Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 4, 2 December 1861 — [Unuhiia no loko mai o ka olelo Geremania.] HE KAAO No kekahi Ohana Keiki Kane he umikumamalua. [ARTICLE]

[Unuhiia no loko mai o ka olelo Geremania.]

HE KAAO

No kekahi Ohana Keiki Kane he umikumamalua.

I kekahi wa, e nofio ana kekiilii ALii kane a me kana wahine, a me na keiki kane a laua he umikumamalua. I kekahi !a, olelo aku ke kane i ka wahine, " 0 keia keiki au e hanau mai ai, oia ka umikumamakolu o ka kaua mau keiki; i hanau mai oe a he kaikamahine, alaila, e make na kaikunane ona a pau loa, i iilo ai ka hooilina o ka waiwai a ! me ka Mokupuni ia ia wale no. M Hoolale iho ia ua makuakane nei o m lakou nei e hana i mau pahu kupapau he umikumamalua, i ka manawa i pau ai ua mau pahu kupapau nei i ka paa, hoihoi laua nei a loko o kekahi lumi, ki i ka puka a paa, haawi aku ke kane i ke ki o ka puka i ka wahine e maia« ma ai; a papa aku ua kane nei i ka wahine, mai noho oe a liai i na keiki a kaua i ka'u mea i hana iho nei. . Noho iho la keia me ka uwe a po ua la nei; a ninau aku kahi keiki muli 4oa, o Beniamina ka inoa, " Heaha kou. mea e uwe nei a po ka la ? " olelo aku ka makuahine, " Aole-e hiki ia'u ke hai aku ia oe." Aka, aole nae piu ke koi ana o ua keiki nei; a mo ke koi loa o ua wahi keiki nei, iawe &i ka makua- ; hine a ka lumi * huna i* «i na .;poe pa hu kupapau nei, olelo aku ka makuahine, 44 E ka'u keiki aloha, o keia poe pahu kupapau au e ike nei a pau loa, na ka makuakane o oukoa I hoonuikaukau iho nei no na kino kuj*apau o oukou; ina wau e hanau i keia keiki a'u e hapai nei, a he kaikamahine, alaila, pau <fukou i ka make i ka makuakane 0 oukou; aiaila, hookomoia na kino 0 oukou iloko o keia poe pahu e kanuia ai." A uwe iho la ua makuahine uei i kq aloha i na keiki; olelo aku ua vvahi keiki nei, ♦' Mai uwa oe, no ki mea, aole makou e mak? ar.a, e mahuka ana mnakou." A oleloaku ka makuaihine i 1 ua wahi keiki nei, " O helle nui a loko 0 kela ululaau ia, ilaila e no!bo ai, a. e huli oukou a loaa k«kehi laatrkiekie loa, oiaila pii kekahi o onkoin ilunii. olaila e noho ai, a naha ma.i i kai nei. I noho au a hanau he keiai kane, alailii kau aku au i kn hae keokeo, ahiila hoi mai oukou, a i hanau au'a he kaika* mahine, kau aku au i ka hae ukula. A 0 ke alanui no ia e irai aku ai i kahi 0 ke ola, o ke Akua ko oukou raea nana e kokua, a o Wu hana Ika pule no oukou i ke Akua, i mehana oukou i nn po anu o ka hooilo, a no na la wela 0 ka makalii." A pau ae !a ka olelo ana a ko, ma» kuahine, o ko kkou nei hefe akm la no hoi ia iloko o kaululaau, hnli la'kou n.«i a loaa kekahi laau kiekie. Noho lakou nei a hala ka uimktmiakahi o ka la, hiki mai ko kahi muii ia e pii aii iluua o ua laau nei e nana ai i ke kau inai o ka hae ; ko ia nej pii no hoi ia a Mkiilu* na, ike aku k keia i ka hukiia ste 0 ka hae, he hae ulauk, o ka hoailona ia o ka inake o lakou nei. A olelo iho la lakou nei ia lakou iho, 41 Eia ka ki» kakou aiea e auwana ai, o ka hanau ana o ke ia kaikamahiue. Heaha la hoi, e hoohiki kakou ia kakou iho ? Mia na wahi a p&u loaa ai ia kakōu i«»kahi kaikmnahine, e hookahe kakou :i kona koko.'* Ia manawa, nana aku la lakou nei ma kahi poulĀuli loa o ka ulukau, makila k<> lakou nei wahl o kk heta ana, q ko lakou »ei h<iie aku k.no boi ia a ahkhi, loaa k kkou aei he wahi hale ua inahaha. Aohe he kanaka oloko, ilaih feo Sei wahi i liaho «. A olelo aku laieaiii vm BeakmiiitBL, " 0 ©e o kahi mea ou ifasLillja t -e aho ō feu h&aa ka malama i ka :ha!g @ kakou, a me ks hana i ka ai j « hana hos ka hele i lei hu!i mea ai, i ki maum 7 <dia hihiu, a ni« aa

mea e ae." A ao ka la mua o ka uoho | ana o lakou i u ti vrahi hale nei, heie ailm , la no hoi lakou ki i ke ki manu a tne na mea e ae, a hoi mai o kahi kaikaiiaa ke hana a moa, ai lakou nei. A pela ko lakou nei noho ana a hala na makahiki he nui, me he manawa pokole wale la no ia ia lakou. A o ua wahi kailleamahine nei, ua kiekie loa ia manawa, he wahine maikni, me ka Hoku Gula i ka lae. I kekahi ia holoi lole, ike ua wahi kaikamahinenei he poe paluie liilii he umikumamalua, a ninau aku la keia i ka makuahine, " Nowai la hoi keia mau paluie liiiii he umikumamalua, a.ole paha e ku ia papa ?" A hai aku ka makuahine me ka manaokaumaha, *« No kou poe kaikunane he umikumamaHua ia poe paluleliilii," A ninau hou aku ia ua kaikamahine nej, " Aia la hoii i hea ko'u poe kaik inan« a'u i lohe ole ai mamua ?" Pane aku ka makuahine, 44 Aia Ja i hea, o ke Akua wale no paha ka mea i ike, o ka lakou hana ka iaiau maluna o ka aina." ia manawa, alakai aku la ka makuahine a ka lumi i huna ia ai ua mau ; pahu kupapau nei. i hanaia ai no na kaikunane, no ka mea, i kuu wa e ha - ]pai ana ia oe, olelo ka makuakane o oukou, "Ina wau i hanau ia oe a he liaikamahine, pau ou kaikunane i ka j [lepehiia, i lilo ai ku hooilina ia oe wale ! no. A o ka hol«» ana i ka nahelehele ko lakou mea i pakele ai." i kn manawa o ua kaikamahine nei i lohe ai i ke kumu o na k&ikunane lo ai i ka nahelehele, olelo aku la keia i; ka makuahine, 44 Mai uwe oe,- e hele ana no au e inii i ko'u poe kaikunane." O ko ia nei hopu iho la no ia i ua | mau paluie liilii :ne:i he umikumamalua, | ; & hele pololei aku Isi no keia ma ka ulu- | | laau a na kaikunane i hele ai. Maike : | lrakahiaka a ahiahi, hiki keia i kahi | hala a na kaikunane e noho ana ; i ko ia nei wa i hoonaaika aka ai e komo, ike aku la keia i ke kanaka e noho mai ana iloko, o Beniamina. . A ninau mai kela, mai nei oe, a heaha kau o onei ? " me ke ano hikilele o ua kaikamahine nei, mii ka Hoku Gula ilunn o ka iae. A pane aku la m kaikamahine neii, " He kaikamahi&e au na ke alii, a <b hele ana au e imi i ko'u poe kaikunane he umikumalua. <) ko*u auwana iho la no ia a hiki i ko hikou mahawa e loaii ai ia'u n A hoike aku k. keia i ua mau paluk liilii . umikumamalua. Ua ike mai no 0 Ikmaminn, o ke kaikuahine keia ona, a oleio mai ai kela n " Owau ka miili loa o keu poe kaikunane." Manao &ku ia no hoi keia he oiaio ka iala mea i olelo ctiat ai, nolaiia, hoomaka keia i ka uwe. * A iele mai lu o B?niamina e honi, a uwe pu iho la laua a pau ae la'ka uwe ana, olelo i£iiku la o Beniaraina, "■ Hookahi mea i he wa ai ko kaua haiawui ana, ua honhiki makou ia makou iho, e pepehi i ina wahine a pau loa e loaa ai ia mak«sU; no ka mea, hi» wahine ko makou mea i auwana ai." A pane aku keia, "He aa no au i kit make, im o h* oukou mea ia e hoiho* ia ai i na makoa o l»kou. n A hook maE " Aolaoe emake; e pee ae oe msia !o e keia pahu, a hiki i ka manamo'u kiiiiniaana e hoi mai āi; alaila, imi aui KHja ola ai. 1 * Hooiohe m hoi l»ia eiike k% kauoha. '■'*■' . ;■;• la wa, wa a hoi mai na kai- ■ kuaana m&i ka hu:iii līioloholokoloKa maii., i mea ai im lakou. A hoomakaukau lakouai, niiiau la o ik'niamiiia, oakim iiuh<Mt? Aohe m oukou nuhou ? " hai iakou b,|ohe.alar *' ko« mihou. A aku kek, ■ ;ka mea nuhoa. w - Koi iaai k ho> lae hai aku, A oieWaku ;keat,

6i aia oukou a hoohiki mai alaila au hai aku." Ninau mai lakou ia, "heaha ka | makou mea e hoohiki ai ?" Olelo aku keia, 4i eia ka kakow mea e hoohiki ai. 0 ka wahine-mua e ioaa ia kakou e ho- ' opakele ia." A ae mai ia nohoi lakou la. A olelo e aku ai keia, rt o *a wahine | mua a oukou e ike ai o ko kakou kaikuahine ponoi." A. wehe ae la keia.i ka pahu, a ike aku la lakou nei i ua kaikuahine nei e ku mai ana me ke kapa aiii a me ka hoku gula iiuna o ka iae. O ko lakou nei leie aku la no hoi ia honi, uwe; a pau ia hana a lakou nei, hooponopouo lakou nei no ka lakou mau hana. 0 ka Beniamina a me ka ke kaikuahine hana, o ka noho i ka haie e hoopopono ai i na hemahema o ka hale; a o ka iakou nei hana, o ka heie no hoi i ka huli mea ai na lakou. Pela ko lakou nei noho oluolu ana. 1 kekahi manawa, manao na kaikunane e imi i makana na ke kaikuahine; o ka lakou makana i manao ai e haawi, he pu& liiia, he umikumamaiua pua liiia e uiu ana iloko o kahi pa mea kanu, 0 ko Fakou nei heie aku la no hoi ia a ako i ka pua o ka iilia, i ka wa o iakou nei i ako ai, o ko la kou nei manawa ia 1 kuamuamu ai a lele iloko o ka laau, a o kahi hale a me Ikahi pa mea kanu naiowale pu ia manawa hookahi, a o ke kaikuahine wale no ka mea i koe. Ku hoaa wale iho ia no keia, a i huli ae keīa, eku aku ana ho wahi luahine. Ninau aku ua wahi luahine nei, "heaha kau mea i hana iho nei ? no keaha la oukou i waiho malie ole ai i na pua liiia uiu." "No ka ako ana ou poe kaikunane i lilo ai lakou i poe manu. Auweauwe!!" peia iho la ua kaikamahine nei. A ninau aku ua kaikamahine nei, "aole anei he mea o llakou e pakele ai V Hoole aku ua iuahine nei, "aoie, aoie he mea ma ka honua nei, aka hookahi wale no, a no ka paakiki loa oia mea, aoie paha e hiki ia ia k'e hana." Alaila olelo aku Ua kaikamahine nei, "aohe h© m««. # leoa ia'u i ka hanaia no ke ola o kou poe kaikunane. Alaila hai aku ka luahine, "e imi oe a hala na makahiki ehiku, mai noho oe a pane, mai noho a akaaka, i na oe e noho a hookahi unle no hora i koe pau na makahiki ehiku, j»ne oe hookahi hua olelo, alaila o ka nnake no ia ou kaikunane." ■ * - . A manao iho la ua kaikamahine nei iloko ona e imi i mea e pakele ai na kaikunane. Oko ia nei helo no 'ia e Jiuii a loaa ia ia nei kekahi iaau kiekie, pii keia iluna olaiist e noho ai, aole he ekemu, aohe akaaka. Ilaila ko ia nei wahi i noho ai a haia kekahi manawa; heie mai kekahi keiki alii i ka huli holoholona, he ilio ke kokoolua, mamua ua iiio nei ksihi i heie ai, a mah'ope mai ke alii ; ka ike no nei o ua ilio nei i ke kaikamahine iluna o ka laau, noke keia i ka hae mahilo, a iiiki mai ke kahu, ike i keia kaikamahme wahine maikai i ke kau iiuna o ka laau, kahea aku, i wahine oe na'u, aok oia nei paoe aku, aka iuiiluH aku Ia k?ia i ka poo. Pii ua keiki alii nei & hiki ihina o ka laau, kaikai mai i ua kaikamahine nei a hiki iialo, hoouka keia Unna o ka lio, hoi !aua aei a hiki i ka hstk% mareia iaua nei a paa, aole no he jatste iki o ua kaikamahine nei, aole 110 he akaaka, pela ko iaua nei noho oluolu aiia a haia elua makaiiiki. Oka maknahine o ke alii he wahine moino loz\.

A hala ua mau inakahiki nei elaa, koonkli& ka makualioae'Wai o ia n«i, e lieaehene, a nubi i ike feikl v "a heaha k kau mea i fewe niai ai i fceia wa« lime ino iloka © ka liaie alii; no ka faew& o k«ia kaibiinab{&e koaa mea e pa» ae oie laai B«i j he aiea mau no i im kuM h.e akaakiā. iīiai no i kahi manawa, a o k#ia wahtcte ka bai aolie a akaaka ild» oielo i*<m iko la ua wahiue aei, niamo ua ham oia nei i he-

wa ino loa oia ka mea i hookuke ia aii iloko o ka nahelehele." Pela ke kuawili mau o ua wahine nei a hala kekahi manawa, niaaao maoli ke keiki he oiaio ka ka makuahine; hooholo ai na alii nei i kanawai no wahine e inake. Hoa ia mai la no lioi ke ahi a nui no ua kaikamahine nei © puhi ia ai, a o ke aiii kane ina ka puka aniani kahi i ku ai e nana ana no i kn wahine, no ka mea, aole i pau kona aloha i kana wahine. Kii ia mai la no hoi ua kaikamahine nei, lawe ia aku la keia a nikiiia i ka pahu laau i kukulu ia ai nona, i wahi no ia nei e paa ai a ai mai ke ahi. I ka manawa i hoomaka mai ai kat ula o ke ahi e a mai i ka iole o ia nei. ia wn lohe ia aku kekahi mea halulu e iho mai ana mai iuna mai, he umiku» mamalua manu ka mea i ike ia aku c lele mai ana, a haule ma na wawae o ua kaikamahine nei, i ka manawa i ai o ua poe manu nei i ka'lepo, oia ko lakou manawa i kua kanaka ai, no kn mea, ua hiki mai ka manawa hoj)e loa, o na makahiki ehiku; oia na kaikunane 0 ia nei he uinikumamalua, i ola hou mamuli oko ia nei hoolohe; iko lakou wa i kua kanaka hou ai, kinai lakou nei 1 ke ahi a pio, wehewehe lakou nei i ke kaula i paa ai & hemo, akahi no a hiki i ua k&ikamahine nei ke kamailio, no ka mea, ua ola hou ko ia nei poe kaikunane ko ia nei mea i nui ai. la wa akahi no a ike ke kane i ke kumu o ka wahine i pane ole ai, a i akaaka oie ai, a loaa pu ia ia nei ka olelo, ka hewa ole o ka wahine, aw aku kona aloha ia ia ia manawa mamua okwi mamua. Ao ka makuahine o kt» alii, hookomoia iloko o ka pahu me ka aila wela, a me ka nahesa, a pela oia i make ai i ka make inoino, ka hoopai o kana māu hana ino.