Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 1, 1 October 1861 — Mahiai Laiki. [ARTICLE]

Mahiai Laiki.

Ano ua hiki mai ka wa pono ia kakou ke noono i na mea e waiwai ai kakou, a e hiki ole ia mai ai ko kakou mau ipuka hale e ka wi, ka nele, a me ka hune. Ua maopopo lea ia kakou ko kakou mau kumu loaa i na makahiki i kaahope ae nei, oia no na moku Okohola, a me na moku Kalepa, no ka mea, na ia mau moku e kuai mai ka kakou mau mea e kuai ai, a me ka haawi pu mai i ka hana na ka poe paaua. A no ia mea, ua lako mau kakou i ke dala maoli, a ua hilinai nui kakou ma ia mea wale no, me ka manao nui ole i na kumu waiwai e ae. Ua maopopo ia kakou ka nui o na moku i ku mai ma keia Pae Aina i na makahiki mamua aku nei, a ua lilo a pau he poe ike maka i ka emi o na moku i oleloia maluna, a e aneane aku ana paha e nui ana na moku e ku mai ana maanei ma keia hope aku, e like me na makahiki mamua; A nolaila, he pono ia kakou ke noonoo, ke huli, ke ninaninau, a ke hoomaopopo i na mea e loaa'i ia kakou ka waiwai ma keia hope aku, o lilo auanei kakou a pau he lahui ilihune. A o ke aha ko kakou mea e waiwai ai? O ka hapai like o keia lahui i ka hana mahiai. E ninau mai paha auanei kekahi poe. Ina e mahiai makou, o ke aha ka makou mea e kanu ai i loaa'i ia makou ka waiwai? No ka mea, ke olelo mai nei oe e nele mai ana kakou i na moku okohola ma keia hope aku. A ina makou e mahiai a kanu i ke kapiki, papapa, akaakai, a me ka uala, i hea e kuai ai keia mau mea a makou i mahiai ai, a i kanu ai ? Ke i mai nei hoi oe, aohe moku okohola e ku mai ana maanei ma keia hope aku, a nolaila, heaha ka pomaikai e loaa mai ana ia makou ma ka hooikaika ana ma ka mahiai ?" E kanu kakou i ka laiki, me ke kanalua ole, me ka hooikaika, a me ka manao paa. A oia ko kakou mea nana e hoowaiwai mai, alaila, lilo ka huaolelo Ulakolako i kamaaina no ka hale o kela mea keia mea e kanu ana i ka laiki. E ninau hou mai paha auanei kahi o oukou me ka olelo iho ka ! kanu makou i ka laiki, i hea ka makou laiki e kuai ai ? Owai ka poe nana e kuai mai ? A eia kekahi, pehea makou e kanu ai, me ka lako ole i na mea a pau e pono ai ka hoomaikai ana, a me ka wae ana i ka ili o waho o ka laiki? E hoopau i ko oukou kanalua ana ma ia mea; i Honolulu nei a me na kulanakauhale e ae o keia mau mokupuni e kuaiia'i ka oukou laiki, o ka poe nana e kuai mai oia no na haole kalepa, no ka mea, e noho mau ana ma Honolulu nei, a me na wahi e ae o keia pae aina, na haole kalepa, me ka makaukau mau i na manawa a pau e haawi aku i ke kumukuai make pono no ka laiki a ka poe kanu laiki. A ina e kanalua oukou, no ko oukou lako ole i ka mea e hoomaikai laiki; alaila, ke nonoi nei au ia oukou e hoopau ia mau manao, a me ke kuihe ana, no ka mea, e hiki mai ana ma Honolulu nei kekahi Wili Laiki na kekahi poe haole o onei, a e kukulu ana lakou i Hale Wili Laiki, e like iho nei me ka Hale Wili Palaoa ma Ulakoheo i pau ai i ke ahi i kela makahiki i hala iho nei, me ka manao oia poe e Wili i ka laiki a kela mea, keia mea, me ka hoouku aku i ka uku oluolu no ka hoomaikai ana i ka laiki a ka poe nana i kanu. A ina e makemake ka poe nana i kai kanu, e kuai aku me ka ili no owaho, alaila e kuai no ka poe nona ua wili laiki nei me ka uku aku i ke kumu kuai makepono i ka poe nana i kanu, pela kakou e waiwai ai. Aole no he pohihihi o ke kanu ana i ka laiki ua like no ka hoomakaukau ana o ka loi e kanu ai, me ka hana ana o ka loi kalo, a i ka wa e ulu ai aohe nui o ka hana i ka malama ana o ka hooponopono ana i kahi e kuai ai, oia wale

no ka manawa hana, a hiki i ka wa e oo ai, elua wa e oo ai i ka makahiki hookahi a oi aku paha. Ua hoouna aku o Kauka Poka (Dr. P: Ford ma) i kekahi mau eke laiki ana ma Kapalakiko, Calaponi e hoomaikaiia'i, a ua hoihoi ia mai, a ua nana ia e ka poe i ike i ka nana ana i ke ano o ka laiki maikai, a me ka laiki ino, a ua olelo ia e ia poe, ua like loa ka maikai o ua laiki la, me ka laiki maikai loa i kanu ia ma na wahi e ae a pau o ka honua nei. O ke kumukuai o ka laiki me ka aa, he elima keneta no ka pona hookahi, a ina i hoomaikaiia, he oi aku na keneta o ka paona, no ka mea, eiwa keneta ke kumu kuai i keia manawa no ka paona laiki i hoomaikaiia. O ka nui o na paona laiki iloko o ka Eka hookahi, (ke hooemi loa ia) hookahi tausani paona, a o ka loaa, ina e hooemiia ke kumu kuai i elima keneta no ka paona, 100 dala no ka eka hookahi: O oukou o ka poe e makemake ana e ike maka i ke ano o ke kanu ana i ka laiki, e aho e hele ma Moanalua e nana'i no oukou iho, aia malaila na mala laiki a Kauka Poka e hana ia nei e na Pake paahana ona, ua oi ka pono o ka ike maka ana, mamua o ka lohe ana mai ia hai.