Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 9, 25 January 1862 — Page 1

NUPEPA KUOKOA:

Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.

BUKE I. HONOLULU, IANUARI 25, 1862. HELU 9.

Olelo Hoolaha.

E hoopuka mau ia KA NUPEPA KUOKOA ma ka Poaono o kela pule keia pule, a hiki i ka pau ana o ka makahiki 1862. O ka pepa wale no keia i paiia ma ke kauoha a ka Ahahui Hawaii nei, i mea hoonaauao ai i na Kanaka maoli. E pai mau ia'na maloko o nei nupepa, na moolelo i unuhiia mailoko mai o na moolelo haole; na nu hou a na aina e mai, a me na nu hou o ke kaua ma Amerika, a me na mea no a pau e makemakeia'na, i hanaia ma Enelani, Farani, Geremania, a me na wahi e ae a puni wale ka honua.

A o na palapala hoi kekahi o ka poe kakau mai o keia mau mokupuni; a me na mea hou no a pau o Hawaii nei. He Buke nui ka Buke mua, no ka mea, he 57 ka nui o na pepa, ke huipuia na helu manuahi elima o ka M. H. 1861. E pau ana keia Buke i ka la 27 o Dekemaba, M. H. 1862.

Elua Dala wale no ($2.00)

ka uku no ka Buke I.

O ka poe kanaka Hawaii a pau i makaukau i ka heluhelu, e aho e lawe i ke Kuokoa, a o ka poe a pau e makemake ana e lawe, e loaa no ia lakou ma ka uku ana i ka uku makahiki o ka pepa, ma ka lima o na Luna malalo nei. O ka poe e makemake ana e kena'ku ka lakou pepa ma ka Eke Leta, a hooili mai i na Dala Elua ma Honolulu nei, me ka hui pu mai i kahi e hoouna aku ai.

Na Luna o ke Kuokoa.

HILO—T. Coan, (Mi Koana.)

" S. Kipi.

" T. Spencer, (Poonahoahoa.)

LAUPAHOEHOE.—F. B. SWAIN.

PUNA.—J. Kaina.

KAU.—C. N. Spencer, (Kale.)

" W. C. Shipman, (Kipimana.)

WAIMEA. — L. Lyons, (Laiana.)

KOHALA. — E. Bond, (Bona.)

KEALAKEAKUA.—P. Cummings, (Kapena.)

" J. D. Paris, (Palika.)

KAILUA. — A. Thurston, (Kakina.)

MA MAUI.

LAHAINA. — D. D. Balawina.

" J. Kahookano.

WAILUKU.— J. D. Havekost.

" W. P. Alekanedero.

WAIHEE. — S. M. Kamakau.

KAHULUI. — George Kimball, (O. K.)

MAKAWAO. — George Miner, (Mahina.)

KALEPOLEPO. — J. J. Halstead, Keoni.

ULUPALAKUA. — Kapena Makee, (Ki.)

HANA. — S. Kamakahiki.

MA MOLOKAI.

KALUAAHA.— A. O. Forbes. (Polepe.)

KALAE.— R. W. Meyers, (Maea.)

LANAI. — Iona Kalawaia.

MA OAHU.

HONOLULU. — J. Komoikaehuehu (mai Moanalua a Maunalua.)

" G. Kamai, no ka poe Katolika.

KANEOHE.— B. W. Parker, (Paleka.)

KOOLAULOA. — M. Kuaea.

WAIALUA. — S. N. Emerson, (Samuela.)

WAIANAE. — G. H. E. Keauiaole.

EWA. — Solomona Kahoohalahala.

MA KAUAI.

OLOA. — J. W. Smith, (Kauka Mika.)

LIHUE.— W. H. Rice, (Laiki.)

HANALEI. — E. Johnson, (Ioane.)

WAIMEA. — G. B. Rowell, (Rowela.)

NIIHAU.— P. R. Holi.

O ka poe a pau e noho ana ma na apana i haiia maluna, e makemake ana e lawe i " Ka Nupepa Kuokoa," e pono ia lakou ke hele e kakau i ko lakou mau inoa, a me ka uku aku i na dala o ka pepa i na Luna i haiia maluna, a na lakou e haawi mai i na Palapala Hookaa i paiia. O ka poe e noho ana ma kahi aole i haiia maluna, e loaa no ia lakou na pepa ma ka lima o ka Luna e kokoke ana io lakou la.

H. M. WINI, Luna Pai.

KOA KA HOPU ANA I KA LIONA. — Ma ke kulanakauhale o Hamebug ma Geremania, i kekahi mau la mamua'ku nei; ua hemo kekahi Liona mai kona wahi i paa ai, a ua holo aku ma ke alanui, e hoauhee ana i na kanaka a pau imua ona. A lele aku oia a hopu i kekahi lio a hoomake iho, a alualu aku la i ka lehulehu e holo ana no ka weliweli io ia nei. I kona holo ana a komo iloko o kekahi puulu kanaka e ku ana, a he kaa kekahi e ku ana, lele koke ae la no ia a pepehi i ka lio a make loa. Ia manawa, hele mai kekahi kanaka me ke kaula, me ka makau ole, a hoolei aku i ke kaula ma ka a-i o ka Liona. Hookomo ia iho la ka piko o ke kaula ma ka huila o kekahi kaa e ku koke ana ; alaila, kahea'ku la ia i na kanaka e ku mai ana, me ka manao weliweli, e hele mai e kokua, a e huki i ke kaula i paa ai ka Liona. Hele nui mai la na kanaka e kokua, a huki ma ke kaula, holo aku la ka nipuu, a make loa iho la ua Liona nei.

He mea hoikeike kela Liona, a ua malama ia ma kahi paa, a no ka nui o kona ikaika, ua hemo oia mai kona wahi paa mai. O ka nui o ka poho o ka mea nana ka Liona, he $5,000. Koa maoli ka mea nana i hpu.

He Inoa no Kaili.

E ike oe auanei — la,

I ka la wela ma Kauai — la,

Ma ke kowa o Niihau — la,

Ma ka mole aku o Lehua — la,

Ka moku haaheo i ke kai — la,

E wawe oe a hoi mai — la,

Oiai ka manao a loko — la,

Ke kuleana o ko makemake — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

I ka uhi pahee i Niihau — la,

He ui, he ninau ka manao — la,

Owai ka mea lalau wale — la,

I kou lei melekule hoi — la,

He pua ia na ka Ilikini — la,

Na ke koleaka o Lukini— la,

E ai ana i ke ka'uona — la,

He inai no ke kamano — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

Ia Kaula i Nihoa — la,

O ke hoa keia o ka like — la,

E kohu ai o ke kaunu — la,

E lea ai o ka iniki — la,

E pualu ai o ka moena — la,

E ai ai ka manu iluna — la,

O na lehua i ka wekiu — la,

He kiu oe no ka aina — la,

E nana ana i ke Aupuni — la,

Puni au i ka mali leo ana — la,

Ke kahekahe no ia'u — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

Ia Kaleponi he kuahiwi — la,

He mauna kiekie i ka lani — la,

O ka oiwi nani o ka pali — la,

Ka iu—a, a kela iluna — la,

Kilakiia o kanahele noe — la,

O ke onaona aala — la,

Pu—a niniu ana iloko — la,

Maloko oe ma ka mehana — la,

Ma kahi e hoopoiu ai — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe-

E ike oe auanei — la,

I ka hau anu o Rukini — la,

E halii ana i ka mauna — la,

Hohola iho la i ke kuahiwi — la,

Kupuni aahu i ke kai — la,

Pua e—hu—aku—la ka moana — la,

Ka nani hemolele o Kahiki — la,

O kuu wahi i ike ai — la,

Owau ana o oe kekahi — la,

O kaua pu malaila — la,

He lei aloha no kuu aloha — la,

No kuu keiki he kane — la,

Auwe, hookohuia, Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

Ia Kaeleiki i Kahiki — la,

E hiki mai ana ko aloha — la,

Ke kualau i ka moana — la,

Ka wai puilani i ke kai — la,

Ka opua hiki ma ka moana — la,

Ka ua noe anu i Kalaponi — la,

Anu aku la ka po hoa ole— la,

Hoomehana aku i ke aloha — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

Ke ao nauiu i ka moana — la,

Hiki opua ae la i ka lai — la,

Malu ana ke aka o ka mana — la,

Halialia ana i ka maka — la,

Ka hiona aloha o kuu hoa — la,

He hoa i na lai elua — la,

Mai ka makani aoao ipo — la,

Ke kupu maoha i ke awakea — la,

Ke kino ia o ua aloha nei — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

I ka ua nihi mai kuu alo — la,

Hele haaheo ana ke ao — la,

E alai ana i ka opua— la.

E poloai ana i ka makani — la,

Makani aku la ke aloha hiki — la,

Loaa aku oe i ka moana — la,

Haupu ana ka manao i hope — la,

Hoihoiia mai ana ke hoa — la,

Eia ka uluna pihapiha — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

I ka mea ono a kuu maka — la,

E ka'u nome ana ka lihilihi — la,

O ka puahi a ka manao — la,

O ke kono ae a ia nei — la,

Kii aku oe ia ia — la,

Aia paha i ka ale iki—la,

He iki ka makemake na loko — la,

Ka opala ulu i ke kanaka— la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe auanei — la,

I ka ohe nana i ka moku — la,

E kau ana i ka poohiwi — la,

O na lima ia o kuu hoa — la,

E kilohi ana iloko o ke kai — la,

Loaa aku la i ka lihilihi — la,

I ka welelau o kuu maka — la,

E kunou iki mai ke aloha — la,

Eia ka poli pumehana — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

E ike oe aunei — la,

I ka ulu laau makai — la,

Kai aloha na'u Mamala,

Kai aoao me kuu hoa — la,

O ka hone ae a Leahi — la,

Oni ana Puuloa i ke kai — la,

Loa ke kiina a ke aloha — la,

E kau paha i ka palapala — la,

Poloai aku ia ia — la,

E waiho aku ia hoi mai — la,

E maliu mai oe e ke hoa — la,

A hiki mai oe pono au — la,

Auwe, hookohuia,

Ae, mahaoi oe.

Na E. G. LEPEKA.

Pelekane, Dekemaba 14, 1861.

KELA MEA KEIA MEA

Mai na Aina e mai.

O kekahi o na kumu manao paa o Napoleona, ka rula mua o ke koa, wahi ana ka ike i ka hana kupa.

NA ENEMI.— O na kokua o ka Hema, o ia no ke diabolo, ka London Times, a me na Ilikini hihiu.

"No ke aha la i like ai o Linekona wahine me Lakalo?" No ka mea, "ke moe nei oia iloko o ka poli o Aberahama (Linekona.)"

O ke "kaula gula mau loa," i oleloia e Homer e hele mai ka lani a ka honua nei, a e apo nei i na mea a pau. Oia no ke aloha oiaio.

O ka nui o na lilo o ke Aupuni o Amerika Huipuia no ke kaua, ma ka pule hookahi, he ewalu miliona dala a oi ae. Aole o kanamai o ke dala.

"E Kimo, homai na'u i elua keneta," pela kekahi keiki i kona hoa. " Aohe a'u keneta, ua pau e i kakahiaka nei; no ka mea, aole au i manao e loihi loa ana keia la."

" E Iakoba, he keu oe o kahi keiki ai nui wale, aole no hoi o kanamai ka nui o kau mea e ai nei." " Pela io no ; no ka mea, mai ko'u wa uuku ke ao ana i keia mea o ka ai."

Ke oleloia nei ma na wahi he nui wale, ke hana nei ka o Napoleona III i ke Gula noloko mai o ke kepau, a me ka laau make, a nana no i imi ia mea hou a loaa. Ua like no me ke Gula i loaa mai ka lepo mai.

"E Bila ! heaha 'ku nei kau mea i hana aku nei i ka lio o kaua?" "Ua kuaiia'ku nei e a'u," "Heaha hoi ka mea i kuaia 'ku nei?" "Mea ka hoi kau i ka hele malie loa, a ekolu o'u hopuia ana, no ke kue i ke Kanawai ku i ke Alanui.

Ma kekahi palapala no Wasinetona mai, ua lohe mai makou e kokoke loa mai ana ka manawa e makaukau ai o Gen. Makalelana i na pu kuniahi he eono haneri ma ke kahua kaua ; a he elua hapakolu o ia poe pu, he pu kuniahi nao, a me na koa hololio he 20,000.

Haule iho la kekahi luina mai luna iho o ke kia o kekahi manuwa, a kau pono iho iluna o ka malamamoku nui, pane koke ae la ia, " Mai hea mai nei oe e nei kanaka lapuwale? " me ka inaina nui no ka eha." " He oiaio, mai ka Akau o Irelani ko'u hele ana mai nei, e ka mea Hanohano."

He iwakalua-kumamaiwa Papu e hoopuni nei i Wasinetona. Ma ka hoike makahiki ma Barinetona Masakuseta. Ua hoikeia ma kekahi kaikamuhine, he umi-kumamawalu makahiki, a he eono haneri me ka iwakalua kumamalua paona ke kaumaha, he keu keia a ka wahine momona nui wale, he kuahiwi okoa keia no Konahua.

O ka poe kanaka aloha aupuni o ka Akau, e noho ana ma Karolina Akau, i ka wa i pio mai nei o Haterasa, i ka hiki ana o ka lohe o ke pio ana io lakou la iloko o ka hale Ahaolelo o ia moku aina, wehe lakou i ko lakou mau papale me ka huro nui ana.

Ke aa nei o James Robinson, ke kanaka akamai i ka hololio, e holo me ka poe akami a pau e aa mai ana ma na lio o kela ano keia ano, me ka pili i na dala he $10,000.

[Unuhiia no loko mai o ka Olelo Danesika.]

KA POMAIKAI

O KA

HANA PONO!

HE MOOLELO OIAIO.

He keiki ilihune, he umi paha ona mau makahiki, komo aku la iloko ka hale kuai o kekahi kanaka waiwai, o Samuela Rika, i Danasika, a nonoi aku i ke kanaka malama buke i wahi mea ai, " Aohe he mea e loaa ia oe maanei," pela ka olelo huhu ana mai a ua kanaka nei; a hookuke mai, " E hele oe pela ! " Uwe iho la ua keiki nei, a hele aku la mawaho o ka puka ; ia manawa komo mai la o S. Rika, a ninau aku i ke kanaka malama Buke, " Heaha keia ? " Olelo aku ua kanaka nei me ka nana ole ae o na maka iluna, " He wahi keiki lapuwale, makilo."

Huli ae la o Rika, a nana aku la i ua keiki nei i ka hopu ana iho he kuihumuhumu. Ninau aku o S. Riki, " I kui aha ia au ? " " I kui humuhumu no ka pukapuka o kuu lakeke," pela aku ke keiki. Olelo aku la o Rika, "Aole anei ou hilahila i ke noi ? He opiopio oe me ke ano ikaika i ka hana." "E kuu Haku," wahi a ke keiki, " No ko'u uuku loa, aole e hiki ia'u ke oki i ka laau. Ekolu pule i hala iho nei, ka make ana o kuu makuakane, o kuu wahi makuahine a me o'u wahi kaikaina, aole lakou i ai i kekahi mea ai a hala keia mau la elua ; nolaila, holo au i ke alanui e noi hele ai, a hookahi wale no kanaka i haawi mai ia'u i kahi apana palena i nehinei, mai laila mai a hiki i keia la, aole he wahi mea ai i komo iloko o ko makou waha."

He mea mau i ka poe i ao o ka lakou hana he noi, ka imi i mau olelo e like me keia, nolaila, i ka manawa e hele mai ai ka poe ilihune maoli, manaoio aku he wahahee.

I keia manawa, manao ke kanaka kalepa e hoao i ke keiki. Ho-o iho la ia i ka lima ona iloko o ka pakeke, a unuhi ae la he hapalua, a olelo aku; " Eia ka hapalua, e hele oe e kuai i hapaha i ka palaoa, a hoihoi mai oe i ka hapaha i koe." A holo aku la ua keiki nei me ka olioli. Olelo iho la ua kanaka malama Buke nei, " Aole oe e ike hou ana i kela keiki." Olelo aku o Rika, " Aole he mea i ike," ia wa, hoea mai ana ua heiki nei me ka palaoa ma kekahi lima, a o ke koena o ka hapalua ma kekahi lima. " Eia mai ke koena o ko dala e ke kanaka maikai." No ka nui loa o ka pololi, nonoi koke mai la kela i pahi, i mea e oki iho ai i ka palaoa.

O oki iho la keia a hoi ae e ho-o iloko o ka waha, a me he aha'la la ka manao ana ae, waiho hou iho la keia i ka palaoa, a hoomaikai aku la i ke Akua, alaila, ai iho la keia. A komo iho la ke aloha o ke keiki iloko o ke kanaka kalepa, a ninau kela i kahi o na makua o ua keiki nei i noho ai, a lohe oia, eha mile ka loa mai Danasika aku, he wahi pa mahiai a me kahi hale uuku ; aka, ua pau hoi kahi hale i ke ahi, a no ka pilikia o kona ohana i ka mai, nolaila, kuai oia i kahi pa a lilo, a mahope iho, hoolimalima aku ua kanaka, nei ia ia iho malalo o kekahi kanaka wiawai olaila, a ekolu pule mahope mai oia manawa make. A komo iho la ke aloha iloko o ua kanaka kalepa nei ; no ka mea, he keiki hookahi no hoi kana ; a me he mea la keia keiki, i hoounaia aku e ka mana o ka lani e hoao i kona lokomaikai. " E hoolohe mai e kuu keiki," pela aku ke kanaka kalepa, " He makemake maoli anei oe e aoia ?" " Ae, he makemake au e aoia," pela aku ke keiki. " Heaha la hoi, no kou maikai, hana pololei, a me ka hoolohe, nolaila, e malama ana au ia oe. A hala kekahi manawa, alaila, uku aku au ia oe i ka uku kupono, i mea e hiki ai ia oe ke malama i ka makuahine, a me ou wahi kaikaina." Ia manawa, huila ae la na maka o ua keiki nei i ka olioli ; a kulou iho la keia a olelo ae, " Ke noho la kuu makuahine i keia manawa me ka ai ole."

Ia wa, hiki mai i kahi o ua kalepa nei, be kanaka no kahi mai o ke keiki, me he mea la na ke Akua i hoouna mai ; a hai mai la i ka oiaio o ka mea a ke keiki i olelo ai, me ka ae mai e hoi a hai aku i ka makuahine i ka pomaikai i loaa i kana keiki, ia Gotilipa, me ka lawe pu i ka ai a me ke dala, na ke kanaka kalepa aku. Ia manawa no, olelo aku la ua kalepa nei i ke Kupakako ana, e palapala aku i ke Kahunapule o ia wahi, e malama i ka wahine kane make, a nana ia e uku aku.

Kahikoia iho la ua o Gotilipa a maikai, ia ahiahi, lawe ke kane ia Gotilipa imua o kana wahine, a hai aku i kona moolelo, a me ka mea ana i manao ai e hana nona. I ka pau ana o na makahiki eha ana i hele ai i ke kula, lawe mai la kona makua hookama ia ia, a hoonoho iloko o ka hale kalepa, i mea nona e makaukau ai i ka imi ana i ka waiwai. O ka hapa o kona uku o ka pule, hoouna mau aku ia na ka makuahine, i na wa a pau loa, a hiki i kona make ana. O keia mau makahiki hope o ke ola ana o ka makuahine, he oiaio, aole he waiwai ; aka ma ke kokua ana o keia kanaka lokomaikai, a me kana keiki hoolohe, nolaila, ua noho oluolu ia a hiki i kona make. Mahope iho o ka make ana o kona makuahine aloha, a me na kaikaina ona, nolaila, hookahi wale no mea nui i koe iho ma ka honua nei i kona manao, o kona makua nana i malama. Ma ia hope mai, no ka nui o ke aloha i kona makua, nolaila, hooikaika loa ia i ka imi i ka waiwai. O na dala i loaa ia ia, o kana hoiliili, hookahi haneri me iwakalua ; a i kekahi la, nonoi aku la ia i kona makuakane hookama, e haawi aku ia ia i elua haneri dala, i mea nana e hoopukapuka ai ; a ae mai kela me ka olioli loa.

I ke kolu o ka makahiki o kona noho kakau palapala ana, hiki kana mau dala i ka elima haneri, a elua makahiki ma ia hope mai o kona hoomau ana i ka hoopukapuka, hiki kona mau dala i ka hookahi tausani. Pela kana hoomau ana i ka hana malalo o kona makua hanai, a hiki i ka wa i make ai ke Kupakako, alaila, lilo ia noho ana ia ia. Ekolu makahiki ma ia hope mai, lawe ae la kona haku ia ia i hoahui, a haawi aku la ia ia ka hapakolu o ka waiwai.

Aole nae i hooloihi ion mai ke Akua i ko laua nono hui ana. Loaa koke o Rika i ka mai, a elua makahiki kona kaa ana. I keia manawa ona e mai nei, lilo ka hooponopono o ka waiwai a pau loa ia Gotilipa, me kona hooikaika loa e hoike aku i kona aloha i kona mea nana i malama, ma ke kiai mau ana ma ka aoao o ke kanka mai i na po loloa, a hiki i ke kanaono kumamalima o na makahiki o Rika, ua uhiia kona mau maka e ka make.

Mamua aku o kona make ana, ua haawi oia i ka lima o kana kaikamahine hookahi, he kaikamahine wahine maikai nona na makahiki he iwakaluakumamalua, iloko o kana keiki hookama aloha. Aole e kala kana nana aka ia laua, me ka olelo no o kona naau, o kana mau keiki ponoi no ia elua. Ua ike no laua iloko iho o laua, ua aloha kekahi i kekahi ; a hooiaioia ko laua aloha ia laua iho, ma ka aoao o ke kino e make ana ko laua makuakane. I ka makahiki 1829, umi makahiki mahope mai o ka make ana o S. Bika, o ka hale o Gotilipa kekahi o na hale hanohano loa o ia wahi. Haawi oia i kona makuahonowai wahine e like me ke hoohauli aku ia i na la hope o kona ola ana, a hiki i ke 72 o kona mau makahiki, make ia iloko o ka lima o kana hunona. No ka loaa ole ana o ka laua keiki, nolaila, lawe ia i na keiki mua a kona mau kaikaina i hooilina nona. I mea e ike ai laua i ka manao aloha, hoike aku la keia i ke kuihumuhumu, a kauoha aku e haawiia ia mea i ke keiki hanau mua oia ohana, a i mea e ike ia ai ke loaa ana o ko lakou waiwai. Ano koke iho nei no kona haalele ana mai i keia ao. J. W.

E noho ana kekahi wahi keiki uuku i kekahi ahiahi a liuliu wale, alaila, pane aku oia i kona makuakane, penei, " E papa, he hiki anei i ke Akua ke hana i na mea a pau? " " Ae, e kuu mea aloha." " E hiki anei ia ke hana mai i ka lio i elua makahiki i ka minute hookahi? " " Ae, hiki no, ina ia i makemake e hana." " Iloko o na minute elua? " Ae, iloko o na minute elua." " Ina iloko o na minute elua, pehea ia e alua makahiki ai? " Ua oi ka maalea o keia keiki, mamua o kona Papa.

HE MOOLELO NO UMI.

KEKAHI ALII KAULANA O KO HAWAII NEI PAE AINA.

HELU 1.

I laweia mai e a'u noloko mai o kekahi Buke Moolelo Hawaii, i paiia ma Lahainaluna, M. H. 1838, a ke manao nei au e paiia kona Moolelo ma ka Nupepa Kuokoa, a me ke ano o kaua hana i ka wa kahiko.

O Umi ke keiki a Liloa, aole nae oia ka Liloa keiki mua, aka, o Hakau ka mua a Liloa laua me Piena, ka Liloa wahine hoao maoli ia ; nolaila, ua kapaia o Hakau he alii nui, no ka mea, ua like pu ko Piena alii me ko Liloa ; aka, o Umi, he keiki oia na Liloa me kekahi wahine ana i launa wale aku ai, o Akahiakuleana ka inoa o ua wahine la. Ua manao nuiia oia he wahine alii ole ; aka, ma kona kuauhau, he alii no, hookahi o laua kupuna me Liloa. He mau mamo laua na Kanipahu.

Eia ke kuauhau no ua Akahiakuleana la, mai a Kanipahu mai. Noho aku la o Kanipahu ia Alaikauakoko, hanau o Kalapana, oia ko Liloa kupuna ; a noho hou o Kanipahu ia Hulani, hanau mai o Kalahuimoku, oia ko Akahiakuleana kupuna.

Eia hoi na hanauna a Kalahuimoku, oia kai noho aku ia Laamea; o Oikialamea, oia kai noho aku ia Kalamea, o Kamanawakalamea, noho ia Kaiua; o Ouakaiua, noho ia Kuaimakani ; o Kanahae, o Kuaimakani, noho ia Kapiko, o Kuleanakupiko ; noho ia Keanianihooleilei, o Akahiakuleana noho ia Liloa, loaa o Umi.

Eia hoi na hanauna a Kalapana, oia ka i noho ia Wakaamalaihauae, o Kahaimoeleaikai ; noho ia Kapoakauluhailaa, o Kalaunuiohua ; noho ia Kaheka, o Kuaiwa; noho ia Kamuleilani, o Kahoukapu ; noho in Laaukapu, o Kauhola ; noho ia Neula, o Kiha ; noho ia Wailea, o Liloa; noho ia Akahiakuleana, o Umi.

Penei hoi ko Liloa noho ana a me ka hanau ana o Umi, o Liloa ka makuakane o Umi, oia no ko Hawaii alii nui ia manawa, aia no ma Waipio, i Hamakua, Hawaii, kona wahi i noho mau loa ai. A i kona wa i hele ai ma ka aoao akau o Hamakua, e pili ana i Hilo, e hele ana oia i ke kapu heiau, o Manini ua heiau la, aia no ia heiau a Liloa i hoolale ai ma Koholalele, i Hamakua. A pau ke kapu ana, kakali iho la oia i pau ka hoomahanahana, a neenee aku oia ma ka akau o ia wahi, a noho oia ma Kaawikiwiki, no ka makemake nui i ka pahee, a me na hana lealea a pau.

I kona noho ana malaila, hele aku oia e auau ma ke kahawai o ka Hoea, a pili ia aina ma Kealakaha, alaila, loaa ia ia o Akahiakuleana malaila. Ua hoi mai oia mai ka mai ana, e auau ana oia mamua o kona wa i huikalaia ai no kona haumia, (a mahope iho, huipu oia me kana kane, pela na wahine oia wa,) a e noho ana kana kauwa wahine ma kapa o ka wai, e hii ana i kona pau.

Alaila, ike aku la o Liloa, he wahine maikai ia, a makemake ia ia. A launa kino iho la laua, a hapai o Akahiakuleana. Alaila, ninau aku o Liloa ia ia, "Nawai oe? Owai kou inoa?" Hai mai kela, "O Akahiakuleana wau ; Kuleanakupiko ko,u makua." I aku la o Liloa, " He kaikuahine paha oe no'u." I mai la kela, " Ae paha "

Alaila, kauoha aku o Liloa ia ia no ke keiki, " Ina i hanau ke keiki a kaua he kaikamahine, ea, e kapa oe ma kou aoao, aka, i hanau mai he keiki kane, ea, e kapa iho oe i kona inoa o Umi." I mai la o Akahiakuleana, " Heaha, la auanei ka