Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 12, 15 February 1862 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Ka Nupepa Kuokoa
HONOLULU, FEB. 15, 1862.

He Gula ma ka Lepo Hawaii.

                UA lohe pinepine kakou i keia mau makahiki i hala aku nei, no ke gula e eli nui ana ma Kalefoni, a ma Nuholani no hoi. I keia wa, ke lohe hou nei i ka loaa nui ana o ke gula ma Nuzilani. Hele nui hoi na kanaka o kela aina keia aina ma ia mau wahi eli gula, a o kekahi poe kanaka Hawaii no hoi kahi, a hoomoe nui ia na iwi o kekahi poe ma ia mau aina malihini. Hoi mai kahi poe me ka loaa, aole nae he nui.
                I iho la kekahi poe kanaka, "Ina he gula ma ka lepo o ko kakou one hanau, alaila, maikai maoli, aole luhi i ka hele i na aina e." E na kanaka o ko Hawaii pae moku, ke hai, pololei aku nei makou ia oukou, he gula no ma ka lepo o Hawaii nei. Aole make hele i Kaleponi, i Nuholani, a i Nuzilana e imi ai, eia no, ua kokoke mawaena o na mokupuni o Hawaii nei, mai Hawaii a hiki aku i Niihau. Aole nele kekahi mokupuni i ke gula ole. Ua lohe kakou, aole loaa wale ke gula i ka poe hele i na aina huli gula, aia ma ka hooikaika i ka hana e loaa ai, pela hoi e loaa ai ke gula o Hawaii nei.
                Ane hooiaio ole paha oukou i ka makou i hai aku he gula ma ka lepo Hawaii. I pau ko oukou kanalua ma ia mea, e hai aku makou, a hoomoakaka aku i keia manao.
                No ka lepo o Hawaii nei, ka Palaoa e wili nei ma na wili palaoa o Honolulu a me Wailuku. No ka lepo mai ke kopaa a me ka molakeke e hooili nui aku nei, mai nei aku i Kaleponi a me Oregona. No ka lepo mai ka raiki e ohi ia'na e na haole a me na kanaka Hawaii. No ka lepo mai na uala a me na mea e ae e kuai nei no na moku mai ka moana mai. No ka lepo mai ke kalo e lilo nei i pai e kuai aku i ka poe kuai ia mea, ke ike nei oe, e ka mea e heluhelu ana i ko makou mau manao, he oiaio no, noloko mai o ka lepo keia mau kumu dala.
                Ina paha he wahi loi ai kau e waiho wale ana me ka nahelehele, ke moe nei ke gula iloko o ia nahelehele. E hoao oe, a e ike auanei, e kulapa oe i ua loi nei, a e hoowali i ka lepo, a wali pono, e kanu oe i ka huli, a mahi pono, a oo, kalua ka ai, a kuai aku na pai, aole anei he gula? Kanu paha i ka raiki a oo pono, oki iho, a ohi ka hua, a kuai aku, aole anei he gula noloko mai o ka lepo Hawaii? He oiaio no ia, o na aina i hoomahuahua i na loaa noloko mai o ka lepo. Oia na aina i lako na kanaka.
                Ua ike ia ka emi o na moku okohola ma na aina o Hawaii nei. He kumu loaa nui no ia i ka wa e nui ana. I ka emi ana o na moku, emi ke gula e loaa ana malaila. Nolaila, ua pono ke huli nui ma ka mahiai i kumu loaa. I na he lepo kuaaina, he gula no malaila, aole like me na kumu loaa e ae, ma na aina kumoku wale no kahi o ka loaa. No na moku lawe ukana e lawe nei, ua kokoke loa no o Honolulu i na wahi kuaaina a pau. I na he mea kuai mea ano paa, popopo wawe ole, e hooili aku no a makepono no.
                E na makamaka, na kanaka miki i ka hana, e hoolana ko oukou manao, a hooikaika aku i ka hana, e huli i ua gula nei, i hemo kahi mau pilikia ou, i loaa ka lako. I na e palupalu ana oe, a he loi kaawale kau, e kanu aku no i ka raiki, aole nui kahi hana a oo ka hua, e hiki no ia oe ke hana, a ua hiki i kou ohana ke kokua ma ia hana oluolu.
                Ua kupono no i na kamalii noho wale, hele wale, holo wale ma na lio e holo nei, ke lalau na lima i ka hana maoli. Ua ike makou i ka poe opiopio o keia aina, i ka wa e puka mai mawaho o na kula, e noho wale ana kekahi poe he nui o lakou, me ka hana ole. Me he mea la e hilahila ana i ka hana mahiai, a ake no e lilo i na hana e, na hana luhi ole. He noho wale kahi me he mea la he mea Uhane ole ia a ai wale i ka ai, a hiamoe iho. O ka poe e hooikaika ana e huli nui i ka loaa noloko mai o ka lepo, oia ka poe e hoopomaikai ana ia lakou iho ma ko ke kino, a pomaikai pu ke Aupuni o ko kakou Moi aloha.


                KA MANA O KA HUAOLELO ALOHA.—Nani ka ikaika o ka huaolelo aloha! E hooko ana no ia i ka mea hiki ole i ka hua kalakala a me ka pepehi. E hoohuli mai ana no ia i ka naau paakiki, a e hana ana no hoi ia i na mea nui.
                Ua ike ole no ka ilio, ke uwao, me ka ilio i ka olelo; aka, e hoolohe mai ana lakou i ka leo aloha, a e maliu mai hoi lakou i ka maka aloha.
                E kauo ana kekahi lio i ka ukana kaumaha ma ke ala. Aka, aole i huli aku ka lio e like me ka makemake o kona kahu. Huhu koke aku la ke kahu a hahau ia ia. Ea ae la ka lio iluna, a huli aku a huli mai, aole nae ia i hele pono imua.
                Lalau mai la kekahi kanaka e ku ana ma ke poo o ka lio, pa-ipa-i maikai i kona a-i, a hooluolu mai ia ia e kahea ana i kona inoa. Nana mai na maka o ka lio ia ia me ka oluolu, me he mea la e olelo mai ana, "Hiki no ia'u ke hana mamuli ou, o ka mea hana maikai ia'u." Alaila, huki maikai aku kela i ke kaa, a hele mama aku la me ka ukana.

NA MEA HOI O HAWAII NEI.

                NALO MELI.—Ua palapala mai kekahi o ko makou makamaka, no ka maikai o ka ohana nalo meli a Rev E. Bona o Kohala, maikai no.


                KA HANA A KA MAKE.—Ua make ma Kapalakiko o Geo. Thomas (Kamaki Hanapuna.) He haole oia i mahalo nui ia e ka poe a pau i launa me ia, he ake pau ke kumu o kona make.


               KE DALA PAHA A KEONI PAILATA.—Ua loaa ia makou he palapala na L. Kaohimaunu, e hai mai ana, ua ikea kekahi mau dala ma Hilo, i manao wale ia o kekahi o na dala i aihueia mai ka hale aku o Keoni Pailata, i pepehi malu ia'i i na malama mamua'ku nei.


                KA MULIWAI OHIO.—Ua nui loa ka wai o ka muliwai Ohio i keia mau la, ua 51 kapuai ke kiekie o ka wai maluna ae o ke ana wai mua, a 5 kapuai ke kiekie o ka wai iloko o na hale a pau, e ku kokoke mai ana, a ke mau nei no ka pii ana o ka wai. He keu keia a ka wai nui i hiki mai ma ia wahi.


                E OKI OE IA YANKEE.—Ma na leta o Kapalakiko i hiki mai nei me na Nupepa, ua hoike ia mai ka hiki emoole ana aku o Ianake malaila iloko o na la he umi a me 12 hora. He keu keia o ka hikiwawe nui o ka holo ana mai Honolulu aku nei a hiki i Kapalakiko.


                HIKIWAWE MAOLI—Ua hoopuiwaia makou a pau e ke ku ana mai o ka moku kiakolu Amerika Storm King ma ke kakahiaka Sabati iho nei, iloko o na la pokole loa eiwa a me na hora he umi. I na la mua ekolu o kona holo ana mai, ua kaa mahope na mile he 875, hikiwawe maoli keia moku.


                15 WALE NO LA.—He 15 wale no la o na Nuhou i hiki mai nei mai Wasinetona a hiki i Honolulu nei. O ke kumu o keia hikiwawe nui o ka Waea Telegarapa, he hiki ke haiia mai na mea i hanaia ma Wasinetona a i Kapalakiko iloko o na minute elima. A nolaila, ke kuka mau nei ia mau kulanakauhale me he mea la, aia i kahi hookahi kahi i noho ai.


                I ka holo ana mai nei a ka moku Kialua Amerika Francicsco, mai Port Townsend, Keoamolewa mai, ua elua kapuai ka manoanoa o ka hau ma ka ili o ka honua, aole ka o kanamai ke anu olaila i keia mau la i hala. Nawai hoi ka ole o ke anu ke hiki ianei na pae moku mahana o Hawaii nei e ia mea. O nehinei ka la anuanu nui wale i hiki mai i keia mau makahiki.


               KUDALA.—He Kudala makai ma ka Hale Mahoe, ma ka Poakolu ae nei, oia ka la 19 o keia malama, ma ke Keena Kudala o H. W. Sevarana. He nui na ano waiwai e Kudalaia'na ma ia la, o ka poe e makemake ana i na mea mahepono. E naue mai ma ka hora umi o ia la.


                HOOMANAO NO.—Ua loaa ia makou na palapala he nui wale, no na mea e pili ana i na kanaka i make ma ka moana ma Hilo, i holo ai maluna o ka waapa, a no ko makou pai ana ia mea ma ka Helu 11, nolaila, ua kapae makou i ua poe palapala la, ke hoomaikai aku nei makou i ka poe nana i kakau, no ko lakou lokomaikai i ke kakau ana mai ia Makou.


                WI IA O KA-U.—He palapala kai loaa mai ia makou, na J. B. Kaohi mai, o Pakini, ma Ka-u, Hawaii; e hai mai ana ia makou i ka wi nui ma Ka-u, mai ka malama mai o Novemaba, 1861, a hiki i keia la. He makepono ke kuai ana o ka ai malaila. He hapalua me ekolu hapaha dala ke kumukuai no ke pai ai hookahi malaila. Aole nae i haiia mai ka nui o na paona o na pai poi e kuaiia nei malaila, no ia mau kumu kuai.


                E HOOMAKAUKAU.—E ku mai ana ma ka moku Arctic, (Atika,) mai Bosetona mai, iloko o keia mau pule ae, he ANOANO PULUPULU maikai loa, oia hoi ka anoano Si Ailana, (Sea Island,) ka anoano pulupulu maikai loa ia ma ka honua a puni.
                Ua laweia mai e C. Brewer & Co., aole me ka manao e imi waiwai, aka, e kuai emi ana, i paipaiia'i na kanaka Hawaii, e hapai i ke Kanu Pulupulu, nolaila, e hoomakaukau i loaa ka anoano maikai.


                PAU OLE KE KUHI-HEWA.—Kainoa ke haalele nei kakou i na mea o ka wa kahiko—ka hoomanamana, a me ka puni i na mea oiaio ole, me ke apo ae i ka pono oiaio, aole ka! ke ike nei makou i ka Olelo papa a James Dawson (Kimo.) ma keia pepa i ka pauole. Ua hai mai oia ia makou, i ka lawe o kekahi poe i ka Ilio make, alua a akolu paha lawe ana, a hookuu iloko o ka wai, ma ke poo o ka loko i-a, a ua Kimo la, i mea ka e hanai ai i ka moo-kupua, e noho 'la iloko o ua loko la. Pau ole no ko kakau kuhi-hewa.


                LOKOMAIKAI —He mea olioli mau no makou ka hoaiai aku i ke akea, i na hana aloha a pau i hanaia no ka pono o ka lehulehu, a nolaila, ke wikiwiki nei makou e hoike aku i ka lokomaikai nui o ka Mea Hanohano ke 'lii William C. Lunalilo, i ka haawi ana i na dala he umi, i loaa ia ia no ka haku ana i kela mele Aupuni, i paiia ma ko makou
Helu 11, i mea e kokua ai i ka Halemai o ka Moiwahine.


                WAI A ME KE KAIKOO.—Ua loaa ia makou he palapala na W. G. Kawainui o Hakalau, Hilo, Hawaii, e hai mai ana i ka ua nui, a me ke kaikoo nui ma ia wahi, ma ka po o ka la 28 o Ianuari i hala iho nei, ua hoolanaia kekahi hale kuai no kekahi Pake, ua hiki ka wai, a me ke kai ma kahi i hiki ole ia i ka wa mamua'ku nei, he mau mea hou wale no keia e hanaia mai nei i keia mau la, ma ko kakou mau mokupuni nei.

                WAINUI MA IOLE.—Ua loaa ia makou he palapala na E. Kekuewa o Iole, Kohala, e hai mai ana i ka wainui ma ia wahi, i ka la 25 o Ianuari, a penei kana mau olelo. I ke ahiahi o ka la 25 o Ian. ua ike ia aku na ao panopano ma ka lani, me ka uwila, e hoomalamalama mai ana, a i ka hora 9 paha oia po, ua kui mai ka hekili, a ua mai ka ua, a i ka hora 2 paha o ke aumoe, aole o kana mai o ka wai, e hiki ole ai ke kanaka ke hele, ua lilo ia i Kahawai, e hiki ole ai ke kanaka. Ke olelo nei ka poe kahiko, aole i ikeia ka wai mamua.


                AINA GULA HOU.—Ua loheia mai nei ka loaa ana o ke Gula, ma na palena kai a pau o ka moana Pakipika, ma ka palapala i kakauia mai ia Mi Akena, o ke Keena Comisina o Amerika Huipuia, ma ke alo alii o Hawaii nei, e hoike ana ua palapala'la, i ka loaa'na o na tausani dala, 4 a 5 i ka mea nana e kakau mai. Aka, aole nae oia ke ano mau o ka loaa, 2 a 3 tausani ka loaa a ka mea hookahi, ke puunaue like ia i ka poe a pau i hiki malaila. A ua aneane e nele ke kulanakauhale i ke kanaka ole, no ka pau loa o na kamaaina oia wahi i ka eli gula. Ua pii ka uku o ka poe hana, mai ka 8 a hiki i ka 10 dala no ka la Hookahi.


                RAIKI.—Aole o kana mai ka nui o ko makou olioli, i ka ike maka ana iho i ka raiki, i kanuia e kekahi o ko makou makamaka S. Kamakahiki, ma Hana Maui Hikina, he nunui ka hua, a he maikai ke ano, no keaha la oukou e na makamaka e hoohakalia mai nei, i ke kanu ana i keia kumu waiwai maikai? Ke kahaha nei makou i ke kakaikahi o ka poe e hapai ana i ke kanu raiki ma Hana, no ka mea, pela ke ano, ma ka olelo a ka palapala a S. Kamakahiki, penei:
" Owau hookahi ke kanaka i kanu Raiki ma Hana nei, ke oki nei au i ka Raiki, ke hoahu nei au ma ko'u hale, ua olioli ko'u naau, i ka loaa ana o keia hana maikai ia'u. "

                KA MOI WAHINE HOU O BERITANIA.—— Ua holo ka olelo hoopalau mawaena o ka Mea Kiekie ke 'Lii Prince of Wales ka hooilina o ka noho alii o Beritania Nui, a me ka Mea Kiekie Princess Ana o Denemaka, kekahi o na alii wahine i hai mua ia iho nei. He 15 makahiki o ua kaikamahine alii la, he helehelena maikai loa kona, me na wili lauoho I hele a maikai wale, e apo nuanua iho ana ma kona ai a me kona mau poohiwi. Ua hooulu maikai ia oia, a aia me ia ka leo lea i ke mele ana, a ua aoia oia i na mea a pau o ka ike, e na kumu akamai loa o Europa a pau.

                KAIKOO NUI.—Ua loaa mai ia makou he palapala i kakauia e Mr. E. Makaioulu o Haena, Keaau, Puna, Hawaii, ma ka la 29 o Ianuari iho nei, e hai mai ana i ke kaikoo nui ma ia wahi i ka po o ka la 29, oia malama no, a penei kana mau olelo.
                "I ka po o ka la 28 o Ianuari iho nei, ua ikea iho nei kekahi kaikoo nui loa ma Haena i Keaau, Puna, Hawaii, he kaikoo nui maoli me ka makani pu mai ke komohana mai, a me ke ao ua uhi paapu ia ka moana i kona eleele nui. E poi mai ana a hiki ke kai ma kahi maloo kula oneanea mauka loa, a naha ke alanui aupuni, a me ka loko i-a o Keaau loa. Ua like ke poi ana a ke kai e like pu me ke poi ana i ko Aigupita iloko o ke kai ula; a make o Parao a me kana mau kaa kaua, pela ko makou pakele ana i keia kai nui i ka po. Ua manao makou, o ka lua keia o ke Kai a Kahinalii i ka wa ia Noa, kaula o Iehova."

                LA HANAU O KA MOI—No ka mea o ka la Sabati ka la 9; a nolaila, ua hoopaneeia ka olioli a me ka lealea ana no ka la hanau o ka Moi, ma ka Poakahi ae, oia ka la 10 o keia malama.
                Ua hele wale a luuluu na Pahuhae o ke Kaona nei, ma ke kakahiaka o ua la 'la, e pulelo ana na hae ma na eheu o ka makani, me he mea la o lakou kekahi i huipu mai ma ka olioli ana, a pela hoi ka ulumoku o ke awa, ka moku keu nae o ka ulu wehiwehi o na hae ma ia la, o ka moku kaua Rukini Morge, hele maoli kona mau kia a nupanupa i na hae he nui wale, a me he mea la he manu e lele hoolailai ana ma ka ili o ka moana.
                Ma ke kakahiaka o ia la, ua kiia na pu aloha he 21, e na Koa Pukaa. Ma ia manawa no, e hoomaka mai ana ka piha o na Alanui i na lehulehu e hele ana i o a ianei, me he mea la ua hoonaueueia ke ana kau malie o ko lakou mau luna manao, i ka piha loa i ka olioli, i ka hiki hou ana mai o ka La Hanau o ko lakou Moi aloha. Mamua iho o ka hora umi, ua hoomaka mai ka leo o na ohe a me na pahu i ke kani hoehoene. a ua hui mai na Hoa Kinai Ahi a pau o kela, Comapane a me keia Comapane, ma ka Hale o ka Hai Kinai Ahi Helu 2. A malaila na Hui Kinai a pau i hai manao ai, e hoomakaukau ana i ka hele aku me ko lakou huakai ma ka Hale o ka Moi, a malaila aku hele loa i kahi i hoomakaukauia'i he Ahaaina na lakou ma Honuakaha, ma ka pa o ka mea Hanohano D. Kalakaua, a malaila lakou i hoomoana'i me ka maikai a me ka oluolu.
                O ke Kaa-wai hiehie nui wale o ia la, ka Helu 4, oia ke Kaa Kinai o ka poe Kanaka Hawaii. O ka Mea Kiekie, ke 'Lii ka Haku o Hawaii, kekahi hoa o ia Hui, a ua hoonohoia oia maluna ponoi o ko lakou Kaawai, ma ke kau wahi i hoomakaukauia nona, a ua noho ke Aili opio Haku o Hawaii nei, ma kona noho, me he me mea la ua kanaka makua, ka noho malie a me ka Hanohano maoli, me kona Papale a me kona Palule Ulaula Kinai Ahi. Ua like ka Helu 4, me he opua kakahiaka la, ka hele a ai ka manu o na palule ulaula, a me na papale hinuhinu ka hele a e lawe ana.
                O na makaainana kekahi o ka Moi, ua hui like mai o a o, ma ka hauoli like ana. O ka poe o ka aoao palupalu, ua hele nui i ka hooholo lio, me ka hele a ulu wehiwehi i na lei ilima—ka hala—ka maile, a me na mea e ae no i ulu ma ke kihapai o ke ala. A pela no hoi ka poe o ka aoao oolea, ua lealea no hoi a lawa.

                KA PUALI KOA HOOHOLOLIO.—Aole paha makou e kali a e hoopanee iki hoi i ka hai aku i ko makou mau makamaka ma na kihi eha o keia mau Mokupuni, i na mea e hoike ana i ka holo mua ana o keia lahui ma ka ike a me ka noho ana e like me na Aupuni e ae o ka honua.
                Ua hoohui iho kekahi poe kanaka aloha o ka Moi ia lakou iho, i poe Koa Hoohololio, i mea e kokua'i i ka hoohiehie ana a me ka hoohanohano ana i ka Moi ma na la nui ; no ka mea, aole hoi i lawa i ke Aupuni keia lala o ka Oihana Koa. A eia iho malalo nei na inoa o ka poe Luna o ia Puali Koa :
C. W. Vincent, Kapena.
C. H. Judd, Lukanela Nui.
M. R. Harvey, " 1.
W. Duncan," " 2.
W. H. Dimond, " 3.
P. F. Manini, Puuku (Quarter Master.)
H. Cornwell, " Kokua.
G. P. Judd, Kahuna Lapaau.
H. Stangenwald, Kokua Kahuna.
W. W. Hall, Paa Hae.
E. H. Boyd Kokua " "
Rev. E. Corwin, Kahuna Pule.
R. E. Wakeman, Luna Kakiana.
W. Bennett, Kakiana 1.
John Neddles, " 2. R. Self, " 3.
Jerome Feary, Kopala 1.
W. S. Wond, " 2.
J. L. Lewis, " 3.
H. Nolte, " 4.
                O ka nui o na hoa o ia Puali i keia manawa he 95. Elima i koe, alaila hiki i ka 100, oia no ka nui o ka poe i makemakeia. Aole paha e loihi ana ka manawa e hala'e mahope; alaila, e lawa no, a e hiki koke mai ana ka wa e hoolailai mai ka Puali Koa Lio o Honolulu ma na Alanui lai wale o ke Kulanakauhale Alii. E holo ka lakou hana.

Na Palapala.


                O ka palapala malalo iho nei, ua unuhiia mai mailoko mai o ka Nupepa Haole, Pacific Commercial Advertiser, e hai mai ana kekahi haole i ka pilihua o na makaainana i ka noho o na luna kupono ole ma na Oihana Aupuni, a e hoakaka ana i kona manao no ia mea :

Ke Kohoia Ana
O NA LUNA AUPUNI I LUNAMAKAAINANA.

                Eia paha ka ninau mua ma ka noonoo ana, i keia kumu manao maluna, " Ua pono anei ke kohoia ana o na Luna Aupuni e noho Luna Makaainana? " I ko'u manao, aole pono ke kohoia ana o na Luna Aupuni, a pela paha ka manao o na ma aainana, aole pono ke koho i kekahi Luna Aupuni, ina no he Lunakanawai, a he Makai, a he Luna e ae e noho ana maloko o na Oihana nui, a ma na Oihana liilii paha: no ka mea, aole paha nele ka hoopili ma na mea e pomaikai like ai lakou na Luna Aupuni.

                A ina hoi, aole pela ke ano o ka lakou mau hana, a ua pololei loa no, aole no e ole ka manao o na kanaka, e kokua ana no na Luna Aupuni i ko lakou mau pomaikai iho, a aole manao i na mea e pili ana i ka pomaikai o na makaainana. Makemake nui kakou e ike i ka holo mua ana o keia Aupuni ; aka, aole o kakou makemake e noho wale mai na Luna o ke Aupuni me ka lealea, a e ola lakou, a e waiwai ai hoi, mailoko mai o na auhau o ka poe ilihune, aole pela ko kakou manao, aole nei mea o ke Aupuni he mea imi waiwai no kekahi poe; nolaila, e noonoo iho oukou i ke ano o na olelo iloko o keia kumu manao.
                Penei ke kohoia ana o kekahi Luna Aupuni a lilo i Lunamakaainana. E nana iho oukou, ua kokua nui na Luna Aupuni Oihana liilii malalo o keia Luna Aupuni Oihana nui, no ko lakou makau ia ia, o hoopauia paha lakou ; a nolaila, ua oi kona mau balota mamua o na mea e ae iloko o ia Apana. Aole hookahi wale no Oihana o keia mea a'u e olelo nei ; aka, he mau Oihana, kana e noho nei, me ka uku nui loa ia e ke Aupuni, a i ke komo ana i Lunamakaainana, ua loaa ia ia kekahi helu hou—i ka nana'ku, ke imi nei oia i ka waiwai, oiai e kau ana ka la. Ke ninau nei au, " Heaha la ke kumu o ka hoonoho mau ia ana o kekahi poe iloko o na Oihana Aupuni mai o a o, o keia Pae Aina, me ka uku nui loa ia e ke Aupuni?" Oiai ua nui loa na kanaka akamai e makemake nei e noho ma ia Oihana, me ka uku ia i ka hapalua o ka uku e haawi ia nei i kela mau Luna, a me ka hana i na hana e pili ana i ka Oihana Aupuni.
                Ke ninau hou nei au, " Heaha la ke kumu e hiki ole ai i kekahi poe Luna Aupuni (e oi ole nei na hora hana mamua o na hora elua i ka la hookahi, a hala ka makahiki? ") Ke ola pono, mailoko mai o na dala $2.50 i ka la hookahi, e like me na kanaka paahana e ae, e hana mau nei mai kakahiaka a hiki i ka napoo ana o ka la.
                He hookaumaha kumu ole ia maluna o ka poe hana, ka poe nana ko lakou uku e hookaa nei. Me he mea la iloko o ko lakou manao, ua hoolaia mai ka poe paahana i mea e hoohanaia'i a pau ke aho, no ka pomaikai o keia poe Luna Aupuni, a ina ma Enelani, Amerika Huipuia, a me Geremania, aole loa e manaoia ka hapanui o ia poe, he kupono ke noho ma na Keena Aupuni.
                A ina o kakou ka poe nana e uku nei keia poe Luna Aupuni e uku nui ia nei, no ke aha la i hoolohe iki ole mai ai na Luna Nui o ke Aupuni i ka makemake o ka lehulehu ?

                No ke aha la ko lakou mea i hoonoho ai maluna o makou i na enemi o ka lehulehu i mau luna. Ka poe e imi ana i na mea e hoopoino mai ai ia makou ?
                No ka haawi ana anei o ke Aupuni i Laikini i ua poe la, me ka puunaue like i na loaa mai o ka lehulehu, i hoolohe ai lakou i ka leo o ke kanaka hookahi o ia poe, mamua o ka hoolohe ana mai i ka leo o ka poe lehulehu? No ka hoohanohanoia ana anei o ia poe i ka Oihana Aupuni ke kumu i hoomaopopo ia'i kona mau pono, aole hoi o ka pono o na kanaka? He poe pono ole anei na Kuhina, a he poe ike ole anei? Pela ke ano, a ina pela io, alaila, ke makau nei au e haule koke ana ke Aupuni. Ke manao paa nei au he poe kanaka malama kanawai koonei, ina e haawiia ia lakou ka mea e hoike ai ia mea.
               Ke olelo nei au, a ke kamailio nei hoi me ka manao kuoo, e haawiia ia makou i poe luna maikai kuonoono, i hiki ai ke mahaloia e ka lehulehu, a e ukuia lakou e like me ka nui o ka lakou hana, a aole hoi e oi aku mamua, alaila e naue malie ka puuwai o ka lehulehu, a e hana ma na lala hana a pau o ka imi loaa, a e hoolaia ko kakou Aupuni; aka, ina e hookuuia e like me keia e hele nei, mai ka ino a ka inoino loa aku ; alaila, malalo iho o na makahiki he umi, e hiki no i na dala auhau a pau i ukuia no ke Aupuni ke laweia ma kahi eke uuku loa. Ina aole e hoanoeia'e ka hana ana, owau kekahi mea e hoomakaukau ana e huki ae ai i ko'u pahu a e hele aku.
                A he nui wale no hoi ka poe paahana e ae e olelo ana pela, o ka makou mea wale no e noi nei o ke kaulike. He pono anei ke kipaku ana i ka poe hana mau, he oi anei ka pono o ka hoopauia ana o na Kuhina i mahalo ole ia, a me na Luna Aupuni e ae ke hoopauia, a e paniia ko lakou hakahaka e ka poe e ae i hilinaiia e ka lehulehu?
A MECHANIC.
Ianuari 2, 1862.


Makua apiki ! Makua apiki !!

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe;—
                Ua kupu mai ia'u ka manao me ka halialia aloha, e hoopuka aku i kahi hana apiki a na makua i ka lakou poe keiki.—Penei:
                E na makamaka a pau e noho ana i ka malu a ke Akua o ke Aupuni o Kamehameha IV.—Mai ka hikina a ka la a ka welo ana i Lehua .
                Ke hai aku nei au i na hana pono ole a kahi makua i na hunona a lakou, penei. Ua kii aku na kane a na kaikamahine a lakou i na wahine, olelo mai na makuahonowai, " I ka pilu o ka hunona, hele a ahu ka momona alaila kii mai i ka wahine" olelo aku ka hunona, "Aohe no paha a'u momona, aka, i kii mai nei no au i kuu wahine, e hoi maua i ko'u wahi e noho ai." Olelo mai ka makuahunowai kane, " Aole no hoi e hoi aku ka makou kaikamahine me oe." Hunona, " No ke aha ?" Makuahonowai, " Heaha kau mea nui au e koi nei, e hoi me oe ka makou kaikamahine?" Hunona, " O ke kanawai mare, ua ae like maua i ko maua mare ana, e noho like i kona wahi, i ko'u wahi, nolaila, kii mai nei au e like me ia hoohiki ana, aole ka, eia no ka oukou o kahi hunona waiwai ole." O ka inoa o keia makua o Nahiona, o ke kaikamahine o Wahinelili, eia i Paauhau, Hamakua, kahi i noho ai.
                Oia ka hana apiki nui i koe o keia lahui, ka i no no ka makemake io, a me ke aloha i ka puuwai ka mare ana, aole ka! Eia ka no ka waiwai a me ka momona. I na e lohe mua au aia he waiwai alaila mare, ea! i na ua kii au ia Poonahoahoa i kane nana e mare ai, i ku ka helu a ka makuakane ke noke mai piapia ka waha, ea! E seku aku. Me ke aloha.
Na KAHIHUNONAWAIWAIOLE.
Hilo, Ianuari 24, 1862.

He Kanikau Aloha

NO M. E. MANU W., I MAKE.

                [Ka hope mai keia no ke kanikau o Manu, i hoopukaia ma ka Helu 5.]
Auau ka uhane i ka wai lupua mamane ai a ka manu—e,
Ane manu ka uhane i kuu keiki, ke-ena nei la i ke kula o hihiu—e,
Hihiu ka uhane wehe i ka pili aloha he kane—e,
O oe ka ka uhane ka welo ula mea a lani—e,
I hookuli hoi au i noho hookahi i ke aloha—e

Aloha ka la wela o Puupae, ke wehea mai la e ke kaiaulu o Kapua—e,
Me he alo maikai la no kuee i ka lai i ka holo a ke kehau—e,
He kehau ka wai auau a ka uhane i Waiwelawela—e,
Wela ke kai o Kuaiki, pinaea i ka makani—e.
Maikai noiau, ke lou nei la i ka Paliula—e,

Ula puni i ka i-a hooholo laau o Haleakala,—e,
Hoao ka leo a ka i-a ke ka wewe nei la i ka lima—e,
Ku kaona olina a ke kai i Papalehau—e,
Haua iho la o hoapili e ko anu, e uwe ana i kana wahine—e,
Kuu hoa lewa o na pali kuilua o kaholo—e.

Holo ka uhane me he Naia la i ke kai o Kehuehu—e:
Hoehu ke kai o kaapipa, lau loa ka nalu,

Me he hulu Naio la i ka pali i Puakole.

Hookohu ka leo o ka manu i ke kani mai la la i Kuuloa—e,
Loa ka hele ana a ka uhane, a inu i ka wai o lele—e,
Aloha ka wai, uahi a ka ua ke luia mai la e ka naulu—e,

HE OKI.

Kau ke aloha o ka uhane o kuu keiki—e.

O na kulu waimaka a ke aloha, ua mohaha wale i ka ua kakahiaka,

I ka ua lupua Hinano a ke Koolau—e.

O ka la a ke aloha, i moe uhane no—e,
He punohu ka la na ka wahine, i ke kai o Opihinehe—e,
Wehe ke kai o Huiapa, hoi ka uhane i ka pukui nalu o Palaloa—e,
Aahu ka uhane i ke hapa ehukai, i ke ahe makani—e,
I kane hoao ke aloha, na ka uhane—e,
Aloha ke kai Paokaula, e kuene ana i ka pali Paakea—e,
Akea ka hele a ka uhane i ke kui pua O hai—e,
He kilohana ka uhane na kai Kapohaka u—e,
Kau ka makani aloha o ka aina, ke hoi ae la i ka lulu—e,
Hoolulu ka uhane i ka wai auau i Kiiwai—e,
Hea ka ulumano malino ke kai, i Hinanamea—e,
Me he kaulahao la no ke pili o Kuuhalu i ka makani—e,
Aloha ka onini makani a ka malua,

Elua waimaka e kulu nei—e,
Me he hano kani aumoe la, ke kai o Opea i ka hala walu o ke ao—e,
He anaina ahaaina ka ka uhane, i ka hale Kaalauniu—e,
Pae huini ka makani, ka lele mumuku a ka uhane i ka lae Limukoko—e,

HE OKI.

Ike aku o ke kino opiopio o kuu aloha,

Ua kuhe wale i ka wai Awapuhi,

I ka wili wai ala ia, honi paoa o ku aloha—e,
O ka la o ke aloha, i moe uhane no—e.

(Aole i pau.)

M. L. HOAPILI.

Ahulili, Kau, Hawaii, Ian. 13, 1862.

Halawai Kumu
MA WAIMEA HAWAII.

                E like me ke kauoha a ka hui kumu, e hoopukaia na mea i hanaia e makou, ma na la mua o keia makahiki 1862, iloko o ka Nupepa Kuokoa. Nolaila, ua hooholoia, ka mea nona ka inoa malalo nei, nana e hoopu ka aku. Eia na mea i hanaia e makou.

                Ma ka la mua, ua kikoo na kumu a pau, o ka nui o na kumu i akoakoa mai, he 15, he 10 no ka ohana o Hamakua, a e 5 no ka apana o Kohala Hema. Ua hiki mai na kahukula o na apana elua, a ua hana laua ma ka laua hana. Ma ka la 2, ua akoakoa makou a pau, no ka heluhelu i na palapala hoike makahiki, a me na manao a kela mea keia mea. Ua ku mai o Iosepa Kaaukai, no ka ala i kona manao no ka makahiki hou, a pela no o Kaluahi no Kaohe, no ka nalo meli, o Waiohinu no Hanakamalii, no ka hoopai pono i na haumana kula o Iosepa no Paauhau, he mele no na kumu, Kaaekuahine no Kawela, elua no na kula.

                O Pupulenui no Waipio, no ke kanu raki ana, o Kaelemakule ka naauao kahiko, Mailou no a Waimanu, no ka pono o ka noho ana ma Waimanu, T. Paakiki no Waimea, no na nuhou o ka makahiki 1861, Anoho no Kawaihaeuka, no ke ano o ka Uhane Keoni, nolaila, no ka uala kahiki ma Kawaihaeuka, o ka Hoohuli no Kawaihaekai, no ke ao hoku Puna no Puako, no ka oihana kumu. Ma ka nana i na manao, ua maikai no, a ma ka nana hoi i na palapala hoike makahiki, ua maikai no.
                Ua ku mai na kahu kula, e hoike mai ina hana a laua i hana ai. Ua ku mai o D. D. Waiau, kahu kula o Hamakua, he palapala loihi e hoike ana i na hana a na kumu olaila. ua maikai no kekahi mau kula, a ua maikai ole kekahi, ua hoomoeia kekahi mau kula. O ka nui o na haumana, ma ka hapaha hope nei, ma na kula o Hamakua, he 271. O ka nui o ka hanau 31, make he 50, ka oi o ka make i ka hanau, he 19. Ua olelo oia o ka palapala ka mea hemahema nui o keia mau kula. Nolaila, e na makua o Hamakua, mai palaka oukou, e hoolako koke no.