Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 5, 16 December 1861 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
olelo aku, "O hele ma kahi e, aole e i hiki ia'u ke hookomo ia oe maloko nei." Olelo aku ua luhine nei i ka olelo pahele, "Ua pono no kou malama ana ia oe," a unuhi ae la keia i ua kahi nei i hanaia i ka laau make, a hoikeike aku la, me ka olelo aku, "He kahi maikai, owai ka mea kuai mai ai?" Nana aku la keia o ka maikai o ua kahi nei, puni hou keia i ua luahine nei.
Wehe aku la keia i ka puka a hemo, komo mai la ua luahine nei, kuai keia i ke kahi, a olelo mai ua luahine nei, "Homai na'u e kahi ko lauoho," aole no hoi o ia nei manao he hewa ka ia la, o ko ia nei ae aku la no hoi ia.
I loa no a pa ua kahi nei i ke poo o ua o Kahaunani, o ka pau ae la no ia o ka ike o ua o Kahaunani, hina iho la keia iluna o ka papa. Olelo iho la ua luahine nei, a make oe.
Hoi keia me ka olioli, no ka laki io maoli no o ua kaikamahine nei, aole i liuliu, napoo ka la, hoi mai ana ua poe kanaka liilii nei ehiku. I ko lakou nei ike ana e waiho ana o Kahaunani iluna o ka papa, manao no lakou nei, ua hiki mai no ka makuahinekolea. Huli lakou nei i ke kino o ua kaikamahine nei a loaa ia lakou nei ke kahi, i loa no a hemo ke kahi, o ke ola koke ae la no ia o ia nei, a papa hou mai no lakou la, aole he make hookomo hou i kekahi mea iloko o ka hale ke hele lakou.
I loa no hoi a hiki ua wahine nei i ka hale, hele aku la keia a ku mamua o ua wahi aniani nei, a ninau aku no hoi e like me mamua; a olelo aku ua wahi aniani nei, "He oiaio, o oe no ka wahine ui e ku nei imua o'u aia no ma ke kuahiwi i kahi o na kanaka liilii o Kahaunani, hookahi kaukani ka oi aku o kona nani mamua o kou.
I ko ia nei wa i lohe ai, ua ola hou o Kahaunani, haalulu keia a puni no ka piha i ka huhu. Heaha la hoi, "E make ana oe ia'u, ina o ko'u ola ke kumukuai."
Hoi keia a ka lumi mehameha ona, hana keia i ka laau make iloko o ka ohia, hana nae keia ma kekahi aoao wale no, koe no kekahi aoao aohe i hapala ia i ka laau make, hana keia ia ia nei a makaukau, hele hou no keia i kahi o na kanaka liilii, a hiki keia, a kikeke anama ka puka. Kiei mai no o Kahaunani a ike i ua wahine nei, olelo aku, aole e hiki ia'uke hookomo mai ia oe, no ka mea, ua papa loa ia wau, aole e hoakomo i kekahi mea iloko nei o ka hale. "Hoomalimali aku ua luahine nei, a olelo aku, "Ua pono no oe ke hoolohe i ka olelo a kou poe haku." Haawi aku ua luhine nei i kao hia, me ka olelo aku, "Eia ka ohia." A olelo aku keia. "Aole e hiki ia'u ke lawe i kekahi mea." Pane mai la ka luahine, "E makau ana oe i keaha?" Pela aku ua wahine ino nei, aohe he mea make oloko. A o oki iho la keia i ka ohia, a ai ae la keia i ka aoao aole i hanaia i ka laau make, a o ka aoao i hanaia i ka laau make, haawi aku la keia na ua kaikamahine nei, o ko ia nei lalau aku la no hoi ia, i loa no a komo kekahi apana iloko o ka waha, o ko ia nei hina iho la no ia ilalo a make loa.
Akaaka iho la ua wahine nei, a olelo iho la. "Aiai e like me ka hau, ulaula e like me ke koko, uliuli e like me ka eponi, aia la hoi i hea ua nani nei ou i keia wa."
Hoi keia me ka olioli a hiki i ka hale, ninau keia i ke aniani. "Aniani uuku, aniani uuku, owai la ka wahine maikai o keia la?" Olelo aku ua wahi aniani, o ka oiaio ka'u e hai aku ia oe, o oe ka wahine ui o keia manawa e ike ia nei."
A poeleele iho la, hoi mai la na kanaka liilii nei, i hiki mai ka hana o lakou la, e waiho ana keia ua make. Huli lakou nei i ka mea i make ai, aole he loaa iki, kahi lakou nei i ka lauoho, hoauau me ka uwaina, aole no he pohala iki ae, manao iho no hoi lakou nei ua pau ke ola, a waiho iho la keia me he kupapau ala, hapai lakou nei a luna o ka mea kau kupapau; noho like ae la lakou nei a ehiku, uwe a ekolu la, pau ka uwe ana. Mai kanu lakou nei i ke kolu o ka la, o ka maikai no o ke kino, nolaila aole lakou nei i kanu. Hooholo lakou nei aole lakou nei e kanu malalo o ka lepo, aka e hana kakou i pahu aniani, i hiki ia kakou a pau ke ike i na manawa a pau.
Hana lakou nei a paa ka pahu aniani, hookomo lakou nei iloko a pau ia, kakau lakou nei i ka inoa me ka olelo pu iho no, he kaikamahine keia na ka Moi. Halihali lakou nei a luna o ke kuahiwi, waiho hookahi o lakou nei e kiai mau ai i na la a pau loa.
Ua loihi loa ka waiho ana o na kaikamahine nei iloko o ka pahu, aohe he inoino iki o ke kino, oia mau no o ke aiai e like me ka hau, o ka ulaula e like me ke koko, o ka uliuli e like me ka eponi.
Ia manawa he keiki na kekahi Alii e hele mai ana maloko o ua ulu laau nei, a ike keia i ua pahu kupapau nei, me na hua olelo e kau ana malunaa o ka pahu; hele loa mai keia a kahi o ua kanaka liilii nei e moe ai ia po, olelo aku keia i ua kanaka liilii nei. "E haawi mai oukou nu'a kela kupapau, alaila e haawi au ia oukou i ka oukou mea e makemake ai." A pane aku ua kanaka liilii nei. "Aole e loaa ia oe, ina oe e haawi mai a pau loa ke kula o ka honua nei." Olelo hou aku ua keiki nei a ke alii, "E haawi mai hoi ha oukou o ka'u wahine ia, a e malama pono loa wau ia ia, no ka mea, aole e pono ko'u noho ana ke ae ole mai oukou." A aloha ua kanaka liilii nei i ke keiki a ke Alii, no ko ia la koi mai, he kupapau wale no hoi keia, nolaila, haawi ai ua kanaka nei.
Kena ae la no hoi ua keiki nei i na kahu ona e auamo i ua pahu kupapau nei, ia lakou nei e auamo ana, e pakika iho ana kanaka maluna o kekahi omuku laau, no ka luliluli ana o ka pahu i ka wa i kuia ai ua kanaka nei i ka omuku laau, oia ka mea i hemo ai ka ohia mai ka puu aku o ua kaikamahine nei, a ala hou ae la keia iluna a ninau iho, "Eia la wau i hea? A o ke keiki alii, piha loa i ka olioli, no ka loaa ana ia ia he wahine no e ola ana, a olelo aku ua keiki nei, "No kou ola ana, nolaila, ua oi aku oe ia'u mamua o ka honua a pau loa; ina oe e hele me a'u a hiki i kahi o kuu makuakane, alaila e lilo oe i wahine na'u.' He wahine oluolu loa keia, ae aku no keia i ke koi a ke alii, olelo ia, i ka wa o laua nei e mare ai e hoonani ia i na mea a pau loa. O ua makuahinekola nei o ia nei, kauoha ia aku e hele mai i ka ahaaina.
I ka wa oia nei i komo ai i ke kapa a maikai, a manao iho la keia oia ka nani loa, hele aku keia a ku imua o kahi aniani, a ninau aku, "Aniani uuku, aniani uuku, e hai mai oe ia'u, owai la ka wahine nani loa o keia la?" A olelo aku ua wahi aniani nei, "He oiaio ka'u e hai aku nei ia oe, he maikai no oe ma keia wahi, aka, o ke alii wahine opio, hookahi tausani ka oi aku o kona nani mamua o kou.
Ia wa, piha loa keia i ka huhu, a hoohiki keia, i na pela io, hula wau iloko o na kamaa ua hele a enaena i ke ahi, no ka mea ua aa loa ko ia nei manao e hele e nana, owai la keia alii wahine opio. I kona manawa i komo ai iloko o ka Hale Alii ia wa, ike keia ia Kahaunani; a no ka piha loa i ka huhu, ku malie keia i kahi hookahi, aole e hiki ke oni. Ia wa, ua enaena na kamaa i ke ahi, a lawe ia mai la, aole e hiki ia ia nei ke hoole, hookomoia na wawae o ia nei iloko, hula no hoi keia a moa ka wawae, a hoomau no keia i ka hula ana a hiki i ka make ana.
Pau ae la ka hoinoia ana o Kahaunani, a noho maikai iho la ma ia hope aku me ka oluolu. O ka mea i hoomau loa'i o ua makuahinekolea nei i ka hula, no ka mea, aole no e hiki ia ia ke ku malie, ua wela loa na wawae i ke kamaa wela. J. W.
KA HOI ANA O COL. J. A. PARKER. — Ua hoi aku nei ma ka moku Garrison, o Col. John A. Parker, ke Kanikela Amerika, ma ke awa nei o Honolulu. Mamua ae o kona hoi ana, ua waiho mai oia he palapala na ka lehulehu, me ke kauoha iho e paiia mahope iho o kona holo ana, a eia ua palapala la:
I na Kanaka o Honolulu: — E kuu mau makamaka:— I ka haalele ana iho ia oukou i keia la — a malia paha no ka wa mau loa. Aole au e hana pono ia'u iho a me ko'u manao, i na au e hai ole aku i ka lokomaikai a me ka hana maikai i loaa ia'u, mai a oukou mai. Ua hele mai au iwaena o oukou mai ka aina mamao mai, he malihini me ka launa mua ole me kekahi mea o keia Pae aina, (hookahi wale no.) Mai ia la mai a hiki i keia la, iloko o ko'u keena oihana, a me ka hele ana mawaho; o oukou e na Amerika, na haole o na aina e a pau, a me na kanaka maoli, me ke koe ole o kekahi, ua hoike mai oukou ia'u i ko oukou manaoio, ko oukou mahalo, a me ko oukou lokomaikai. Omaomao, e omaomao mau ana iloko o ko'u manao, ka hoomanao ana ae i na la i noho iho ai iwaena o oukou.
O ke ano o ka'u hana ana i na mea pili i ka'u oihana a me ko'u ano kanaka, i loaa ai ia'u ka hoomaikaiia e ko oukou manao maikai, aole ia na'u e hai ae. O ka'u mea wale no e olelo ae, o ko'u hooikaika ana ma na mea a pau, me ko'u wahi ike uuku e hana aku i ka pololei i na kanaka a pau. Ke waiho nei au ia oukou me ka puuwai kaumaha, a e hoi ana i ka aina olioli i na la koke iho nei mamua, aka, i keia wa ua kauliilii a ke kahe nei kona kuko. Ke hooluoluia mai nei nae au i ka manao ana iho, o ka'u hana hope loa mamua o ko'u haalele ana ia Viregini alohaia, o ka hooikaika e kapae ae i ka ino e hakoikoi mai ana, a i poha mai nei maluna o ko'u ainakupa.
I ka haawi ana aku ia oukou i ko'u aloha hope, aia pu me oukou ko'u manao ake oluolu ko oukou ola, a e pomaikai, a e olioli ka noho ana. A no hou, me ka manao aloha loa. Ke aloha aku nei au ia oukou.
J. A. PARKER, (Paka.)
Kanikela mua iho nei o Amerika.
Honolulu, Dec. 3, 1861.
He nui ka pou makemake i kakau mai nei i na palapala no ke Kuokoa, aole nae e hiki ke paiia i keia Helu, no ke piha loa. Nolaila, e hoomanawanui a ia manawa aku.
E makaala mai e na hoa i ka helu o ka la mua o Ianuari, aia ma ia helu na mea maikai loa.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, DEK. 16, 1861.
Na Luna o ke Kuokoa.
HILO — T. Coan, (Mi Koana.)
" S. Kipi.
" T. Spencer, (Poonahoahoa.)
LAUPAHOEHOE. — F. B. SWAIN.
PUNA. — J. Kaina.
KAU.— C. N. Spencer, (Kale.)
" W. C. Shipman, (Kipimana.)
WAIMEA. — L. Lyons, (Laiana.)
KOHALA. — E. Bond, (Bona.)
KEALAKEAKUA. — P. Cummings, (Kapena.)
" J. D. Paris, (Palika.)
KAILUA. — A. Thurston, (Kakina.)
MA MAUI.
LAHAINA. — D. D. Balawina.
" J. Kahookano.
WAILUKU.— J. D. Havekost.
" W. P. Alekanedero.
WAIHEE. — S M. Kamakau.
KAHULUI. — George Kimball, (O. K.)
MAKAWAO. — George Miner, (Mahina.)
KALEPOLEPO. — J. J. Halstead, Keoni.
ULUPALAKUA. — Kapena Makee, (Ki.)
HANA. — S. Kamakahiki.
MA MOLOKAI.
KALUAAHA. — A. O. Forbes, (Polepe.)
KALAE.— R. W. Meyers, (Maea.)
" Kuawa.
LANAI. — Iona Kalawaia.
MA OAHU.
HONOLULU. — J. Komoikaehuehu (mai Moanalua a Maunalua.)
" G. Kamai, no ka poe Katolika.
KANEOHE.— B. W. Parker, (Paleka.)
KOOLAULOA. — M. Kuaea.
WAIALUA. — S. N. Emerson, (Samuela.)
WAIANAE. — G. H. E. Keauiaole.
EWA. — Solomona Kahoohalahala.
MA KAUAI.
KOLOA. — J. W. Smith, (Kauka Mika.)
LIHUE.— W. H. Rice, (Laiki.)
HANALEI.— E. Johnson, (Ioane.)
WAIMEA.— G. B. Rowell, (Rowela.)
NIIHAU.— P. R. Holi.
O ka poe a pau e noho ana ma na apana i haiia maluna, e makemake ana e lawe i "Ka Nupepa Kuokoa," e pono ia lakou ke hele e kakau i ko lakou mau inoa, a me ka uku aku i na dala o ka pepa i na Luna i haiia maluna, a na lakou e haawi mai i na Palapala Hookaa i paiia. O ka poe e noho ana ma kahi aole i haiia maluna, e loaa no ia lakou na pepa ma ka lima o ka Luna e kokoke ana io lakou la.
H. M. WINI, Luna Pai.
Ke Koho Balota ana.
MA ke kanawai o keia aupuni, ua pili i ka oihana o ke Kuhina Kalaiaina ka mana o ka hoolaha ana 'ku i mua o ka lehulehu, i kahi e noho ai na Luna nana balota. A oia wale no ka olelo kanawai no ke koho balota ana. Penei ka ole ma ke Kanawai Civila, ma ka pauku 781:
PAUKU 781. E hana ia ke koho ana i ka Poeikohoia e na makaainana e noho maloko o ka Ahaolelo, ma na Apana a pau o ke Aupuni, ma ka Monede mua o Ianuari, i kela makahiki alua, keia makahiki alua, ma na wahi a ke Kuhina Kalaiaina i kuhikuhi aku ai i kela manawa, a nana no e hoolaha aku i kanakolu la mamua o ke koho ana.
A nolaila eia malalo nei ka Olelo Hoolaha a ka Mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, no ka hoakaka ana i ka la a me ka hai ana i kahi e balota ai:
"E kohoia ana na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, ma kela Apana koho, keia Apana koho, iloko o keia Aupuni, ma ka Poakahi mua o Ianuari, e hiki mai ana.
Ma ka Mokupuni o Oahu, ua hoonohoia na wahi i oleloia malalo nei, no ke koho ana, penei:
Ma ka Apana Koho 1. Ma ka Hale Hookolokolo hou, ma Honolulu
Ma ka Apana Koho 2. Ma ka Hale Kula, ma Honouliuli, i Ewa, a me ka Hale Kula, ma Pokai, i Waianae.
Ma ka Apana Koho 3. Ma ka Hale Kula e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope, ma Waialua.
Ma, ka Apana Koho 4. Ma ka Hale Kula ma Hauula, Koolauloa.
Ma ka Apana Koho 5. Ma ka Hale Kula ma Kaneohe, e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope.
Ma na Mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Kauai, Lanai, a me Niihau, ma na wahi i kohoia'i na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1860.
L. KAMEHAMEHA.
Kuhina Kalaiaina.
Oihana Kalaiaina, Nov. 29, 1861.
Ke ike nei kakou o ka la 6 o Ianuari e hiki mai ana, oia ka la e koho ai i mau Lunamakaainana no kakou. A aia hoi ma ka Pauku 780 o ke Kanawai Civila ke kuhikuhi ana i ka nui a me na Apana i ku i ke koho i Lunamakaainana e noho iloko o ka Ahaolelo kau kanawai, a penei ua Pauku la:
PAUKU 780. Penei ka nui o ka Poeikohoia e na makaainana iloko o ka Ahaolelo.
No ka Mokupuni o Hawaii, ewalu, penei; hookahi na ka Apana o Kona Akau, mai Keahualono a hiki i Puuohau, e hookomo ana ia mau wahi iloko; hookahi no ka Apana o Kona Hema, mai Puuohau a hiki aku a e hookomo ana ia Kaheawai; hookahi no ka Apana o Kau; hookahi no ka Apana o Puna; elua no ka Apana o Hilo; hookahi no ka Apana o Hamakua; hookahi no ka Apana o Kohala.
No ka Mokupuni o Maui, eono; penei; elua no ka Apana, i komo ma Lahaina, Olowalu, Ukumehame, a me Kahoolawe; hookahi no ka Apana i komo o Kahakuloa a me Kaanapali; hookahi no ka Apana mai Waihee a hiki aku i Honuaula, a e hookomo ana ia mau wahi iloko; hookahi no ka Apana mai Kahikinui a hiki aku i Koolau, e hookomo ana ia mau wahi; elua no ka Apana i komo na Mokupuni o Molokai, a me Lanai.
Na ka Mokupuni o Oahu, ewalu, penei: Eha no ka Apana o Honolulu, mai Maunalua a hiki aku i Moanalua, e hookomo ana ia mau wahi iloko.
Hookahi no ka Apana o Ewa a me Waianae;
Hookahi no ka Apana o Waialua;
Hookahi no ka Apana o Koolauloa;
Hookahi no ka Apana o Koolaaupoko;
No ka Mokopuni o Kauai, ekolu, penei: hookahi no ka Apana o Waimea, mai Nualolo a hiki aku i Hanapepe, e hookomo ana ia mau wahi, a me ka Mokupuni o Niihau.
Hookahi no ka Apana o Puna, mai Wahiawa a hiki aku i Wailua, a e hookomo ana ia mau wahi. Hookahi no ka Apana o Hanalei, mai Kapaa a hiki aku i Awaanapuhi.
Ma ka nana ana ma ka Pauka 783 a me 784, aia malaila ka haina o ka poe i aeia e koho. O ke aupuni i noho me ka haawi i na makaainana i ka mana e koho i poe nana e hooponopono i ko lakou mau pilikia iloko o na Ahaolelo kau kanawai, he mea ia e oluolu ai ka noho ana o na makaainana me na'lii. A e like me ka nui o ka ike o na kanaka pela hoi e hueia mai ai ka maikai. Ekolu a kakou mau aupuni nui e ike nei i ka hana ia mea — Amerika Huipuia, Beretania a me Farani — ma keia mau aupuni pakahi ua aeia ke koho ana o na makaainana i mau Luna nana e hana i ke kanawai e hoomalu ai ia lakou.
Ma Amerika Huipuia, aia ka mana i na makaainana, aole i koho wale ia na Lunamakaainana; aka, i ke koho ana i na'lii o ka Hale Alii a me ke koho ana i Alii Peresidena maluna o lakou. He mea maopopo ole ka nui loa o ka mana i haawiia i na makaainana a me ka pono o ka hoololi ana i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, e haawiia'ku ka wa noho o ka Peresidena i umi makahiki, a me na Senetoa i umi makahiki, a i ole ia a pau ke ola, he hiki no nae ke hoopau aku ke hewa. No ka me, noloko mai o ka loli pinepine o na poo o ke aupuni ka haunaele ana o ia Aupuni. A ina e loihi ka noho ana o na Luna Aupuni, alaila o ka mea ia e hooponopono i ka noho aupuni ana ma ke ano Repubelika. Malia paha e loli io mai kekahi mea o keia ano no keia kipi ana ia Aupuni, a e hooi aku hoi i ka ikaika o ke Aupuni Hui o Amerika, mamua o kona ikaika i keia manawa.
Ma Enelani, ua ike kakou i ka aeia ana o na makaainana e koho i poe hana kanawai, oia ka hale o na kanaka, a o ka hale hoi o na Haku, ua like ia me ka Hale Alii o Hawaii nei, o ka poe alii wale no ke noho ma ia Aha kau kanawai, a me ka poe i hooiliia e ko ka Moi manao lokomaikai, a ua noho mau lakou maloko o ia hale a hiki i ko lakou make ana. A o ka Hale Ahaolelo Alii o Beretane oia ka pakaua ikaika o kona Hanohano a me kona Kiekie. No ka mea, aia ia hale ka mana e hookui aku i ka Moi a me na makaainana; no ka mea, aole e hiki i ke'lii ke hana, a i na makainana hoi ke apo aku, ke ole e aeia e ka poe kau kanawai o ka Hale Ahaolelo Alii; nolaila, aole e hiki ke hoano e i ke ano o ka noho Aupuni ana. O ke Aupuni Moi o Beretane i waiho nae me ka huipu ana o na makainana ma ka hana ana i na kanawai e hoomalu ai, a e alakai ai ia lakou ma ke koho ana i mau luna no lakou nana e hana i na kanawai. A ua kukuluia hoi ka manao like iwaena o ka Moi a me na kanaka, maluna o ke Kumukanawai maikai, a ke'lii e malama nei a me kona lahui kanaka me ka uhaki ole. Aka, me ka hiipoi nui e like ka malama ana me ka hiipoi ana na Kahuna i ka lakou mau Palapala Hemolele, a ke ku nei ka noho a na Moi ma ke Kumukanawai o Beretane, he kia kupaa e mahaloia'i e na Aupuni a pau o ka honua, a aole i ikea ka aina kupaa e like me ko Beretane noho ana. Ua like me ka pohaku iwaena o ka moana, ua ku naue ole iloko o na kau ino he nui wale, iloko o na hanele makahiki i hala.
O Farani kekahi i ae aku i kona poe kanaka e koho i mau luna e komo iloko o kona Aha kau kanawai, a ua oleloia ua oi ka poe koho balota ma ia Aupuni, mamua o Amerika a me Beretane. No ka mea, o ka nui o kolaila poe koho he 4,000,000; aka, no ka nui o ka piliwale o na makaainana mamuli o na Kuhina, nolaila, i na wa koho balota a pau, ua lanakila mau ka aoao o ke Aupuni.
Ua hoohalike aku makou i ke ano o ko kakou noho ana me ka noho ana o keia mau aupuni hanohano a kaulana loa ma ka honua nei, ma ke ano kau kanawai. Aka, ua pili loa ko kakou ano noho Aupuni ana me ko Beretane. O ko kakou Aupuni a me ke ano o ka noho ana, he Moi ma ke Kumukanawai. Hookahi wale no paewa nui, o ke ano o ke koho ana i na Lunamakaainana, no ka mea, aia a me ka waiwai, alaila komo i Lunamakaainana. He mea pono paha ke hana i kanawai no ka poe komo i Lunamakaainana ma keia Aupuni, aia a me ka waiwaai alaila komo i Lunamakaainana, e hoemi nae i ka nui o ka waiwai aia 100 a 200 dala paha ka pono, alaila lilo ia mea i mea e pomaikai ai ka lehulehu.
I ko kakou hoohalike ana i ko kakou Aupuni nei me Beretane, ke ike nei no kakou, he Moi kona mai ka po mai, pela hoi kakou, he mau Haku kona mai ka po mai, a pela hoi, he mau Alii ko kakou no ka hanauna alii, he mau Luna kona i kohoia e na kanaka, a pela no maanei, he mau Lunamakaainana ko na kanaka, he Kumukanawai kona, a pela no hoi kakou.
MANAWALEA. — Ma ka palapala a Generala Wm. Miller (Keoni Mila,) i kakauia i ka la 4 o Augate i hala aku nei ma Lima mai, ua kauoha mai oia e kakauia kona inoa me ka ae e haawi i $100 i mea kokua i ke kukulu ana i Kiahoomanao no Kapena Kuke, (Capt. Cook.) A no ia kuma hookahi no, ua haawi mai ka mea lokomaikai mau o Lady Franklin i na dala e like me maluna, i ka malama o Iune i hala iho nei, ma ka lima o Mr. Green, ke Komisina Beretane, aia ia ia ka palaala kakauinoa kahi i malama'i.
He Mele Hou no ke'Lii o kakou!
$10.00 Makana!
Eia ka mea i makemakeia, he mea e lealea ai na kanaka Hawaii, ka poe aloha aku i ka Moi. Ua makemakeia ke mele hou no keia lahuikanaka e hapai i ke Alii a i ke'Lii Wahine a me ka Haku o Hawaii. He mele no ko Beretania, pela no ko Farani, pela hoi ko Amerika e hookaulana ai; e pono hoi i mele e hiilani ai ko Hawaii i ko lakou Moi.
E haawi no wau i dala no kekahi mele olelo Hawaii ua oi aku ka maikai o ka haku ana, e like nae me ke mele Beretane, "Na ke Akua e hoola i ke Alii," (God save the King.) A eia na rula o ka haku ana.
1. O ka mea nana i haku he hanauna Hawaii, (kanaka maoli.)
2. E hanaia mamua o ka la 31 o Ianuari, 1862, no ka meu, ma ia hope aku aole e aeia ke mele ke laweia mai, e imi i ka makana. A, no ka mea, e pai ana ke mele no ka la hanau o ka Moi, Feb. 9, 1862.
3. E waeia i ekolu poe noiau e nana a e hooholo i ke mele maikai noloko mai o ka lehulehu, a e pai ana na inoa oia poe maloko o ke Kuokoa e puka mai ana.
4. E haawiia NA DALA HE UMI i ka mea mele oi loa o ka maikai, ke hooholoia nae e na poe Lunanana i kohohoia he kupono ka uku aku i ka makana.
5. I eha wale no pauku o ke mele, a e like loa ke pili ana i ka leo, God save the King.
6. E pili loa ke mele hou ma ke ano o ka olelo o ke mele i paiia malalo.
Eia kekahi mele Beretane, i ike ia'i ka ano o ka hana ana i na pauku ma ka olelo Hawaii.
TUNE— God Save the King.
1
God bless our chosen King,
Long live this nation's King,
God bless the King !
Keep him from harm secure,
Wise, faithful, honored, pure,
Long may his throne endure,
God Save the King !
2
Now in our hymn of praise,
A gentler name we raise,
God bless the Queen!
Oh! may that noble love,
Her people's sorrows prove,
Reflected from above,
But bless the Queen!
3
And may their royal heir
Thy choicest blessings share,
God bless the Prince!
Do Thou his path defend!
Thy peace his steps attend!
Thy Word his constant friend,
God bless the Prince !
4
Crowned by their people's love,
Guarded by Heaven above,
Long may they reign!
And when their race is run,
A nobler crown have won,
The gift of Thee alone,
Great King of Kings !
A eia malalo nei ke ano o ke mele i paiia maluna ua hoololiia:
Pauku 1. — E hoomaikai, e ke Akua, i ko makou Alii, a e loihi kona ola ana. Ke Akua e hoomaikai i ko makou Moi. E nana iaia maikahi poino, noho malie, naauao, hoopono, mahalo, a halaole. E loihi kona noho Alii ana. Ke Akua e hoola i ka Moi.
Pauku 2. — Ano i ka kakou mele, he inoa hou ka kakou e oli nei, ke Akua e hoola i ka Moi Wahine. E hoike ae ia i kona aloha kiekie no ke kaumaha o kona poe kanaka, ke olinolino mai luna o ka lani. Ke Akua e hoola i ka Moi Wahine.
Pauku 3. — E loaa hoi i ke keiki alii ka hoomaikaiia e ke Akua, e hoomaikai i ka Haku o Hawaii, na ke Akua e kiai i kona alanui, a e malama i kona mau keehi ana, a e lilo hoi ka oiaio hemolele o ke Akua, i aikane mau loa nana. Ke Akua e hoomaikai i ka Haku o Hawaii.
Pauku 4.— Hoaliiia e ko na kanaka aloha, a kiaiia hoi e ka lani i luna. E loihi ko lakou noho alii ana; a i ko lakou make ana. E loaa ia lakou ke Kalaunu ma ka lani, ka makana au wale no, ke Alii nui o na 'Lii.
Auhea oukou e ka poe Hawaii nei i akamai i ke kakau mele, aia mai ka hana na oukou, he hana nana e hoike i kou inoa, a e hoomanaoia'i e kou lahuikanaka.
O na mea a pau e kakau ana i keia mele makana, e pono e kena mai ia'u i ko lakou inoa ma kekahi palapala e ae i wepaia a paa, me ke mele pu maloko. Aole e weheia ka inoa, aia a pau ka hai ana o na Luna nana i ka lakou olelo hooholo.
E paiia ka inoa o ua poe Luna la ma ke Kuokoa i keia hoopuka ana 'e.
H. M. WINI,
Luna Pai o ka Nupepa Kuokoa.
PALAPALA HOOKAA ULAULA,— O ka poe a pau i kakau inoa, e lawe i ke Kuokoa, (Subscribers) e makemake ana e loaa ka Palapala Hookaa, e loaa no ia lakou ka palapala i paiia me ka inika ulaula, ma ka lima o na Luna o ka Nupepa Kuokoa; a i oleia, e hooili mai i na dala elua i ka Luna Pai, ia H. M. Wini. Alaila, e loaa ia lakou ke Kuokoa a hiki i ka pau ana o kela makahiki.
Kela mea keia mea o Hawaii nei.
AINA KUAIIA AKU. — Ua kuaiia aku ka aina hanai holoholona maikai o Laie, ma ka apana o Koolauloa, ma keia mokupuni, no na dala e $5,880. O kapena Henry S. Haulani (Howland) ka mea i lilo aku ai. 6,000 ka nui o na eka, he Palapala Alodio, he kanahiku nae kuleana maloko o ua aina la.
NA KE ALII. — Ua loaa mai nei ma ka moku mahu kaua Rukini Morge, he mau Rabita keokeo loa, aole ka he lehulehu oia ano. He makana na Kapena Montresor, o ka moku kaua Beritania Calypso, i ke Alii, ka Haku o Hawaii. E olioli ana no hoi paha ke Alii opio ke loaa aku ia ia na Rabita ana, e like me na keiki opiopio e ae. Ua hoouna loa ia aku nei i Kailua, ma ka moku mahu Kilauea.
MANO NUI. — Ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, la 3 o Dekemaba, ua ikea ekolu mau mano nui e holo ana ma kai o ka uapo mokuahi ma Ainahou. Ua alualuia e ka waapa o kekahi moku Okohola, a ua o-ia kekahi mano, a make. I ke ku'ai ana i kona opu ua loaa maloko he apana pipi paakai, a me kekahi mau pona iwi kahiko. He 12 kapuai 6 iniha ka loa, 6 kapuai ke anapuni. He keu a ka mano nui.
Ua ike makou i kekahi palapala i kakauia e G. William ma Nu Bedefoda, Amerika Huipuia, e noi ana ia Mi. Demana e haawi aku ia Mele kona kaikuahine, a me Hailama kona hoahanau, ma Waikiki, i kekahi mau palapala ana i kena mai nei na laua, mai Amerika mai. Nolaila, e hele mai keia mau mea nona na inoa maluna ae nei, alaila, e loaa no ia lakou na palapala ma ka lima o Samuela C. Demana ke kahuna pule o ka Halepule ma Polelewa.
HE OLAI. — Ma ka la 12 iho nei o keia malama, he 11 minute mamua aku o ka hola 12 o ke awakea. A ua loaa like i ka poe e ku ana, e hele ana, a me ka poe e noho ana, ka naueue launa ole. A ua makau ka poe a pau, ua pau na hale a pau i ka hoonaueueia. Ua hiolo ka puna o ka Hale Kulanui o ka Punahou, a ua pau na haumana a pau i ka holo i waho no ka makau o hiolo iho auanei ka hale. A pela no hoi ka hele pupuahulu ana o ka poe o ka Hale Hookolokolo, a i ka wa i hiki ai ke Olai, e hookolokoloia ana kekahi hihia ma ke Keena o ka Aha Kiekie. He halulu pu kai hiki mai me ke Olai, me he kaa lio la, a me he pahu la e kakaa ana. Ma Lahaina, ua hiki ke Olai, aole nae makou i lohe mai i ka hiki ma Hilo, a me na wahi e ae o Hawaii.
AKAU HULI LOA. — Oiai e hele ana kekahi poe koa, e hoomaha i kekahi Uwaki, i ke ahiahi iho nei o ka Poalua, he wahi kanaka e ku ana ma ke kihi o ke alanui, a kahea i ka olelo maluna; Akau Huli Loa. Huli loa aela ua poe koa nei a hopu i ua wahi kanaka nei, paikau lakou la me ua wahi kanaka nei a hookomoia iloko o ka Halewai, ilaila kona wahi i hoopaaia ai a pau ke koena, oia po. Ke manao nei makou i na koa makau ole o kakou, aole lakou e apiki hou ia ana e ka poe hele wale o ke alanui.
MAKE. — Ke hoomau nei no ka make i kana hana iwaena o kakou, a ke lawe nei i kekahi o ka poe hana o kakou. Ua make aku o John F. Colburn (Kolopana,) ma ke kakahiaka iho nei o ka la Sabati. I na makahiki loihi i hala, he Luna Kudala kana hana ma keia Kulanakauhale, a ua noho iho oia ma kahi kiekie o ka poe maikai. Ua noho oia i kekahi mau makahiki he kanaka Kinai Ahi, a i kona wa i make ai, oia kekahi o na Lunu nana o ka Oihana Kinai Ahi. Ma kona hoolewa ana, ua hele mai ka poe a pau o ka Oihana Kinai Ahi. O ke kaa o ka Hui Lou me ke Alapii, (Hook & Ladder) oia ke kaa i waiho ai ke kupapau, a ua kauo ia e ka Hui Lou & Alapii (Hook & Ladder,) a o na Hui Kinai Ahi e ae eha, i kahikoia i ko lakou mau kahiko Kinai Ahi, oiai e hele ana ka huakai mai kahi noho aku a hiki ma kahi e kanuia'i, ua hookani kauo ia ka leo o ka bele o ka Hui Helu 1, a he hoolewa maikai loa keia. No Nu Ioka o Kolopana, kahi o kona mau makua a me na kaikuahine i noho ai i keia manawa. Ua haalele iho ia i kana wahine kanemake, me na keiki ekolu.
MAKANA. — O ka poe a pau i lawe i ka Nupepa Kuokoa, me ka uku mai i ka uku makahiki ma ka hope a mamua ae paha o Ianuari 1862, e makanaia ia lakou ka ALEMANAKA HOU O M. H. 1862.