Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 14, 1 March 1862 — Page 1

Page PDF (1.57 MB)

KA

NUPEPA KUOKOA:

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.

BUKE I.  HONOLULU, MARAKI 1, 1862.  HELU 14.

 

Olelo Hoolaha.

                Ua hoopuka mau ia KA NUPEPA KUOKOA ma ka Poaono o kela pule keia pule, a hiki i ka pau ana o ka makahiki 1862. O ka pepa wale no keia i paiia ma ke kauoha a ka Ahahui Hawaii nei, i mea e hoonaauao ai i na Kanaka maoli. E pai mau ia'na maloko o nei nupepa, na moolelo i unuhiia, mailoko mai o na moolelo haole; na nu hou a na aina e mai, a me na nu hou o ke kaua ma Amerika, a me na mea no a pau e makemakeia'na, i hanaia ma Enelani, Farani, Geremania, a me na wahi e ae a puni wale ka honua.

                A o na palapala hoi kekahi o ka poe kakau mai o keia mau mokupuni; a me na mea hou no a pau o Hawaii nei. He Buke nui ka Buke mua, no ka mea, he 57 ka nui o na pepa, ke huipuia na helu manuahi elima o ka M. H. 1861. E pau ana keia Buke i ka la 27 o Dekemaba, M. H. 1862.

Elua Dala wale no ($2.00)

ka uku noka Buke I.

                O ka poe kanaka Hawaii a pau i makaukau i ka heluhelu, e aho e lawe i ke Kuokoa, a o ka poe a pau e makemake ana e lawe, e loaa no ia lakou ma ka uku ana i ka uku makahiki o ka pepa, ma ka lima o na Luna malalo nei. O ka poe e makemake ana e kena'ku ka lakou pepa ma ka Eke Leta, e hooili mai i na Dala Elua ma Honolulu nei, me ka hui pu mai i kahi e hoouna aku ai.

 

Na Luna o ke Kuokoa.

HILO — T. Coan, (Mi Koana.)

" S. Kipi.

" T. Spencer, (Poonahoahoa.)

LAUPAHOEHOE. — F. B. SWAIN.

PUNA. — J. Kaina.

KAU.— C. N. Spencer, (Kale.)

" W. C. Shipman, (Kipimana.)

WAIMEA. — L. Lyons, (Laiana.)

KOHALA. — E. Bond, (Bona.)

KEALAKEAKUA.— P. Cummings, (Kapena.)

" J. D. Paris. (Palika.)

KAILUA. — A. Thurston, (Kakina.)

MA MAUI.

LAHAINA.— D. D. Balawina.

" J. Kahookano.

WAILUKU.— J. D. Havekost.

" W. P. Alekanedero.

WAIHEE. — S. M. Kamakau.

KAHULUI. — George Kimball, (O. K.)

MAKAWAO. — George Miner, (Mahina.)

KALEPOLEPO.— J. J. Halstead, Keoni.

ULUPALAKUA — Kapena Makee, (Ki.)

HANA. — S. Kamakahiki.

MA MOLOKAI.

KALUAAHA. — A. O. Forbes. (Polepe.)

KALAE. — R. W. Meyers, (Maea.)

LANAI. — Iona Kalawaia.

MA OAHU.

HONOLULU. — J. Komoikaehuehu (mai Moanalua a Maunalua.)

" G. Kamai, no ka poe Katolika.

KANEOHE.—B. W. Parker, (Paleka.)

KOOLAULOA. — M. Kuaea.

WAIALUA. — S. N. Emerson, (Samuela.)

WAIANAE. — G. H. E. Keauiaole.

EWA. — Solomona Kahoohalahala.

MA KAUAI.

KOLOA.— J. W. Smith, (Kauka Mika.)

LIHUE.— W. H. Rice, (Laiki.)

HANALEI. — E. Johnson, (Ioane.)

WAIMEA. — G. B. Rowell, (Rowela.)

NIIHAU.— P. R. Holi.

                O ka poe a pau e noho ana ma na apana i haiia maluna, e makemake ana e lawe i " Ka Nupepa Kuokoa," e pono ia lakou ke hele e kakau i ko lakou mau inoa, a me ka uku aku i na dala o ka pepa i na Luna i haiia maluna, a na lakou e haawi mai i na Palapala Hookaa i paiia. O ka poe e noho ana ma kahi aole i haiia maluna, e loaa no ia lakou na pepa ma ka lima o ka Luna e kokoke ana io lakou la.

H. M. WINI, Luna Pai.

 

He Wahi Manao Paipai

I KA POE LAWE NUPEPA KUOKOA.

                Ua ulu mai iloko o'u ka manao lana me ka ulumahiehie, e paipai aku ia kakou e ka poe puni Nupepa. Aole nae au i kauohaia mai e ka Luna Hoopuka e paipai aku ; aka, no ko'u ike no hoi, owau no kekahi hoa kauwa malalo o ka Luna Hoopuka Nupepa. Nolaila, ulu kiekie loa mai la ia manao iloko o'u, e paipai aku ia oukou e ka poe i hookaa ole mai i ke dala o ka Nupepa; ua huipuia mai no hoi ia manao me oukou e ka poe i hookaa hapa mai. Ua koe ka poe i hookaa pau mai, aole no lakou keia manao paipai, no ka poe no i koe.

                Nolaila, o ko oukou makemake no ke hookoia nei ; a o ka Nupepa, aole no i hookoia.

                No ka mea, ua oleloia ma ka Helu I, oia hoi ka Helu Manuahi, e olelo ana, mamua ae o ka la mua o Ianuali, 1862, e uku pau mai ai i na dala elua, aole nae i hookoia pela.

                Nolaila, ia kakou e ka poe lawe Nupepa, ma ka Apana o Honolulu nei, ka poe i koe aole i hookaa mai, he pono ia oukou ke hookaa koke mai, i olioli pu ai oukou me ka Luna Hoopuka, i olioli pu ai hoi me na luna nana e lawe aku i kela kuauna keia kuauna me ke kapekepeke. Me ke aloha.  W. N. P. POHANO.    

 

HE MELE

NO KA LANI KAHEALANI.

Hu wale mai no ka halia,
O ia uka ano iuiu,
I ahona i ka po pouli,
I ka po lai o ia kula.

 Alo aku makou o ke anu,
O ke anu koekoe aumoe.

E mapu mai ana ke ala,
Ke ala o ka lau kupukupu.

Kupu mai ka manao o ke hoa,
O ke hoa oe luhi kuu kino;

Ka imi'na a na paka ua o ke kau,
Kau mai ka halia, ke ano aloha,
O ka wai lukini ka'u manao;

He paoa ke ala i na moku.

O ka wai iliahi ko'u hoa,
E kohu ai o ka noho ana;

He kaunu paa loa me ka hoa;

Auhea oe la e lei aloha?

Noho uka anu o Haili.

Eia au la o ka leo o ka manu,
Uhene leo lea i ka nahele.

U alo ae ana la i ka luna,
I ka luna aala o Luhikamanao,
E manao iho oe i ke aloha,
Ka haupu a halia la a loko.

Kuu hoa o ke anu pili hemo ole,
Pupuu i ke anu o ka i-a iki,
O ka po hau anu alo aumoe,
O ka lau mamane nopa i ke kula,
Eia au la me ke aloha,
E kakali aku ana o ka hiki mai,
A hiki mai oe olu iho au,
Laulea ka noho'na o nei kula,
O ke kula mehameha kula anoano,
He mea ole ia i ka manao;

Hookahi kuu kino alo i ka leo,
I ka leo aheahe lele anoano,
Kuu pua lei nani paihiihi,
I kui ai au la ua lawa,
Hoolawa i na paka ua o ka po,
Na kulu waimaka a ke aloha,
Me oe ke aloha waimaka nui,
Me a'u ka halia e waiho ai,
Hakuia e

LOSE DAIMANA a me LIHILIHIULA.

 

HE MOOLELO NO UMI.

KEKAHI ALII KAULANA O KO

HAWAII NEI PAE AINA.

HELU 4.

                I ka pau ana o na kanaka i kuahiwi me Kaleioku. Malamalama loa ae la, koe o Umi me na wahine ana. Puka ae la ka la a mehana, o ka hora 8 paha ia, o ka la Poaono, a ua mau wahi elemakule nei i hiki ai i kahi o Kaleioku, me kana Alii me Umi.

                Hiki ua mau wahi elemakule nei, he mehameha wale no na hale o Kaleioku ma, aole maaloalo kanaka iki mawaho, kahea ae la ua mau wahi elemakule nei, " Mehameha nae na hale o ua o Kaleioku, aole maaloalo kanaka iki." Lohe ae la o Umi i keia leo mawaho, e noho ana ia ma ka hale o mua, he mea mau ia i na kahuna o ka wa kahiko, ma ka hale o mua wale no e kipa ai, aole ma ka hale moe.

                Kahea aku o Umi i ua mau wahi kanaka elemakule nei, " E komo olua maloko nei, aole he kanaka o ko makou wahi nei. Ua pau aku nei o Kaleioku me na kanaka i ka mahiai i kuahiwi, owau wale iho nei no koe. I hoonohoia iho nei au i kanaka no olua e hiki mai ai." Komo aku la ua mau wahi elemakule nei iloko o ka hale o mua.

                A puka aku la o Umi iwaho, a hopu aku la i ka pauku wahie i hoomakaukau mua ia. Hapai ae la ia a kiekie iluna, a hahau iho la ia i lalo, i ka ili o ka honua. Naha liilii ae la ka pauku wahie, ho-a ae la ia i ke ahi, a a ke ahi, no ka nui o ka pulupulu i hoomakaukau mua ia. Nui ae la ka uwahi, aole i kauia ka wahie, ua nalo nae ia i ka maka o na wahi elemakule.

                Hopu aku la o Umi i ka puaa, alala iho la ka puaa, hookuuia'ku no, aole i make. Ma kahi i nalo i ka uwahi, malaila kahi i hookuuia'ku ai ua puaa la. A pau ka a ana o ka opala i hanaia'i i pulupulu, kalua wale iho no keia, o kauewewe wale no, kii aku la keia a ka pu awa, a huhuki ae la, a hemo. I iho la ua mau wahi elemakule nei, kekahi me kekahi, "Ina me neia ka hanai a ua o Kaleioku, ola na iwi, kai ke kanaka ikaika." No ko laua nei ike ana i ka naha liilii o ka pauku wahie, i ka hikiwawe o ke kalua ana o ka puaa, i ka hemo ana o ka pu awa nui i ka uhuki ana. Oia ke kumu o ko laua mahalo ana he kanaka ikaika.

                Ia Umi i huhuki ai i ka pu awa, hoi ae la ia ma kekahi aoao o ka hale a laua nei e noho ana, (oia ka hale o mua.) Hana o Umi, wawahi a liilii ka awa, kukulu ke kanoa, a waiho iho la ia i ka awa i wali mua i ka mamaia, iloko o ke kanoa. Kii aku la o Umi i ka puaa i kalua mua ia, ma kahi kokoke i ka imu a ia nei i kalua ai, aole puaa. Huai ae la o Umi a lawe mai imua o ua mau wahi elemakule nei, ua moa lea loa ka puaa.

                Ia ia nei no e huai ana i ka imu puaa, olelo aku la o Nunu, kekahi elemakule ia Kamai, " Ea ! hikiwawe ka moa o ka puaa, o ke kalua ana aku nei no la ? " Ae mai la o Kamai ; aka, i ka hiki ana imua o ko laua mau maka, ua moa lea loa ka puaa.

                Hana iho la o Umi i ka puaa, a waiho i ke pa, kii aku la o Umi i ka awa a ninini iho la iloko o na apu elua. Haawi aku la o Umi no ua mau wahi elemakule nei, a inu ae la laua, paina laua a ona i ka awa, hina aku la kekahi ma ka paia, a o kekahi hoi, hina ma kahi moe. Hapai ae la o Umi i kekahi elemakule a hoomoeia'ku ma ka moe.

                Pii aku la o Umi iuka o kuahiwi, ma kahi a Kaleioku ma e mahiai ana me na kanaka. A loaa aku o Kaleioku ma e mahiai ana me na kanaka o laua, ninau mai o Kaleioku ia Umi, "Ua hiki mai ua mau wahi elemakule nei? " Ae aku o Umi. " Ae, ua hiki mai laua, o na mea au i ao mai ai ia'u e hoomakaukau no ko laua hiki ana mai, oia na mea ai, ua hoomakaukau aku nei no au, a ua pau. Ua ona nae ua mau wahi elemakule la i ka awa, ke hiamoe la."

                Olelo aku o Kaleioku ia Umi, " E noho kaua me na kanaka ou, a aui ae ka la, hoi kaua, penei nae ka hoi ana. Owau ka makamua o na kanaka, a o oe e ke Alii ka hope loa." Ua oluolu ia i ko Umi mau maka.

               O ka Kaleioku mea i hana ai no ka hoi lalani ana o na kanaka o ke Alii. I hiki ia mamua i na wahi elemakule, loaa ka hoa kamailio o laua. No ka ninaninau o ua mau wahi elemakule nei ia Kaleioku ia Umi. A na Kaleioku e wehewehe aku imua o laua, o kuhihewa laua i keia kanaka, kela kanaka o Umi ; no ka mea, o Kaleioku, ua kamaaina ia i ko laua mau maka. Aole no i ike laua ia Umi, a poeleele loa i ka hoi ana mai mai kuahiwi. Oia ka mea i lilo ai ka Mokupuni o Hawaii ia Umi, no ko laua hilahila ana.

                I ko Umi pii ana iuka, e huli ia Kaleioku ma, moe iho la ua mau wahi elemakule nei, a mahope iho, ala ae la ka lua o ka elemakule, a kamailio laua ia laua iho. I iho la laua, " Aole me keia ko kaua mau haku o ka noho ana, ia Liloa, a hala ia i ka make, ia Hakau hoi i kana keiki, he ai, he i-a, he kapa, ka mea loaa mai ia kaua, o ko kaua wahi hale pelapela loa, he oi keia a kaua e ike nei. Mai ko kaua wa u-i, a hiki i ko kaua wa hapauea nei, loaa ia kaua keia mau makana maikai, i ko kaua wa ahona iki, aole i loaa."

                A aui ae la ka la, o ka hora 2 paha ia, hoomaka ka iho ana o ka huakai, o Kaleioku mua, ia lakou nei e iho mai ana. Ike aku la ua mau elemakule la i ka iho ana mai, aia hoi, ua nui loa na kanaka imua o ko laua mau maka, i ka ike aku e iho mai ana, aole nae i ikeia'ku ka hope pau mai o na kanaka, i ka puka ana mai maloko o ka laau loloa. Ma kela aina, i haiia ma ka Helu 2 o keia moolelo, (o Waipunalei ma Hilo paliku.)

                A hiki o Kaleioku imua o ke alo o ua mau wahi elemakule nei, aloha lakou ia lakou iho, akahi no lakou a halawai hou, ua nui loa ko lakou aloha ia lakou. Ke hoi nei no na kanaka ma ko lakou mau hale, e kokoke ana ma ko lakou nei hale e noho ana, (oia ka hale o mua,) o kanaka nui wale no keia e e hiki e nei i kauhale. Ua mahele o Kaleioku i na kanaka o laua, i na apana eha, okoa kanaka nui, okoa kauka malalo iho o lakou, okoa kanaka liilii, okoa kamalii.

(Aole i pau.)

 

                Ke holo nei ka hana ana o ka Moku mahu hou, ma ka Uapo o Ulakoheo.

 

HE KAAO

NO KEKAHI

KEIKI ALII.

HELU 3.

                A mahope iho o ka hoopuka ia ana mai o ka lio eleele, hoopuka ia mai la ka lio ulaula, hai aku la ke Aili i ke Alii wahine, me ka i aku, " O keia lio no Wakea ia." A mahope iho, hoopukaia mai la ka lio keokeo, alaila, hai aku la ia i ke Alii Wahine, " O keia lio keokeo, oia kou lio" Alaila, ae mai ke Alii Wahine. Ia wa, olelo ae la na kanaka kekahi i kekahi, no ke akamai o keia keiki.

                A mahope iho, hoomakaukau ia iho la ka papa aina a ke Alii Wahine, no ka aina awakea, a noho ke Alii Wahine ma kona papa aina, a me ke keiki Alii pu ; alaila, hoopuka hou mai la ke Alii Wahine i kekahi nane hou, penei : " E hoouna oe i kekahi kanaka ou e hele pu me kuu kauwa wahine, i ka wai a ina e hiki e mai kou kanaka i ko kaua wa e ai ana, alaila, mare kaua ; aka, ina e hiki e mai ka'u kauwa wahine, alaila aole kaua e mare." A ia manawa a ke Alii wahine i nane mai ai i keia nane, alaila ae aku la ke keiki Alii. Noonoo iho la keia i ka hana a na kanaka o ia nei, a kahea aku la keia ia Mamaloa, oia hoi ke kanaka nana i hopu ka la, " E Mamaloa e." Ku mai la ia iluna, a ku mai la no hoi ke kauwa wahine a ke Alii Wahine, a haawiia mai ia laua na Pikawai elua, ia manawa, olelo aku la ke Alii Wahine ia laua, " E holo olua i ka wai, a o ka mea o olua e hiki e mai ianei."

                Ia manawa a laua nei i lohe ai ia olelo a ke Aliiwahine, alaila, lalau iho la laua i na Pikawai a laua, a holo aku la ; no ka mea, he wahi loihi loa kahi a laua nei i holo ai, (ua ane like paha me Honolulu aku a Hilo, ma Hawaii,) wahi a ke kaao, a ia laua nei nae e hoomakaukau ai e holo aku, holo e aku la o Mamaloa mamua, me kona manao no, aole hanaka mama ma ka honua i oi aku mamua ona, a i ko laua holo ana, aole i liuliu, puka aku la kahi wahine mamua. Ia manawa kahea aku la ke keiki Alii ia Ikeloa ; no ka mea, o kana hana ka ike, "E Ikeloa, o kau hana hoi paha o ka ike." Nana aku la o Ikeloa a ua puka ke kauwa wahine a ke Alii Wahine, mamua o Mamaloa, i aku la ia i ke keiki Alii, " O kahi kanaka o kakou, ua haaleleia mai la, a o kahi wawahine, ua puka mamua." Ia manawa a ke keiki Alii i lohe ai, ua puka ke kauwa wahine a ke Alii Wahine mamua, kahea aku la ia ia Panapololei ; no ka mea, o kana hana ka pana, oia hoi ke kanaka nana i pana ka la, " E Panapololei, o kau hana hoi paha o ka pana " Alaila, pana aku la kela a ku aku la mahope o ke poo o ke kauwa wahine a ke Alii Wahine, hina koke iho la ke kauwa wahine a ke Alii ilalo, holo aku la o Mamaloa, a puka aku la mamua o ua wahi wahine la, moe iho la ua wahine la malaila, a pau ka poniuniu o kona hina ana, alaila ala ae la ia, ua hala loa o Mamaloa, holo hou aku la no keia aole no i liuliu aku, loaa hou ia no o Mamaloa i ua wahi wahine nei ; alaila, ninau hou aku la no ke keiki Alii ia Ikeloa, " E Ikeloa, o kau hana hoi paha o ka ike ? " Pane mai la o Ikeloa, " Heaha auanei ka ike ua puka aku la no kahi kauwa wahine a ke Alii Wahine mamua, a o kahi kanaka o kakou, ua haalele loa ia mai la no i hope." Alaila, kahea aku la ke Alii ia Panapololei, " E Panapolalei, o kau hana hoi paha o ka pana." Pana aku la kela, a ku aku la ma ke kua o ua wahi wahine nei, hina hou iho la no ia ilalo, holo hou no o Mamaloa, a hiki i kahi o ka wai, ukuhi iho la a hoi mai la, ia Mamaloa e hoi mai ana me ka wai, e holo aku ana ua wahi wahine nei. Holo aku la ua wahi wahine nei a loaa ka wai, hoi mai la keia a puka hoau no mamua, o Mamaloa; alaila, ninau hou no ke keiki Alii ia Ikeloa, " E Ikeloa, o kau hana hoi paha o ka ike? " I mai la o Ikeloa, " Heaha auanei ka ike, o kahi kanaka o kakou kai ukuhi mua i ka wai, a hoi mai nei, o kahi wahine mai la mahope, a ua haalele hou ia aku la no." Alaila, pane aku la ke keiki Alii ia Panapololei, "O kau hoi o Panapololei." Pana aku la o Panapololei, a ku ma ka lae o ka kahi kauwa wahine a ke Alii Wahine, wala aku la ia i hope, a huli ae la kona alo iluna, lele aku la kona Pikawai i kahi e, a hanini iho la ka wai.

                Holo mai la no o Mamaloa, ala ae la ua wahine nei, nana iho la i kana Pikawai, a he wahi wai uuku koe. Holo mai la no ia, a ua kokoke o Mamaloa e hiki mai i kahi o ke Alii Wahine, holo mai la no ua wahi wahine nei a puka mamua, kahea hou aku la ke keiki Alii ia Ikeloa, " E Ikeloa, o kau hana hoi paha o ka ike. " I mai la o Ikeloa, " Heaha auanei ka ike, o kahi kanaka o kakou ea, aia no i hope, a o kahi wahine, o ka hiki mai no koe la." Ia manawa, kahea aku la ke keiki Alii ia Panapololei, " E Panapololei, o kau hana hoi paha o ka pana." Pana hou aku la no o Panapololei, a ku aku la ma ka opu o ua wahine la, a hina iho la ilalo, a paa loa kona hanu. Haule hou iho la no kana Pikawai, a pau loa ka wai i ka hanini, holo mai la no o Mamaloa, a ike ua hina hou ua wahi wahine nei, i iho la ia, " Aia, hina hou iho la ua wahi wahine nei.'' Holo aku la o Mamaloa a hiki i kahi o ke Alii, ike mai la ke keiki Alii ia ianei e hoea aku ana, hauoli nui ko ia nei manao, a me ko ka poe a pau i akoaakoa mai e hoolohe i ka nane a ke Alii Wahine, no ka mama loa o keia kanaka. Hele aku la o Mamaloa a ku imua o ke keiki Alii, a me ke Alii Wahine, lalau mai ke Alii i ka Pikawai, a ninini iho i ke kiaha o ke Alii Wahine, a me kona kiaha no hoi, a inu iho la laua, a mahope iho hiki mai la ke kauwa wahine a ke Alii Wahine, ninau aku la ke Alii Wahine i kona kauwa, " Heaha ke kumu o kou eo ana ia ia'la?" I mai la kona kauwa, "Heaha anei, i holo aku nei maua mamua no o ia la, a mahope aku nei au, haaleleia o ia la e a'u, me he aha ala la keia mea o ke ku ana mai ma kuu poo, hina ana au ilalo, kai noa hoi ua pau, i ka hoi ana mai nei a maua, aole no au i ike i ua mea nei, a ku ana ma kuu lae, waiho ana au ilalo, huli kuu alo iluna, a oia holo mai nei no ko maua a maanei ae nei la, owau mai nei no mamua, aole no wau i ike i ua mea la, ku ana ma kuu opu, waiho ana au ilalo, paa loa kuu hanu, oia kuu mea i eo mai nei ia ia'la."

                O ka hana a na kanaka o ke keiki Alii, oia hoi o Ikeloa, Hooloheloa, Panapololei, Kanakamakeanu, a me Kanakamakewela, o ka henehene no ka mama ole o Mamaloa, ia lakou nei e henehene ana, ninau mai la o Mamaloa, " Heaha ko oukou mea e henehene nei ia'u ? " I aku la o Panapololei, " E henehene ana makou ia oe i ko mama ole ; no ka mea, he loaa hoi ia oe ka la ke hopu. Heaha la kou mea i mama ole ai i keia wahine? " I mai la o Mamaloa, " Aole ka o oukou ike i kuu mama, ua make ia ia kakou." I mai la o Panapololei, " Ina aole makou e kokua ia oe, aole no e make ia kakou." I mai la o Mamaloa, " O oukou pu kekahi i holo me a'u." I aku la o Panapolelei. " Kai noa hoi o oe kai holo, nana aku nei hoi o Ikeloa, a ua haaleleia oe ; nolaila, pana aku nei hoi au." " Aole ou ike e waiho ana kahi wahine ilalo la ?" Alaila, olelo mai la o Mamaloa, " He hina wale iho paha ia ilalo." I aku o Panapololei, " I hina ia ia maua ; no ka mea, o ka ia nei hana ka ike, nana aku nei keia, a ua haaleleia oe i hope ; nolaila, i mai nei ke Alii ia'u e pana, pana aku nei au, a oia ka mea e waiho ana o ua wahi wahine la ilalo."

                Ia manawa, koi aku ka makuakane o ke kaikamahine Alii, e mare laua nei ; no ka mea, aohe nane i koe i keia keiki, ua pau loa i ka loaa. I aku ke Alii Wahine, i kona makuakane, "Hookahi nane a'u i koe, a ina e loaa, mare maua. Aka, po e nae ka la, moe lakou nei ia po, a ao ae, alaila nane mai la ke Alii Wahine, penei :

                " Elua o'u mau wahi aina liilii, o kekahi he aina anu loa, a o kekahi, he aina wela loa, a ina e loaa ia oe kekahi mau kanaka, e hiki ke noho malaila me ke anu ole o kekahi, a me ka wela ole o kekahi ; alaila, mare kaua." Ia wa no, laweia'ku la ua mau wahi kanaka nei, o kekahi ma ka aina anu loa, a o kekahi ma ka aina wela loa, a hiki laua            nei ma ua wahi aina nei ; alaila, olelo mai la laua, "Aole maua e hoi hou aku i na aina, o ko maua aina mau loa keia."

                Ia wa iho, mare laua nei, a pau ka mare ana, lilo no ke Aupuni i ke keiki Alii. O ka pau ana no ia o keia kaao; aka, ina ua loaa i kekahi ka mea i oi ae mamua o ko'u ; alaila, kulua mai i pau. Owau no

W. H. PUNIWAI.

 

Halawai Ahahui Mahiai

O KONA AKAU.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:

                Ke hoouna aku nei au ia oe i ka moolelo o keia Halawai, e like me ke kauoha a na Hoa o keia Aha ia'u, e hooili aku maluna ou.

                Ua hoomakaia keia Halawai Ahahui Mahiai, ma ka Poalua, la 28 o Ianuari nei, ma ka Halepule Hoole Pope ma Kailua nei.

                Ma ke noiia mai, ua hooholoia, e lilo o G. W. Pilipo i Luna Hoomalu, a o J. G. Hoapili i Kakauolelo.

                Heluheluia mai e J. H. Kamalo, he Kumukanawai no ka Ahahui ; a ma ke noi a ka Moi Kamehameha VI, e heluhelu houia, a hooholo pakahi i na pauku, ua hooholoia.

                Heluhelu mai o Hale L. Sheldon, he olelo hooholo. E kapaia keia Ahahui, Ka Ahahui Mahiai o Kona Akau, malalo o ke Kumukanawai o ua Ahahui la. Ua hooholoia.

                Heluhelu pakahiia na pauku o ke Kumukanawai, a hooholo pakahi ia.

Kumukanawai o ka Ahahui Mahiai o Kona Akau.

                PAUKU 1. — Ua hookumuia keia Ahahui i mea e lokahi ai ka hana a na kanaka i ka imi ana i ko lakou pomaikai ; i mea nana e alakai aku i ka hooikaika ana : a ua manao ia hoi, na keia Aha e hoolaha aku i kanaka a pau oloho o keia Apana i na manao naauao, a me ka ike i loaa ia ia mamuli o kona imi ana.

                PAUKU 2. — E kapaia keia Ahahui. O ka Ahahui Mahiai o Kona Akau. Eia na Luna o keia Ahahui. Hookahi Peresidena, elua Hope Peresidena ; hookahi Puuku ; hookahi Kakauolelo ; hookahi Kakauolelo Kuloko ; hookahi Komite Hooko, (ekolu lakou.) E kohoia keia mau Luna i ka halawai mua ana o kela makahiki keia makahiki. O ka Peresidena a me na Hope Peresidena elua, e kohoia lakou ma ka balota ana ; a o na Luna e ae, e kohoia ma ka o lima ana. A ina e kaawale ka noho o lakou ma ka make ana, haalele ana, a kumu e ae paha ; e paniia kona hakahaka e ka halawai mua, mahope o ka ikeia ana o ia hakahaka.

                PAUKU 3. — E halawai mau keia Ahahui i kela mahina keia mahina, a ina e makemamakeia e oi aku mamua o keia, aole nae e emi mai na halawai ana malalo o ka halawai hoohahi o ka mahina. Na ka halawai no e halawai ana, e hai i ka la a me kahi o ka halawai o ka mahina e hiki mai ana.

                PAUKU 4. — O na dala a pau e loaa mai ana i keia Ahahui, e waihoia no ia ma ka lima o ka Puuku, mahope nae o kona waiho ana mai i kana palapala hoopaa ma ka lima o ka Peresidena o keia Aha i kana palapala hoapaa no na dala hookahi haneri a oi aku paha, ke oi aku na dala o keia Aha ma kona lima, aole hoi e hooliloia keia dala, aia wale no mamuli o ka hooholo ana a kekahi halawai mahina e hooliloia'i, aole nae i ae ia ka Puuku i ka hoolilo i keia dala, aia a kau ia ka inoa o ke Kakauolelo, a kau pu ia ka inoa o ka Peresidena maluna o ka palapala kikoo.

                PAUKU 5. — Na ka Peresidena no o keia Aha e kahea i na halawai kuikawa a pau, e like me kona ike he mea kupono no ka pomaikai o ka Aha. Nana no e koho i na Komite wae a me na Komite mau. Nana no e nana mau i ka pomaikai, a me ka mau o ka hoihoi o na kanaka i keia hana. Nana no e hooholo na mea hoopaapaa a pau e pili ana no na kanawai o ka Aha, a nana no hoi e hoomalu ka Aha i na halawai a pau ke noho mai oia. Ina e ole oia ma kekahi halawai ana, na kekahi o na Hope ona e hoomalu ka Aha. E lilo ua Hope Peresidena i mau ko-kua a Hope hoi no ka Peresidena ma na hana a pau i haiia ae nei maluna, na ka Peresidena e hana.