Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 8, 18 January 1862 — Na Palapala. Wehe i ka maka o Hawaii. [ARTICLE]

Na Palapala.

Wehe i ka maka o Hawaii.

E ke Kuokoa, ke Kilohana o Haieaii nei: Aloha nui kaua. —Ina o Hawaii kekahi rnea i manao e lilo i Lanamakaainana 110 Honolulu nei, alaila, ke olelo nei au, e hoomaikaiia ka inoa o ka Mea Alana Loa, no ka hoole ana i ke kiino o keia kanaka hupo, (a malia nae paha ho* pupule,) ka Aha Kau Kanawai o keia Aupuni. O ke kumu o ko'u inanao paa he hupo, a he pupule pah#ko Hawaii i olelo mai nei, ma ka aoao manuahi o Ka Hokii o ka Pakipika, o ka la 16 o keia mahina, o ka nana ana i na olelo ana penei : " Eia ka mea pololei, ina peia ka noonoo 0 ka mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, Lota Kamehameha, a me ka mea Hanohano, M. Kekuanaoa, alaila, e noonoo i ka mea kupono, e like me ka nui o na makaainana, ina nae ua oi na haole o keia Apana imua o na kanaka maoli, alaila, ekolu haole, a īna ua 01 ka nui o na kanaka maoli imua o na haole, alaila, eia ka pono, i elua haole, a i elua hoi kanaka." Ina oe he kanaka ike iki i ka a o ke akamai, a me ka heluhelu, ina la ua ike oe i ka mana ole o ka mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, a me ka mea Hanohano, ke Kiaaina o keia Mokupuni, 1 ka hoololi ae ina ko laua makemake iho, i elua haole, a i elua kanaka maoli; no keaha la oe e hele mai nei imua o ka lehulehu e kamailio hupo ai, me he mea la, he kanaka hehena me kahi kapa ole ma ke kino ? Ke hooliloia nei oe he mea kupanaha e akaakaaia'ku ai, me he holoholona nu hou ano e la. iSo ka hilihewa lalau loa 0 kau mau olelo, aohe wahi mea a pilipili iki aku i kau wahi lihi uuku loa o ka naauao. Aole anei oe i ike ma ke Kumukanawai o ka aina, ka pale-kaua oko ka Moia me ko'kona mau makaainana pono, i ka poe i aeiae lilo 1 Luna nana e hoopuka i ka manao o na makaainana, imua o ka Aha kau Kanawai o j keia Aupuni ? Ke manao nei au, aole io no loe e ike. Ke hai aku nei au ia oe, ina e makemake ka poe makaainana o keia Aupuni, e koho i poe iii keokeo wale-no, mai Hawaii a Niihau, ua pono no; a ina o ka makemake o na makaainana, e kohoia na kanaka maoli, mai Hawaii aNiihau, oia iho la. Ke hoohiki nae ua poe ili keokeo la i kupa Hawaii, a i ole ia, o ka poe ili keokeo i hanau ma Hrfwnii nfci. Nolaila, e wehe i kou mau maka. e koi oe i kekahi e hai inai ia oe i ka Buke i kakauia'i ke Kiwnikanawai o keia Aupuni, i hemo ai ka alu e uhi la i ko maka. Eia hou keia mau olelo naaupo loa, a ua Hawaii nei: " Malaina paha o ka olelo Hawaii wale no kona poeko, aole paha ona ike i ko makou poopoo, a noho ana, a pilikia, no ka mea, ua huki kona waiwai ia ia iluna elikeme kona makua haole, he mau halelaau, aina,, holoholona, a mea e ae ; aoie paha ia e kamailio ana me makou no ka noa o ka nahelehele o |ka aina, ina e hookuu wale makou i na lio o makou na mea hookupu dala i ke Aupuni, a me na kahakai ona, kahi a na makaainana e kii aku ai i na limu, papai, a me na mea e ae ; aole p:\ha e ae mai ana na luna haole e I kuka no ko makou mau pono iloko o ka poe j waiwai e noho nei." • He keu keia o na olelo hupo nui wale, i na ika paha e komo o Hawaii i Luna Makaainana, i na la paha ua hooholo kela i Kanawai, e haawi ana i ka poe palaualelo a pau i ka mana e kii wale aku i ke dala e waiho ana ma ka pakeke o ka poe waiwai ? A ia poe no hoi i hiili ai me ka hou o ko lakou mau iae, a o ka haasvi mai ka paha ka pono i ka poe i palaualelo i ka wa e kau ana ka la o ka imi ana i ka waiwai, a me na mea e oluolu ai keia ola arta. Aka, maiia paha o oe kekahi o ka poe o loko o ia puulu, a nolaila kou ma--1 nao ana, h<=: mea pono ke komo wale aku i ko I hai hale, a me "ko hai pakeke, a e lawe mai l nau, oia k& ka pono i kau ike, Ea! ua huli- | hia io paha ke ar.a kau malie o kou manao la ? aloha ino. Eia hoi ka paken o ka pupule loa, o ke noi aku i ka mea kiekie, a me ka mea Ha- | nohano, e koho i eiua haole, a i elua kanaka . maoli ma Honolulu nei, a me he mea la o jlaua ka Ahaolelo. Me ka i ilfo o ka manao |» o na makaainana o Honolulu nei, alaila, kakau iho la no * kona inoa wale no; o Ha|waii ka paha ka inoa o na kanaka a pau o | keia apana ? E! ouhea oe, e'ao mpa no i ka hale a pau ka hemahema, aiaiki r hele e kamaiiio imua o»ka lehulehu, a laa ke kuhihewa ia he holoholona ano e k, a lilo i mea akaaka na kamalii liilij t aloha ino! 0a koiia mai au e pane aku ia oe s ni (manao aloha, a nolaila, i na au i ike i kou |wahi i noho ai, i na la ua hele au o kamailio i pu me oe ma kahi malu, aka, ke ike ole nei

au i kou home, nolaila, ka hoolaha ana ni<? ka minamina nni imua o ka lehulehu i kou hupo, a ano pupule. Ua pono no ko *huna ana i kou inoa. a me ke kapa iho ia oe o Hawaii; ke minamiiia nei au i ke kaheia o ka inoa o kahi nona mai ka mamo alii o keia Aupuni maluna o keia kanaka hupo. I na ua ike oe 1 kau \vahi lihi uuku o ka mea i kapaia he hilahila, alaila, e pono oe e kakau ia mea ma kou lae, i lilo ai ia i mea nana e kaohi aku i kau mau pane mahaoi hupo. Ke nonoi aku nei au ika iehulehu e kala mai ia'u, no ke kainaiiio pu ana me ke« ia kanaka, ma na kowa o ka Nupepa ; a e \vaiho aku i na he\va a pau o ia hana ana, ma ka ipuka o ko'u manao aloha. Waiolama. Honolulu. /o». 17,1862.