Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume V, Number 30, 23 July 1884 — HOOLAHA AKAPAPAOLA. PAPA OLA, Honolnlu, H. ī: Feb. 7, 1883. KAUKA GEORGE LEWIS MATHES, Honolulu. [ARTICLE]

HOOLAHA AKAPAPAOLA. PAPA OLA, Honolnlu, H. ī: Feb. 7, 1883. KAUKA GEORGE LEWIS MATHES, Honolulu.

Me ka mahalo; — Ua kaiioha ia mai au e ka Mea Mahaloia, ki; Peresidena o ka Papa Ola, e hoike aku ia eie, ua iiookohu la oe i Kauka noho no .ile aupuni no ka Apana o Koolaupoko, Mokupuni o Oalui, e hoomaka ana kou hookoh j mai keia la aku, no ka uku he Umikumamalima Haneri Dala no ka makahiki. E hoolako ia aku ana oe me na laau lapaau i hilei aku ka huina waiwai i ka Elua Haneri Daia iloko Ua makahiki iiookahi, i 'iaau haawi wa].e aku° mawaena o ka poe mai o'kou A pana e no ho ana iloko o ka iiihune. Ke inanao nei ka Papa e nolio oe ma ke kiko waena o kou Apana, a o na hana o kau oihana, oia no kou kaaheie mau- ana a puni ka apana, e kipa ana ma na kauhale o na kanaka Hawaii a me kaliī poe e ae; a e haawi oe i ka. poe mai a pau au e ike ana oiai oe m& kau mau huakai imahele. a pela pu me ka poe tnai a pau i hoike ia niai ia oe ka lohe, i kou mau kokua e kke me ka ike a-pau i loaa ia oe ma kau eihana/n ma na olelo nos a me ka haawi ana i ka laau lapaau. - ' - A e lawelawe no hoi i na haua lapaau e ae a pau a me na hana kuikawa, e iike rne ka mea a ka Papa e makemoke ai i kela me k«ia manawa. Ua kaa no hoi maialo o kau laweiawe ana ka nana pono 1 na mea mo wa;e e hoopoino ai i ke ola kino ke ike oe, a ke hoike ia mai paha ia oe. A e kauoha koke aka i ka mea a mau mea paha i pili ia mnu mea iiia wais e hookaawale koke ia aku iloko e ka manawa kupono. A ina e hookaawale ole ia e Like me ia kauohu, ahila, e hoopii koke aku oe īmua o ka Makai Nui e kokoke mai ana, a nana n® e hoopuka, i ku palapala hopu no ia inpa a mau mea paka, a e hoopii ia lakou no kn maiama i na mea, ino "wale j ku i ka hoopoino i ke ola o ka iehulehu. E hoike mau mai no hoi ee i k-eki m« kei«.jhapa-.i ke ano o kau niau lawelawe lg|«£*u ana, e hoomāka ana mai keia ia akh a i ka ia 31 o Maiak i ; a »niaiiGjie aku oia la5 i keia me keia ekoui muhinu. Ke hoohlko ia aku nei no hoi oe uie na pa - lapaia pai ha k a h a ka u o keia hanu. E kikeo no hoi oe i kou uku I ka pau ana o ke-a .me keia hapaha; a ke hoolako pu ia akit nei oe me na kikoo pan.iliakah.aka no ia mea . "Uā loaa ia5u ka hanohano. * M-e ka MaMio, • "■■ . F.RED, H HAYSE.LD£N. ■Kakaa.olelo-..Q ka Papa, Gla. '

XA OLELO KUlim;ilJ A K A PAFA OLA I V \ }vAT;KA A U J ' UAT O Al'ANA. L I. kamu ( noui i i aku ai ka raalama ia ann o ke ola o-ka lehulehu» a i mea- no ■s- 5 hoi e kokua ai i ka poe e loaa oie ana na i-eokua iapn.au i ka wa o ka pilikia, ua. loaa i ka Papa Ola ka mana e hookohu aku i kekahi kanaka kupono no kela me keia Apana kol-o o keia Aupuni» he kana ka hoi i upono- mua ia_e 1A Papa kon.a mau palapala hooiaio, a mau kumu hooiaio e ae paha, a o ua kanaka nei, e kapaia oia he "Kauka Nolio pau no ke Aupuni ma ka Apana o — - '' — (Kanawai Kivifa, Pauku 280. ) ~ 2. O ke Kauka Noho paa i olelo ia,- e noho.no oia maloko o kona Apana, ma kekahi wahi knpono no kaha hana, e like rne ka mea a ka Pupa.i manao ivi he kupoho. 3. Ē lapaan a e malama ua Kauka Noho pua r<ei me k'a uku a auhau ole i ka poe ililiune maoli i hanau fa'o kaUiiha nei i loaa" "i-ka mai, a p-ela no hoi me na kanaka o -na aina e t hiki ole ia lakou ke uku i na iapaau ana no ka ilihune, N o keia mea, e haawl no ka ? ipa G!a i ua Kaulla nei i olelo la I na Kau n toe na laka hana I hiki aku ka. waiwaī i 4e Kanalwna Daia r.o ka hapaha, oia }joi he Kiua H a n e r i Dala no ka makahīlii. 4. Uu ee ia ua Kauka ia ī oleio īa e an,Jh.au aku e like me kona nianao he pono, a e like hoi me ka mea maa mau i na mea a pau i.o kana nv.n lapaau ana, no ka laau a me ka malama ana; koe nae, ka poe mai ilīhune i olelo rn.ua ia ae nei, a me na haku īiana mamuī o na lawelawe atra i leo !a kou poe paahana. ō. E kaahele mau a.ku ua Kauka la i olelo ia ma kana oihana i kona Apana, ina I he luki, i elua mana wa iloko i < ka mahinahookahi, a I _ka pan ana o kela nie keia hapaha, e hoonna īnui i l-;a hoike piha o ke kulann o ke oī-i o kona A})ina i ka Papa Oi<.. ? .. v r..i , - oo hoi oia ine kn makaala a i.ie m i m ma ke kim o nv ka Ja- ■ "p"»-- — - ■ ■ . >..i a paim'ke arnr~tetgrnar' mar luīa a tn;;i iuUu e pulea ae ana maloko o kona Apann, :i e wniho koke nku imua o kn Pupu Gla ī l>a hoi lee plha. no ia mea , a na ka Papa e haawi aku fa ia i na olelo kuhikuhi hou ma he ,meij pono. 6. N o' ivt mea^e piii ana. i ka poe nun 1epera e loau nna maloko o kona Aapana, e nana no ua Kauka Noho paa la a e lapaau hoi ekike me kana iawelawe mau ama i kana oiheiua, a i kona manawa e hoomaopopolea aj he lepem io maoli ia mea, alaila, e hoouna. oia i ka lohe no iu mea' i ka Makai Nui o kopa Apana, a nana e kauoha e hoounaia' ua mea mai lepera la i H'onoiulu no ka nana hou ia ana. a e like hoi tne ka mea a ka Pupa e kauoha ai. 7. O ke Kauka Noho paa o keia me1 keia Apana, he Luna kuikawa no ia no ka 0 ana no ia Apana liookahi, a e kokua oia i ka s. hooko īa o na Kanawai e pi īi ana i ka t>, a e hoike mai oia i na mea e pili ana ia hana i ka manawa a me ke ano e hke rfto kīi mea a ka Papa e kauoha aku ni, 8. I na manawa a pau e manao ia ai kekuhi mau mea mamuli o ke ano Kupiiiki o ke ola o ka lehuiehu, aiaila, e haawi no ka Papa I kekahi mau mana kuikawa I na Kauka Noho paa e like me.ka mea i ma e he kupono* s 9. Ke makemake kekahi Kauka \ he paa e ae ia oia e kele /nai kona Apana aku no kekahi manuwa , alaila, e hooooho ©ia i hope kuponō nona , mah ope iho nae o ka loaa ana ia ia o ka ae o ka Papa OL e Iiele a me ka apono pu ia o kona hope. 10. ih hiki no i ke Kauka Noho paa ke lawekwe ; kei w nia..keia. manaifa I kekahi mau hana lapaau, a me kekahi mau hana e ' ae, e like rne ka me;t i makemake ia no ke oia o kti lehulehu, a e Iielo aku e nana i na mha ino wale hoike ia niai ia ia, me ke kauoha aku i ka poe i pili ia mau mea ino wale e hoopa u ia mea iloko o ka manawa kupono; a ke liooie lak&u a • hooliemahenia paha e hooko ia kauoha, nlaila f e lioike aku no oia iu mea i ka Makai Nui o ia Apana, a nana no e lawelawe aku e iike me kamea - kauoha ia e ke Kana wai no ka hoopau nna i na mea ino wale. 11. Ua hoomana ia no koi ke Kauka. .Noho paa o kekahi Apana e ka Papa' Ola, ina 3 16 mau a wa kuiwoku kekahi o kona Apana, e lawelawe ma ke ano Kauka no ia maa awa kuaioku. Inlai 28 8t Keena. Waiwaī, , Iune 24, 1884. Ua liookohu pono ia ka. poe no lakou na inoa malalo nei i mau Lumi' Helu no kela M. H. 1884. , Hawaii. Hilo, ••••"• Ed- Kekoa . Hamakua J. K. . Kaunamano Kohala Akau ?D. H , Nahinu Kohaia līema J. Nakeokoo Kona Akau. J. G.(.-Hoapili Kona līema D. Makaīnai Eau Jno. N. Kapahu ■ Puna D. B. Wahine Maui. Lahaina.. W. S. Mauie Wailukn, h.L. Aholo Makawao J, Kama keie Hana.... J, G-ardnei . Molokai A Lanai — S. Kupihen Oamu. lionol ulu.. .]i\ H . h ayselde n Lwa & Waianae Junis Kaae Waialua... ",.S. K. Mahoe Koolauioa Jno. W. Kaapu Kooluupoko J n o . L. Kaol u ka ti Kauai. Uhae... .J, Kala

Koloa.. J. W. Pi. Kawaihau. 'i. U- e - Hanalei. G, b. Paio • Wnimea Li ,/aI KV Niihau.. R. K. H HNO, M. KAPEMA. ' Kuhina Waiwai. HOOLAHA A jKA LUNA HELI Mai a mahope aku o keA h. a īik' I la 31 o- lulah o k,a meu nona. ka inoa raa lo, ka Luna H'elu o ka apana - < "r -,<JI Mokupuni o Oahu, e foaa no oia Tf. ro Keena hana. ma ka hale mahope aki A liioian i Hale, rna ria Poakahi, Poakolu me Po-aha o kela a' me keia pofe, mawae o ka honi S a. ir. a me 12 awakea no kali ana i ka hoihoi. ana mai o ka poe pau i kupono i ka Auhau i na palaps hoike :i kupono i ka Auhau, ke kauoha aku nei iakou e hoopiha i na palapala hoi nae ka maopoopo pono, e hoike i ke alan kahi i noho ai, ka nui o ka aina, ka helu 0 ka loa a iaula paha ma ke alanui, a t ka loihi e heio ana iloko, ke ano^ o ka īli 1 kukuluia, lea nui o na t il o ia Hale a ra Hale paha, ina pa&a ua hoolimalima īa, ia wai ka hn-oiimaiima ia ana, ka loihi o manawa i hooīmaiima ia at. ka nui o elaia e loaa ia aina iloko o ka makah; hookahi, ka aina i kuai ia iloko o ka mat hiki hookahi ia wai, a heUin kunia ku: E hoike pu ina ua molak i oaua kou ; na; e hoike pu i ka la o ka r»rh ki r a ntt. heahā ka helunn dala i t. I waiwni hoi i haawini ""i < • m i e malam Na waiwai malalo o eou ka la 10 lulai ma ke ano a-ie ka h^un -i o na dala il ko o koi Eanako a i kei'?ht man wahi oki e ae paha iloko o keia aiipuni a pela al 06, oC o , -S>c e . Ma ke Kanawai hou, aaie auhau pak hiia ana ka lio, -aka, e auhauia ana ma 1 ano waiwai lewa, elike :ne ko lakou wa wai io, e malama pono ka r n i e he hoi mai ana I ko iakou-mau oj apaia hoii i ka nui o ko iakou mau Ito kr !aT ®u ar aeaha ka mea e hoahana - - " ae I ■lakou kumu walwai, E iro uut a māl paiapala hoike a p.au ,Ioa - o ! Luna Helu, mamua ue o .• ū a U 3 ['u1884, a ina aole e hoouna ta tnat ua m; palapala Hoike la, alalla aole !oa e mana hoopii aku ia imua o ka Papa Hoopil a ha.'S, a tna iiope aku o ia manawa he ,ma i ka Luka Helu ke kau I ka auhau .malui o na waiwai apau elike rae kona raanao i pono, aole hoi e hiki _ke hoohalahalaia oia mau palapahi hoike; oia na. palapa.it la.we oleia mai imua o'u, a I lioohikiia m mua ae o ka ia 31 o lulai) a ia manawa mahope aku, he hlki.i ka Luna Helu kau i ka auhau maluna & kela. a *me k« waiwai elike me kona manao. Ē loaa oo na palapala paihakahak^ ka._rnanawa e iioi mai ai i ka mea nona I inoa malalo. ) * FRBD. H. HAYSELDĒN. Luna īlelu o\ka apana o Hon oluiu M kupuni Ouhu. """"" ' ' Honolulu, iulai 1, 1884, tf •:Ua hookohuia o Capt. A N Tripp Luna Nui no ka Hale lUahao o Oaīu.' W C P iP.K?. īla - . - e e ■ Aupuni Hawa.i. Keena llamuku, HonoIuLu, luiai 19, 1834. Aponoia — C T Uuliek, , Kuhina Kalaiaina.