Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 9, 25 January 1862 — HE MOOLELO NO KE KAUA KIPI MA AMERIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KE KAUA KIPI MA AMERIKA.

Ilelu 1. I ke komo ana iloko o keia Mooolelo no ke kaua kipi nui i mokuahana ai na moku o Amerika Hui, he mea pono e wehewehe mua aku i ke ano o ke Aupuni o Ainerika Hui, a me ke kuinu o ke kue ana aku o ko kekahi poe moku i ko kekahi poe moku.

Mamua aku o ka pae ana o na kanaka o Europa ma Amerika Akau, he aina ululaau ia e waiiio naheleheie vale ana, a ua noho kakaikahiia e na lahui Inikini hupo, e kaua pinepine ana kekahi liahui me kekahi lahui. No Beritania mai ka nui o na haole mua i noho ma na aina o Amerika Hui. Mamuli oka moi o Beritania ko lakou noho ana i na h:aneri makahiki elua ui;nope mai o ko lakou pae ana ilaila. t.i inaheleia kela aina nui i na moku kuokoa, a me na ahaolelo kau kanawai okoa, a me na kiaaina okoa mai Beritania inai i hoonoiioia mai e ka inoi e hoomalu ma kona inoa.

lle poe makaainana na haole Beritania mua o Amerika. Ileie mai kekuiii ma na aina o Nu Enelani e imi i kahi e hoomana ai i ke Akua me ke keakea ole ia, no ko lakou hoomaauia ma Enelani. A hele mai kekaiii poe e imi i.na aina a me ka waiwai ponoi no iukou iho. He 13 mau moku kuokoa lakou ia manawa, e waiho anu ma ka aoao Hikina o Amerika Akau mai Maine o ka Akau a hiki ma Geore£ria nia ka Hema.

I ka \va e noho ana na kanaka o ia mau moku mainuli o Beritania, holo aku na moku kalepa o Beritania i na awa o Afenka, n kuai me na alii o ia aina i na nika i pio i na kaua, a i hopu wale ia pahn, i na kane, iin wahine me na keiki i pio, a lawe ia lakou maluna o kela mau inoku, a ku ma Amenka kuai lilo mai lakou ia poe nika me na kamaaina, i poe kuapaa mau loa, o lakou me na hanauna a lakou iho.

He kumu waiwai nui keia kuai nika ana no Beritania, a ua hoomaauia kela hana ana a ko Beritania poe kalepa a hiki i ka la i kipi ai na inoku o Amei ika i ka moi Beritania. Pela i piha ai ua inoku hema o Amerika ina kauwa nika. He kakaikahi nae lakou ina na moku o kaaoao akau, no ke ola pono ole ana o na nika i ka niahiai i na aina o ko lakou mau haku, aoie o ka ai wale no ka lakou i mahi ai, o na mea eae kekahi i waiwai kuai ma na aina e; oka baka, ka pulupulu a me ka raiki ka waiwai nui a na haku i loaa ai ma ka hana ana a ka lakou poe kauwa.

Ua lilo na nika ina ia mau moku i waiwai lewa e pono ke kuaiia nie he holoholona la. Aole lakou i kapaia he kanaka, aolo i ae ia ko lakou mare ma ke kanauai, he hoao wale 110 ko Inkou mare ana, a o na keiki a lakou, he waiwai lewa hoi lakou no ka haku. Aole lakou i aeia eao i ka palapala, o lilo lakou i poe naauao, a lilo i kanaka kuokoa me he haole la.

He poe hanohano na haku o na nika. He poe noho hana ole, a lilo i poe lealea wale no. O na hana a ka poe nika ko lakou mea waiwai, a hoowahawaha lakou i ka poe panhana i inea e w aiwai ni. Ma na aina kauwa nika, he mea ole ka haole hana. Na na nika wale 110 ka hana e pono ai. E kapa ana lakou ina haole paahana, he poe nika keokeo. No keia hoowahawahaia o ka poe haole hana, ua l;iilahila na kanaka keokeo o kela mau aina Hema o Amerika Hui i na hana maoli, a ua noho palaualelo lakou iloko o ka ilihune, ke loaa ole mai ia lakou na nik a i poe kauwa hana.

Aole pela na aina o ka aoao Akau. Aole ia lakou na nika kauwa. Ile mea i hoomaikaiia ka hana Aole i hoohilahila ia na paahana ma ia mau aina. No keia

■ ikaika o ka poe liaole o na moku akau i j ka mahaio i ka hana, a me ka hoomau i j ka hana, ua oi loa aku ko lakou kuonooi no a me ka waiwai imua o ka poe o na moku hema. Ma ka akau he uuku ka poe ilihune, he nui ka poe waiwai. Ma ka hema o na mea nika waie oo ka pōe waiwai, a he ilihune ka nui o na haok e noho ana, no ka mea, he mea hilahila ka noho hana. Na ka nika wale no ia i ko lakou manao. Eia hoi kekahi;—lua e noho hana ole kekahi poe, aole lakoa e noho hoopemo. Ua (ilo lakou i poe lealea a kolohe wale. Pela ke ano o ka poe kanaka keokeo ma na aina nika hana luhi. Aole nae lakou a pau, no ka mea, e noho ana kekahi poe o lakou a me ka hoopono. Aka, oia ke

ano o ka nui e waiwai ana i na nika kauwa. A pHa hoi ka poe hilahila i ka hana. Eia kekahi. e nmnao ana na kanaka o na moka akau. he mea hewa ka hoohihi wale i i a kauwa nika me ka uku ole. me ka mare ole, me ka hoonaaupo, a me ke kuai wale ia lakou e like me na holoholona. Ke paipai aku nei lakou i na haku mea nika oka Hema, e hoopau i keia hewa ae hookuu ola aku ia lakou. me ka hoohana hoolimalima aku ia lakou e uku pono ana i ka poe hana. Aka, e hoopono ana na kanaka o na moku hema i keia hooluhi nika ana. Ke olelo nei lakou he oiliana pono ia mai ke Akua mai. i aeia mai ma ka Palapala Hemolele. Ke olelo nei hoi lakou he poe makaukau ole na nika ke malama pono ia lakou iho. He poe hemahema lakou ke noho kuokoa, a o ko lakou malu pono no malalo o na haku haole nana lakou e hoohana. Hoowahawaha ko ka Hema i na kanaka o ka Akau, no ka mea, he poe hana lakou, a liookiekie maluna o ka poe hana, a hoowahawaha ka poe o ka akau i iianohano wale ire ka hooluhi wale i na nika. Ile nui na makahiki oka iioopaapaa ana, a ulu nui mai ka inaina o ka poe Hema i na mea a pnu e inanao ana iie liana nui ka oihana hooluhi nika, oia kekahi kumu o ke kipi ana. Kia hoi kekahi. Ma ke koho balota ana i ka Peresidena hou o ke aupuni, ua maheleia ka aina a pau i na noao elua. Ua knpaia na aoao, na Demokerata, a me na ltepubeiikana.

He poe Dcmokerata ka hapa nui o n moku Hema, a lie iiapa nui na Repubelikana ma ka Akau, i na knho mua ana i na Peresitiena aupuni, ua holo ka bulota o na Deinr»kenila a ua loaa na Peresi<ieim a lakou i lv.ilota ai. Aka, i keia koho hope ana i ka mukahiki ISGO, ua lilo ka aoao Repubelikana i ka hapa nui, a ua kohoia o Linekona i Peresiclena, hoole mai na Demokorata ma na moku hema ia Linekona i Peresidena maluiia o lakou. A oia kekahi kuinu o ka manao kipi.

Eia hoi kekahi o na hoopaa|)aa nui: O na aina nahelehele kanaka ole o Amerika waena. Koi mai lakou i ka ahnolelo o ke aupuni e haawiia aku 110 lakou ka hnpalua o ia mau aina i mau aina hoohana ina nika Iloole aku ka aoao akau, Ua loaa nku ia oukou ka hapalua o ka aina aupuni, a he hapa wale oukou o na kanaka. E waiho nahelehele ana ka nui oko oukou aina no ke kanaka ole. No ka ke aha e lilo aku ai ka hnpalua o na aina i koe no ka poe hana ole. Makemake kakou i kela mau aina no na kanaka hana. Aole makeu e ae aku. O keia manao hoole ke kumu nui i mokuahana ai na moku kuokoa o ke Aupuni o Amerika Hui. Ma keia pepa aku e hoakakaia ana na hana e ae, i hookoia kela kipi nui ana i hoopiiikia loa ia'i ke aupuni maikai o Amerika Hui. He aupuni hookaumaha ole kela. Ua kauia na kanawai a pau o na Luna i kohoia e na makaainana. A ua kokua na kanawai a pau i ko ka makaainana pomaikai. Aole he alii malaila i hanau alii. Ma ka balota o na kanaka i kohoia'i na luna hoomalu. Ua hoomalu ia ka waiwai a me ko ola o na kanaka e ke kanawai. Aole i lawe wale ia kekahi ponoo ke kanaka. Ma ka ho(>kolokolo ana imua oka .Jure, a pili ke kanawai e lawe iiala ai kekahi. No ia pono nui ana, he mea kupaianaha ke kipi o kekahi aoao okoa o ke aupuni. {Aole i pau.)