Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 9, 25 January 1862 — KA POMAIKAI O KA HANA PONO! HE MOOLELO OIAIO. [ARTICLE]

KA POMAIKAI O KA HANA PONO!

HE MOOLELO OIAIO.

[ l nuhiia no loko mai o ka Oklo Damsika. ]

He keiki ilihune, he umi paha ona mau makalrki, komo aku la iloko ka haie kuai o kekahi kanaka waiwai, o Samuela Rika, i Danasika, a nonoi aku i ke kanaka malama buke i wahi mea ai, u Aohe he mea e loaa i ia oe maanei," pela ka olelo huhu ana mai ■ a ua kanaka nei ; a hookuke mai, " E hele, oe pela ! " Uwe iho la ua keiki nei, a; hele aku la mawaho o ka puka ; la manawa j komo mai la o !S. Kika, n ninau aku i ke kauaka malama Buke, " Heaha keia ? " Olelo aku ua kanaka nei me ka-nana ole ae o na maka iiuna, 44 He wahi keiki iapuwale, makilo." Huli ae la o Kika, a nana aku la i ua keiki nei i ka hopu ana iho he kuihumuhumu, Ninau aku o S. Riki, 41 I kui aha ia au ? " 44 1 kui humuhumu no ka pukapuka o kuu lakeke," pela aku ke keiki. Olelo aku la o Hika, " Aole anei ou hiiahila i ke noi ? He opiopio oe me ke ano ikaika i ka hana." "E laiu Haku," wahi a ke keiki, 44 No ko'u uuku loa, aole e hiki ia'u ke oki i ka laau. Ekolu pule i hala iho nei, ka make ana o kuu makaakane, o kuu wahi makuahine a me o'u wiihi kaikaina, aole lakou i ai i kekahi mea ai a hala keia mau la elua ; nolaila, holo au i ke alanui e noi hele ai, a hookahi wale no kanaka i haawi inai ia'ui i kahi apana palena i nehinei, mai laila mai a hiki i keia la, aole he wahi mea ai i komo iloko o ko makou waha." Ile mea mau i ka poe i ao o ka lakou hana he noi, ka imi i mau olelo e like me keia, nolaila, i ka manawa e hele mai ai ka poe ilihune maoli, manaoio aku he wahahee. I keia manawa, manao ke kanaka kalepa e hoao i ke keiki. Ho-o iho la ia i ka iima ona iloko o ka pakeke, a unuhi ae la he hapalua, a olelo aku; 44 Eia ka hapalua, e hele oe e kuai i hapaha i ka palaoa, a hoihoi mai oe i ka hapaha i koe." A holo aku la ua keiki nei me ka olioli. Olelo iho la ua kanaka malama Buke nei, 44 Aole oe e ike hou ana i kela keiki." Olelo aku o Rika, 44 Aole he mea i ike," ia wa, hoea mai ana uaheiki nei me ka palaoa ma kekahi lima, a o ke koena o ka hapalua ma kekahi lima. 44 Eia mai ke koena o ko dala e ke kanaka maikai." No ka nui loa o ka pololi, nonoi koke mai la kela i palii, i mea e oki iho ai i ka palaoa. O oki iho la keia a hoi'ae e ho-o iloko o ka waha, a me he aha'la la ka manao ana ae, waiho hou iho la keia i ka palaou, a hoomaikai aku la i ke Akua, alaila, ai iho la keia. A komo iho la ke aloha o ke keiki iloko o ke kanaka kalepa, a ninau keia i kahi o na makua o ua keiki nei i noho ai, a lohe oia, eha mile ka loa mai Danasika aku, he wahi pa mahiai a me kahi hale uuku; aka» ua pau li&i kahi hale i ke ahi, a no ka pilikia o kona ohaDa i ka mai, nolaila, kuai oia i kahi paa lilo, a mahope iho, hoolimalima aku ua kanaka.nei ia ia iho malalo o kekahi kanaka wiawai olaila, a ekolu pule mahope mai oia manawa make. A komo iho la ke aloha iloko o ua kanaka kalepa nei ; no ka mea, he keiki hookahi no hoi kana ; a me he mea ta keia keiki, i hoounaia aku e ka mana o ka lani e hoao i kona iokomaikai. u E hoolohe mai e kuu keiki," peia aku ke kanaka kalepa, 44 He makemake maoli anei oe e aoia V " Ae, he makemake au e aoia," pela aku ke! keiki. " Heaha la hoi, no kou maikai, ha-! na pololei, a me ka hoolohe, nolaila, e mala-i ma ana au ia oe. A hala kekahi manawa, | alaila, uku aku au ia oe i ka uku kupono, i | mea e hiki ai ia oe ke maiama i ka makua-1 hine, a me ou wahi kaikaina." la manawa, huila ae la na maka o un keiki nei i ka olioli; a kulou iho ia keia a olelo ae, 44 Ke noho la kuu inakuahine i keia manawa me ka ai ole. w la \ra, hiki mai i kahi o ua kalepa nei, he kanaka no kahi mai o ke keiki, me he mea la na ke Akua i hoouna mai; a hai mai la i ka oiaio o ka mea a ke keiki i olelo ai, me ka ae mai e hoi a hai aku i ka makuahine i ka pomaikai i loaa i kaaa keiki, ia Gotilipa,

me ka lawe pu i ka ui a ino ko tia!a. na kf kanaka kalepa aku. Ia n anawa no. olelo aku 11 ua kalopa noi i ko Kupukako ana. o painpala aku i ke Kahunapulo o ia wahi. c malama i 'ka wahino kaiu ir.ai>o, a nana ia o i aku. I Kahikoia iho la ua o C>otilipa a nmikai, j ia ahiahi, lawe ke kane ia (.«otilipa imua o I kana wahino, a hai aku i kona mooloio, | a me ka mea an i i manao ai e hana nona. j I ka pau nna o na makahiki eha ana i helo :ai i ke kula, lawe mai Ia kona makua lioo- | kama ia ia, a hoonoho iloko o ku hale kale- | [ia, i niea nona e makaukau ai i ka imi ana i ika waiwai. () ka hij a o kona uku oka ! | pule, hoouna mau akn ia na ka makuahine, i I na wa a pau loa, n hiki i kona inakeana. O ' | keia mau makahiki hope o ke ola ana o ka makuahine, he oiaio, aole he waiwai ; aka ! ina ke kokua ana o koia kanak.i lokomaikai, j a me kana keiki hoolohe, nolaila, ua noho ; oluo'u ia a hiki i kona make. Mahoj>e ilio ■ 0 ka mnke ana o kona makuahine aloha, n jme na kaikaina ona, nolaila, hookahi wale i no mea nui i koe iho ma ka hooua nei i kona manao, o kona makua nana i malama. • Ma ia hope mni, no ka nui o ke aloha i kona makua, nolaila, hooikaika loa ia i ka imi Ika wniwai. Ona tiala i leaa ia ia, o kana j hoiliili, hookahi haneri me iwakalua ; a i ke- i kahi la, nonoi aku ln ia i kona mokuaknne ! hooknma, e haawi aku ia ia i elua hnneri | daln, i mea nana e hoopukapuka ni; ane j maī leela me ka olioli loa. j I ke kolu o ka makahiki o kona noho ka-: kau palapala ana, hiki kana mnu elala i ka ! elima hanen, a elua makahiki ma ia hoj>e ; mai o kona hoomau ana i ka hoopukapuka, hiki kona mau ilala i kn hookahi tausimi. I Pela kana hooiy.au ana i ka hnna malalo o ! kona mnkua hunai, a hiki i ka wa i īnake ai I ke Kupakako, alaila, lilo ia noho ann in ia. I Ekolu makahiki ma ia hope mai, lawe ae la • kona haku ia ia i hoahui, a haawi aku la ia ia ka hapakolu o ka waiwni. Aole nne i hooloihi lon mni ke Akua i ko iaun nono hui ann. Loaa koke o Rika ika ! mni, a elua makahiki kona kan ana. I keia I inanawa ona e mai nei, iilo ka hooponopono 0 ka waiwai a pau loa ia Gotilipa, me kona heoikaika ioa e hoike aku i kona nloha i kona men nana i mnlama, ma ke kiai mauana ma ka aoao o ke kanka mni i na po ioloa, a hiki i ke kannono kumamaliina o na makahiki o Rika, ua uhiia kona mau maka e ka make. Mamua aku o kona make ann, ua haawi : oia i ka iima o kann kaikamahine hooknhi,! he kaikainahine wahine maikai nona nama-l kah iki he iwakalunkumamalua, iloko o ka-; na keiki hookama aloha. Aole e kala knnh I nana aka ia laua, me ka olelo no o kona i naau, o kana mau keiki ponoi no ia elua.; Ua ike no laua iloko iho o laua, ua aloha : kekahi i kekahi; a hooiaioia ko laua aloha j ia laua iho, ma ka aoao oke kino e make j ana ko laua makuakane. I ka makahiki i 1829, umi makahiki mahope mai o ka mnke ; ! ana o S. Bika. o ka haie o Gotilipa kekahi o i na hale hanohano loa o ia wahi. Hanwi oia [ 1 kona makuahonowai wahine e like me ke | hoohauli aku ia i na la hope o kona ola ana, | a hiki i ke 72 o kona mau makahiki, ma-1 ke ia iioko oka lima o kana hunona. No i :ka loaa oie ana o ka laua keiki, nolaila, lawe | iia i ua keiki mua a kona mau kaikaina i j I hooilina nona. I mea e ike ai laua ika ma-: i nao aioha, hoike aku la keia i ke kuihumu-' | humu, a kauoha aku e haawiia ia mea i ke ' I keiki hanau mua oia ohana, a i mea e ike ia < |ai ka loaa ana oko lakou waiwai. Ano ko- j ke iho nei no kona haalele ana mai i keia j ao. J. W. j i —. i E noho ana kekahi wahi keiki uuku i kekahi ahīahi a liuliu wale, alaila. pnne ; aku oia i kona makuakane, penei, " £ papo, |he hiki anei i ke Akua ke haoa i na mea a ; paff ? * " Ae, e kuu mea aloha." *« E hiki | anei ia ke hana mai i ka lio i elua makahiki i i ka minute hookahi ? " " Ae, hiki no, ina ia I i makemake e hana." " lloko ona mtnute ! elua ? n Ae t iloko ona minute elua. w * Ina [ iloko o na ruinute elua, pehea ia e alua ma* . kahiki ai ? M Ua oi ka maaka o keia keiki, \ mamua o konn Papa.