Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 1, 1 October 1861 — NA NUHOU MAI KE KAHUA KAUA MAI! Ma Amerika Akau. He hoouka kaua nui ma Misouri. Ua lanakila ko ke Aupuni. [ARTICLE]

NA NUHOU MAI KE KAHUA KAUA MAI!

Ma Amerika Akau.

He hoouka kaua nui ma Misouri.

Ua lanakila ko ke Aupuni.

Ma ka Mokuahi San Krusa, i ku mai ma Honolulu nei i ka la 7 o Sepatemaba, mai Kalifonia mai, ua loaa na olelo hou no ka hoouka kaua ana i ka la 10 o Augnte, ma ka moku o Misouri, Amerika Huiia. Ua hoouka na koa aupuni he 5,200, me na na koa kipi he 22,000, a ua hooauheeia na kipi. Ma kela pepa mahope, e hoomaka kakou i mooolelo no kela kaua kipi, e hoike ana i na kumu o ke kipi ana mai ka mua mai, no ka mea, he olelo loihi ia. Aka, ma keia pepa, e hai wale aku ana makou, i na mea i lohe ia no ka hoouka kaua ana ma Misouri. E lana ko kakou manao, e lanakila no ke aupuni iloko o keia kaua nui ana, a e pio no ka aoao kipi, no ka mea, aohe kumu pono no ke kipi ana o kekahi aoao i na kanawai hooluolu wale no, me ka hookoikoi ole aku maluna o lakou. Ke manao nei ka poe kipi e hookahuli i ke aupuni me na luna i koho balota ia, a e hoonoho i na luna koa kipi maluna o na moku hui i poe hoomalu. Eia ka hoike no ka hoouka ana ma Misouri, Augate 10, a ilaila i make ai ka General Lyon, o ko ke aupuni lunakoa, me ia ua make na koa aupuni 200, a ua hoeha ia na koa 700, make kekahi o ka poe i eha a ola hoi kekahi poe. SPRINGFIELD, MISOURI, Augate 11, 1861. l kela la aku a po iho, he puali koa aupuni he 5,200 i hele aku mai ia nei aku ma na huakai okoa elua, i ka hele ana e imi i na kipi he 22,000, e hele mai ana. He mea kupono ole i ka manao o na koa akamai, keia hele makau ole o ka poe uuku e hoouka aku me ka poe e palima aku ana ko lakou nui me ko kakou Ua makaukau pono na puali kipi i na pu a me ka pauda, a he poe holohololio nui ko lakou. Aka, ua kukakuka ka poe o ka akau e haalele paha i keia wahi, a e haalele ole paha o lilo ia i na kipi, a ua hooholoia, he mea pono ole ka haalele, no ka mea, o ka ipuka keia ma keia aoao o Misouri, e pono ai ke komo aku iloko o na aina ma ke komohana. Lawe ae la o Genela Sigela i kona puali me na puali e ae, a me na pukuniahi eono, a hele mua aku lakou ma ka hema, i na mile he 15 i ka po, e hoopuni ana i ka aoao hikina o ka enemi. Malaila ia i ke ao, a lohe kela i ka halulu ana o na pu ma ko lakou alo e hoouka ana. O General Lyon, me na puali ona i hele pono aku me na koa aupuni 2,000 paha mamuli ona ma ko lakou alo. He 10 na pukuniahi ia lakou. Hele malie aku la ia a hiki i ka hora 2 o kakahiaka, ku malie iho la lakou e kali i ke ao. Ua hoouna e ia aku na poe kaua liilii ma kela aoao keia aoao o na papu kipi. Pela i hele hou aku ai lakou. Aohe liuliu, i ka hora 8 paha o kakahiaka, loaa no ka poe ma kahi aoao he poe kipi, he puali okoa o lakou, a ki pu aku a ki pu mai na aoao a elua. Ua hooauheeia na kipi a puehu wale aku no lakou, me ka hoi hou ole mai. Alaila hoolei aku o Kapena Totena i na poka mai na pukuniahi ona, i mea e ike ai i kahi o ka enemi.

Hele imua ka puali o Kanela Blair, a loaa koke aku i kahi puali kipi o Louisiana, a hala na minute he 45 o ke ki pu ana, a mahuahu ka make ana o makou, ua hooauheeia hoi lakou. Alaila hiki mai na kokua ia makou, a pii nui aku makou a pau i ka lua o ka puu, kahi e akoakoa ana o na enemi. A loaa ia makou ilaila ke kolu o ka puali enemi, hoouka aku makou ia lakou, a mahope o ke kaua nui ana, hoopuehu ia lakou mahope iho. Ua kokua mai na pukuniahi o Totena ma ia hoouka ana. Maloko o keia hoouka, ua kaua ikaika loa na koa kokua o Misouri, aole hiki i na hua olelo o'u ke hoakaka pono ia lakou. Iloko o keia hoouka ana, ua hoounaia na poe elua ma kela kapa o kahawai e kokua i na koa holo lio o Kapena Wreghti, e kaua ana ilaila. Kapena Peluma, me Kapena Gilbert me na koa o laua kai hele kokoke aku malalo o ka pa laau, a ki pu aku. Alaila, hoi iho lakou no ka nui mai o na ene mi. A mahope, hoi hou aku no lakou a ki pu hou aku no. Ia manawa, ua nui hou mai na kipi ma ia wahi, he 3,000 o lakou. Lele ae la lakou i ka pa, a holo ikaika mai io Kapena Peluma la. Emi hope o Pluma ma, me ke ki pu mahope, a hiki i kahi kokoke e halawai ai me na pukuniahi o ke aupuni. Alaila, kipu ikaika aku na pukuniahi i na kipi me ka hoolei i na poka poha iwaena o ka poe kipi. Poha ae la ua mau poka la iwaena o ka poe kipi, he nui ka make o lakou, a ua holo wale na mea make ole, i pakele ai. Kaua ikaika aku la na koa aupuni, e like me na tiga, kipaku aku la i ka enemi ihope, a hahai koke mahope o lakou me ka pepehi nui aku. Ua make i ka poka, o Kapena Masona, i ke komo ana o kona puali iloko o ke kaua: Lukenela Piesa, ua hoehaia a make ma ia hope iho. Lele mai kekahi puali kipi i kahi i akoakoa ai ka poe eha, e pepehi ia lakou. Aka, ki pu aku o Kapena Toten ia lakou me na pukuniahi, a hoopuehu lakou ia lakou i ka wa e hele ana ilaila. Pela i hoopakeleia'i na mea eha, i ka hehiia a me ka o ia i ka elau a make. Kauoha mai la o Genela Lyon i na koa aupuni o lowa, e hoomakaukau e o aku i ka enemi mahope iho o ke ki pu ana me na elau. Noi mai lakou ia ia, "I luna alakai ia makou, a e hahai makou ia ia a hiki i ka make." E hele nui mai ana na enemi, aohe manawa kaawale e imi i luna alakai. Pane mai la o General Lyon, "Owau no ko oukou alakai, e hele kakou imua." la wa koke no, e ku ana o Genela Lyon imua o lakou alakai, aku la, lele mai ka poka a ku ma kona umauma. Haule iho la ia a make, Aloha ino ke koa ikaika, o General Lyon. Ki pu aku na koa o lowa, a hoi koke aku na kipi. Lalau aku na kiai kino o Gen. Lyon i kona kupapau, a kau aku ia ia maluna o ke kaa, a ua laweia mai i kahi e malama ai, a hiki i ka wa kupono e kanu ai. I kekahi la mamua koke aku o keia kaua ana, olelo mai o General Lyon ia'u. "Ka! ke manao nei au, ua kokoke pau ko kakou kaua ana." Ua hooikaika au e hana i na mea a pau e pono ai ke aupuni, a ua noi nui aku au i na koa hou, a me o na ai hou, a me na mea kaua hou, aka, aole i hiki mai, a e ili nui mai ana ka enemi maluna o kakou." Houluulu ia i na hoa kuka e hooholo ai i ka mea pono ke hana ia.

A he hapanui o lakou i manao, he pono ke haalele koke ia wahi, e noho nei lakou, a e emi hope ma ke ala hoi. Aka, aole i holo ia manao, o hahai mai na kipi mahope me ke kaena nui ae, a no ka hilahila e pili ana i ka poe e hoi hope ana. Nolaila, paa ka manao e hele imua. I ka wa i ku ai kela i ka pu, pane mai kela, "Ua hee paha kakou i keia la." Hoole mai kona hoa ia ia, "Aole i hee, e General. e hoao hou kakou i ka hoouka nui." Hoao no lakou, a o kona make no ia. Ua hala ka hora 9 o ka hoouka ana, i ka wa i make ai. Elua hora hou aku o ke kaua ana, alaila hee ka enemi. A lohe ae Ia o General Sigela i ka halulu o na pukuniahi o Kapena Totena, lele koke aku Ia ia maluna o kekahi aoao o ka enemi, a hoemi aku la ia lakou i ka hapalua mile, a lilo nona kahi a lakou i hoomoana ai, a hiki i ke alanui hele. Malaila, lele nui mai la na poka o ka puali kipi ana i kuhihewa ai he poe koa aupuni. Puehu aku la na koa aupuni ilaila. aole nae i auhee. Ua houluulu hou ia ka nui o lakou, a mahope hoopuehu aku la i na kipi. Hoopio iho la na koa aupuni i na lio kaua o na kipi, he 400, a pio iho na koa kipi he 70, a ua pau i ke puhiia i ke ahi ka nui o ka lakou mau ukana, i ole e lilo ai i na koa aupuni. He 20 na pukuniahi o ka poe kipi, aka, aole i akamai ko lakou kipu ana, no ka mea, lele ae la na poka o lakou maluna loa o ko makou mau poo. Ua hoi pomaikai mai na koa aupuni i Springfield nei, me ka ike ole hou aku i na enemi. Aka, no ka makemake e hui koke aku me na koa kokua e hele mai ana, e haele nui ana makou i Kola, o makou me na kaa ukana, he elima mile ka loa. Iloko o keia hoouka ana, ua make na koa 200 o makou, me na mea eha e ae 700. O ke Kauka i hele mai i ka po nei me na mea i eha o makou, mai kahi o ka enemi mai, oia kai hai mai, he nui loa aku na kipi i make i ko makou poe i make.