Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 14, 1 March 1862 — Na Palapala. I ka Lehulehu. [ARTICLE]

Na Palapala.

I ka Lehulehu.

E ka A'uwpa A'/o/. o.ī,- .iio!u: oe : Ua h;\h\\vai mai me maua ka manao 1 k.v kauia c Honrv H. Parkvr. (Hanale.) nia ka Helu 13, a ua hoopuiwaia mai inaua i ka iko ana iho oia ka nn a nana i kakau s;:i manao a maua i paiH> ai maluna'e o ka iim.i Le'iulehu. l a lana ao ko maua manao ii,> moa e ka moa nana i kakau ia kumu in:m:n\ a he moa la hoi i nolo i ko aoia'na. a nolail i. la hoi ka wikiwiki e kamnilio imua o akea me ke ake nui ole e hoomaopopo i k;i oiaio a me ka 010, o na mea ana o kamailio nei mamua o ka liana ana pela.a n ka naaupo ia hoi ka mea e pale ai ia ia ii .> no kana kamailio mahaoi ana. Aolo k;\! Eia ka o kahi Hanah: Parcka o Knnoohe. .Ma ka pauku ekoiu o kona mau m;inau ke i mai noi, aole ka ia o pane mai 110 k:i maua olelo kuamuanui a liilahila, ine ko n:aua kapa ana'ku ia ia he kanaka maka \ - awe, hoopunipuni, maa i ka wahnhee. a p. i i . aku. Aole maua i ike i ko niaiui maiii:!. i aka, ua kamailio maua i ka oiaio »m;i n \ huaolelo akaka loa. Oia kona naauao, ua f ike oe i na e honakuia keknhi punawai, puni auanei ka wai i ka lepo, nolaila, ):. pono nona ka noiio pane ole ana mai ma i.i mea, no ka mea, he inea hiki oie i ka oiam ke iioonaio ioa ia. Ua minamina maua i k. i kupono ana ia ia o keia mau oieio, no k i mea, aoie ioa maua i manno nana i kakau i i keia mau olelo ko kumu o keia hoopaapaa. no ko maua maopopo lea i na mea a mnua : kamailio ai, noiaiia, ke kauinaha nei maua i ka hai aku ia in i ka hiki ole ia maua hoi hop€, a ke lawe hou mai i na mea a m iu i i hoopuka ai ina ka Heiu 11 o keia o ahewaia mai auanei maua o ka huaoleio onio. He oiaio aia kona inoa maikai ma k i iima o ka tnea e, aka, ke minamina nei n iua i ka hiki ole ia maua ke holoi aku i ko kiko eleele oia mea mai ko maua manno nku Ke oieio hou mai noi oia, me ka ninnu mni. " No keaha ia i heie ai Inua a paipai i na h<inaha e hele i ke koho balota ? He poe ka/n .• lii naaupo nnei ko Waimanalo poe i ike 010 ai iakou i ka pono o ke koho bulota ?" Kc hai aku nei maua no ia manno oni. he kumu nui ko maua heie ana e paip,-.i t heie ana hoi e ao i iia kanaka o ko maua na, i ike ai maua i ka lakou mea e koho n;. e like me ia ka mea i hookama ia Haw , : n-i, no ka mea, o Polapoia kona ono han-i ke aioha i na kanaka o kona aju\na, (sv;t ana) peia hoi maua ; he makeinake rnaua ao ia iakou i ka mea kupono e koho ai. i.i aioha maua ia lakou no ka mea, o mak .• pu m o ka ohana hookahi, he poe Haw.. ; nei. A noiaiia, aole o maua makemako koho iakou iioko o ko lakou naaupo i ka I ina hio o ka manao ma ka aoao hookalu a makapo hoi i ka pono o kekahi aoao. n,»iai:.. ko maua heie ana e paipai a e ninau ui h- , kou, o lilo auanei iakou i ke aiakaiia k.i manao haahaa maa o ka manawa i hala mo he pipi lawe ukana la me ka hao rna ka ihu, ka hilinai ana i na mea a pau n lakou e kauohaia'i, me ka hoomaopopo ole i ka pono a me ka hewa oia hiiinai ana. Eia hou : •• Aoie anei e hiki i kela m« a keia mea e koho nia kona makemake me k t hai oie aku i ka ir»oa o ka mea ana e k<»l. » ai?" Hehikino! oia ke kumu nui o maua nieniele ana, i akaka'i ka inoa o k., . mea a ko maua mau makamaka e koho a: ;a i na o ka mea hoopiiimeai, a waha ole/i paha no hai, aoie nona iho, e ao aku no maua aole e koho i ua mea la ; a ke manao , nei maua o ka mea e huna i ka pono imu kona makamaka inai, he ahona ia mea ke : kapaia he holohoiona ; Aka, o ka pt,no pana la i ka manao o ua wahi Hanaie Paleka ■ nei, o ke koho ana i ka mea i aneane e ma- ! opopo aoie e hooikaika no ka pono o ka lehulehu, aka, no ka pono waie no o kekahi poe wae uuku. Aole ku paha ua wahi Hanale nei e kuhikuhi aku i ke ala pono i kokahi o kona makamaka a mea e ae paha ke ; ike oia e hele ana iakou ma ke aia pono oi<\ | ke kue ia kuhikuhi ana i kona mau pouo iho ? O ka anunu ia, a me ke paewaew i a .A

Ub rma e hookui mai la m<-a rna ka hue!o moa. alaiia. he oiaio, ua haukae m l|£|Hp -i ino ioa, ahe m'-a nui hoi n noiui pnHpeK'ii a ! i kahi apana uuku lc«a ona m«i 1 ' u,u 1113 kihapai oka Mahaloia. nPlllp Nani wale ka minamina o keia mau i Ka rriaiu o na kanaka i ka la. koho 1:.. ; ;..||u0ta." Aoie o maua hikiiele no ia mau } «ielo h-:,rh <-ne, aua wahi Hanale nei, o Sut | httta no ia aka poe oka aina e, e like J me i.. kanaka Polapoia ia, a nolaila, ina k.-i; i<a Hawaii oia, ina la ua pono ko - j-: r zu ana atu i xta t<zata *la, no w • mau ■ ■ ana. K' -'i"u mai nei oia, ika utva hele ona k>lVirna na ha!e o ka poe noho malie. A«iv. .:p n kupanaha ka hoi ka uwa hele Ona k-.!,-jka, oiai hoi wahi ana, ua kauoia O& ka:,; ka e hana ina mea a iakou i makel»ak'* . ? a:. I uwa paha no ka lealea ? Aole poh s ' niaiia paha, ua lohe hewa ko ua o Hana n;"i nana i hai aku, he uwa ? malia ; = ih:i oke kumu oka hauwalaau he BWt n t u:.t j>oe nei no, no ko lakou koho ole ana ia Hanale? Pelia piaha ? Ina no naie hoi lakoj l'A e koho ia ia, i na no la hoi ua i lohiu n ika ai aka iio. No ka mea, ina noe k',;in:a n.a, Wf no e hiki i« ia ke no- \ ha ma n \ a'molelo, no ka mea, aole oia he ) katttk i Hawaii ; n aole hoi i hoohiki i laipa Hawa i ; i o kona nloha iho la kn ia, o ka hooiu: ī makehewa i na makamaka (?) hoiona 0 kil apuia o Koolaupoko. B no eia a Tahiki, hooikaiko, i iiiio | ai i L i'iainakaainana, inn la paha aoie no . e nelt- K-.- Lomo ke parau maikai atu ina l'a«U&t v k 'na ]xipahonua hanau. A ii" k< aha ke komo ia ana o keia haie, oiai n"!" i paa ? Auwe! ua iilo ae anei ka paha i i t \'a hooholo oka wa kupono e koinom c na hale iiou o ka j>oe rnea haie ? Kaiii no a paha, aia n'o ika makemake iho o K"la, a ine keia mea hale, a na iakou no ii !- 'iiolo ka wa pono e komo ai ko lakou mau i::i!" ? Aka, maiia nae paiia na ua wahi Hapal mi v hoolako mai, i na inea i nele i ka po' iiu'a hnle, i ku ni i kona makemake kehiu! inai ka inanawa o ke komo ana ? E naiin m.u v na makamaka, mai Ilawnii a hiki i ka la welo o Leiiua, i ka manno o keia Ei > lioii iio : "A he ano e no hoi ka aeia oka p i awe i ko Barenaba balota, a o lakou val" no, ke hele i kela nhanina komo hale o Hamiaha." Ua ninau paha ia i kona lunaiK' liala a ua kaupnona pnha i ke kunmikuai makamae o ka oiaio, mnmua o ka hoo-

puka i im mnnao maluna ? Ile mea mina- ; mllla !<»;i ia maua ke kapn ana'ku i kekahi o ' makamaka he lioopunipuni, aka aole . ia maua kehuna i ka oiaio, ke nei mtU:i. ua hele ka poe i koho ia Barenaba,; t jiie ka poo i koho i ua wahi Hanale nei, a ; m€j[l- kahi mau Lunaniakaainana e ae ma ; iaīhaainn, a o uiaua kekahi i ai pu me kekahi O na }K)haku kihi o ua wnhi Hanale • n«i. K» 1 o!* !o mai nei 1 kona makemake ole e hiānMopopo i ua olelo hope a maua, pela io ; laō^nkaniai mai nei oe ma ia wahi, o nnna auan<M a hapai oe ia mau manao, ku iho i . Iwpiiiku eueu. Aole paha he manao nakui oni v lioaiai i na pu panapana t ana i moe-; uhftiv ai, a kakau ai i ka manao ona mnluHia*e o ka inoa Lehulehu ? Ke i mai nei i, ke *j£holopu " ka o mnua, ke hoole nei maua ia Wi'-i. a ke olelo nei hoi ua uku papalima ; jflkv|tn luhi o ke knkau ana. no kona pane ana i m|i lu i me kona inoa ponoi. Ua noho ma- > makou e like me kana i olelo ni,' Io ka manawa loihi, a ua manao mau no » pela. a hiki wale mai i ka wa o maua ai i kona inoa ma kn Helu 13 o ke KuA oia ko maua pomaikai, i kona hiki 0 hele mai ma keia hope aku, me he unaka h, oiai aia mnlalo iho o ka uhi :\ inoa palupalu maAamaka. kahi i noho na manao akiah /. a me na manao imi a Opuino hoi ia maun. 1 na oia he kai makemake e hana ia maua i ka poloia ia hoi i ka nele o ka hele lalau ana 1 o ke nkea. ina la ua ninau mua ia \ i kn oiaio a me kii o/e, o na men ana i ai no maua. " E wikiwiki ma ka lohe, iknhele mn ka olelo nnn." :i lux>le loa maua i ka oiaio, o na mea i iM'a, he kumu hoohalahala mai ka mua ei i ka hopena. A nolaila, no ka makai nna no pahn o kou mau pepeiao, e i mai i na oielo ohumu (?) u*ahi au, ke u o kou hilihewa ana ma īa mau kumu. aweia aku ka ka lono i ua wahi Hawale i ka imi ka o maua e pepehi ia ia, aia i i kona manao ana. Aka, i ko maua ho he mau manao malihini loa ia ia maua epehi ana ia ia. Aka.malia paha ua ike ' Lunaikehala, (iaa ia ia kekahi oia mea) iw lalau a me kona hewa no kona imiwx\k mni ia maua a me ko maua mau ». a oia ke kumu o kona manao wale a moeuhane ana paha, e hoeha ana O ko'u aina keia a o kn*u Lahui k<»io." Tahiki hoi kona one hanau. Peh<si la ioi auanei e lilo ai oia i kanaka no keia a i ho&hanau hoi no ka ohana Hau*aii ? a lehulehu ka mea nana e hooholo i ka lei a me ka ole o kana mau mea i kiima» ai, ke menemene nei maua nona i ka >popo ia maua o ka olelo hooholo a ** hoaiai mai nei i ka hele ka o maua, e wehweli a e kinai hoi i ka makemake, a ka manao o ka lehulehu. Ua lohe mai

maua i ka o'ielo o kekahi mea i kokua i ua Hanaie nei, oia faoi o Mr. Par?ka makua, iloko o na hale halawai o ka apana o Koolauupoko, mc ka hoole aku i na hoahanau. aole make koho ia Barenaba, no ka mea, he Katolika ia, A nolaiia, ke nioau nei maua i ka lehulehu, owai la ka mea i oi ka ino ? 0 ka mea anei i hele aku t ao i ko lakou mau makamaka, i na mea ana i ike ai he pono : ma kahi kupono, a me ka iawe ole aku i kekahi heleheiena koikoi, i mea hoohuli mai ai 1 na kanaka ma kona makemake ? O ka hele anei īmua o na kanaka, me ka lehelehe i hoahuia no ka pono o ke ao e hiki mai ana t me ka aahu i hoonaniia ma ia mea, i mea e hoohuli mai ai i na kanaka, ma na mea e pili ana i ke aupuni o keia ao. ma kahi hoano o ka mea Mana Loa, e ku mai ai, hoohulihuli i na kanaka e koho ma ka mea a iakou i makemake ai ? E like me ka Pareka i hana'i ma ka apana o Koolaupoko, a maua i lohe wale mai ma ka waha o na mea he nui wale? Pehea la ko ka iehuiehu manao ? Owai la ka mea i oi ka hewa ma keia hana ana ? He oluoiu no maua, na ka lehulehu e hooholo mai. Ua maopopo ia maua, a me ka poe a ae i ike i ke kumu o ko Hanaie anapu ana me he uila 'la, no kona iiio ana he Lunamakaainana i poholopu, a tne ke koino ana o ka mea ma ka aoao Katolika i Lunamakaai:nana. A nolaila kona kaniuhu ana, me he Kekake amo pai ia i hoouka kaumaha loaia e kona kahu, a e pii ana i ka pali o Nuuanu, ma Kaneohe mai no o ua wahi Hanale nei. Ke kauoha nei maua ia ia e paipai a.t i ka papti hoomanao ona, a e ike auanei oia, ina no he oiaio na kumu ana i kukahekahe mai nei, aolu loa ia i lilo he mea hoohewaia, aole no hoi ia i lilo i hapa-umikumamaono no na ino i hanaia ma Amerika a me Bcrij'tania, Farani, a me na aupuni e ae ma na ; koho balota. A nolaiia, o ka maua kauoha hope loa ia ia, e hooikaika e imi mua i ka oiaio mamua o ka hele nna e kamaiiio imua o ka lehulehu. Ano ia mea ea ! Mai pulale tvale mai oe e Hauailiki. Limaik.uka Ono. Keoni Kamaki. īī'aimanalo, Feb. 27,1862.