Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 10, 1 February 1862 — Page 2

Page PDF (1.82 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.


ki alii i ka hoopunipuni o na olelo a ua hoa nei ona, nolaila hele keia a ma kapa muliwai, wehe keia i kona kapa komo a pau, a wehe pu ae la hoi i ke komo a waiho iho la, alaila, lele koke aku la ia iloko o ka wai. I ka ike ana o ka Pilikua i koi ala luu ana i ka wai, o ko ia nei lalau iho la no ia i ke komo a holo wikiwiki aku la, aka, ua ike ia kana aihue ana e ka liona i hele pu mai ai me ke keiki alii, mai ke kihapai kahi nona ma ke komo a me ka ohia, nolaila, alualu aku la ka liona, a kaili mai la i ke komo mai ka Pilikua mai, a hoihoi mai la ia mea ma kahi i waiho ai. Hele aku la ka Pilikua a pee iho la iloko o ke opu weuweu, a hoi mai ke alii, a oiai oia e komo ana i kona kapa, holo mama mai la ia a kui mai mahope o ke alii, a hina iho ilalo ke alii, alaila, poalo ae la ia i na maka o ua keiki alii nei.
                A makapoia iho la ua keiki alii nei, a no ia mea, ua hiki ole ia ia ke ike nona iho; alaila, hele mai la ka Pilikua, a alakai aku la ma kona lima i hiki aku ai i kae o kekahi pali lele, a hookuu aku la ia i ka lima o ke alii, me ka manao, elua keehi ana 'ku i koe o ke alii, alaila, haule ia a make loa, alaila, lilo ia ia nei ke komo. Aka, aole i haalele ka liona i kona haku, aka, kii malie aku la ia, a kauo akahele mai, a hiki i ke kaawale loa ana, mai ka pali lele mai. A ma ia hopo iho i ke kii ana mai o ka Pilikua e lawe aihue i na mea a ua alii nei, alaila, ike iho la ia i ke ko ole o kana mea i manao ai, nolaila, pane ae la ia me ka inaina nui, "Aole ka paha e hiki ke pepehiia keia wahi mea nawaliwali?" lalau ino aku hoi i ka lima o ke alii a alakai aku ia ia ma kekahi alanui e ae, a hiki aku i kekahi lua meki weliweli loa, no ka mea, i na e haule ana ia lua, pakiki liilii ka iwi, aka malaila no ka liona malama i kona kahu a nana no i hoopakele mai i ke alii mai ka make ana, ma ia mau wahi weliweli. I ka hiki ana aku o ka Pilikua a me ke alii ana e alakai nei ma ke kaekae o ka lua meki, hookuu koke ae la ia i ka lima o ke alii, me kona manao paa e haule ana ke alii i keia hana ana, aka, peku koke aku la ka liona i ka Pilikua, a haule aku la a make iho la me ka mainoino nui.
                Alaila, kii ka liona i kona haku a lawe ae mai kahi e poino ai, a alakai loa aku la a hiki malalo o kekahi kumu laau, e ku ana ma ka aoao o kekahi muliwai maikai. A malaila ka liona i hoonoho iho ai i kona haku, a hoomoka iho la e kapi aku i ka wai me kona huelo, i na maka o kona haku. Elua no paha kulu wai i haule pono iho iluna o na maka o ke alii, o ka hoi koke mai la no ia o kona ike, a ike koke aku keia he wahi manu uuku e lele mai ana a kau maluna o kekahi lala o ke kumu laau, a laua e noho nei. A mahope iho lele iho ana ua wahi manu nei, a auau iloko o ka muliwai a pau lele aku la iluna o na laau e ku kokoke ana, no ka mea, ua loaa hoi ia ia ka ike. No ia mea, ike iho la ia i ka lokomaikai o ke Akua, o kona wehe no ia i kona aahu a pau, alaila, luu aku la iloko o ka muliwai, a i kona hoea ana'e, aia hoi, ua like loa kona ike me ka manawa mamua aku o kona hanainoia ana, e ka hoa hakaka Pilikua ona.
                Hoomaikai ae la ke keiki alii i ke Akua, no ka lokomaikai ana i hana mai ai ia ia, ma ka hoihoi hou ana mai i kona ike a pau, alaila, hele aku la ia me ka Liona hoahele ona, ma ia kula'ku. A aia hoi, i ko laua hiki ana ma kahi lihi pili laau o ua aina kula nei, ku ana laua nei imua o kekahi hale i eehia mau ia e kekahi mau mea ano e, a ma ka ipuka o ua hale nei, puka mai ana he kaikamahine opiopio waliwali hiehie maikai o ke kino; aka, o kona helehelena he eleele. A kamailio mai la ia penei i ke keiki alii, "Auwe! e hiki anei ia oe ke hopakele ia'u mai keia wahi aku, oiai ua kauia maluna ou ka eehia o keia wahi ino? "O ke aha la ka'u e hana aku ai, i hiki ai ia'u ke hoopakele ia oe?" Pela aku ke alii. "Penei oe e hana'i, e noho oe ma ka lumi hookipa o keia hale a hiki i ka pau ana o na la ekolu." Wahi a ua kaikamahine nei; aka, iloko o ia mau la, aole make komoia o kou naau e ka makau. Ina oe hoomaka-uka-u ia mai, me ka weliweli nui launa ole, a i hoopuka ole oe i kou makau mai kou waha'e, alaila, pakele au; no ka mea, aole o lakou aa e lawe i kou ola."
                Alaila pane aku la ke keiki alii, "Aole o'u makau, a ma ko ke Akua kokua ana mai, e hele no au e hoao i kou pomaikai ana, a e kali aku malalo o na eheu o ko ke Akua lima e malama mai nei." A pau kana olelo ana, o kona komo aku la no ia me ka manao hoihoi, a noho iho la ma ka lumi hookipa, o ua hale makau ia nei, a i ka poeleele ana mai, noho keia ilalo, e kali ana i ka hiki ana mai o na mea weliweli ana i lohe wale ai. Ala aku la keia, a hiki iwaenakonu o ka po, aole kekahi mea ano e i ikea, e ia nei; aka, ma ia hope koke iho, lohe keia i ka hauwawa nui, a hoea mai la na uhane ino he nui wale, mai na poopoo a puni ka ka hale. Aole nae lakou nei i ike mai i ua alii nei; no ka mea, aia lakou iwaenakonu o ka lumi hookipa, a hoa iho la ua poe uhane ino nei i ahi; a pau ia, hoomaka iho la lakou e paani, a e pepa pili waiwai hoi. A i ka eo ana o kekahi me ka pau o kona waiwai ia hai, alaila, olelo ae la ia, "Aole i pono loa ka hale o kakou, eia iwaena o kakou kekahi mea aole no ko kakou huina, a oia ke kumu o ko'u moewaa, a i pau aku nei kuu mau dala ia oukou." "E hele mai oe e hui me makou, e ia'la e noho mai la ma ke kua o ke kapuahi." Pela ke kahea ia ana'ku o ke'lii; no ka mea, malaila io no kona wahi i noho ai. Aka, i ka wa a lakou nei e walaau ana, aole o kanamai ka weliweli o na mea i loheia ma ia manawa ; aka, aole nae i wiwo iki mai ke keiki alii i keia mau mea hooweliweli, a aole no hoi i komo ka makau iloko ona ; aole no hoi ke alii i pane iki aku. Aka, ia manawa, lele like mai la na uhane ino a pau maluna ona, a no ka nui loa o ia poe, ua hiki ole ia ia ke kue aku a ke malama hoi ia ia iho. Alaila, hoohina ia iho la ia ilalo, a hoehaia iho la, a houhou ia i na kui, a me ka hana hoomainoino e ae no he nui wale; aka, aole no hoi keia i makau, a aole no hoi i auwe ae ia mau eha a pau. A hiki i ka wanaao, pau loa i ka holo ua poe uhane ino nei, a no ka luhi loa o ua alii nei, ua aneane hiki ole ia ia ke hoonioni i kona mau lala. Aole i liuliu, puka mai la ka la, a ia manawa hiki mai ana ua kaikamahine helehelena eleele nei, me ka omole o ka wai o ke ola ma kona lima. A me ua wai la o ke ola oia i holoi ai i na papalina o ke alii; a aia hoi, hoi hou mai no kona ikaika a pau e like me mamua. "Akahi ae nei po i hala me ka maikai ia oe," wahi a ua kaikamahine nei, a elua nae po i koe ou e hoaoia mai ai." A pau kana olelo ana, hoi aku la ia, ma ia manawa, ike aku la ke alii, aia hoi, he ili keokeo ka na wawae o ua kaikamahine nei. A ma ka lua iho o ka po, ua like no ka hana ana a na uhane ino me ka po mua, a ua hoopuniia kona kino i na eha he nui wale.
                Aka, ua hoomanawanui no ia me ke kamailo ole ia eha ana. A i ka puka ana'e o ka la, pau na uhane ino i ke auhee ; no ka mea, aole e hiki ia lakou ke noho iho iloko o ka hale, i ka wa e kau mai ana ka malamalama ; a ia manawa no puka mai ana ua kaikamahine nei me ka omole o ka wai o ke ola, a hoola hou mai la i na eha o ua keiki alii nei. A i ka hoi ana'ku o ua kaikamahine nei, ike aku la ua keiki alii nei me ka olioli nui i ke keokeo o ka ili o ua kaikamahine nei, mai ka manea o na wawae, a hiki i ka welelau o na lima ; aka, o na papalina nae o ua kaikamahine nei, mau no ka eleele ana. Koe iho la hookahi po a ua keiki nei e hoomanawanui ai; alaila, pakele ua kaikamahine nei, a hoi ae kona helehelena a ke ano mau, aole nae he maopopo o ia mea i ua keiki alii nei; a oia ka po weliweli loa mamua o na po a pau ; no ka mea, i ka hiki ana mai o na uhane ino a pau, hooho mai la lakou a pau me ka leo nui, "Ea, eia no ka oe ianei ? No ke aha kou mea i hele ole aku nei?" A lele mai la lakou a pau maluna o ua keiki alii nei, a hoeha mai la ia ia me ka mainoino nui, a me he mea la e haehaeia'na kona mau wawawe a me na lima mai ona'ku la ; aka, hoomanawanui no nae ia, me ka uwe ole ae, i ka eha o kona hoomainoinoia'na. I ka hiki ana'e o ka la, e waiho ana ua alii nei ma kona kua, me ka nele i ka ike, a me ka hiki ole ia ia ke oni ae ; a ua hiki ole ia ia ke ike mai i ke kaikamahine eleele, i kona komo ana mai me ka omole o ka wai o ke ola. A ia manawa koke, aia hoi, ua hoopauia kona mau eha a pau, a me he mea la, o kona ala ana'e no ia mai ka hiamoe ana ; a i ka oaka ana'e o kona mau maka, aia hoi, ike aku la ia i ke kaikamahine e ku ana ma kona aoao me ka ili aiai e like me ko ka hau o ke kuahiwi, a me na papalina hoi i like ka nani, me ka malamalama o ka la! "E ku ae," wahi a ua kaikamahine nei, "A e wili ae i kou Pahikaua i na manawa ekolu maluna ponoi nei o ka puka komo ; alaila, e pau na mea a pau i ka hoopakeleia! " I ka hana ana a ua keiki alii nei e like me ke kauoha, aia hoi ua hoopauia ka ino i ili maluna o ua hale nei a me na mea a pau e pili ana ; a ike maoli ia aku la ke ano o ua kaikamahine nei, he alii nui oia no ia wahi, a he nui kona hanohano, oia ke kaikamahine a ka moi nui o ia aina.
                A ma ia manawa koke, komo mai ana na kauwa a ua kaikamahine nei, a hai mai la, ua makaukau na mea ai ma ke keena paina, a hoi aku la ua mau alii nei a paina iho la, me ka hanohano nui; a ma ia ahiahi no, ua hoolinolinoia ua hale nei a puni i ka malalama o na kukui i ho-a ia ma ia po, a ua hana koke ia iho no he ahaaina nui, a ua kauohaia na'lii e noho koke mai ana, e hele mai, a mareia iho la laua. O Mauliona ka inoa o ke'lii opio ka-ne, a o Verino ka inoa o ke kaikamahine alii, a ua noho laua me ka oluolu a hiki i ko laua mau hopena.

                KUMU OLELO HAWAII.—Ua olioli makou i ka lohe ana mai i ka aneane e paa o ke Kumu Olelo Hawaii, i hoomakaukauia e ka mea Mahaloia L. Aneru. He Buke ia e hoike ana i ke ano o na huaolelo o kela ano keia ano, e like me ka na haole, o ka hua P wale no koe, alaila pau. He nui ka hooholo ana a na Aha kau Kanawai e hookaawale ana i puu dala okoa no ia hana ; aka, aole ke kau wahi keneta hookahi i ukuia'ku e ka Waihona o ke Aupuni. E hiki ke hoomakaukauia no ke pai ana, ina e loaa kekahi kanaka Hawaii akamai, a ina e ole; alaila, e hiki paha i ka akolu mahina mamua o ka pono ana ke pai. A no hoi, he nui ka makemake o na haole e ike i ka olelo Hawaii; a pela hoi na kanaka maoli, he makemake e ike i ka olelo Beritania; nolaila, ke manao nei makou, hekupono ke dala ke hooliloia no keia mea.


Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, FEBERUARI 1, 1862.

                Aole paha i poina i ko makou mau makamaka o Mr. Maikela, kela haole i noho ma Honolulu nei mamua, a mahope noho ma Lihue, Kauai, ma ke ano hope no ka poe ona o ka wiliko o Lihue. Ua kohoia oia he lala i keia manawa, no ka Ahaolelo o ka moku aina o Masakuseta, no kona ikea ana mai he kanaka akamai e na makaainana o Amerika, ke kumu o kona lilo ana i Luna Makaainana. Ua noho no oia ma ka Hale mahaloia o ka poe i kohoia o keia Aupuni, i kona wa maanei, he nui loa kona aloha no keia lahui kanaka, a ua hai pinepine mai oia i ka nui o kona ake e pomaikai mau keia mau Pae Aina. Ua kohoia ia i Luna hooponopono i na waiwai o na koa o ke aupuni, a oiai oia i Wasinetona no kekahi mea e pili ana i kana oihana, ua kakau mai ia makou i kekahi palapala loihi no na mea e pili ana i ke kaua ma Amerika i keia mau la, a ua lawe ae makou i kekahi oia mea a pai iho malalo nei, no ka mea, he nui ko makou ake e hoaiai aku imua o ko makou mau makamaka i ike i na mea nui e hana ia nei, ma Amerika. Ma keia kaua ae e akaka ai ka lanakila ana o ka hookauwa ole, a i ole ia, e wawahiia'i ka noho lanakila ana o ke Aupuni Amerika, me ke kukulu paa iho i ka hookauwa ana.
                "Ekolu malama mamua aku nei, ua kakau aku he palapala iloko o ka wa o kuku launa ole o onei, ua kakauia, mahope ponoi iho o ka hoouka kaua nui ma Bulu Rana, a ano la ke ike nei au i ke ku ana mai o na koa o na aoao a elua e like loa me ka manawa mamua o ia kaua ana. Ke kiai nei na koa Aupuni ma na kihi a puni o ke kulanakauhale Alii, a e nee malie aku ana hoi me ka malama pono ia na kipi la, a pela no hoi na kipi e nee malie aku nei i hopo, me ka makaukau mau o na aoao elua e hoouka aku, a e hoouka mai. O ke kaua weliweli i na la i hala iho nei ma Leesburg, kahi i kauaia mai ai na koa o ka Gen. Stone puali a holo hou i hope, a pa ha ka nui o na kipi mamua o na koa Aupuni, he kumu pono ole ka hoomaunauna ana o ke alii koa Aupuni pela, o ka hoao ana e lawe i na koa ma kela aoao o ka muliwai me ka makaukau mua ole i na mea e hiki ai ke lawe aku, he naaupo no ia, a he hoeha nui mai i ka inoa o na koa Aupuni.

                Ua ike iho nei au i keia mau la iho nei i ka hoolewa ana o ke kino kupapau o Kanela Beka ka hoa kaulana, o ka Ahaolelo alii o Amerika, no Oregon, i make ai ma ke kaua hookahe koko nui ma Bulu Rana, oiai e kena ana i kona poe koa e hele imua. He umi poka i komo ma kona kino i ka manawa hoakahi. He keu ka nani o kona hoolewa ana ; he ekolu papa koa me na pu i hoohina mahope ka elau, a me na ohe e hookani ana i kekahi leo hoalohaloha, a me ka huakai kaa loihi i piha i kanaka kaulana, a o ka Peresidena hoi kekahi iwaena o ia poe, (he makamaka launa aloha loa ia no ka Peresidena, i ka wa e noho ana i Ilinoi.) a me kona mau Kuhina, o Gen. Scott ka Alihikaua nui o Amerika a me kona mau Alii koa ukali, a me ka poe e ae. Ma nehinei no ka elemakule a me ka nawaliwali o Gen. Scott i ka noho lohi ana ma ka oihana o kona Aupuni, nolaila ua waiho aku ia i kana oihana me ka hoomau ia no nae o kona uku a me kona hanohano Alihikaua, e like me ke Kanawai i hooholoia ma ka makahiki i hala, he 76 ka nui o kona mau makahiki, a ua lilo i ka mea ola maikai me ka ikaika, aka nae paha, aole i like ke akamai, ia Gen. George B. McClellan (Makalelana) ka noho ana Alihikaua nui no Amerika Huipuia, he 36 wale no ona mau makahiki.
                O ka ninau nui e waiho nei i ka mea pono ke hanaia 'ku i na kauwa i holo maoli mai a ae mai he pio, e hikikoke mai paha kona wehewehe ana, i na e hiki i na lau, moku manuwa ke wehe mai i awa ma ke kau wahi o ka hema e like me ka mea i manao wale ia, alaila, iloko o ko'u manao e lilo ana keia he kaua no ka hookauwa a me ka ole. O ke kapa ana mai o na 'lii kipi i na koa Aupuni he poe koa hoole hookauwa, he kumu nui no ia e poino ai lakou, e owili aku ana ia mau olelo me ka weliweli nui maluna o ko lakou mau poo, aka, ua kapa lakou ia inoa no na koa Aupuni, i kumu e hoowela'i i ka inaina o ka poe o ka hema.
                He oiaio, ke kue nei no kekahi poe ma ka aoao aupuni, ma na moku o Delaware, Misouri, a me Kanetuke, aka, aole nae kekahi o ia poe, he poe ona nika. O ka poe e kupaa nei ma ke aupuni hui, he manao ua oi ko lakou pomaikai, ke mau ke aupuni mamua o na nika lehulehu wale o lakou a pau, ma ka Hema. O ka olelo a kekahi o ia poe, ina e ninauia na mea e pono ke hoopauia, o ke Aupuni a o ka hookauwa paha, alaila, o ka pono o ka hoopauia o ka hookauwa ana. A nolaila, aole paha e loli ana na kanawai o ia mau moku aina, no keia kaua ana." Ua hele kino oia e makaikai i na wahi o ke kaua ana, a he weliweli ke nana'ku wahi ana, aohe hale holookoa e ku nei malaila; aka, ua pau wale no i ka wawahiia, aole no hoi he wahi mala pua i koe iho; aka, ua lilo ia he mea ole. Aloha ino ia aina, e hoonaueueia mai nei i ka pahikaua a ke kaikaina e kue ana i kona kaikuaana.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

                KA UA HEKILI.—Ma ke ahiahi Poaono iho nei, he ua hekili ma Honolulu nei, a me he mea la he poka ka nakeke iluna o na hale laau; ina paha i ka wa ao, ina la ua ikea ka hua o ka hekili.


                HAPE NUIA PAKE. — Ma ka la 30 iho nei o Ianuari, he la Hape Nuia ia no na Pake, ua paniia na Halekuai o na Pake a pau, a ua hele lakou ma na wahi ahaaina, e lealea maikai ai. He nui na wahine a ia poe i hele i ka holo lio, me ka hele wale a ohu i ka lei Ilima a me ka Maile.


                Mareia ma ka la 30 iho nei o Ianuari, ma ka hale o ka makuakane o ka wahine, o William L. Green Esq., Hope Comisina, a Kanikela no ke Aupuni o Beritania, ma keia Pae Aina, me Ane, ke kaikamahine hanau mua a Robert McKibbin M. D. (Kauka Makibina Makua.)


                KOA HOLOLIO. — Ke hauoli nei makou i ka hoike mai o na makaainana i ko lakou aloha i ko lakou Moi, ma ka hoohui ana ia lakou iho, i mau Koa Hololio, o na haole kamaaina, a me na kanaka maoli. He mea ia e kahiko ai i ko ka Moi mau Huakai, ma na la nui hanohano, a he mea no hoi ia e hoohiehie ana i ka nani o kona noho Alii.


                AILA NIU. — Ua loaa ia makou he omole aila niu i hoomakaukauia e Capt. English a me Mr. Gregg ma ka Mokupuni Nui, (Fannings Island,) a ua akaka lea ka maikai, ua like loa me ka wai ke ano, aka, i ka wa kakahiaka he like loa ke ano me ka waiu, he maikai loa ka a ana ma ka ipukukui, aole hoi he hohono, e like me ke ano mau o na aila.


                KA MOKU NEKE. — Ua lilo ae nei ia Kapena Komo King, a me J. C. King, keia moku nani e holo mau nei i Hilo. He $10,000 ke kumu kuai i lilo ai, ua make pono no ia mau dala nona ; no ka mea, aole i liuliu ae nei ka hanaia'na o ke keleawe hou, a me ke kapili ia ana o na wahi poino iki. E hoomau ana no ka holo ana i na wahi ana i holo mua iho nei. O Kapena Borres no ke Alii Moku, aole no he pakeu nui o ka eleu o ka Mokumahu mamua ona.


                KA MOI. — Ua hiki aku ka Moi ma Kailua, Kona, Hawaii, ma ka Poaha o kela pule iho nei, ua nawaliwali iki oia no ka poniuniu moku; aka, i ka hoi ana mai nei o Kilauea, ua maikai pono kona ola. He nui na Olai i hiki ma Kona, i ka malama i hala, a ke puahi nei ka hana a ka wahine o ka lua. Ke pau ae nei ka mea nana e hana ino nei ke Kope a me ka Alani, a ke lana nei ka manao o kolaila poe e nui ana ke Kope a me ka Alani i keia kau.


                HALE PAU AHI. — Ua loaa mai ia makou he palapala na J. W. Waiokiope, o Kailua, Kona Akau, Hawaii. E hai mai ana i ka pau ana o kekahi hale malaila i ke ahi, ma ka la 17 iho nei o Ianuari, a penei kana olelo :
                "Ma ka la 17 o keia malama, ua pau elua hale i ke ahi, ma Honuaula iuka, he pupule ka mea nana i puhi. O ke kumu o kona ukiuki, no ka aua ana o kana keiki i ka awa, a hoopii i ka Lunakanawai, oia ke kumu nui o kona inaina loa, a hoopau i kela mau hale elua i ke ahi, ua pau pu me na mea a pau oloko, oia hoi na lako o ke kino."


                MAKE O KEONI MILA. — Me ke kaumaha a me ka minamina nui, ke hai aku nei makou i ka make ana o Generala William Miller, (Keoni Mila,) ke Kanikela nui o Beritania ma ke alo Alii o keia Aupuni, a he makamaka aloha hoi no ka Moi, a me kona poe kanaka. Ua make oia ma Lima, ma ke Aupuni o Peru, ma ka la 31 o Okatoba, M. H. 1861. He nui kona alohaia e na kanaka o ia Aupuni; no ka mea, oia kekahi o na Generala nana i kaua ma ke kaua i lanakila'i o Peru, a lilo holookoa'i i Aupuni Kuokoa. Aloha ino ia!

 

Na Lunamakaainana.

                Eia malalo nei ka inoa o na Lunamakaainana a pau i kohoia e noho ma ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1862.

OAHU,

Honolulu, Mr. G. Rhodes, J. I Dowsett, P. Pomaikai, a me W. Webster.

Ewa, ------- P. F. Manini,
Waialua, ------ J. H. Kaakua,
Koolauloa, - - - - A. M. Kahalewai,
Koolaupoko, - .... G. Barenaba,

MAUI.

Lahaina, - - - - Mr. D. D. Baldwin, S. D. Kahookano,

Kaanapali, ------ J. H. Moku,
Wailuku, ----- W. H. Kaauwai,
Makawao, ----- M. Kapihe,
Hana, ------- M. Kahananui,
Molokai a me Lanai, R. H. Hitchcock, J. Alapai,

HAWAII.

Hilo, - - - - Mr. L. Kaapa, S. Kipi.
Hamakua, - - - - - C. C. Harris
Kohala, ........ Papaua
Kona A. ...... J. W. Kamalo,
Kona H. - - - - J. A. Kahookaumaha
Puna, - - - - - - E. Makaioulu,
Kau, - - - - - - - - Kauhane,

KAUAI.

Hanalei, - - - - - - A. S. Nuuanu,
Koloa, ------ H. A. Widemana,

Waimea,- - - V. Knudson (Kanuka.)

NA MEA HOU
MA KE "COMETA!"
Ka Lanakila nui o ka Akau ma Misouri.

                KA MANAO O NA AUPUNI NUI.— Ua hoike mai kekahi Nupepa o Parisa, i ka oleloia, ua hui o Beritania me na Aupuni o Europa, a ua hooholo iho lakou i ke kue o na hana a Com. Wilkes, i ka hopu ana i na kipi, i na Kanawai Aupuni.


                AOLE E AEIA KA HULI ANA. — Ua ku mai ma St. Thomas, ka Mokumahu Kaua Beritania, Cadmus, i holo mai nei e kiai i na moku Beritania, o huli hou ia auanei, e like me ka moku i hopuia iho nei o na kipi.


                MAKE O PRINCE ALBERT.—Ua make ka Mea Kiekie, ke 'Lii, Prince Albert, ma ka la 15 o Dekemaba, M. H. 1861. Oia ke kane mare a Victoria, ka Moi Wahine o Beritania Nui. He 48 paha kona mau makahiki.


                Ua ku ae o Mi. Hale, kekahi o na 'lii o ka Hale Ahaolelo Alii o Amerika Huipuia, a ua hoopuka i kona manao e kupaa ke Aupuni ma ka aua ana i na kino o ua Kuhina kipi, a e ae aku no i ke kaua me Enelani.


                Ua noi aku ka Hema, e lilo o Beritania ka mea nana e malama ko lakou Aupuni, aole nae ia i lawe, a aole no hoi i hai mai i kona manao no ia mea.


                KA HOLO ANA O GENERALA PRICE, O KA HEMA. — Ua hoopuniia o Generala Price, e na koa Aupuni, a nolaila, ua hiki ole ia ia ke loaa i ai a me na mea e ae e pono ai ko lakou ola ana. Ke holo nei o Generala Price i Akanasasa, me kona puali koa a pau, ma Springfield kona hele ana ae i keia pule iho nei.


                KA UKU O KA POE PUHI I NA ALA HAKA. —He puhi na kipi i na Ala Haka a pau ma Misouri, nolaila, ua kau o Generala Halleck, i ke kanawai no ia poe, oia hoi ka make. He 50 a keu o ia poe i ki pu ia i kela mau la iho nei. A ua kauoha oia i na Alii Koa, a me na koa ona e ki i ka poe a pau i loaa ia lakou e puhi ana i ke ahi i na Ala Haka.


                KA POINO O KE AUPUNI MA MISOURI. — O ka nui o na koa i make o ka Akau, he 100 paha, aole i oi aku. O ke kumu o ka uuku o ka poino, o ke akamai o Gen. Halleck, i na hana maalea, a me ka hooko pono ia e kona mau lala iho, e Gen. Pope, Prentis, McKeen a me Kanela Jeff. C. Davs, o Papu Samata iloko, o ka wa inoino loa keia kaua ana malaila. Aka, ua puahi ka hana ana a ka Luna Koa o ka Akau malaila ; nolaila, ua nui loa ka pomaikai, a ua uuku ka poino.

 

                KA LANAKILA NUI O KA AKAU MA MISOURI. — O na mea iho mahope nei na mea hope loa i hanaia ma ke kahua kaua i Misouri.


                Ua pio i na koa o ka Akau, na koa kipi he 2,500, he 70 poe alii koa kipi, 1,200 lio me ka hoki, 1,100 pu kaupoohiwi me na mea e ae e pili ana, elua tona pauda, me na kaa waiwai he nui wale, a me na pono hale lole, a me kekahi mau mea hana boma, a me na poka ; eha moku kaua o ka Hema, ma Misouri i lilo, a me na moku lawe pu, ua pulumi maemae loa ia na enemi mai Misouri aku a hiki i ka muliwai Osage.

 

                KA HIHIA O SLIDELL A ME MASONA. — Ua halawai oihana o Haku Lyons, ke Kuhina o Beritania Nui, ma Wasinetona, me Seward, ke Kuhina Nui o Amerika, e hooponopono i na hihia o ka hopuia'na o na Kuhina Kipi, ma ka moku Beritania. A ua hoopuka aku ke Kuhina Nui i kona manao, e olelo ana, ua hopu o Com. Wilkes i na kipi ma kona manao iho me ke kauoha ole ia e kekahi lala o ka poe hooponopono Aupuni, ka poe nana e hana ia mea ; a ua makaukau ke Aupuni o Amerika e hooponopono no ia hana pono ole ana a kekahi o kona poe kanaka ; nolaila, ua pono i ka manao o Seward, e hookuuia o Slidell a me Masona, i malama ia, ka mea a Amerika i hiipoi nui ai, oia hoi ka maluhia o na moku a pau e holo ana malalo iho o kona Hae.

                Ua kamailio wale ia, ua ae mai o Napoliona, e lilo i mea nana e hooponopono ka hihia i waena o na aoao kue o Amerika. A ua manao wale ia he nui na mea hou ano nui i laweia mai nei e Generala Scott, ia ia i hoi mai nei.


                KUDALA.—He Kudala ma ke Keena Kudala o J. H. COLE (Kole) ma ka Poalua o keia pule ae, he nui na waiwai e kuai ia 'ku ma ia la a o ka Hale Hotele, olelo e kekahi e kudalaia 'na, e ku nei ma ka aoao ma Ewa o ka halepule haole ma Polelewa.


                Ua loaa mai ia makou he palapala na Mi. J. H. Moku, he olelo pane i ka Lunamakaainana o Kaanapali, no ka M. H. 1860. No ka hiki ana mai i ka manawa kokoke loa, aole e hiki ke paiia ma keia Helu, aia'e ma keia Helu ae e hookomoia'i.


Na Palapala.

 

Ke Koho Balota Ana
MA KOOLAUPOKO, OAHU.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:
                He apiki a me ke kolohe maoli ka hana a kekahi poe i ka la koho balota, Ian. 6, 1862, ma Koolaupoko. Ua hooweliweli kolohe ia ko Waimanalo poe kanaka e kolaila mau haole. Penei ka hana ana, ua hoakoakoa ia na kanaka o ia aina a kahi a na haole i kauoha ai, a ua kauoha ia lakou e koho i ka balota a Barenaba. Malaila ua haha ia ko lakou mau kino i akaka ka pili ole mai o kekahi balota e ae, aole hoi i aeia ko lakou hele ana mai i kahi koho i ka manawa, a ma ke ala hoi a lakou i makemake ai; aka, ua hoa nui ia mai e na haole me na huipa, me he pua bipi la e alakai ia ana i ka hale lole bipi.
                Olelo mai kekahi kanaka no Waimanalo, "Ua makau loa makou i keia mau haole no ka huhu ia makou ke lawe i ka balota e ae." Ua hai maoli no laua ma kahi koho balota. "Ina e lawe kekahi i ka balota e ae, e pepehi no laua ia kanaka, a e kipaku ia ia mailuna aku o ka aina." Kupanaha maoli ka hana a keia mau haole ! Kainoa e like me ka makemake o kela mea keia mea, pela ia e koho ai i ka balota ana i makemake ai! Eia ka he hooweliweli, a me ka pepehi aku no i kanaka ! Aloha wale oukou e na hoa kauwa kuapaa o Koolaupoko! Hao ia ae nei ka nui o ko kakou mau pono a pau ; kainoa e koe ana keia pono nui i haawiia mai e ko kakou Alii aloha, Kamehameha III., eia ka aole! Aka, ua lilo ka pahu balota, i wahi e hooweliweli ia ai kanaka, a malaila ua hoopioia ka manao o ka lehulehu.
                E like me ka ekemu ole ana o ka bipi imua o ka mea nana ia e pepehi, pela i hiki ole ai ke kupa Hawaii, ke hapai i kona pono ma ke koho balota ana, o eha oia i ka haole me kona huipa loihi a me kona pu!
                Eia ka olelo kaena a kekahi haku hooluhi ia ia e alakai mai ana i kana pua kanaka i kahi e koho ai; "Ina e hookoke mai kekahi kanaka ma ko'u wahi me ka balota e, o kona wa no ia e eha loa ai." Auwene! Ina e hoomau ia keia hana kolohe, aole o kana mai o ko ino mahope ; no ka mea, eia no ma keia aina kekahi poe e ae ole hana i na hana o ia ano. E aho ka make mamua o ka hoopio ia ana peia.
                Ma Heeia, ua kukuluia he ahaaina, a ua kukala ia, ina he poe makemake e hele i ka ahaaina, e koho lakou i ka balota o Barenaba, alaila e ai a e inu lakou a kena, ma ka hale o Barenaba. A ma kahi koho he nui ka poe i olelo, "Aole e hiki ia lakou ke lawe i ka balota e; no ka mea, wahi a lakou, ua kuaiia lakou me na io bipi a Barenaba." Ina makaukau o Barenaba e kipe i na kanaka, oiai aole oia he Lunamakaainana, pehea la ke komo oia i ka Ahaolelo? Aole anei oia e ae wale aku ke komo ka poe kolohe e kipe ia ia ?
                Ina pela ke kohoia ana o Barenaba, eia ka ninau, "He Lunamakaainana la ia nawai?" Eia ka haina, he Lunamakaainana ia na na mea nana i hookomo iloko o ka Ahaolelo, oia hoi, na na haole huipa loihi o Waimanalo, a me na io bipi o Heeia, a o ka lehulehu o Koolaupoko, ua nele lakou i ka mea nana e hapai i ko lakou mau pono, a e hoike i ko lakou manao ma ka Ahaolelo. Ka leo keia o ka  LEHULEHU.

 

He mea aloha i make.

Ka Nupepa Kuokoa e:—
                ALOHA OE:—Ma ka la 23 o Ianuari, 1862, haule iho la kekahi pua nani mai ko maua mahinaai aku; oia o O. Kaeo. Umi kona mau malama, ua hanauia ma Waialua i ka la 23 o Maraki, 1861. Nui ke kaumaha o kona mau makua, nui no hoi ka hoomanao ana nona, me he mea 'la he anela oia i hoounaia mai e makaikai i keia ao, a naue aku ma ke ala hoi hou ole mai. O ka nalo no keia, nalowale loa, aloha ia, no ke aloha no, ua haku wau i wahi mea hoomanao nona.

                Aloha kuu keiki o ke ala wai,

                Kuu hoolaukanaka o keia aina noho malihini,
                Kuu hoa alo o ka ua me kamakani,

                Pau kou noho ana mai me maua,

                Aloha kuu lei ai o ke ala pali,

                E haele pu ai o ka la welawela o Wailua,
                Kuu keiki o ka ia kupou poo, o ua aina nei — la — aloha,

                Aloha kuu keiki mai ka malu kuwawa o Kona,
                Aloha ke kula o Mahinauli, me ka ihona o Hanapepe,
                Aloha Koloa, a me ke ao poniu a Puna,
                Nani ke aloha e wela nei ia loko,

                Hoomanao ae ana, aole ke hoa, he keiki,
                Ua hala i ka aina polikua a Kane,

                "I ka aina pouli, a me ka malu make,"

                He aina poeleele, e like me ka pouli,

                He malu make, aole mea e hooponoponoia,
                A o ka malamalama ua like no ia me ka pouli. E aloha auanei.
                B. K. H.