Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 2, 1 November 1861 — Page 4

Page PDF (1.68 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

NO KE KAUA MA AMERIKA.

 

He Mooolelo

 

                No ka Hoouka Kaua Nui ma Bulu Rana, Vireginia, i ka la 21 o Iulai, mawaena o ke Aupuni a me na Kipi o ka Hema.

                I ka la 17 o Iulai, hoomaka na Puali Kaua o ke Aupuni, e hoomoana ma kela kapa o ka muliwai kupono i Wasinetona, e hele mamuli o Gen. Makadowela, iloko o Vireginia ma ke ala e hiki aku ai i Manasasa.

                Ua maheleia lakou i na papa okoa elima. Mamuli o Gen.Taila ka mua. Loaa ia lakou na laau pani alanui i kuaia i mea keakea i ke ala. A oki ia aku ke pani mua, a hele hou aku, ua loaa na pani like hou ma ke ala hele i Faiafoda. Ua pau i ke okiia a kaawale e na kanaka kualaau o Maine . Ma ke kolu o ke pani ala, ua hoonohoia na koahololio 2,000, i holo aku i ka hoea ana o na koa Aupuni. E manao ana na koa, e loaa ka hoouka ma Faiafoda; aka, holo wikiwiki aku na kipi i hope, i ka hiki ana aku o na koa ilaila.

                I ka la 18, hele hou aku na puali koa, ma Kentavila, me ka manao e hoouka malaila. Aka, aole i loaa na kipi malaila, ua pau i ke emi i hope ma Manasasa, kahi hooukaia na pakaua ikaika me na pukuniahi o lakou. Ko lakou makemake no ka hoakoakoa i ko lakou lehulehu ma kahi paa, a e alakai i na koa Aupuni maloko o na wahi pilikia. Nolaila ko lakou haalele ana i na wahi imua a hoi i hope i kahi paa o lakou. He mau hoouka liilii iwaena o na puali holo imua e kiu aku i na mea o ka enemi, aka, aole i hoike mai na kipi i ko lakou nui ia la. Huna ia lakou iho mahope o na pakaua, a kipu mai i na koa i hiki aku me ka ike ole ia lakou.

                I ka la 19, aole i kaua. E neenee ana ko ke Aupuni ma kekahi aoao me ka manao e hele hoopuni i ko lakou mau pakaua. Pela hoi i ka la 20. He mau hana hoomakaukau ia mau la.

                Aka, i ka la 21, hoouna o Gen. Makadowela i na koa ekolu e hele imua e lele aku maluna o na wahi paa o ka enemi, me ka malama ana i na poe elua i mea kokua i na wahi pilikia. I ka wanaao, hiki mai ke kauoha, e hoomakaukau e hele aku i ka hora eono. Hele no lakou me na puali me ka malamalama i ka mahina. E lawe ana na kanaka i ka mea ai no na la ekolu iloko o ko lakou mau eke kua, a ua waihoia na halelole e ku malie me ke kiaiia e na koa kiai.

                I ke aumoe ke kahu ana o na koa i ka lakou mea ai, a me ka malamalama o ka mahina ka hoomaka ana e neenee aku imua o na enemi. He 40 na puali koa i haalele i ko lakou mau halelole, me na ukana kaumaha maloko, a me na ahi e a ana ma ke ala, a hele papa aku la mahope o na kapena o lakou, a hiki i ke ao ka hele anu. Mahope mai a ma ka aoao o lakou na pukuniahi i kauoia e na lio. Mahope aku la ka hele ana o na huakai kaaukana. Ua kiaiia keia mau poe e na koa hololio. Imua, i hope, a ma na aoao o lakou nei, e komo aku ana iloko o na ululaau, a e nana ana mahope o na pa, e imi ana i na enemi e kali malu ana e kipu mai ma na wahi nalowale. Ua piha ka naau o lakou a pau i ka ikaika, a hele wiwo ole lakou imua, e hulali ana na pu o lakou i ka mahina.

                Ku malie iho ke kaa o Gen. Makadowela ma kahi huina o na alanui, kahi e loaa koke mai ai ka lohe no ka hoouka ana, mai na aoao a pau mai. Nolaila, hele kaawale aku la ka puali o Kornele Hunt ma ka aoao akau e hoopuni ae ilaila. A hala ka mile hou aku, ua puka mai ke ao, a hiki ia makou ke nana imua, a ike i kauhale e ku ana ka puali o Rikesona, a i ka papu kahi o ka hoouka mua ana, a me ka hoouka hou e hiki mai ana i keia la.

                Ua puka mai ka la me ka malie; aka, owai la ka mea i ike i ka hope o ko keia la hoouka ana? Waiho malie aku ka aina uliuli imua o makou, me ka hoike ole mai i na halulu nui ana o na pu, ka uahi nui ana o ka pauda i poha, a me ke koko nui o kanaka e kahe ana, me na u a me na uwe ana o ka poe i eha. Aole i ike ia ua mau mea la i ka puka ana o ka la. E hele palahalaha ana na koa me ka makaala e ike aku ai i na enemi imua o lakou e kue mai ana.

KA HOOUKA KAUA.

                Ma kahi i iho ai ke alanui i ke awaawa, ike mua aku makou i kekahi poe enemi e ku lalani ana ma ka papu ma ke alo mai o kahi ululaau. Mahope o ka makaikai ana me ka ohe, kauoha o Gen. Taila ia Kalile e kuni i kona pu nui ia lakou. Ka pu nui 32 pouna o ka poka. Ua piha ia i ka poka poha. Kani ka pu me ka leo nui i lohe ia mai o a o, lele halulu aku ka poka poha iluna, a poha ae la maluna o kahi a lakou i ku ai, e helelei ana iloko o na apana lehulehu. Aka, ua nalo iho la na enemi iloko o ka ululaau, a ike hou ole ia aku. Kali iki makou i ka pane ana mai o ka enemi me kona mau pu . Aole nae i pane mai lakou. Alaila, hoolei ia'ku kekahi poka poha maluna o kekahi pu , elua mile aku kahi i manao ia e pee ana na enemi. Poha ae la ka poka poha ma kahi kokoke ilaila; aka, aohe pane iki mai o ka enemi.

                O ka hora 7 keia, a ku hana ole makou a hala ka hapalua hora, no ka ike ole ia'ku o na enemi. Alaila, ua hoounaia ae na poe liilii iloko o na ululaau e huli aku ia lakou i kahi i nalo ai. Haina akea ia imua o makou, ma na puu haahaa a me na ululaau e puni ana i ka ike loihi aku. A lohe mai makou, i ke kani ana o na pu o na koa i hele e huli enemi ma ko makou aoao hema.

                Alaila, lohe makou, aia no na enemi ma ka hema e mahuahua ana. Ua hooleiia aku na poka poha maloko o ka ululaau, a hele aku na puali elua ilaila e hoopuehu ia lakou. Aka, ua hanaia he pakaua pukuniahi ilaila iloko o kahi nalo, a ua kipu mai lakou a make kekahi mau mea o lakou. A hoi maikai mai lakou me ka hee ole, a me ka inaina, e hoohewa ana i ke kaua ana ma na wahi malu.

                Alaila, lohe makou, aia no na enemi ma ka hema e mahuahua ana. Ua hooleiia aku na poka poha maloko o ka ululaau, a hele aku na puali elua iloko e hoopuehu ia lakou. Aka, ua hanaia he pakaua pukuniahi ilaila iloko o kahi nalo, a ua kipuia mai lakou a make kekahi mau mea o lakou. A hoi maikai mai la lakou me ka hee ole, a me ka inaina e hoohewa ana i ke kaua ana ma na wahi malu, aole ma ke akea. O keia hele wale ana imua o na waha o na pu nui me ka ike ole aku, a hiki ilaila, ka lakou ia i inaina iho ai. "E aho ke kaua ma kahi akea," wahi a lakou,

                I ka la okoa, a i ka neenee ana o na puali ma ka akau e kokua ana i ka poe hele mua e hoopuni, aole i malamaia ka aoao hema, kahi e pee ai na enemi e kali i ko lakou manawa e lele mai ai, i loaa mai ia lakou na puali kokua.

                Mai kakahiaka a auwi ka la, e haele nui mai ana na tausani enemi, mai kahi e mai, a akoakoa ma Manasasa, e komo iloko o ka hoouka. I kakahiaka, ua nui ko makou poe i ko lakou la, a emi wale lakou imua o ko makou nee ana imua.

                Ua manaoia, he 50 paha na tausani koa kipi hou i hiki mai ia la, a po, ua oi aku lakou imua o ko makou nui. Ua pii aku kekahi o makou iluna o kekahi laau keikie, a ike aku la i na huakai enemi loihi loa e hele mai ana ma kahi mamao, e hui iloko o ka hoouka. Aka, aole i emi iki na puali o makou, imua no ka neenee ana.

                I ka hara 10½, kauoha mai o Hunt ma ka akau loa, ia Gen. Makadowela, ua hiki aku ia imua o na lehulehu o na enemi, ua makaukau lakou no ka hoouka, a noi mai ia i mau puali kokua ia ia. Holo koke aku la na puali he lehulehu ilaila. I ka ike ana o lakou i na enemi e ku makaukau ana, hooho nui lakou, a holo aku imua, a hooho nui mai na enemi, e hoomaka ana na aoao a elua i ka hoouka, ma ke kipu aku a kipu mai i na poka poha a me na poka pukuniahi. Me ia pu no ke kani ana o na pu liilii ma na lima o ka poe koa hele wawae.

KA PUMEHANA LEA ANA O KE KAUA.

                Ua awakea, a wela mai ka la. Aohe wai e inu ai no na koa, a ane pauaho no lakou i ka make wai a me ka pololi. Ua waihoia na eke kua o lakou, i mama ka holo ana. Ua nalowale ka leo o na pu liilii he lehulehu i na pu nui e halulu ana. Ua kulikuli na pepeiao, a hiki aku ka lono i Wasinetona, i na mile he 25. Ua nalowale na koa mai na maka aku o makou, me na makaikai, i ka uahi e hoopuni ana ia lakou. Aka, ike aku makou, e neenee ana na puali aupuni imua, a emi aku ana hoi na kipi.

                Maluna o kekahi puu, he mile me ka hapa ka loihi aku, ua akoakoa nui na enemi, ma ka pakaua pukuniahi. I ka hoopuni ana o na koa aupuni ia puu ma ka akau, ike aku makou i na puali enemi e hele kue mai ana ia lakou. Ma ia ike ana, ua hoouna ia'ku na puali hou e kokua i ko ke aupuni, a e kipaku i na kipi. Ia wa hookahi e pii ikaika ana na koa aupuni i ka puu e hoopio i ka pakaua kipi. Lele nui mai na poka ia lakou nei, a nui na mea o lakou i make i ka pii ana, aole nae i hoi hope iki na koa aupuni, a hiki iluna, a pio ka pakaua. A emi aku la na kipi ma kela huli o ka puu, hahai aku na koa aupuni mahope, ma kela aoao. Aka, he mau pakaua hou o na kipi i loaa ilaila. Ua wela loa na koa aupuni i ka la, a ua luhi i ka hana. Mai kakahiakanui a auwi ka la, aole lakou i inuwai.

                Hoomaha iki lakou, a malie iho la na leo kani o na pu. Aka, e mau mai ana na koa kipi hou, i loaa ole ka luhi, no ka mea, hiki mai lakou iloko o na kaa mahu, a hui aku me na enemi ma ka aoao hema o makou, a oi nui aku lakou ma ia aoao.

                Eia ka hewa o ko keia la hoouka, aole i hookoeia kekahi puali mahope, e kiai i ka aoao hema o na koa aupuni i puni ole mai ai i na enemi ke puka mai ilaila. Ua pau na puali i ka hookomoia iloko o ka hoouka.

                Koe iho na kaa ukana, me na lio, a me na holoholona e ae mahope o ia aoao hema, me ka hoomalu ole ia e na koa kiai.

                A hiki mai o Gen. Jonesone me na tausani koa kipi i ke kahua kaua, i ka hora eha o ke ahiahi, ua hoounaia mai lakou e kue i keia aoao hema o ko ke aupuni mau puali. Ua lanakila lakou nei, a ua luhi loa, e hoomaha iho ana lakou mahope o ko lakou lanakila. Ia wa ahiahi no, holo nui mai na koa holo lio ona, a puni ka aoao hema, a holo mai i hope, e lele ana maluna o na kaa ukana.

                Haunaele koke iho na mea hooholo kaa, auhee aku la e hoi ana i hope, i pakele ai. Ua pio kekahi mau kaa me ka waiwai, a ua pakele wale kekahi mau kaa. Hoolei wale iho na hooholokaa i ka lakou mau ukana kaua ma ka nahelehele, a ma kapa alanui, e holo ana i pakele ai mahope. He mea ai, a he mea inu, a he pouda me na poka, a me na mea e ae he nui, ua lilo i na kipi.

                A lohe ae la na pualikoa, ua hoopuni mai na enemi ia lakou mai mua a i hope, a ua haunaele a hee aku la na kaa ukana, loohia lakou e ka makau, a haalele i ke kahua kaua, a holo aku la. Laha aku la ka lohe i na koa mamua, ua haunaele na puali o hope, hoi malie mai no lakou me ka haunaele ole, e hele poepoe ana me ka makaukau e pale i na kipi ke alualu mai mahope o lakou. Aka, aole i hiki ia lakou ke lawe mai i na pukuniahi kaumaha, pani lakou i na puka kuni i na apuapu poepoe, a paa, a haalele lakou ia mau pu nui, a lilo i ka poe kipi.

                Nani ka haunaele huikau ana o na kaa, na lio a me na koa ma na alanui i hoi mai ai lakou. He makau hoohee wale ko ka poe holo mua mai. Aole i alualuia mai lakou e na kipi, no ko lakou pilikia nui ana, i ka luhi me ka nui loa o lakou i eha a i make i na poka o na koa aupuni. Ua loaa nae ia lakou na pio he nui. A ua pio hoi ka nui o na koa eha i hiki ole ke holo mai, a ua pio hoi kekahi poe i aea wale i ka po. Aka, ua pakele ola ka nui loa o lakou ia po, a hiki pomaikai mai la i Alinetona ma ke alo mai o Wasinetona, kahi o na pakaua i noho mua ai lakou mamua o ka hele ana aku.

                A hiki mai ilaila kekahi poe i pio, a ia la ae komo mai kekahi. A hoi pu aku au me na mea i hiki hope mai. Ninau aku au i ko lakou Kapena. "Heaha ke kumu o keia haunaele." Pane mai kela, "He hohe wale ano hilahila." E kanaka! Ua oki! Mai holo wale oukou! E hele papa me ka makau ole!

                A holo aku no ua Kapena la imua a i hope e hooponopono i na kanaka. Aka, aole lakou i hoolohe ia ia no ka haunaele. Ua loaa ia makou kekahi poe e holo wale ana, aole o lakou pu. Ua hoolei lapuwale ia na pu o lakou me he poe pupule la. Ua lilo ia mau mea me na waiwai aupuni e ae he nui, i waiwai pio no na kipi.

                A akoakoa lakou ma Alinetona, heluia lakou, ua maopopo, aole i lilo nui na kanaka i ka make a me ka pio, e like me ka manao mua ana. Ua hoi maikai mai ka nui me ka hopu ole ia e na kipi, no ko lakou nawaliwali mahope o ka hoouka ana.

                Eia na mea o ke aupuni i lilo.

                Ua make iloko o ka hoouka ana, he 400 paha.

                Ua eha iloko o ka hoouka 800.

                Ua pio mahope o ka hee ana, he 1,200.

                No ko na kipi pepehi wale ana i na pio a me na koa eha e waiho ana ma ke kahua kaua, aole i maopopo lea ka oiaio. Olelo mai kekahi poe i pakele mai, ua ike aku lakou i na koa kipi e oki ana i na ai o na mea eha o ke aupuni i loaa ma kahi e waiho ana lakou. A ke i mai nei kekahi, ua hoomainoinoia na eha i ka o iho ia lakou a make loa. Ua loheia mai hoi no ko lakou kipu ana i na wahine lawelawe na ka poe koa mai iloko o na hale. He poe wahine lokomaikai no lakou i hele aku e malama i na koa i eha a mai iloko o na hale lapaau mai no lakou. Ua malamaia kela poe wahine e na enemi me ka pepehi ole ia, i na aina a pau. Nolaila, ua hooleia kela lohe no ke kipu ana ia lakou, o kekahi poe. Pela hoi, ke kanalua nei kekahi poe no ka pepehi wale ana i na pio. A, ke palapala mai nei kekahi poe pio i na makamaka o lakou, e hai mai ana i ko lakou malama maikai ia e na kipi. Ua hoohanaia nae kekahi poe ; aka, aole i paa, aole i pololi.

                A lohe na koa o na moku akau i ka auhee ana o ko lakou mau puali koa, ua hoeueuia lakou e hoouna hou aku i na koa hou a hiki lakou a pau i 500,000, a e haawi i na miliona dala i 500, i hooko ia ko ke Aupuni aoao. Aole e poho ana ko lakou manao no ka lanakila ole ana ma ia hope. Ua ike lakou, he kipi nui   loa kela, he kipi kumu pono ole. Nolaila ko lakou manao ikaika e kinai ia ia. O ko ke kipi manao e hookahuli i ke Aupuni maikai ma ka honua nei, a e hookumu paa i Aupuni hooluhi nika i pani ma kona hakahaka.

                Eia kakou ua kokoke e lohe i na kaua hou ana. Malie paha he lohe hou mamua o ke pai ana i keia pepa.

                Akahi no a ike keia hanauna o Amerika i ke kaua. Aole i maa lakou i na hoouka kaua ana. Nolaila ko lakou makaala ole i na aoao elua o ke kahua kaua i malu ai na mea hoopuni mai. Ua aoia nae lakou ma kela hana keia hana i ka la 21 o Iulai, a ua maa malaila.

 

He mau pau ahi nui.

 

                HE PAU AHI NUI MA LADANA, IUNE 22, 1861. — Aole kakou e lohe pinepine ana i kekahi ahi nui e like me keia i poha mai iloko o Ladana i ka la 22 o Iune. Hookahi wale no ahi mua i oi i keia i ka makahiki 1666 ma Ladana. Ua heluia ke poho o keia ahi i 10,000,000 na dala. Maluna o na ahahui hoomalu hale ka nui o keia poho ana.

                Ma ka aoao muliwai o ke ala Tuli ka poha mua ana o ke ahi, e kokoke ana i ke alahaka o Ladana. Ma ke kauhale loloa o ka uapo, pulupulu, a me na hale waiho waiwai no Skovela. E huli ana ke alo o keia kulanakauhale ma ka muliwai, a hiki ke ku ana o na kauhale i ke alanui Tuli. He ekolu eka ka nui o kahi i ku ai o na hale. Ua piha keia kauhale i na waiwai maikai o na ano a pau. He nui na tausani pahu ti maloko olaila, na pahu kilika he nui loa, he nui na pahu aila no Rusia mai, a he mau pahu ta, he aila o kela ano keia ano, he pulupulu, he huita, a ia mea ae, ia mea ae e ahu ana iloko.

                Mailuna a lalo ua piha i na waiwai e ahu ana ilaila. Aole i koe mai o kekahi lihi iki o kela mau mea, ua pau i ke ahi. A i koe wale mai na paia pohaku o na hale. Aole oia wale no kahi i pau i ke ahi. Lele aku ke ahi i na wahi e ae e pili ana. Ua pau ka aoao komohana o na hale waiwai o Mr. Humperei, e pili ana i ka uapo hou; eha hale me kahi poe o Kamalina; a me na hale e ae he nui ma Tuli. Aka, o ka mea minamina nui, ka make ana o Mr. Braidwood ka Luna kinai ahi, i ka hina ana o ka paia o ka hale.

                I ka hora 4½ ka ike mua ia ana o ke ahi, a aku la a hiki i ka hora 10, loaa kona nui ana. Mawaena o ka hora 8 a me 9 o ke ahiahi kona lapalapa nui ana, a poeleele iho la, ua akaka lea ka nui o kona malamalama. Ua like kona ikeia ana me he ahi pele nui la, e enaena ana mawaena me he keokeo hao wela la, a hiki ole i na maka ke nana aku. Lele ae la kona malamalama iluna me he la aiai la, a nalo loa ka pouli o ka po.

                He mea ole na poe kinai ahi me na ohe kiwai o lakou. Aole e kinai iki iho ka wai ia ia. Lilo koke ka wai i mahu, a koe okoa ke ahi. No ka makani malie o ka po ka pakele ana o ke kulanakauhale. No ka wela nui ana mai, aole i hiki i na kinai ahi ke neenee aku a kokoke.

                Aole i ku na hale paia pohaku manoanoa, me na pani puka hao, aole o lakou pono iki ke pale i ke ahi. Wela koke no imua o kela ahi enaena. Ma ka nana ana, enaena mai lakou a ulaula me he lanahu wela la, a hehee wale mai na mea oloko ma na puka hale, a kahe aku la i ka muliwai. A poha ae na mea wela oloko, pii aku na lapalapa ahi iluna lilo, a haule iho na lanahu wela maluna o kauhale, a mawaena o kanaka e ku ana ma na ala iwaena. Kahe aku la na aila me he ta wela la, a lana ae maluna o ka wai o ka muliwai, aole i pio ke ahi maluna o ka muliwai. Ikaika ka hana a na Makai e kinai i ke ahi lana, o pau na uapo me na moku i ke ahi e lana ana. Ua pau na moku he nui i ka wela, a koe iho na iwi momoku e ku ana iloko o ka wai i mea paku no ke ahi lana. Oia ka mea i palahalaha ole ai ke ahi maluna o ka muliwai.

                Ua ikeia nae ka malamalama o keia ahi nui i na mile he 30. O ka mea kamahao o ka ike ana aku i ka aila wela e lapalapa ana maluna o ka muliwai e lana ana, he 300 na iwilei o ka laula. A i ka piha ana mai o ke kai a kiekie, ua palaha loa ua aila wela la, i ke kahe mau ana mai o ka aila wela, me he ahi pele la, a hiki i ka muliwai.

                Aole i pio ka a ana o ke ahi, a hala na la he nui o ke ki ana i ka wai maluna o ke ahi. Lilo koke ua wai la i mahu e punohu wale ana maluna.

                He ekolu no eka o kauhale i pau i ke ahi. Aka, aohe nui o na mea make, he akolu wale no, a ua eha na mea eha.

 

                HE AHI NUI MA ALEBANI, MOKU O NU IOKA, IULAI 5. — I ka hora 7 i ka po nei, poha mai ke ahi ma ka hale waiho waiwai. No ka ikaika o ka a ana, aole i hoopakelekeleia kekahi mea iki. Elima waapa ukana e lana ana ma ka uapo, aole i hiki ke hemo ae, a pakele wale aku no na kanaka o luna. Ua pau hale nui waiho ukana elua, ka hale hookipa no na mea holo kaamahu, ka hale kuai pepa, ka hale hoolewa, he 54 kaa piha i ka ukana lawe, kaa piha i na puaa ola, hookahi uapo. Ua piha na waapa i ka huita. He $300,000, a hiki paha i $400.000, o ka waiwai i pau i ke ahi. Ma kekahi hale wela, he 60 na kanaka. Mai puka ole mai lakou i ke ola . Lele wale kekehi poe iloko o kahawai a pakele. Ua pau na mea i hanaia i ke ahi, a koe wale mai ka honua e paapu ana i ka lehuahi.

 

                PAU AHI MA BOSETONA. — Poha mai la kekahi hale wela i ka la 4 iho nei, a lele aku i ka pa waiho papa, a malaila aku a hiki i na hale he 20 paha. Ua pau loa lakou, a ua poho he $50,000.

                Ma Bosetona hikina hoi, he ahi nui. Holo ikaika ke ahi i waena o na hale maluna o na uapo, a pii aku ma na alanui iwaena o ke kulanakauhale, a pau i ke ahi na hale, a pau pu me na hale pohaku, he 10 paha.

                He 10 na eka o kahi i wela, a ua manaoia, he $500,000 i poho i ua ahi la, Iulai 4.

 

"Makemake au e lilo i Anela."

 

                Iloko o ka puka o kekahi hale ma Nu Enelani, noho iho la kekahi keiki i ke ahiahi o ka la Sabati. Ua napoo ka la, e maluhiluhi ana ke ao, e kau mai ana ka pouli maluna o ka honua, a imoimo mai la na hoku o kela me keia, a nui mai la na malamalama uuku, e nana iho ana maluna o ua keiki la. Nana ae la ia iluna, e helu ana i na ana kiko o ke aouli, a luhi na maka ona. Ia ia, he mau puka lakou e uwiuwiki mai ana ka nani o kela ao. A lilo kona naau i ka noonoo i ka maikai o luna , a makemake loa ia e noho malaila.

                I mai la kona makuahine, "E kuu keiki, e manao ana oe i ke aha?

                E manao ana au —

                "Ae, e kuu keiki, ua ike au, e manao ana oe, e hai mai hoi oe, i kau mea e manao nei."

                Leha ae la kona mau maka, me he mau kukui la iloko o ka pouli, i ae la, "Makemake loa au e lilo i Anela."

                "E hai mai hoi oe, e kuu keiki aloha, i ke kumu o kou makemake e lilo i Anela."

                "Aia iluna o ka lani; ilaila ke Akua, a me na Anela, a ua aloha na anela ia ia, a he pono no lakou, a he pomaikai maoli. Makemake hoi au e pono like, a e pomaikai like, a e hele aku ilaila, a e aloha i ke Akua, a e lawelawe nana me he anela la."

                I ka manao o ka makuahine, ua like kona leo me ka leo anela, kahea aku la kela ia ia, e hele mai i kona poli, a moe iho la kona poo maluna o ka uha o ka makuahine, a uwe iho la keia. Manao iho la ka makua, e lilo koke ana paha keia waiwai ona, no ka mea, e lawe ana paha ke Akua ia ia. Honi iho la oia i kona lae, a hoomaniania i kona oho keokeo, a me ka leo maikai uuku, kauoha iho ia ia, e imi i naau maikai, a e noho hoopono, a mahope aku, e loaa ia ia kona makemake.

                Alaila, oluolu iho la kona manao, a noho iho la oia ma ka uha o kona makua a hala ka hora okoa, e kamailio ana no na mea maikai o ka lani, a e ninau ana ina mea maopopo ole ma ko laila mau mea maikai. Alaila, kukuli iho la, a pule aku la i kana pule ahiahi, a komo aka la i ke keena moe, a moe iho la.

                A hala na malama elua paha, a kokoke mai ke kau anu, a haule na lau o ka nahelehele, loohia iho la ke keiki e ka mai a make. A pio iho la ke kukui o kela hale, a me ka olioli o ka naau o ka makuahine no ka hele ana o kela keiki iluna i ka lani. Lele ae la kona ea e moe ana i na lima o kona makuahine; a honi iho la ke keiki ia ia, me keia mau huaolelo; "E hele ana au e lilo i Anela."

 

                Ua lilo ka aina mahi ko ma Hana ia Needham ma, o Makawao, a ua hele aku o Mika Uma ma Hana e hooponopono ai i ua aina la. Aole ko i hanaia malaila iloko o na makahiki elua i hala iho nei, pela mai o Dr. Rae.

 

NO HAWAII

 

E HOLO ANA KA MOKU Kialua Maikai o Manuokawai, NO HAWAII , E KU ANA MA LAHAINA, KAWAIHAE. KAILUA , KEALAKEAKUA, a me KAALUALU, KAU, A HIKI I KONA WA E KU MAI AI ma Honolulu nei, e hoi hou no ia ma na Awa i olelo ia maluna. No ka Ukana a me ka Ohua, me ka uku oluolu loa. E ninau ma ka moku i ke Kapena.

WILLIAM BECKLEY .

Kapena, Ona.        1

 

HALE KUAI BUKE.

 

AIA MA HONOLULU HALE. (OIA KA HALE Leta.) ka hale kuai o Wini, he wahi e kuai ai i na Buke Haole he nui wale, O KELA ANO KEIA ANO BUKE KULA HAOLE, A B C, (Primer.) KUHIKUHI O KE KANAKA HAWAII , (Form Book.) BUKE PALAPALA HONUA MUA. BUKE HUAOLELO, (Phrasebook.) BUKE PA KO LI, (Kamina.) A me na Buke Kula e ae he nui wale.

Malaila no na Buke maikai no ke Kakau Waiwai, no kela oihana keia oihana, mai ka mea nui a ka mea liilii. —AIA NO HOI NA— Kanana Leta, rula ia a rula ole ia. Kanana Pepa loihi, rula ia a rula ole ia. Peni Hao, maikai loa. Inika, ipu inika. Peni kala, eleele, uliuli a ulaula. Kumu peni. Wepa ulaula a eleele. Wahi palapala, ulaula, keokeo a eleele, (mea kakau.) Papa pohaku, a me ka peni kala pohaku. Inika eleele, uliuli, a ulaula. Me kekahi mau mea e ae no he nui, no na kula, a me na oihana kakau. A he make pono no ke kuai ana malaila no keia mau mea. E hiki no i na kanaka maoli, mai Hawaii a Niihau , ke hele malaila e kuai ai.

1

 

HALE KUAI.

NALO MELI

O

HALEWAI.

JOHN THOMAS WATERHOUSE.

                Ma keia hale kuai, ua nui na ano waiwai ku pono i ke kane, i na wahine, a me na keiki, he waiwai hou mai Kaleponia mai.

Kamelo.

                O ka poe kuai ma keia hale, e ike wale lakou i ke Kamelo me ka uku ole. E kau mau ana ka hae o ke AUPUNI HAWAII ma ka ipuka o keia Hale Kuai.

 

PAPA MANUAHI.

EIA KA MEA HOU LOA NO NA KANAka maoli o Hawaii nei, ua loaa mai ia'u na papa Oregona o kela ano keia ano, me ke kumu kuai make pono loa. E pono no e hele mai oukou e hoakaka i ka oiaio no keia mea. Eia ke ano o na laau a me na papa.
                Papa paina no Amerika a me na Pine pa, Pili. Laau nui, Laau Liilii, Papa hele, Papa kahiia, Papa kalakala. Eia kekahi: Wai hoomaloo a me na mea e ae, kupono no na hale, Pena keokeo Pelekane maikai loa, Pena omaomao lenalena, Aila pena. Aia ma kai, ma Aina Hou, Mauka iho o ka Hale Dute Hou.
GEO. G. HOWE.
Honolulu . Aperila 3 1861.    1-tf

OIHANA LOIO.

 

JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale Ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai, no kela hewa keia hewa i hoopiia ai oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa, a me ka pololei i ko oukou mau Palapala Kuai o kela ano keia ano, me na Palapala Hoolimalima, me ka Palapala Haawi Waiwai Paa, a Waiwai Lewa, na Olelo Ae Like o kela ano keia ano, na Palapala Moraki Waiwai Paa, a Waiwai Lewa, o na Palapala Hoohui o kela ano keia ano, a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kauoha a pau, a me na Palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.

Honolulu , Augate 31, 1861.                1

 

  LAAU, LAAU.

 

PAPA OREGONA 1, 1 1/2, 2 a me 3, iniha. Kaola 2x3, 2x4, 2x6, 3x3, 3x4, 3x6, 4x4. 4x6, 6x6, 6x8, 8x10, 6x12.

Papa Oregona, 3 iniha ka laula. Pine pa, papa kepa, papa paina, papa pili ulaula, papa ulaula o na ano a pau.

Pani puka, pani aniani, pani olepelepe, pena , aila pena, kui, aniani.

Pepa, laka, ami, palaki o kela ano keia ano.

C. H. LEWERS, (oia hoi o LUI.

Pa kuai laau ma Alanui Alii, Alanui Kalepa, a me Alanui Papu.   1