Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 4, 2 December 1861 — Page 4

Page PDF (1.71 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Na Mea Hou Hope Loa!

NO EUROPA MAI.

 

Beritania Nui.

 

                E holo ana i Canada ma ka malama o Sepatemaba i hala iho nei, ka moku mahu Hikina Nui, me ka lawe pu he mau Papa Koa ma Canada , a malaila aku holo loa i Nu Ioka.

 

Farani.

 

                Ma Farani i keia mau la, o kana hana mau no o ka hoomakaukau i ka malama i kona maluhia. Ma ka la 18 o Augate i hala iho nei, ua hoouna ia mai ka olelo kauoha i ka moku mahu Farani, La Tande e ku ana ma Halefoka, e holo koke i Vera Karusa, ua oleloia e na nupepa o Parisa, e holo ana keia moku e hooponopono i kekahi hihia i hana ia mai i ke Kuhina Farani e noho la ma ke alo alii o ke Aupuni o Mesiko.

 

Italia.

 

                Ua aeia ka haalele ana o Minegetia, ke Kuhina Kalaiaina o Italia, a ua lilo kona wahi ia Barona Ricasoli. Ua halawai ka Moi Victor Emanuela me Moses Benedict, ke Kuhina a Farani i hoonoho mai ai imua o ke Aupuni o Italia. Ua lohe ia mai ke pio mau ana o na koa o Napela i na koa o Italia, a ua hoike ia mai no hoi ka hakaka ana o na koa o Pidemauna, me kekahi o na koa kiai kino o ka Pope. Ua hoolahaia e kokua ana o Sepania a me Auseteria i ka Pope, ke lawe aku o Farani i na koa ana i waiho mai ai e malama i ka Pope me ka pono o Farani e waiho la iloko oia Aupuni.

                Aole no i ae o Sineoa Brignoul, e noho i Luna Kenela nui no Sikili, a ua manao wale ia, e haawiia ana ia wahi ia Generala Bilina.

 

Polani.

 

Ua hoomanao nuiia ka hoolewa ana ma Halepule a pau o Wasa, ma ka la 3 iho nei, i hoomanao ai i ka la i make ai kekahi poe ma Wilina; aole i hooluliluli ia ka maluhia ana oia la.

 

No ke Kahua Kaua Amerika mai.

 

                Ua loaa mai ia makou kekahi mau Nuhou e pili ana i ke kaua ma Vereginia Komohana. Ua hee aku na koa kipi malalo o Generala Floyd, (oia ka mea nana i aihue ke dala o ke Aupuni,) a ua mahuka ua Generala la ma ka malu o ka pouli, he nui loa ke akamai oia kanaka i ka holo aku mai kahi aku o ka pilikia. Loaa ia Generala Rosencranz, (oia kekahi o na haole olelo e akamai loa i ka oihana kaua. Ua noho oia mamua aku nei, he Kuhina Kaua no Amerika Huipuia,) a me kona mau puali koa, na kipi ma ka aoao komohana o ka muliwai Gale, a maluna ponoi o kekuhi puu kahi i hoomoana ai o na kipi. He maikai loa kahi a lakou i wae ai i wahi no lakou e ku ai, a ua lawa pono na aoao a pau o na kipi i ka makaukau a me ka ikaika.

                Na ka papa koa umi o Ohio , i hoomaka i ke kaua, a ua nee koke aku kekahi puali o na koa kipi mai kahi a ku a lakou i ku ai. Ia manawa komo hou mai kekahi mau papa koa hou ekolu, oia ka Helu 10, a me 12, 13 o na koa o Ohio, a kaua iho la me ka weliweli nui, a hala kekahi mau hora, ua nui ke ki ana i na poka a me ka lu, a ua nui hoi ka halulu ana o ka leo o na pu, aole nae he nui o ka poino i hanaia. Oiai e hele ana o Kanele Leti imua o kona puali koa, me ke alualu aku i na enemi; aia hoi, ua ku oia i ka poka, a hina iho la aole nae oia i make.

                O Kanela Lo, ka mea i make, i ku i ka poka ma kona lae. Ma na hora o ke awakea, ua maalili iki ke kaua, aka i ka aneane ana e napoo ka ka la, hoomaka hou ka hakaka me ka ikaika nui. I keia kaua ana, komo mai la he papa koa olelo e iloko oia kaua ana, me ka wiwo ole a me ke koa maoli. Ekolu hora ka loihi o ka manawa aia poe koa hookahi i kaua ai, me ka emi ole, aka me ka ikaika nui, aka, no ka poeleele e ana, nolaila ua hoopauia ka hoouka ana, aia a ao ae alaila hoomaka hou. Aka, i ka hiki ana mai o ke kakahiaka, aia hoi aole loa he enemi e ku mai ana. Ua pau na kipi i ka holo malu i ka wa i poeleele ai, a ua haalele iho i kekahi o ko lakou mau lako kaua. Ua wawahi no na kiu i na alahaka a lakou, a ua hoopiho i na waapa, e haule auanei iloko o ka lima o ka poe koa aupuni. He 15 ka nui o na kanaka i make, a he 70 ka nui o na

mea i hoehaia, aole i maopopo ka nui o ka poe i make ma ka aoao o na kipi, aka, ua manao wale ia ua nui loa.

 

He mea kupaianaha ma Aferika.

 

                O kekahi haole Amerika, o Dukelu kona inoa, ua hele e huli ana i na makahiki eha iho nei i na mea hou iloko o Aferika waena. Ua hele aku ia i na wahi loihi aku ma na aina i ike ole ia e na haole. E noho ana na lahui nika hupo malaila. Akahi no lakou a ike i ka haole, a haohao lakou i kona ili. Kuhi lakou ua pena keokeo ia. Ua hanau o Dukela ma Amerika, aka, he Farani kona makuakane.

                I kona hoi ana mai, kakau iho la ia, a ua paiia ka buke e hoike mai ana i na mea hou kupaianaha ana i ike aku ai ma ia mau aina.

                He makuakane kalepa kona e holo kalepa ana i Aferika, a holopinepine pu aku kana keiki o Paulo me ia ilaila. Ilaila kona manao e hele iwaena aku o kela aina nui, e makaikai i na mea i ike ole ia e na haole, a e lawe mai i na mea milimili malaila mai. He mau aina wela kela malalo mai o ka poaiwaena, a ma na dekere akau ekolu, a hiki i na dekere hema ekolu.

                I keia wa loihi a hooluhi o kona hele ana, kipu aku la ia i na manu ano e he ekolu tausani. Ihi iho la ia i na ili me na hulu e pili ana, hoopiha i ka mauu maloo, a pela hoi ua make ia ia na holoholona ano e 1000, a malama i ko lakou mau ili me na hulu, a lawe mai i Amerika a i Beritania, i mau mea hoike. Ua malama hoi ia i na iwi holoholona ano e he kanawalu, a lawe pu mai me kela mau mea a pau. Ua loaa ia ia na mai kuni he kanalima, i kona wa e hele ana, a ola hou mai i ka laau kuni i lawe pu ia me ia.

                Iloko o kana buke, e hoike mai ana ia i ka holoholona kupanaha i kapaia he Gorila, e ano kanaka ana ma kona kino, a ua ahiu loa e noho ana iloko o na ululaau, a ua paapu ke kino me na lala i ka hulu e like me he keko la.

KA IKE MUA ANA I KE GORILA.

                Hele aku makou me na kanaka nika o'u i ka aina nahelehele e imi i ke gorila. He aina pali ia, a paapu i ka nahelehele. A hala ka la okoa aole i ike aku i kekahi, he mau kapuai gorila nae kai ikeia ma ka lepo. Hele kaawale makou i mea e hoopuni i ke gorila i ikea ai kona kapuai. A kaawale iki aku au, lohe aku au i ke kani ana o na pu ekolu, a hoi hou ae la me ka wikiwiki, e manao ana ua make paha ke gorila, aka, ua holo aku ia me ka eha a nalo iloko o ka nahele. Aole hiki makou ke alualu mama aku no ka paapu o ka nahelehele e ulu ana. Ua kolo wale makou i kahi i holo mama ai ke gorila.

                Huli iho la makou a po ka la. Moe iho makou i ka nahelehele. Ua kipu ia kekahi mau keko maluna o ka lanahuahi i mea ai na lakou, a na'u i ai i na manu koala. Ua lawa ka makou ai no kekahi la hou aku. Ala makou i ka wanaao a hele hou aku i ka imi i na gorila. A hala na hora he nui o ko makou hele imi, a ike wale aku no i na keko. Ua makau na holoholona e ae ke noho ma ka aina e noho ana i na gorila. No kona ikaika, ua makau na liona ia ia. Oia no ke alii o na holoholona ma kona wahi, e luku ana i na mea e ae a pau.

                Hoailona mai o Mionai e makaala. A lohe aku au imua o makou he halulu iki me he mea e uhai ana i na lala liilii. He gorila no ia e ohi ana i na hua mea ai nana. Nana iho makou i ka pauda maloko o na pu i pono, a e mau ana ka halulu imua. Kolo malie aku makou imua ma kahi o ka halulu, a ike aku makau i ka luli ana o na laau ma kahi kokoke, aole nae i ike i kahi mea e ae.

                I ko makou kolo malie ana aku, aole i emo, lohe makou i ka leo aoa nui ana o ke gorila. Me he aoa ilio nui la ka leo mua, alaila he nui mai ka walaau me he hekili loihi la, a me ka kani ana o ka pahukoa. Puka mai ke gorila mailoko mai o ka laau, a kupono mai la ia imua o makou. Aohe ona makau iki mai. Anapu mai la kona mau maka i ka huhu, a oaka ae la kona waha nui i ka aoa me he ilio la, a hahau ae la na lima i kona umauma, a kani mai ka opu me he pahu koa la i hahauia. He anana kona kiekie. He umauma palahalaha, me na lala nui ikaika, a me ka helehelena hooweliweli ino. Hooneenee mai la ia, a ku hou iho e hahau ana i kona umauma, a e nau mai ana na niho oioi. Ku makaukau makou me na pu e kipu aku. A kokoke ia e lele mai ia makou, alaila kipu nui aku makou ia ia, a lele ae la keia a hina iho la, a haalulu na

lima na wawae, a ua make. Hookokoke aku la au e makaikai i kona kino. He mea nui okoa no. Ua paapu i ka hulu a hiki i na maiuu o na lima me na wawae. Ua loloa na poholima me na manamana. A pela hoi na poho wawae a me na manamana. He maiuu loa kona, a hiki ai ke apo i na lalalaau ma na wawae, me he lima la. Kahaha loa no wau i ka ikaika nui o na holoholona a ua kanaka la.

NO KA HOOPIO ANA I KE GORILA KEIKI.

                I ka la 4 o Mei, loaa ia'u ka hauoli nui ka hopuia a pio kekahi keiki gorila. No kekahi mau ki holoholona i hopu a lawe mai ia'u. Iloko o ka ululaau lakou, a lohe i ka leo o ke gorila keiki e kahea ana i kona makuahine. Kokolo malie aku lakou, a ike aku la i ke gorila wahine e hanai ana i kana keiki i na hua o ka nahelehele. Elua, a ekolu paha makahiki o ke keiki. Wikiwiki lakou a kipu aku i ka makuahine, holo kela, a hina iho a make loa. Lohe ke keiki i ka leo o na pu, a holo aku la i ka makua, a hoopili aku la ia ia, a pee iho na maka ma kona poli.

                Hooko ae la na kanaka kipu, a holo aku la e hopu i ke keiki, aka, ua mama loa kela i ka holo, a pii koke iluna o ka laau, a noho maluna o ka lala, e nana ino mai ana ia lakou. Pehea la e loaa aku ai? Makau lakou i na maiuu me na niho oi o ke keiki. Kuka lakou i ka mea e loaa ai. A kua iho lakou i ka laau a hina. A i ka hina ana iho, holo kekahi a poi iho i ke kihei maluna o kona poo, i nahu ole mai kela. Pela lakou i hoopaa ola ai ia ia. Nahu mai hoi kela i ka lima o kekahi, a ua moku ka wawae o kekahi i kona mau niho. Hoopaa ae la lakou i kona ai iwaena o ka amana laau, a pela i alakaiia mai kela me ke kaula imua a i hope. Hooili lakou ia ia maluna o ka waa, a holo mai maluna o kahawai a hiki i kuu hale.

                Nui ka wawa mai o kanaka i ka pae ana mai o ka waa. Hapaiia ae la ia i kapa, uwo mai ke gorila keiki me ka huhu, a anapu mai na maka ona, e ake ana e nahu mai, a e wawalu mai, a oni ikaika ae la e hemo ke kaula.

                Wikiwiki makou e kapilipili i hale laau nona, no ka mea, he eha ka a-i i ka amana. A hala na hora elua ua paa ka hale, me na kowa e hakahaka ana iwaena o na papa, i ike aku makou ia ia e noho ana iloko, a hiki hoi ia ia ke nana mai iwaho. Ilaila kahi mua e hiki ia'u ke makaikai pono ia ia.

                He keiki gorila kane ia, he ikaika hoi i ka holo, a i ka hakaka, ua elua kapuai me na iniha eono kona kiekie. Ua eleele kona mau papalina me na lima, a ua paapu ke kino i ka hulu. Ua uhiia ka lae me ka pihi poo i ka lauoho. A ua umiumi ka lehelehe luna. Ua uhiia ke kua i na hulu ahinahina, a he keokeo ma ka puukolo. Ma na lima na hulu loloa, he eleele na kumu a keokeo mai na welau o ka hulu. Ua ahina eleele ka hulu o na wawae, a hiki ilalo, ua eleele maoli.

                I kuu neenee ana i kona hale e ike, e olelo oluolu e hoolaka ia ia, ku wale mai ia ma kela paia e uwo huhu ana, alaila leleino mai ia'u; emi iho la au, aka, o koke mai ia i kona wawae mawaena o ke kowa papa, a lalau mai i kuu wawae a haehae ae i ka lole i na maiuu lou mai.

                Aole i hiki ia'u ke hoolaka iki ia ia. Nani ke ku o kona hau i kuu kokoke ana aku i kona hale. Aole au i ike i ka holoholona huhu ino e ae, e like me keia. Hanai aku au ia ia i ka ai maoli, aole nae ia i ai iki ilaila. Aka, i ka haawi ana i na hua ai o ka nahelehele, ua ai no. Hookomoia na hua iloko, a hoi ae a kaawale aku, ua lalau mai a ai iho no.

                A hala na hepedoma elua, aole i maha mai kona huhu mau. A hala na la hou aku he umi, loaa ia ia ka mai, haalele kela i kana ai, a make iho la ia mahope o na la elua. A hiki i kona make ana, ua mau kona laka ole ana.

 

                HE ULULAAU PIKI NUI MA OHIO, AMERIKA HUIPUIA.— Ua kanu kekahi kanaka mea aina ma Mideletona, Ohio, i na eka aina he 60, i ka laau Piki. He 10,000 na laau e hua maikai ana, i ka helu ana i na busela hua, mamuli o ka busela 1½ o ka laau hookahi, ua loaa na busela he 15,000 no ka ululaau Piki a pau. Ina paha he 10,000 wale no na busela hua, a i ke kuai ana, ua make elua dala ke kumukuai no ka busela hookahi, ua loaa ia ia na dala he $20,000 iloko o ka makahiki okoa.

                E kanu kakou i na laau hua, he mea malumalu maikai na laau, a e hua mai ana hoi lakou i ka waiwai nui. He mea luhi ole no ka malama ana i na laau hua; aka, ua oi aku ko lakou waiwai ana mamua o na lua eli gula.

 

Ka home o ka Paahana.

 

                E nana aku kakou i ka Paahana hana molowa ole. I keia la i kela la, aia no ia ma kona hale paahana. Aole i loheia kona leo iloko o ka hale kuai rama i ke ao, aole hoi i ka po. Aole hoi i ikeia'ku kona holo lealea wale ana, a waiho i ka hana i pau ole i ka paa. Ua imiia keia paahana e ka poe mea hana, no ka ike ia ia aole he ano molowa a haalele wale. E nana hoi kakou i kona hale noho. He wahine maikai kana, a ua maikai na keiki a laua. Ua maikai, a ua kuonoono ka hale. Ua nui ka ai, a ua maikai ka lole o lakou a pau. Nohea mai keia maikai? No ke kane paahana i keia la i kela la. Aole o lakou hilahila imua o ka aha, no ka hemahema ole o ko lakou noho ana.

                Aia aku hoi kekahi paahana e ae. Ua maikai like ko laua hoomaka ana e hana i kinohou. Ua makaukau like laua i ka hana. Aka, i keia wa, he okoa loa ko laua mau aoao e hele la. Aole i like ko laua manao ana. Ua makemake keia paahana i ka holo iloko o na lealea, e waiho ana i na hana i loaa, a kekahi la aku. I kona manao, i keia la ka lealea, i ka la apopo ka hana. Pela ia i hoopanee ai i ka hana ia la aku ia la aku, a pau kona lealea. Pela i mau ai kona ilihune. Ua lilo kahi dala i loaa mai i ke kuai i ka rama a me na mea pono ole e ae. Ua walea pela i ka hoolauna me na kanaka uhauha, a ma na hale kuai rama kona kipa pinepine ana.

                Ua mare i ka wahine, a noho ho maloko o kahi hale pelapela. Ikaika no ka wahine i ka hana, aka, no ke kokua nui ole o ke kane ia ia, ua lilo ia i wahine naau kaumaha, ua manaka i ka hana, ua weluwelu kona lole i ke kahiko, ua hele wale na keiki a laua me ke kamaa ole a me ke kapa weluwelu. Aole oluolu o ko lakou noho pu ana, no ke kuonoono ole, a no ka ona pinepine o ke kane makua o lakou.

                Ka hua ia o ka hana mau ole o keia paahana molowa hele lalau. E kokua mai ana ke Akua i ka mea i ikaika i ke kokua ia ia iho, a e haalele ana ke Akua i ka mea haalele i kona pono.

 

Ke akamai o na Pake i ka Aihue.

 

                Na Rev. R. S. Makei, he Misionari ma Kina i hoike mai i keia hana akamai o kekahi Pake ma ia aina.

                Ua kipa aku kekahi Kapena moku i ka hale o ka haole kalepa e ai. I ka ai ana a laua, kamailio ae la ke kalepa no ke akamai o na kamaaina i ka aihue malu i na waiwai. Hai mai la kela, "Ua komo iho nei kekahi o lakou i kuu keena moe, a lalawe malu aku i kuu mau lole komo a pau, a pakele aku la me kuu ala ole." Kanalua ke Kapena i ka hiki o kekahi o lakou ke komo mai i kona keena moe, me ka hoala ole mai ia ia.

                "E!" wahi a ke kalepa, "e noho ana kekahi Pake maanei, e hiki no ia ia ke aihue i ke kihei moe malalo ou i ka po, me ka hoala ole ia oe."

                Pane mai ke Kapena, "Aole loa he mea hiki ia." Aka, no ka manao paa o ke kalepa, e moe mai ma ka hale o ke kalepa, e hoao ai i ka hiki, a i ka hiki ole paha.

                Kii aku ke kalepa i ua Pake akamai la, a hai aku ia ia i kona hoopaapaa ana me ke Kapena, a i kona moe ana mai e hoao ia ia. A hala ka po akahi, a elua, aole i hiki mai ka Pake. Aka, i ke kolu o ka po o kona moe ana, hele malie mai la ka Pake, malalo mai o ka puka aniani, hapai malie ia me ka halulu ole, a komo iloko o ke keena moe, o ua Kapena la. Ua pauhia paa loa oia i ka hiamoe, wehe malie ae la ia i ke kihei luna, alaila wili iho la i kekahi aoao o ke kihei lalo, a pili i kona kua. Pehea la e hukiia'i malalo mai ona? Penei, lawe iho la ka Pake i kekahi hulu, hele ma kona alo, a hoomaneoneo i ka opu o ka mea hiamoe. Kona wauwau koke iho la ia, a kaa ae la maluna o ke kua a moe aku ma kekahi aoao, mai luna ae o ke kihei a lalo, lawe malie ae la ka Pake i ke kihei a hoi aku la. I ke ala ana o ke Kapena i ke kakahiaka, aia ka! ua lilo aku la kona kihei lalo!

 

No ka hoomaikai ana i na mea elemakule.

 

                Ua hoailonaia na aina keristiano naauao ma ka hoomaikai a me ka mahalo i na kane me na wahine, no ke kahiko. Pela hoi ma na aina naauao kahiko.

                Maloko o Sepata, he aupuni kahiko iloko o Helene, he kanawai e kau ana, e ku iluna na mea opio a pau i ke komo ana mai o ke kane, ka wahine kahiko, a e haawi no lakou i ke alanui i ka halawai hele ana. Ia kakou, aohe kanawai ilaila, aka, o ka pono ke kanawai ia kakou. Ua mahaloia na keiki wehe i ka papale, me ke kunou, hoomaikai i na elemakule.

                Ma kekahi aha o Helene, ua akoakoa no Atenai ma kekahi aoao, a e noho ana na Sepata ma kekahi aoao. A pau lakou i ka noho iho, hiki mai la kekahi elemakule maikai e imi ana i noho kaawale e noho iho ai. Kunou aku na opio o Atenai ia ia e hele aku ilaila e noho. A hiki ia io lakou la, aole kekahi o lakou i ku, e haawi i noho no ka elemakule. Aka henehene mai lakou a pau i ka hilahila o ka elemakule.

                Ike mai la na opio o Sepata i kona hoka ana, ku ae la lakou, a peahi mai ia ia e hele e noho pu me lakou. Ike ae la ka ahanui o na Helene ia lokomaikai o na Sepata, huro nui mai lakou a pau no ka mahalo ana i na keiki o Sepata.

                E hoomanao kakou i ko ke Akua kanawai, "E hoomaikai i kou makuakane a me kou makuahine." O na elemakule ka poe makua o kakou a pau.

 

He Kanikau.

 

                ALOHA OE: — E pai iho oe, a e hoolaha ae, i ike mai hoi kona mau kini e noho ana mai Hawaii a Niihau i ka make ana o Kelani. O ka nui o kona mau makahiki o ke ola ana he 14, a ua hala aku ia i ka aoao mua o ka honua nei. A eia malalo iho he wahi mele aloha nona:

He uhane la he aloha,

Nou no e Kelani,

Hele palamimo ka uhane,

I ke ala hoi ole mai,

Ua hoi ka uhane me ke Akua,

Ua wehe i ka pili me ka makua,

Haalele i ka pokii me ke kane,

Me ou hoa alo o ka la wela,

O ka la kikiki o Honolulu,

Ka piina loa ana o Kaiwiula,

Hele aku nei oe aohe lua,

Hookahi ka uhane e maalo nei,

I ka uka anuanu o Loiiki,

Ka nahele pulu mau i ka ua noe,

Huli ae o Kanio a ninau,

"Auhea iho nei la o Kelani?

Ei aku nei paha i ke kui lei,

I lei kahiko no ka uhane,"

He uhane hele loa no Kelani,

Haalele i ka lai o Kalihi nei,

Alo ana i ke kai o Pailolo,

Nana i ka noe o Molokai,

O ka noho nani mai a Lahaina,

A ka malu ulu wale la o Lele,

Oni mai Lahainaluna i ka la,

Ka piina loa ana o Kulilole,

Makahehi ka uhane i ka palai,

I ka holu nape mai i ka makani,

He makani hookohu ko Ulupau,

I ka lawe haaheo a ke kai loa,

Hele loa oe la hoi ole mai,

Ehia hoi mea minamina,

Kou kino i ka nalo ana,

Aohe no oe e loaa aku,

Koae noho lua no na pali,

Pali hemolele ko Pololu,

Ka waiho kahela i ka makani,

Hoohihi ka uhane ia Hiilawe,

I ka wai koiawe i na pali,

Oni ana o ka lae o Kauhola,

Au ana i ke kai o Neue,

I ka hala nee mai i na pali,

Kui ana i ka lehua o Maluo,

Lei ana i ka hala o Keawehala,

Ua hala oe la ua nalo loa,

Aia paha oe i Kau la,

O Kau ia i ka palahemo,

Hemo no oe la kaawale,

I ka uka wale la o Halaakea,

Akea ka uhane pili ole mai,

Pilipili aina ole mai oe,

E ike i kou mau hoa luhi,

O ka la welawela o Honolulu,

Manuahi mai ke aloha no na hoa,

Aohe i pau ke ano aloha,

A nou no hoi e Kelani.

D. W. KEUKAHI.

Kalihi, Oahu, Nov. 27, 1861.

 

                NA LOKOMAIKAI LIILII. — Kahea mai la kekahi kaikamahine uuku, "E kuu makuahine, ua haawi iho nei au i kahi kaikamahine makilo, i wahi apana barena a me ke kiaha wai e inu. Olelo maikai mai ia i kona lalau ana mai. Aloha oe! a lele ka olioli o kuu naau i ka maikai o kela mau hua olelo."

                E hiki no i na keiki a pau ke lokomaikai i na mea liilii, e haawi i kekahi wai paha, e haawi i kahi ai na ka mea ilihune a pololi paha, e kokua i kekahi mea nawaliwali a mai paha, a e loaa koke mai ana ia ia ka uku me ka lele olioli ana o kona naau, e like me kela kaikamahine. Aole ma ka uku waiwai ia mai ko kekahi pomaikai ana. E lokomaikai aku me ka manao ole i ka uku waiwai, alaila e loaa mai ka naau hauoli e oi ana mamua o ka uku waiwai ia.

 

HALE KUAI.

NALO MELI

O

HALEWAI.

JOHN THOMAS WATERHOUSE.

                Ma keia hale kuai, ua nui na ano waiwai ku pono i ke kane, i na wahine, a me na keiki, he waiwai hou mai Kaleponia mai.

Kamelo.

                O ka poe kuai ma keia hale, e ike wale lakou i ke Kamelo me ka uku ole. E kau mau ana ka hae o ke AUPUNI HAWAII ma ka ipuka o keia Hale Kuai.

 

NO HAWAII

 

E HOLO ANA KA MOKU Kialua Maikai o Manuokawai, NO HAWAII, E KU ANA MA LAHAINA, KAWAIHAE. KAILUA, KEALAKEAKUA, a me KAALUALU, KAU, A HIKI I KONA WA E KU MAI AI ma Honolulu nei, e hoi hou no ia ma na Awa i olelo ia maluna. No ka Ukana a me ka Ohua, me ka uku oluolu loa. E ninau ma ka moku i ke Kapena.

WILLIAM BECKLEY.

Kapena, Ona.        1

 

NA MEA HAO HOU LOA.

 

UA HIKI MAI MALUNA O KA MOKU Amerika " RADUGA," ma Bosetona mai, na mea hao hou loa. A eia ma ko'u hale kuai, ma ke keena mauka o ka Hale Uinihepa ma ke Alanui Papu. Na waiwai hou he nui wale, o kela ano keia ano.

Na laka puka hale. Pahiolo a na kamana. Kuikahi o na ano a pau. Kui hana hale, hana pa a me ke kui hana waapa. Kui keleawe a me ke kui kepau no ka waa. Kuaina kupono no ka hana upena. Koi nui a me na koi liilii. No ka poe oo a me ka poe opiopio. Mau oo pe maikai no ka mahi loi. Mau ho maikai kekahi. Palau maikai. Pahi oki laiki. Me na oo he nui wale.

A me na mea e ae he nui wale. He EMI loa ke kumu kuai no na mea i haiia maluna. E hele nui mai i pau ko oukou kuhihewa.

W. N. LADD.        2

 

HALE KUAI BUKE.

 

AIA MA HONOLULU HALE. (OIA KA HALE Leta.) ka hale kuai o Wini, he wahi e kuai ai i na Buke Haole he nui wale, O KELA ANO KEIA ANO BUKE KULA HAOLE, A B C, (Primer.) KUHIKUHI O KE KANAKA HAWAII, (Form Book.) BUKE PALAPALA HONUA MUA. BUKE HUAOLELO, (Phrasebook.) BUKE PA KO LI, (Kamina.) A me na Buke Kula e ae he nui wale.

Malaila no na Buke maikai no ke Kakau Waiwai, no kela oihana keia oihana, mai ka mea nui a ka mea liilii. —AIA NO HOI NA— Kanana Leta, rula ia a rula ole ia. Kanana Pepa loihi, rula ia a rula ole ia. Peni Hao, maikai loa. Inika, ipu inika. Peni kala, eleele, uliuli a ulaula. Kumu peni. Wepa ulaula a eleele. Wahi palapala, ulaula, keokeo a eleele, (mea kakau.) Papa pohaku, a me ka peni kala pohaku. Inika eleele, uliuli, a ulaula. Me kekahi mau mea e ae no he nui, no na kula, a me na oihana kakau. A he make pono no ke kuai ana malaila no keia mau mea. E hiki no i na kanaka maoli, mai Hawaii a Niihau, ke hele malaila e kuai ai.

1

 

PAPA MANUAHI.

 

EIA KA MEA HOU LOA NO NA KANAka maoli o Hawaii nei, ua loaa mai ia'u na papa Oregona o kela ano keia ano, me ke kumu kuai make pono loa. E pono no e hele mai oukou e hoakaka i ka oiaio no keia mea. Eia ke ano o na laau a me na papa.

                Papa paina no Amerika a me na Pine pa, Pili. Laau nui, Laau Liilii, Papa hele, Papa kahiia, Papa kalakala. Eia kekahi: Wai hoomaloo a me na mea e ae, kupono no na hale, Pena keokeo Pelekane maikai loa, Pena omaomao lenalena, Aila pena. Aia ma kai, ma Aina Hou, Mauka iho o ka Hale Dute Hou.

GEO. G. HOWE.

Honolulu. Aperila 3 1861.   1-tf

 

OIHANA LOIO.

 

JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale Ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai, no kela hewa keia hewa i hoopiia ai oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa, a me ka pololei i ko oukou mau Palapala Kuai o kela ano keia ano, me na Palapala Hoolimalima, me ka Palapala Haawi Waiwai Paa, a Waiwai Lewa, na Olelo Ae Like o kela ano keia ano, na Palapala Moraki Waiwai Paa, a Waiwai Lewa, o na Palapala Hoohui o kela ano keia ano, a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kauoha a pau, a me na Palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.

Honolulu, Augate 31, 1861.                1

 

LAAU, LAAU.

 

PAPA OREGONA 1, 1 1/2, 2 a me 3, iniha. Kaola 2x3, 2x4, 2x6, 3x3, 3x4, 3x6, 4x4. 4x6, 6x6, 6x8, 8x10, 6x12.

Papa Oregona, 3 iniha ka laula. Pine pa, papa kepa, papa paina, papa pili ulaula, papa ulaula o na ano a pau.

Pani puka, pani aniani, pani olepelepe, pena, aila pena, kui, aniani.

Pepa, laka, ami, palaki o kela ano keia ano.

C. H. LEWERS, (oia hoi o LUI.

Pa kuai laau ma Alanui Alii, Alanui Kalepa, a me Alanui Papu.   1

 

PULUPULU!

PULUPULU, PULUPULU.

 

NO KA NUI O KA MAKEmake e kanu na kanaka o keia Pae Aina i ka Pulupulu, nolaila, ke ae nei au e lawe i ka Pulupulu, i kanu ponoia e ke kanaka Hawaii, i ukuno ka " NUPEPA KUOKOA."

                Penei: — O ke kanaka Hawaii e haawi mai ia'u ma Honolulu nei, i na paona pulupulu maikai i kanuiia i Hawaii nei, he 40; e loaa ia ia ka "Nupepa Kuokoa" no ka makahiki hookahi. E lawe no au i ka pulupulu i pau i ka waeia, i a i wae ole ia ka anoano.

                Auhea oukou e ka poe i nele i ke dala, me ka makemake nae e lawe i ka Nupepa. E hele oukou e kanu i ka pulupulu, alaila, e loaa no ia oukou ka Nupepa a me na pono e ae o keia ola ana.

                EIA HOU.— E kuai no au i ka pulupulu maikai a pau i kanuia e ke kanaka maoli iloko o ka makahiki 1862, me ka uku i elima keneta no ka paona hookahi, oia hoi ka $5.00 no ka 100 paona hookahi. Aka, i na e hoolaha kekahi poe Kalepa o Honolulu nei, e uku ma ke dala maoli no ka pulupulu, alaila, aia no i ku'u manao ke kuai aku a me ka ole mahope o ko lakou hoolaha ana. No ka mea, ua makemake wale no au e paipai aku e kanuia keia kumu waiwai hou, ma keia Pae Aina. Nolaila, ko'u hooia ana'ku i ka lehulehu, i hiki ia lakou ke kuai aku i na mea a pau a lakou e kanu ai.

Owau no o H. M. WINI,

Luna Pai o ke Kuokoa

Honolulu, Nov. 1861.           3

 

Olelo Hoolaha.

 

NO KA MEA, UA KOHOIA AU E H. L. Sheldon, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Pipi k i make aku nei ma Waiohinu, Kau, Hawaii. Nolaila, ke kahea ia nei na mea a pau i aie i ua mea make la, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau ana i aie ai, e hoike mai ia'u, ma Waiohinu, Kau, Mokupuni o Hawaii.

C. N. SPENCER (KALE.)

Okatoba 19, 1861. 2-3t