Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 13, 22 February 1862 — NO GUSTAVE, KA MOI O SUEDENA. [ARTICLE]

NO GUSTAVE, KA MOI O SUEDENA.

I na haneri makahiki elua a me kanakolu a keu mamua, e kaua nui ana o Feredinana ka £mepera o Auseteria me na alii Lutero o Geremania. He kanakolu na makahiki o kela kaua ana. Oko Feredinana manao e kinai loa aku i na £kalesia Hoole Pope ma ia mau aina a pau. Aole no i pio iakou ; aka, ua hooneoneoia na aina kanaka, ua pe* pehiia na miliona kanaka he nui, iloko o ia mau makahiki kaua. Ua noho kanaka ole ia na kuianakauhaie, a ua waiho naheleheie ia na aina he nui loa, i noho lehuiehu ai na kanaka mamua oke kaua ana. No ka nui ioa ana mai o na koa o ka £mepena o Auseteria, ano ke kuikahi ole o na Aupuni uuku kuokoa o Geremania, ua auhee na koa Hoole Pope imua o na Koa Katoiika o £uropa. Aka, he nui na makahiki o keia kaua ana mamua o ko ka £inepera lanakiia ana maiuna o Gerenmnia.

No ia poino ana o na aina o Geremania f < ua poho loa ka manao o na Lukeio, i ke ko j ole o ko lakou makemake, ina ke kaua ana. 11 keia wa, e kokoke auhee lea ai na Lutero ;o Geremania, hiki mai la kekahi Alihikaua \ hou ma Geremania, e kue i ka Emepera o [ Auseteria. 0 keia koa hou, ka Moi o Sue- ; dena, o Gustare Adolphe kona inoa. He j Aupuni kooa e moe ana ma ka aoao %omo~ j hana o ke Kai Baletika; a ua kaawale kona |aina mai Geremania aku i kela Kai. Ua huli lakou mamuii o ka aoao hoomana Lu- : tero. A ike mai o Gustare i na Lutero o - Geremania e pilikia ana, a e make ana ī ka | Emepera Katotika o Auseteria, houiuuiu ae hi ia i kona mau puali koa, a holo mai me

lakou. a koino iloko o Geremania, e htx)tika ku-e ia Fei>Hlinana. a kokua i na hoahanau Keritiano malaiia. Ma ia manawa mai, ua hoolana hovt ia ka manao o na HooK' Pope ma ia mau aina. Holo ac na koa kamaaina o na wahi a pau. a hoohui me ia, a lilo lakou i poe kaua nui loa. O ko Gustave kaaheie no ia iwaona o na aina a pau o Geremania, a hoopuehu aku !a, a lanakila maluna o na koa o ka Emepera. a kipu aku ia lakou e hoi i ko lakou aina ponoi. Hoihoiia mai na Alii Lutero i ko lakou mau Aupuni, a kukulu hou ia na Ekalesia Hoole Pope i hoopuehuia. Aka, aole i pau ke kaua ana, aole hoi i haalele ka Einepera i kona manao e kinai iho i ka aoao Lutero ma Europa. He nui na makahiki o ko Gustave kaua ana me ia, me ka loaa ole o ke kuikahi. No kona kaua hope ana keia Moolelo. E kaahele aku ana o Gustave ma iwaena o na moku o Geremania, i kona neenee ana a kokoke i na Papu o ka muliwai o Danube. E hele ku-e mai ana o \Valenesteina, ka Alihikaua o Emepera, me na koa he 60,000. Mamua, he lanakila wale no ko Gusfave me na koa e uuku ana i ko ka enemi. Aka, ia \va, he 20,000 wale 110 na koa ia ia ; ku malie iho la lakou ina Nurembegn, a hoouka ae la i na pa kaua, a puni kona kahua hoomoana, i kona lohe ana i ka oi pakolu aku o na koa o na enemi. A hiki mai o Walesteina me kona mau puali koa, aole ia i lele koke aku maluna o Gustave, no kona ike he koa makaukau loa no ia. Hoopalahalaha aku la ia i kona poe ma na aoao a ina ke alo o Gustave, e kali ana i kona lele ae inawaho o ka pakaua, a e hoouka ina na wahi papu. He mau hepeiioma ewalu ke kali ana o na aoao a elua i ka puka mai o kekahi iwaho. Aole hoi i aa kekahi e lele maluna o ka pakaua o kona enemi. A paupauaho iho o Gustave i keia kali ana, kauoha ae la ia e hoouka me Walenesteina. Me ka ikaika i maa mau ai na koa Suedena lele lokahi lakou maluna o ko lakou poe eneini. He hoouka }K)kole no nae ia ; no ka lehulehu a me ka ikaika o na Auseteria, ua paleia mai na Suedena ine ka make nui o na tausani koa ekolu, a hoi hou mai lakou iloko o ko lakou piikaua.

Ua hala hou aku na hepedoma hoouka hou ole, e kiai ana kela aoao keia aoao, i na ma-

nawa e lele hou aku ai maluna o kona enem i. lioko o ia manawa, ua loaa ka wi a me ka mai ahulau nui maluna o lakou a pau. Ua kanuia na koa Suedena he 20,000 . i make i ka mai. A ua make hoi na Ause-1 teria i na tausani he kanakolu, ia mai ahu- : lau hookahi no. A loaa l\ou mai iaGustave na koa hou e pani ia hakahaka, ua makau-' kau ia e hoouka hou. Aka, nole pono malaila ka hoouka, hoi j hope mai la o Gustave me na puali koa ona, e hele malie ana, hahai mai o Walenesteina mahope wale mai ona. A loaa ka papu o Lutezana, ku īho la ko Suedena, a hoomakau ehoouka ikaika ilaila. 1 ka la 16 oNovemaba, 1635, ku mai la puali o Auseteria imua 0 na Suedena ma Lutezana. Moe iho lakou ia po, e alo ana kekahi poe 1 kekahi poe. I ke ao ana ae, ua paapu ka aina i ke ohu pouli. Aole e hiki ke nana i na mea kokoke. A i ke awakea, auhee ae la ka pohina, a ike ae la na lehuiehu e ku palahalaha ana ma ka laula o ka papu. He aina ululaau ole ua papu ia, a ua maheleia mawaena i ke alanui iaula ; he elua mile ka loa o ke ku ana o na koa hele wawae, a ma na aoao e ku ana na koa holo lio, a me na kaa pukuniahi. Mawaena o na aoao kaua e moe ana ke alanui laula. £ ku kokoke ana na lalani o lakou ma keia kapa & ma kela kapa o ke alanui. Mamua o ka hoouka ana, ua kukuli lakou a pau e pu}e i ke Akua. Ua pule mesa ka aoao Katoiika, a haawi i ka berena o ke kaserema na na koa o lakou. Kahea maoli aku na Kahuna Lutero i ke Akna, e kokua mai i ko lakou hoouka ana, no ka aoao manaoio. A pau ka pule, himeni ae la na leo o na koa he 30,000, i ka Himeni a Lutero i haku ai, a peneī ko lakou puana ana : " lekon ke Aku mao, Ka pmnhono» oo k&koo." A pau ia. alaila ua hoouka. Puka aku la kekahi puali koa o Suedena, a hele ma ke alo e hoomaka i ka hoouka kaua. Kipuia mai lakou e na enemi, a kipu aku no hoi ia*

kou, a haule iho na moa mako ho nui I<u. llahai aku ia koia puaii koia puaii mahojx' o iakou. a mai ko ahi o na pu ma ka loa, a ma ka iauia. oke kahua kaua. Lele iho ia 0 Giis!tave mai iuna iho o kona iio, a lalau i ka ihe. a alakai akti i kekahi puali koa imua. Noi aku na luna koa (>na ia ia, e ku kaawaie iwalio oko kahua. o make ia. Pane mai la kela, " Ua kakauia ma ka lani ko'u hom e make ai, aoie hiki ke hoololiia." Ulu mai ia ka uahi pauJa a paapu maluna oke kahua kaua. Malalo iho na koa e pepehi ana me ko lakou ikaika a me ka inaina. Ika hololio ana o Gustave, mawaena o na koa ona, ku ka jx>ka i kona lima, a haki ka iwi ; ia wa iho, ku hou ka poka ma kona umauma, a haule iho la kela a make loa, e kahea ana i ke Akua. Ike na koa Suedena i kona lio ehoio wale ana. aole lakou i hee : aka, hooikaika nui aku la lakou e lele maluna o na koa o Ausetoria. a e kipaku aku. Leie ae lakou maluna ona paku o ka poe enemi, a hookahulihuii ia lakou. Ia wa iho no. hiki mai la o Papenheima me na koa hololio, a kipiiku mai i na Suedena. Manao iho ua Suedena, ua hee lakou ; aka, aole i liuliu iho, kipu aku na pukuniahi 1 na koa hololio, a haunaeie iho la lakou, a make iho la o Papenheima, a holo ak\i la kona poe koa mai ke kahua kaua aku. I ka lohe ana o na koa Auseteria, ua make o Papenheima, makau iho ia lakou, a holo hee aku la ika hoi ana. Aole i hiki ia Walensteina, ke hookupaa hou ia lakou. Hahai aku na Suedena mahojx\ e alualu ana ia lakou apo iho. Pakele aku ia lakou iloko o ka pouli. Iloi mai ia na Suedena i ke kahua kaua, a kanu ii\o i ka jkk- i make. Ua loaa ke kuj)ajxiu o ko lakou Alii, malalo iho o na puu heana ona koa i make. Ua j>cpeia ena wawae ona lio i hehi iiio maluna ona. A j)ela i make ai o Gustave Adoij>he, o Suedena ; no ka mea, nana i hoohuli i hoj>e i ke kaua kinai i ka Ekalesia Lutero ma Geremania, a hoojxakele i kela inau aina, i ke kaua hooneoneo, i na makahiki he kanakolu. Ua kaulana loa ka inoa o Gustave, ka Moi o Suedena. ma na Mooi» lo Aupuni o na aina o Europa.