Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 15, 8 March 1862 — Page 1

Page PDF (1.55 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA:
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE I . HONOLULU. MARAKI 8, 1862.  HELU 15.

He Inoa no Emalaina.

Auhea wale ana oe,
E ili pua i ke anu.

Ahu wale e Malamanui,
Nui mai nei ke aloha,
I ke kula o Kemoo,
 Moe au i Waialua,
Hoolohe i ka ehukai,
Akahi hoi a ike,
I ke kau a ka moewaa,
Hoi nele mai Puuiki,
I ke anu o Lihue,
Hue wahahee o Kalena,
Halawai mai au,
Me ka ua i Kipapa,
Ua paa ka manao mua,
Kuka me Kapulena,
E aho ke kaona nui,
O ko'u hoa ilaila,
Ihiihi iho kaua,
E pue ai i ke anu,
Hookahi kau o ka like,
Ke kaina Wailiula,
O ka kohae-ha-e,
Kukuna ka'u e ike,
Ike aku i ke onaona,
I ka pua o ka Melekule,
Kuleana no ke aloha,
Kamaaina ilaila.
Na K. MILILANI.


Ke holo mai nei ka Puakea,
Ke lai mai nei ke kula e-a,
I ka luna i-u-i-u o Kake-a,
Ilaila kuu kuko,
kuu lia ana,
O kau no ia e ike nei,
Ka lai ana iho ma ke kaona,
Manao aku au o oe ke hoa,
I hoa pukui i ke kehau,
Ka hau anuanu o Mana,
Nana aku au o ke onaona,
O ka lai mai no i Makanoano,
Ke holo mai nei o Ianake,
Ke hao mai na pea heke,
O ka ihu wale no ka'u i ike,
Ma-u ia la ke honi aku,
Ka pua Komela pili me ia la,
Ka'u no ia e mamio nei,
Manao ae ana i ka hoa luhi,
Ke hoa pili o ke kulu aumoe.

La welawela o Honolulu,
Huikau lua ke i kaona.
Na KOPE.


Nani wale ka luna i Kakea,
Kela uka koi-u-i-u,
Ano wale mai no ke aloha,
Ke pili holu nape i ke kula,
Ka la hiki ma Haehae,
Haehae wale ka hiki'na mai,
Kainoa ua pau ka pili-wi,
Ko lei Pikake mua,
Au i hooluhi iho ai,
Paulehia au ilaila,
Ilaila aku no ka manao,
Ka po ua nui lokuloku,
Noho au i ka poli o Liua,
Hoolohe i ke kani a ka O-o,
Ua ao kaua e ke hoa.

Ka ua lelehuna i ke kula,
Koha-i-ha-i i ke ahiahi,
Ua ahi oe la e ka hoa,
Pa mea hou ia paha la,
Mai kuhi mai oe no Kaula,
Ka mole aku o Nihoa,
A he kupa au no Keaona,
Eleu au no Puukapu,
Ua kapu ko kino i ke aloha,
Na'u i lahui ia pua.

Na APAHU.

                KE KOPE KAHIKO LOA O KA BAIBALA.—Ua kakau lima ia na kope kahiko o ka Baibala. Aole i ikeia ke pai palapala ia wa, ua kakau ia na Baibala kahiko loa maluna o ka pepa ili bipi keiki, a me na ili hipa, i hanaia a keokeo me he pepa la. O ke kope kahiko loa e ae e koe ana i keia wa, aia no ma Roma, iloko o ka Vatihana, he hale ahu buke o ka Pope. Ua kakauia oia i ke keneturia eha, a elima paha o Kristo. Aole i maheleia ia kope i na mokuna, me na pauku e like me ko kakou mau Baibala. Iloko o na Keneturia he 13, a 14, ka mahele ana i na mokuna, me na pauku, i mea e loaa koke ai na pooolelo.

 

KELA MEA KEIA MEA
Mai na Aina e mai.

 

                KA HAHAU ANA I NA WAHINE HAPA NIKA.— Ua hahauia iho nei na wahine hapa nika eha ma Balatimoa, Amerika. Ua hahauia lakou e ka Ilamuku ma ka ili o ke kua. No ka uwe nui o kekahi o lakou, ua palua kona hahau ia ana. He mau kauwa wahine lakou na ka haku haole hooluhi. He mea mau ia ma na aina hooluhi nika.


            NA HOLOHOLONA HAE O INIA. — Ua kaulana ka lohe no na holoholona hae o Inia; aka, aole paha nui ka poe i lohe i ka lehulehu o na kanaka a me na keiki i make ia lakou i ka makahiki. I na makahiki elua i hala iho nei, ua pepehiia na keiki 990. O na Lupo, (Ilio hihiu,) ka poe mahuahua loa nana i pepehi. Iloko o 1859, make ia lakou na kanaka 6, he wahine kekahi me na keiki 467. Iloko o 1860, make 9 kane, 4 wahine, 439 na keiki. Komo malu no lakou iloko o na hale e moe ana na keiki, kaili ikaika ia lakou a ka nahelehele, a malaila e ai iho ia lakou. Ina e maa kekahi holoholona i ke koko kanaka, ua oi kona ono ia lakou i na mea ai e ae a pau.

                Ua uku no ke aupuni i ke poo o na holoholona i make i na kanaka ; aka, aole nui loa na mea i make i na kanaka e like me ko lakou mahuahua ana. I na makahiki elua i hala iho nei, ua uku ke aupuni i na Rupee he 14,386, no na holoholona he 4,226 i pepehiia. Penei na holoholona i make i na kanaka, 1859, na tiga, he 12 ; na leopadi, he 192 ; na bea, he 187 ; na lupo, he 1,174 ; na hiena, 2, — 1,567.

                Iloko o 1860, na tiga, he 34 ; na leopadi, 163 ; na bea, 350 ; na lupo, 2,080 ; na hiena, he 30—2,680. O na lupo ka holoholona pepehi nui i na keiki ; ma na wahi a pau ko lakou noho. He mea hoomainoino nui ka lupo ; aka, he mea makau wale hoi kela, aole ia e holo malu mai i kana mea hopu, e like me ka hana akamai o ke tiga. Hele wale mai no ia ma ke akea a kokoke i kana mea e hopu ai ; aka, ina ua pepehiia'ku, a hoomakaukau ia e hakaka me ua lupo nei ; alaila, makau koke iho ia, a holo hilahila aku no. Kona makemake e kiai mawaho o kekahi hale, a hele ka mea hoomalu ; alaila, komo aku ia iloko e imi i ke keiki e waiho ana malaila.

            KA PILI WAIWAI MA BADENA. — He wahi kaulana loa o Badena, ma Geremania, no kona mau punawai lapaau mai, e puapuai mai ana. I kela kau i keia kau, ua akoakoa malaila na kane a me na wahine he lehulehu, e inu i ka wai, a e imi hoi i ka lealea. He nui na hotele hookipa i na malihini, i kuonoono i na mea ai, i na mea inu, a me na mea e pono ai ka hele ana ilaila.

                Hookahi nae mea pono ole i hoomauia malaila. He hale pili dala i kapaia, " Ke Baneko." Ua ahu iho na dala he mau tausani iloko o ka Baneko, i kumupaa no ka pili waiwai ana. A manao paha kekahi malihini e hoopili aku, kau iho kela i kona puu dala maluna o ka papa, e pili aku me ka puu dala like o ka Baneko.

                Ua hookaaia kekahi huila a pauka mai ka mea hoike i ka loaa, a i ka lilo paha. Ina he loaa, ua ohi iho ka malihini i na puu dala elua, hahao i kona eke a hoi aku. Ina he lilo, alaila ohi iho la ka mea Baneko i na puu dala elua, a hoi nele aku no ka malihini. Ua piha ka hale Baneko i ke ao, a me ka po, o na la a pau, i na kane a me na wahine, e pili dala ana.

                Ua nui no ka poe e hoolilo ana i ko lakou waiwai a pau, a loaa ka nele loa maloko o ia hale. A hoi aku kekahi poe o lakou, a pepehi ia lakou iho a make, no ke poho loa. I kekahi manawa hoi, e pomaikai ana kekahi, a lilo nona ko ka Baneko puu dala a pau ; aka, ua poino ka nui o ka poe pili dala. Ua ike pono ia keia poino e lakou a pau ; aka, aole i haalele iki ia keia hana mau ana, ina e nele ana kekahi, e manao ana hoi kekahi, aole ia e nele, a pili dala aku no me ka poho like, alaila hoi aku no ia me ka naau kaumaha, no ka lilo wale o kona waiwai.

                Aole mea e hiki ke hoopau i kela hana mau ana e poino ai, a hiki i ka manawa e hoopau ikaika ai ke kanawai, a pani paa ia ka hale Baneko.

 

HE MOOLELO NO UMI.
KEKAHI ALII KAULANA O KO HAWAII NEI PAE AINA.
HELU 5.

                Ia Kaleioku ma e noho pu ana me na wahi elemakule, ninau mai kekahi wahi elemakule ia Kaleioku, " Auhea o Umi, aia o kela kanaka maikai la ? " Hoole aku o Kaleioku. " Aole ia, e i aku no mahope mai." I ka pau ana o na kanaka nui, i ke komo ma ko lakou mau hale, a ae iluna o na kanaka liilii. O ka hana mau no ia o ka ninau pinepine a ua mau wahi elemakule nei, a pau ka huakai kanaka liilii, a ae iluna o ka huakai keiki, ninau no ua mau wahi elemakule nei, a pau ia huakai, a ae iluna o ka huakai kamalii aole i pau ia huakai, poeleele loa iho la, nalowale ka ili o kanaka. Aia o Umi mahope loa o ka huakai kamalii.

                 Eia ke kumu o ka ninau pinepane a na wahi elemakule. E makemake ana laua, e ike aku ia Umi, pela ko laua manao ana, aole laua i ike a poeleele. Olelo mai ua mau wahi elemakule nei ia Kaleioku, " Aole ka hoi i ike aku nei i ko hanai e Kaleioku, a poeleele loa ? " I mai la o Kaleioku ia laua, " Aole ka olua i ike i ke kanaka i noho iho nei la!" I mai ua mau wahi elemakule la, " Ke kanaka no i noho iho nei la ? " Ae aku o Kaleioku imua o laua, " Ae, oia no hoi." I hou mai la ua mau wahi elemakule nei ia Kaleioku, " Ka a-i puupuu i hana iho nei i ka mea ai a maua la ?" Ae aku no o Kaleioku ia laua, " Ae, na'u no hoi i hoonoho iho nei, i mea nana e hoomakaukau i na mea ai imua o olua." Kahaha loa ka manao o ua mau wahi elemakule nei, kulou like ko laua mau poo ilalo, me ke kaumaha loa o ko laua naau. A ea ae la ko laua mau poo iluna, pane mai ia Kaleioku, " Aole mea e nalo ai keia hilahila." I aku o Kaleioku i ua mau wahi elemakule la, " He Alii waiwai anei keia e hoomailani aku ai ia ia, he Alii ilihune, o kana waiwai iho la no ia, o ka a-i puupuu aku imua o olua."

                Ia manawa koke no, pane mai ua mau wahi elemakule nei ia Kaleioku, " Aole a maua waiwai nui e paa'i ka hope o ke Alii, hookahi no a maua waiwai, o ka aina o Hawaii nei a puni, no ke Alii no Umi." I aku o Kaleioku ia laua, " Aole paha e lilo ka aina ia Umi, ke ike ae la no olua, aole he nui o na kanaka. Ina paha e kaua, make paha ia Hakau, i ka mea nui o na kanaka ; no ka mea, no Hakau wale no a puni o Hawaii nei." I mai na wahi elemakule ia Kaleioku, " Ua make o Hakau, aole ia e ola, aia i ka la e kauila ai o ke akua, o ka la ia ona e make ai, aole e pakele." Na maua no e hoolale i na kanaka e pii a pau i kuahiwi, koe iho ke Alii hookahi, a me kona a-i puupuu, o maua no hoi, aha wale iho no makou e koe, ia la, make ia.

                Alaila, akaka ae la ia Kaleioku ka mea e make ai o Hakau, aole e eha ka ili, ua oluolu like ia i ko lakou manao. Noho iho la ua mau wahi elemakule nei, a liuliu, ua like paha me akahi malama.

                I ka la a laua nei i hoomakaukau ai e hoi i Waipio, kauoha laua nei ia Kaleioku, me Umi, a me na kanaka a pau loa o laua, e pepehi ia Hakau.

                "Ke hoi nei maua i keia la, a moe maua i ke alanui, elima paha la, i ke ono paha, hiki maua ilalo o Waipio. E noho oukou a hiki i na la o Ole ma, a me na Kaloa ; no ka mea, ekolu Ole, ekolu Kanaloa, aono la a oukou e hele ai. A hiki i ka la o Kane, noho oukou iluna o Waipio, a i kekahi la ae, oia ka la o Lono, ka la ia e kauila huluhulu ai, make o Hakau ia la." Ua hooholo like ia e ko lakou manao.

                Hoi ua mau wahi elemakule nei, a hiki ilalo o Waipio, o ke ono ia o ka la. Hiki laua imua o ke alo o ko laua Haku, mama aku o Hakau ia laua, " Mama ka Hilo," " Anoai wale e ka Haku o maua." O kela huaolelo, anoai he aloha imua o ke Alii, ninau mai ke Alii ia laua, " Ua ike aku nei olua ia Umi?" Ae aku la laua. " Ae, ua ike aku nei maua." Ninau hou ke Alii ia laua, " Pehea kona noho ana ? " " Ke noho la no me kona kahu a kakou i lohe iho nei, me Kaleioku."

            "O ko maua mea ia i hoi koke mai nei, e pono paha e kauila ko akua ? " Kahaha mai ke Alii. " Kahaha ! kainoa aia a hoonene kaua, alaila, kauila ke akua, aole ka hoi he honene kaua, kauila e no ke akua ; owau wale no hoi ke Alii." I aku ua mau wahi elemakule nei. " Ua ike aku nei maua i na kanaka o ko kaikaina, o Umi, ua nui loa, e noho mai paha auanei, a kipi mai ia oe, nolaila, pulapula ko maua mau maka. " Eia ka wa pono, oi uuku kona mau kanaka." Ua oluolu ia i ko ke Alii manao, pau ae la kona naau kahaha, manao iho la ke Alii, he oiaio ka na wahi elemakule.

                Hiki i na la o Ole, hele mai o Umi, Kaleioku, a me na kanaka o laua a pau loa, aole kanaka noho iho i keia hele ana. A hala na la o Ole ia lakou nei i ke alanui, hele mai no lakou nei o na la o Kaloa, a pau na la o Kaloa, hiki lakou nei i Kemamo, e kupono ana ma Waipio. Noho lakou nei ma ia wahi.

                O ka la ia o Kane, he la kapu ia no ke akua o Hakau. O ka lakou nei hana i noho ai malaila, o ka wahi i ka pohaku i ka la-i, elua pohaku a ke kanaka hookahi, ua hanaia me he pai ai la. Aole kanaka hele wale, eia nae ka poe hele wale, aole a lakou mau pohaku. O ke Alii o Umi, o Kaleioku ke kahuna, o Koi he keiki hookama, me Piimaiwaa, o Omaokamau, he makuakane.

                I ka hele ana nae o Umi e ike ia Liloa, kona makuakane, ua hooliloia o Omaokamau i keiki hookama na Umi. Aole ia he pololei, (he makuakane kahu ka pololei.)

                Moe lakou nei a kakahiaka ae, o ka la ia o Lono, he la kauila huluhulu ia no ke akua o Hakau. Ua pau loa na kanaka iuka o kuahiwi, i ka pau ana o na kanaka i kuahiwi, i aku ke Alii o Hakau, i na wahi elemakule, " I keia kauila huluhulu wale no, i ka noho o'u o ke Alii." I mai la na wahi elemakule ia Hakau, " He pono ia, ina na ko kaikaina ke kii mai e kaua ia oe, alaila pii pu oe me na kanaka, aole nau no keia kii ia ia. Ina no ua hewa ka lakou hana ana mai, o ka nui no o kou mau kanaka, make no ia, aole e pakele ia oe, ua oluolu ia i ko ke'lii manao, koe iho lakou nei eha, o Hakau, o Nunu, o Kamai, a me ka a-i puupuu a ua Alii nei.

                A mehana iki ae la ka la, o ka hora 7 paha ia. Iho ana o Umi i ka pali o Waipio, me na kanaka ona, a haule ka maka mua ilalo o kahawai, aole i pau mai ka maka hope, i aku o Hakau ia ua mau wahi elemakule nei, " He la kauila hoi keia, he la kanaka ka hoi ! " I mai la ua mau wahi elemakule nei ia ia, " O na kanaka no ou o Hamakua nei, e lawe mai ana i ai nau."

                A kokoke mai na kanaka, ike aku o Hakau i kekahi poe elima, e hele wale mai ana, aole a lakou auamo. Oia o Umi, o Koi, o Kaleioku, o Piimaiwaa, o Omaokamau, i ae la ke Alii, elima poe e hele wale mai nei, aole a lakou auamo, i mai na wahi elemakule, " O ko poe hoaaina no hoi paha ia." No ka ike pohihihi o Hakau ia Omaokamau, i aku o Hakau i na wahi elemakule, " I hea la hoi ko'u wahi i ike ai i ke kanaka mamua e hele mai nei ? " I aku na wahi elemakule, " O kekahi hoaaina no hoi paha ou, he Alii hele pinepine hoi oe ma Hamakua nei ; nolaila, ua ike no hoi paha oe, ae ae la ke Alii." E ike ke Alii o Omaokamau, ina ua holo ia, aole oia i ike iki, ua nalowale loa i kona mau maka.

                Hiki ka maka mua i ke alo o Hakau, aia no ka maka hope iluna o ka pali, aole ike ana aku o ka pau ana. Poai ae la lakou nei a puni o Hakau, noho ia iwaena konu, he umikumamalua poai puni ana o lakou, me ke ku no iluna, me na auamo pohaku a lakou, ua paa i ka wahi ia i ka la-i, me he pai ai la. Hele mai o Umi a ku iwaena konu, ike o Hakau, o Umi keia, ua noonoo oia, e make ana ia, kulou iho la ke poo o Hakau ilalo, a kahea ae la o Umi ia Omaokamau, hele mai la ia a ku mahope o Umi. Kena ae la ia e kii e pepehi ia Hakau, hele mai la ia, a lole ae la i ka auwae iluna, pane iho la o Omaokamau. " A make, na Omaokamau, na Umi."

                O ka pohaku a lakou nei, ua hooleiia iluna o ke kino o Hakau a paa, ku ke ahua. O ka laau a na kanaka o Hakau i pii ai i kua-hiwi, o ka laau no ia o ka pu-o-a o Hakau ua like me he Heiau la.

            Make iho la o Hakau, na Kaleioku i hoomahanahana. O kona lilo ana ia i Kahuna nui no Umi, kana Alii, ua ko ae la kana mea i manao nui ai, ua lilo o Hawaii ia laua.

               Hoi mai na kanaka o Hakau, mai kuahiwi mai, me ka laau kauila, o ke akua o ua o Hakau. E noho aku ana o Umi, me kona mau kanaka ; alaila, ike iho la na kanaka i ko lahou Alii, ua make. Aloha no lakou ; aka, aole aloha nui ; no ka mea, ua ike lakou i ka hana a ia Alii, i kona wa i noho Aupuni ai, he luku wale i na kane maikai, me na wahine maikai, ke lohe ia Alii i ka olelo mahaloia. Ina e mahaloia o mea, no ka maikai o ke poo, i ka hele a pakiikii, kuku na maha, ma ke poo e okiia'i a kaawale, ina hoi he maikai ma ke kino, no ka pololei o ka oiwi, e oki pu ia ke kino, ina hoi ma ke kua o ka wahine ka maikai, ma ke kua no e okiia'i.

                Ua mahaloia kekahi keiki e kekahi wahi kahuna o ua o Hakau, a ua lohe o Hakau, a no ka mahaloia o ua keiki la no ka maikai o ka oiwi, kena aku ia i kekahi kanaka ona e kii, kii ia aku la, a hiki mai, he wahi keiki maikai io no. Ooki ae la ke Alii, a moku pu mawaena, a make iho la ua keiki la, lohe ae la kona makuakane ponoi, ua make kana keiki, pane ae la ua makuakane nei, "Ooki pahupu ae la oia i kuu keiki, pela e oki pahupu ia'i kona noho Aupuni ana, a ka la kauila o ke akua, o kona la ia e make ai." Ua ko ka olelo a keia wahi kahuna.

                I ka po o Muku, kapapa kaulua, penei ke kapapa ana o kaulua. Hele aku la na Kahuna me na kanaka e pili ana i ua poe Kahuna la, a hiki i kahi o ka waa, hookoeleele ma na niao o ka waa. Ina e hele aku kekahi kanaka, hopu mai na kanaka, pepehi a make, hoolou ae la i ka makau, ka inoa o ua makau la, o (Manaiakalani,) ina aole e loaa ke kanaka, o ka Limukala o ke kai, ka mea e hawele ai a paa ka makau, lawe aku a ka Heiau. Ua lilo keia kauila me ke kapapa ana o kaulua na Kaleioku, no kana Alii no Umi.

(Aole i pau. )

 

HE KAUA KAULANA
 O
NAPOLEONA I.

            I ka la alua o Ianuari 1809, e kaua ana o Napoleona maloko o Sepania. E alualu ana ia mahope o na koa o Beritania maloko o Generala Moore, me ke kipaku ia lakou e hoi i ko lakou aina. He kakahiaka hau anu ia, a e hele ana o Napoleona imua o na tausani koa, he kanalima ma ka aina neoneo, hiki mai ka elele mai Parisa mai, me ka palapala ia ia. Aole hale e kipa ai ma ia wahi, a ua ho-aia he ahi ma ka nahelehele, a ku iho la o Napoleona imua o ke ahi, a iloka o ka hau e haule ana, e wehe ana i na palapala. Hoike mai i na palapala, e hoomakaukau hou ana ka Empera o Auseteri a e kaua mai me Farani. Ua kuikahi hou o Auseteria me Enelani, a me Rusia, i ka wa i hala aku ai na koa o Farani iloko o Sepania, e alakai i ko lakou mau poe koa he lehulehu e kue ia Farani, e hookahuliia ka malu o Napoleona.

                Kaumaha iho la ka naau o Bonapate, i ka manao he kaua nui hou maloko o Europa. Haawi aku la ia i kana kauoha ia Marerala Louleta, e alakai i kela poe koa i ke alualu ana i na Beritania, a hoi hou mai kela i Astrega. A hiki ilaila, noonoo iho la ia i ka hana e pono ai keia pilikia hou. Aole liuliu kona noonoo ana, a loaa ka manao paa e pono ai ka hana ana.

                Hoi koke aku la ia i Parisa, me kona puali kiai kino, a me na koa ikaika e ae he nui. Malaila ia i hoomakaukau ai e houluulu i na koa hou he lehulehu, e hoouka me na lehulehu o Auseteria. He nui na kauoha ana i palapala aku ai i kona poe lunakoa iloko o na malama o ka hoomakaukau ana. Hoohanaia na mea e hehee ai i na pukuniahi a pau, i nui hou ai na pu no ke kaua. Ua lana no kekahi manao o Napoleona, a ike iho ka Empera o Auseteria i ka nui o kona hoomakaukau ana, e haalele paha kela i kona kaua ana mai.

                Aka aole i hiki i ka Emepera o Auseteria, ke haalele wale i ke kaua, no ka mea, ua hoohiki oia me ko Enelani i kuikahi malaila, a ua haawi mai ko Beritania i na lala e kokua i ke kaua. Ua paakiki o Beritania, me ka ikaika loa no keia kaua, manao iho na enemi o Napoleona, ua lilo kona poe koa i ke kaua, maloko o Sepania, a e nawaliwali no ia i ka hoouka ana me Auseteria. Aka, aole lakou i ike i kona ikaika i koe.

                E waiho ana ke aupuni o Bavaria mawaena o Farani, a me Auseteria ma ka hikina. A o ka muliwai, i na ka palena ma ka aoao o Auseteria, O ke Alii o Bavaria ka mea kokua ma ka aoao o Napoleona, e haawi mai ana i na koa, he umikumamalua na tausani. Ua akoakoa mai na koa o Auseteria, he 200,000 ma kapa o ka muliwai. Ina, e kali ana i ke kauoha e komo iloko o Bavaria, i ka hele ana mai i Farani. Ua hoole na 'Lii o Auseteria i keia kaua, no ke kumu ole, a no ko makou ike ia Napoleona i kona makaukau e lanakila mai. Palapala mai kekahi alii i ka Empera, penei. Aole make kaua kakou, no ke kumu ole. E poho auanei ke aupuni, a e pio, a e hookahuliia paha auanei ka ohana Moi, a e hookaumaha mai o Napoleona ia kakou."

                "He lapuwale," wahi a ka Empera, " aole e hiki ia Napoleona ke lanakila mai, ua hihia kona mau puali koa iloko o Sepania.

                I ka la 10 o Aperila, komo mai na koa o Auseteria iloko o Bavaria, a hoomaka i ke kaua ana. Holo mai ke alii o Bavaria imua o lakou, i kona pakele ana i Farani. Ia po iho no, haalele mai o Napoleona ia Parisa, e alakai i kona mau puali i akoakoa e mamua, ma na kapa o ka muliwai o Rine, a e hookomo ia lakou iloko o Geremania, e kue i na Auseteria. Halawai kela me ke alii o Bavaria ma Dilingina, a kuka pu laua no ke kaua ana.

                I aku o Napoleona i ke alii o Bavaria, "A hala na la he 15, e hoopuehuia aku na enemi, mai kou aina aku, a e hoihoiia hoi oe i kou hale-alii." Hoohele koke ia aku na puali koa o Farani a pau, e hue i na Auseteria. Holo makaikai aku la o Napoleona ia lakou a pau, i ike ai i ko lakou pono ana. Ia mau la, ua make a ua pio na Auseteria he 20,000, a ua houluuluia na kanaka ona he 90,000 ma Ehemula. Ma kela aoao, ua akoakoa na Auseteria he 100,000 malalo o Kale ke kaikaina o ka Empera o Auseteria. Ka po ia o Aperila la 19. Moe iho la o Napoleona maloko o kekahi hale auolo i hookahi hora maluna o kekahi punee, a i ka wanaao, ala mai la ia e hoonohonoho i kona poe puali koa, no ka hoouka nui ana. Puka mai ka la malie, a hoopuehu aku la i ka pohina maluna o ke kahua kaua.

                Mohala mai la imua o lakou, he aina papu maikai, e aala mai ana i ka mauu uliuli, a me na pua nani. E kau mai ana imua o lakou na kahawai, na kihapai, a me na kauhale e kokoke ana i ka hahiia, a e wawahiia e na lio-kaua, na kaa-kaua, a me na poka iloko o ka hoouka ana. Hinuhinu mai na pu-kaupoohiwi a na koa e ku lalani mai ana iloko o na wilou ma na kahawai. Lehulehu na lio kaua e ai ana i ka weuweu, i maona lakou no ka hoouka. E halulu mai ana na leo kahea, a me ke kani ana o na ohe mele, a me na pu-keleawe e puhiia ana. Kahu iho la na koa i ka ai, ma kahi a lakou i ku lalani ai, a paina iho la. Ua kauoia mai hoi na pu-kuniahi, me na kaa i piha i ka pauda a me na poka, a hoonohoia iho ma ko lakou mau wahi pono, no ka hoouka.

                I ka hora awakea, hoomakaia iho la ke kipu ana. Hookahi pu i kani ae, i hoailona no ke kipu nui ana o na koa a pau, me na pukuniahi, a me na pu liilii. Ua like ka halulu ana me ka hekili nui ma na aoao a pau o ka lani. Ua kulikuli na pepeiao, o ka leo o na pu e halulu wale ana ka mea i lohe ia. A uhi mai la ka uahi pauda, maluna o lakou, me he ao la. I ka hora elima keia hoouka kaua, a make aku, a make mai na kanaka. Alaila, e luhi ana na koa i ka hana ikaika ana, a hoomaka iho la na Auseteria e emi pakaawili. Aka, aole lakou i holo, ku no me ke kipu mai me ka nawaliwali. Ua hoopaa ia na koa holo-lio e Napoleona, a hiki i keia manawa, aole lakou e komo iloko o ke kaua. A ike kela, e nawaliwali ana na enemi, a hoomaka e emi iho, alaila, kauoha kela i na hooholo-lio he 10,000, i paa na poo o lakou i ua mahiole kila, a me na paleumauma kila,