pule ae. Heluhelu alua ami o ke kanawai e hopau loa ai i na pauku 6-?-7, 8, o na kanawai # 1865. Kauohaia e kukau poepea a heluhelu ekolu i keia Peaha ao. " Kapaeia na rula, u holuhelu naai o Ah«lo ' he palapala hoopii' rnat Lnhain.» uiai e n.®.i, niui aiia o ka poe muhiko mal.iiLu», o pooo e pa iakou man wahi. W uilio ia. ī ke Komi» te o na' Aina aupuni me ilana liou. ' " Ma kapue ia ana o na rula ua heluIielu rmii 0 Kauaa«iaqe he Olelo Hooholo e noiana e kauoha ia ka mukai o ka Hale e hoomakauknu mai i maii kaa no nm Hoa . r " ,( o keia Hale no ka hele ana akii e ■ nan« i" iim hiuia hoohauoli i malama la an.a ma nehinei (luoe 11) ma Kapiolani Paka. Ma ke noi iiu kakauia'na ae a nie na hooie ■■-■JVLa ka ae uo keia Olelo Hooholo ho 17 a lia 13 ma ka hoopanee loa. Noiaila ua h ooholo loa ia lea Olelo 'HooholoM :v k*e noi a Keau ua hoopanee ka Hal* a hui hou ina. lai Ji,ora 10 a m Poaha. Ma neilmiei i hoomaka ia ai ka we- • he ia ana o ku Hoikeike Nui o na men, o na ii-pau tna ke kuhua o Kapiolani Paka, Oa hoomaha ka Aliuolelo » no keu'. Ii&nā. Ua nui ka poe i hele iikii o iko. hoouwu xp ku una īa ana no »na k«ia la. ,