Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 15, 8 March 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

a iho pu lakou ilalo i ke kahua, me ka haalulu o ka honua, e lele ana maluna o na Auseteria e hoohee aku ai. Aka, lohe lakou i ke kani o na ohe, a na Auseteria ma ka aoao, ike aku la lakou i na hooholo-lio, i na enemi e iho nui mai ana, he poe like me lakou, e kue mai i na Farani, a e keakea ia lakou. Huli ae la na hooholo-lio o Farani, e hoouka me na koa o Auseteria e iho mai ana, a holokiki aku e lele hoouka ia lakou. Hooki iho la na koa hele-wawae, i ko lakou kipu ana, a ku iho la e nana i lia hoouka o na mea lio.

                Ua kepaia na lio o na aoao a elua e holo ikaika. Nani na naue o ka honua, i ko lakou halawai pu ana, me he olai la. Ua haule iho na lio me na kanaka ilalo o ka lepo, a ua hahiia lakou maluna e ka poe hele hope mai. Aa mai la ke ahi i ke kui ana o na pahikaua. Po iho ka la, aole i hookiia ke kaua ana. Paakiki na manao o na aoao a elua e hoolanakila, aole no i hee aku. Aka, aole i mau ko ke kino ikaika, e like me ka naau. Mahope wale ua pau ke aho o na hoa paio, a emi iho la ka ikaika o lakou. A pau i ka make na hapakolu elua o na koa lio o Auseteria, emi iho la lakou, a holo aku la.

                Ku-like na puali o Farani a pau, hooho olioli aku. " E ola e ka Empera," a lele aku la mahope o na Auseteria e hee ana. Pakauwili ae la na enemi a pau, a holo ikaika aku la lakou e haalele ana i ke kahua kaua, me na pu, a me na koa a pau, e imi i kahi e pee ai iloko o ka pouli.

                A pau lakou i ke auhee, hookuu malie iho o Napoleona i kona poe koa e hoomaha i ka po. A wanaao ae, hoala hou ia lakou e hahai mahope o na Auseteria. Ua hoopioia ka poe kaua ole mai, a ua pepehiia na mea e pale mai ana. E waiho ana na mea make o na Auseteria na tausani eono. He 20,000 na pio i loaa mai. He 15 na hae o Auseteria i pio, a me na ukana he nui wale, aole i heluia.

                Iloko o na la kaua elima, ua make, ua eha, a ua pio na Auseteria he 60,000, me na kaa-ukana he 3000, me na pu-kuniahi he 100, a me na ukana e ae he nui loa, o na mea a pau e pili ana i ke kaua ana. I mai la o Napoleona i kona poe kanaka, a koe aku na la he 40, e hiki auanei kakou i Viena. Kahaha iho na kanaka a pau o Europa, i ku lanakila kupanaha o Napoleona.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MAR. 8, 1862.

                UA kahaha kakou, ua ninau iho ia kakou iho, "Pehea la e loaa mai ai ke dala maoli ia kakou ; ke haalele loa mai na moku okohola i na awa lailai o Hawaii nei.'' Ua hikikoke ole ia kakou ke hai ae, no ka mea, i ka wa a kakou i ninau ai, he pohihihi io no ka pane ana me ka maopopo ole; aka i keia manawa, ua haiia mai ka hailoaa me ka maopopo a me ka maikai, a ke waiho kino mai nei i mua o na maka o kakou, kahi kupono a kakou e imi ai i loaa ke dala maoli, a i paa mau ai ia mea i kamaaina no Ka Pae Aina Hawaii nei, a i hiki hoi ia kakou ke olelo ae, "Heaha ka hewa ke ku ole mai ia moku ianei."

                E ninau mai paha auanei oukou, "Heaha ia mau mea o kakou e waiwai ai, a e hiki ai ia kakou ke hoolakoia mai i ke dala maoli me ke ku ole mai o na moku okohola?" Eia no ka hailoaa oia mau ninau, "Ua hiki mai ka PULUPUPU, a ina kakou e hapai i ke kanu ana ia mea, alaila, e mau loa aku ko kakou waiwai ana, a i loko o ka wa pokole ma keia hope aku, e lilo no o Hawaii nei, i aina waiwai.

               He mea popopo hikiwawe ole ka pulupulu, ke malama pono ia, a he mea hiki ole hoi i na lahui o ka honua ke hoonele ia lakou iho i ka aahu ; a no loko mai hoi o ka pulupulu ka nui loa o na lole i hanaia. He mea ua maopopo lea ia kakou, ka nele o ko kakou nei aina i ke dala nona ponoi iho ; a o na mea oia ano a pau no na aina e mai. Nolaila, ina kakou e hapai i ke kanu ana i keia kumu waiwai maikai, alaila e mau loa ke dala me kakou, a e lilo o Hawali nei he aina lepo gula.

                Ua ike iho makou iloko o kekahi nupepa o Nu Ioka, i ke kudalaia ana o kekahi mau bela pulupulu, a o ke kumukuai he 63 1/2 keneta no ka paona hookahi o ka pulupulu i pau ka anoano i ka maihiia, a he 18 keneta o ka pulupulu i wae ole ia ka anoano. E nana mai kakou i keia mea, a e hoomaopopo hoi, mai kapae wale kakou, aka, e hapai no; he hiki ke hoouluia ka pulupulu maikai loa ma Hawaii nei, oia hoi ka pulupulu Si Ailana, (Sea Island cotton); a oiai makou e kakau ana i keia ke waiho mai nei i mua o makou kekahi pulupulu Si Ailana i kanuia e Capt. Hobron, (Hepena,) ma Makawao, Maui Hikina, a he hiki ia makou ke olelo ae ua like ka maikai oia me ka pulupulu maikai loa i hoouluia ma ka honua a puni. He kumu hoike ia no ka hiki ia Hawaii nei ke hooulu i na mea maikai o ia ano, a he mea no hoi ia e hoohoihoi mai ana ia kakou e hopu koke i na mea hana a e hooulu i ka " Pulupulu."

                O ka manao lana ia o ka poe makamaka o Hawaii nei, o ka ike mai ia kakou e holokiki ana i mua ma ia hana ; aia hoi o ko kakou Moi aloha o kona ake ka hoouluia o ka pulupulu ma kona pae moku nei, i noho ai kona poe kanaka iloko o ka malu o ke kuahiwi makamae o ke Ulakolako. Ina la o ko kakou Moi i holo ai e hooluolu i kekahi mau la ma Kona, ua hoohui koke oia me ka hoohaahaa ia ia iho, a ua hookumu iho i ahahui kanu pulupulu, me na kamaaina olaila, aole ona makemake e maalo ae kekahi mea e hoopomaikai ai i kona lahui kanaka me ka wikiwiki ole ona e hopu aku. Aole e hiki ia kakou ke holoi koke ae mai ko kakou papahoomanao aku i na hana maikai a laua na Moi i hana'i no ko laua poe kanaka i haulehia i na ehaeha o ka ma-i a me ka nawaliwali me ka nele ; no ka mea ua kukulu laua i ka Halema-i o ka Moi Wahine, a ua kahakahaia ka maikai a me ko laua aloha ma ia hana ana iluna o ka papa hoomanao o kela a me keia kanaka Hawaii, a he mea hoi ia i hiki ole ke holoiia e ka manawa, oiai keia lahui e haiamu ana ma keia aoao o ka make. Pela oia e hooikaika nei i na kanaka ona e kanu i ka pulupulu, a o makou hoi kekahi i hui pu loa me ia ma ia manao ana.

                Ma ka nupepa Friend o ka la mua iho nei o keia malama, ua paiia he palapala na James Hunnewell, (Hanuwela.) o Bosetona, Amerika Huipuia, a oia hoi kekahi makamaka aloha o keia pae aina. Aole paha i poina i ka poe i mahele i ka moolelo kinohou o keia aina, keia haole, no ka mea, oia ka malamamoku o ke Thaddeus, ka moku nana i lawe mai na Missionari mua i Hawaii nei i ka M. H. 1820, 42 makahiki mamua aku nei. Eia hoi kekahi o na mea ana i hai mai nei, ua hoounaia no ka pulupulu i hoouluia ianei e Kamehameha I., i Kina, a ua maikai loa ka helehelena o ka mea i hooiliia ilaila, a pela nohoi o Liholiho, (Kamehameha II.) ua hooili no hoi ia i mea hoikeike ma Kina, a ua mahalo nuiia ia pulupulu. Nolaila, ma ia mea ua maopopo loa ka ulu ana o keia waiwai maikai ma ko kakou nei aina. A nolaila, aohe wahi o kakou e kanalua'i. E hiki mai ana ma ka moku Arctic, (Atika,) mai Bosetona mai, he pahu anoano pulupulu maikai loa, na Mika Burua i kuai mai nei, a e hooili mai ana ia mea i Hawaii nei, i hiki ai i na kanaka ke loaa ka Anoano Pulupulu Si Ailana, (Sea Island Cotton.) No ka mea, he nui kona makemake e ike mai i na kanaka o Hawaii noi e hooikaika ana ma na mea e hoopomaikai ai ia lakou. Nolaila kona mea i hoouna mai nei i ua anoano la ; a nolaila, e pono ia kakou ke hoomakaukau mua i na wahi mala, i ku mai ia ka anoano, ua pau na wahi mala i ka mahi, o ke kanu wale iho no. Mai hoopanee kakou, aka, e apo koke o hala auanei ka wa pono mahope. E Hawaii o Keawe, e Maui o Kama, e Oahu o Kuhihewa, a e Kauai hoi o Manokalanipo, e pono e ala lokahi mai, mai o a o, a e hooulu i ka Pulupulu i waiwai ai oukou.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

                He nui na palapala a na makamaka i hiki mai, ua makaukau hoi no ke pai ana, aka, no ka piha loa, nolaila, aia a keia mau puka ana ae, alaila hoopuka aku.

 

                Ua hoi aku ka mea Hanohano LUKA KEELIKOLANI, ke Kiaaina o Hawaii, a me kana kane Issac Y. Davis ma ka la 3 iho nei o Maraki. Ma ka Mokumahu Kilauea, a me ko laua mau ohua pu hoi.

 

                Ua kohoia o Lutanela F. C. Kruger ma ka halawai ana a ka Puali Koa Honolulu Rifles ma ka po o ka Poalima, la 28 o Feb. i Lutanela mua no ia puali. O Samuela K. Rawson hoi i Lutanela alua no ia puali.

                HAU NUI. — Ua palapala mai o Z. P. Kumukula, o Waimea, Hawaii, i ka nui o ka hau o Mauna Kea, a me Hualalai, ma ka la 15 o Feb. nei. He elua hapakolu o ka mauna i uhiia'i e ka hau.

                Ua loaa mai ia KEOKI OLELO E, na waiwai hou o kela ano keia ano, mai Europa mai, na Makalena maikai a me ke Kalakoa maikai. A ke kau nei ma kona Hale Kuai, mauka iho o ka Hale Unihepa hana kamaa, ma ke kihi o ke alanui Papu me ke alanui Kalepa. O ka poe e ake ana e komo mua i na Nu Hou, e aho e naue ae ilaila e kuai ai.

 

                Ua ku mai ka mokumahu kaua Rusini o Calavala, ka inoa, he 14 la mai Kapalakiko mai. Aohe mea hou mahope mai o na mea i loaa mai nei ma ka moku kiakolu kalepa War Hawk. Ua kakau mai na makamaka o na haole e noho nei maanei mai Kapalakiko mai. E hai mai ana he poe maikai loa na'Lii o ua moku kaua nei, he poe Keonimana lakou a pau.

 

                NA KOA HOOHOOLOLIO. — Ma ke ahiahi iho nei o ka Poaono o kela pule, ua hele makou e makaikai i na Koa Kaua Lio ma Kulaokahua. Ua nui lakou, a ua hiehie no hoi, e lilo ana paha ia he puali koa Hanohano loa ma Hawaii nei. Aole nae i maamaa loa, mahope aku paha e akamai loa ai, no ka mea, he poe akamai wale no ka poe Hawaii nei i ka holo lio.

 

                Ua loaa hou ia makou he palapala e pili ana i ke koho balota ma Koolaupoko, a no ko makou manao, ua nui a ua lawa, a kaumaha loa na mea i pane mua ia iho nei, nolaila, ua manao makou he pono ke hoopau na aoao elua, i ka hoopaapaa ana ma ia mea.

 

                Ua hiki mai o Lopiana (B. F. Elhers,) kela makamaka o kakou ma ka hale-kuai puka-aniani-nui o Kale Olelo-e ma, ma ke alanui Papu. He nui na waiwai hou ana i lawe mai nei, mai Europa mai, ma ka moku R. W. Wood. Na lole o na ano a pau. E
hele no ilaila e nana'i.

                LUNA KANIKELA BERITANIA. — Ua koho houia he Luna Kanikela hou no Beritania e noho ai maanei, i mea e pani i ka hakahaka i hookaawaleia ma ka make ana o Gen. W. Miller, (Keonimila.) E hiki koke mai ana paha ia i keia mau mahina ae, o W. F. Synge kona inoa. He mahuahua no ka uku no ia noho ana, he $7,500, no ka makahiki hookahi

 

                KAA I KA PALI O NUUANU. — Ua loaa ia makou he palapala na J. Kamauoha, o Kamanuwai, Honolulu, i kakauia ma ka la 4 o keia malama, e hai mai ana i ke kaa ana o kekahi kanaka i ka pali o Nuuanu me kona lio pu. Aole nae i eha ua kanaka la, o kona lio kai eha ma ka wawae hope. He mea maikai ia kakou ka poe e hele ana ma ia ala nihinihi, ke akahele ka hele ana, o poino auanei kakou. Ma ka la Sabati, ka la 23 o Feberuari iho nei.

 

                LALA KIEKIE. — Ua lilo ae nei ka mea Kiekie, Ke'Lii, Ka Haku o Hawaii, i kokua Puuku, (Quarter Master) no ka puali koa "Honolulu Rifles." O keia mau hana e hui ia nei, e kona makuakane alii, he mea ia e ao ana i kana kamalei i ke ano o ka noho ana, ke makaukau ae kona manao e apo mai i na mea i aoia'i ia ia, a he mea no hoi ia e hoonui ai i ke aloha o kona mau makaainana, ka hoohaahaa ana, a hoohui ia ia iho me kona poe kanaka.

                E ke Akua, e hoola i ko makou Haku o Hawaii nei.

 

                MARE. — Ma ke ahiahi o ka Poaono, ka la mua o keia malama, ua mareia o James Auld ia Miss Uwini Taihuna, ke kaikamahine hanau hope a Taihuna me Wahinekapu. He nui na makamaka i hele e makaikai i ko laua mare ana. He ahaaina ma ia ahiahi, ma ko laua hale, ma ke alanui Nuuanu, mahope iho o ko laua hoohuiia'na, ma ka nakii palupalu o ka mareia'na. Aia me na mea i hoololiia na manao pumehana, a iini hoi e hoopomaikai o ka poe pai i keia pepa.

 

                HIPA HOU. — Ua loaa mai ia Kale Olelo-e ma, maluna o ka moku-kiakolu Hawaii, o R. W. Wood (oia ka inoa o Kauka, o Koloa, Kauai,) he mau Hipa-kane Marino. Eono ka nui. Ua lilo ekolu o neia mau hipa hou ia Mr. Cornwell ma, o Waimea, Hawaii, hookahi ia Wm. Wepa. hookahi ia H. A. Widemana, o Lihue, Kauai ; a hookahi ia S. N. Emesona o Waialua, Oahu. He mea pono keia, no ka lawe ana mai i na hipa ano hou, mai na aina-e mai, no ka mea, ua oi aku ka uku loaa no ka hulu hipa, i na he maikai ka hipa. E hooulu no ka hipa maikai hookahi i ka hulu nona ke Kumu-kuai, i like me ko na hipa inoino elua.

 

                Ua loaa mai ia makou he palapala na Hapai, e hai mai ana i ka wai nui ma Hamakua, Maui, a penei kana olelo :

                "I ka la 25 o Feb. nei, ua haule mai ka ua nui ano e, ua hoomaka ka ua i ka hora 3 o ke ahiahi, a ao ia po, a hiki i ka la 26, ua pilikia loa na kahawai ma Hamakua, Maui, pau loa na loi kalo, i ka wai, ua lilo ka aina i mea ole, ua paa pu na loi i ke a-a, ua olelo aku au i na kamaaina, Auhea ka wai i like pu me keia ? hoole mai lakou, " he oi keia o ka wai nui," nui maoli ka pilikia o kanaka.

 

                Ua loaa mai ia makou he palapala na P. N. Aka, (Pake,) o Hamakua, e hai mai ana i ka pii o ke kumukuai o ka pepeiao laau, ma ia wahi, penei kana elelo :

                "O ka pepeiao laau, pii maoli ke kumu kuai ma Haiku, i Maui, ma ka hale kuai o kekahi Pake o M. M. Gower he 7 1-2 keneka o ka paona hookahi, nolaila, owau kahi Pake kuai pepeiao laau, a lawe aku i Honolulu, aka, o ke kumu kuai ma Honolulu ua like no ia me keia, nolaila, he mea hou keia. Aole o Ukai, Ahee, Ahunako, ma Honolulu, eia no lakou ma Haiku nei, ua pau ka holo ana aku a keia poe Pake i Honolulu."

 

                Ua loaa ia makou, he palapala na D. W. Kaiue o Waialua, Molokai, i kakauia i ka la 3 o Feb. e hai mai ana i ke kaikoo nui ma Molokai. A penei kana olelo :

                "Ma ka Poalua, oia ka la 28 o Ianuari iho nei. Ua hoomaka mai ke kai nui ma Kona, Molokai. Akahi no a ikeia ka nui o ka nalu maanei, ua olelo mai na kamaaina, aole lakou i ike i ke kaikoo e like me keia mamua. Ua pau na loko i-a i ka wawahiia, a ua naha, a inoino ke alanui ma Keanoaio ma Kumimi Ua komoia na hale o Timoteo ma Halawa, a ua wawahiia ka lanai, ma ka po o ka la 29, he kaikoo nui no, a me ke Olai ikaika ma ka wanaao, ua elima paha Sekona ka manawa i hoonaueueia'i ka honua, a me na hale. Ua hapahapaiia na mea iloko o ka hiamoe ana. Kupanaha na hana a ke Akua Kiekie loa."

                HOKU AO. — Ua manao na Luna o ka Ahahui Misionari Hawaii, e holo aku o Hoku Ao i ko Nuuhiwa Pae Aina, i ka la Akahi o Aperila. A ke makemake nei ka Puuku malama Waiwai o S. N. Castle Esq., e hiki e mai na ohua misionari, i ka la 15 o Maraki : pela na puolo liilii, na pahu, na dala, a me kela mea keia mea no na misionari, ma Fatuiva.

                Nolaila, mai hoopanee oukou e na hoahanau, a me na makamaka ; aka, e hoomakaukau i ko oukou mau mea aloha, a me na mea manawalea, no na misionari ma ko Nuuhiva Pae Aina, a hoouna koke mai ia Mi. Kakela laua o Kuke, ma Honolulu nei. — Hoku Loa.

 

                KA " HONOLULU RIFLES.'' — Ma ka Poalima o kela pule aku nei, ua hele ae ka Puali Koa " Rifles" e paikau ma Ainahou. A malaila kahi i haawiia'i o ka Medala ia R. B. Neville, kekahi o ia Puaii, e like me ka olelo ana a ka MOI KAMEHAMEHA IV., ke Kanela oia Puali. E haawiia i ka mea e ku ai ka hoailona ma ke ki ana, he makana, he mea gula poepoe, a o ia hoi ke kumu o kela hele ana ma Ainahou ma ia la, i haawi aku ai i ka makana ia R. B. Neville ka mea i pololei loa ma ke ki ana i ka hoailona, i ka la 31 o Iulai 1861.

                Ua hele mai ka Moi me kona kahiko Kanela o ka Puali koa " Honolulu Rifles." Ma kona kaa hou ka holo ana mai. O ka Mea Kiekie Ke'Lii Ka Haku o Hawaii, a me ka Mea Hanohano, T. J. Dryer, Comisina o Amerika Huipuia, e noho nei ma ke alo Alii o Hawaii nei, o laua kai holo pu mai me ka Moi ma ke kaa. O na Alii ukali i ka Moi, o ka Mea Hanohano, William C. Lunalilo; ka Mea Hanohano, Jno. O. Dominis, ka Akukana Kenela o ke Aupuni Hawaii ; ka Mea Hanohano, D. Kalakaua ; ka Mea Hanohano, P. Y. Kekuaokalani; a me Kanela R. McKibbin, (Makibina.) Ua kahikoia lakou me ka Hanohano nui. Ua ihiihi maoli no ka Moi, ma ia la, a he nui ka hauoli o na Makaainana ona, me ka mahalo, i ka ike aku i ko lakou Moi e kahiko ana ia ia iho i kona ihiihi Alii.

                Ua eleu loa ka paikau ana, aohe wahi hemahema iki. Ua maikai no na hana a ke Kapena, J. H. Brown, i ka paikau ana, ua hele wale no a ulumahiehie, maikai maoli ka hana a keia poe haole.

                Ke lana nei ko makou manao no ka puali koa pualu Hawaii e hoomakaia nei ma Honolulu nei. O ka Mea Mahaloia G. M. Robertson, ke Kapena oia Puali, a o ka Mea Mahaloia William Webster, ka Lukanela mua. E hiki mai ana (ke hooikaika kakou,) ka manawa e hoopaa iho ai makou i ko lakou mahaloia'na ma na kowa o keia Nupepa. Nolaila, e hooikaika oukou e na keiki Hawaii i hookuiia'i ka oukou Puali Koa ma ka wekiu o na papa koa e ae o Hawaii nei.

Na Palapala.

 

Ke Kanawai Hookamakama.

                He nui ke kue ana o na manao o ka poe kanaka, nona mea e pili ana i ke kanawai hookamakama, i hooholoia'i e ka Ahaolelo, he kakaikahi ka poe i apono i ke kanawai a he nui ka poe i manao ia he inoino, no ka mea, he ano kokua i ka hana ana i ka hewa, a he hoolana'ku hoi i na wahine e lilo i poe hookamakama, a no ia mea, hoole lakou i ka hoi ana me ka lakou mau kane, a me ko lakou mau home, me ka hooikaika la hoi e huli ae ma ke ano hou, oia hoi ka huli ana i ke ola ma na hana maikai.

                Ma ka halawai ana a ka Ahahui Euanelio, ma Honolulu i ka mahina i hala iho nei ua heluhelu o Rev M. Kuaea, i kekahi olelo e hoakaka ana i ke ano o ke kanawai i oleloia maluna. A oia kekahi o na manao maikai loa, i hoikeia ma ke ano hoakaka i kona ano maoli. Ua loaa ia ia ka wa pono e ike ai i ke ano o ua kanawai'la, a me na pono i loaa mai ; nolaila, he mea nui kona mau manao no ia mea. E heluhelu i kona manao, a e noonoo nui hoi i ka nui o ka hewa i hanaia, mamua o ka pono i loaa mai ma ua kanawai'la, i ike ai kakou i ka pono o ka hoopauia, oia kanawai e ka Ahaolelo.

No ke Kanawai

E HOEMI AI I NA INO, A ME NA

MAI I LAHA MAMULI O KA

HOOKAMAKAMA.

                No ka mea, ua maopopo ; wahi a ka Ahaolelo kau Kanawai o ka Makahiki 1860, he mea ino ka hookamakama, he mea e hoemi ai ka lahuikanaka. A he mea hiki ole hoi ke hoopio, a hoopau ia ka hookamakama. Nolaila, ua kau ia he Kanawai e hoemi ma na ino i laha mamuli o ka hookamakama, o ka mea hiki. A penei ke ano nui :

                O na wahine hookamakama ma ke kulanakauhale o Honolulu, e hai aku lakou i ka Makai Nui o ka Mokupuni Oahu, i ka inoa, kahi i hanau ai, a me ka nui o na makahiki. O ka mea i hana ole pela, e hoopaahaoia oia i na la mawaena o kanakolu a me kanaono.

                O na wahine i kakau inoa ia pela, e hele lakou e nana kino ia e ke Kauka i kohoia e ke Kuhina Kalaiaina ; ina ua mai kekahi o lakou, e lapaauia oia me ka uku ole. O ka wahine i hana ole pela, e hoopaahao ia oia i na la mawaena o kanakolu a me kanaono.

                E uku ia ke Kauka o na wahine hookamakama noloko ae o ke dala o ke Aupuni i hookaawaleia no ia Oihana. A e hoike hapaha aku ka Makai Nui i kana Oihana imua o ke Kuhina Kalaiaina.
                Ma ka nana ana i keia kanawai, ua maopopo, ekolu mea nui e imi ai, o ke kupono a me ke kupono ole o keia kanawai i kona poo ; i ka pono a me ia pomaikai ole o ke Aupuni ; a me kona mau kumu.

                Ma ka nana ana i keia kanawai, ua maopopo lea, ke hoemi nei oia i na mai i ulu i na wahine hookamakama, i kakau inoa ia e ka Makai Nui o ka Mokupuni Oahu ; no ka mea, o lakou kai kauohaia e keia kanawai, e hele e nana kino ia e ke Kauka i kohoia e ke Kuhina Kalaiaina ; a o ka poe mai o lakou, o lakou ke lapaau ia me ka uku ole.

                E ike auanei kakou i ka oiaio o keia, ma ka nana ana i ka papa hoike a ka Makai Nui, ka luna hooko o keia kanawai, ma ka Helu 5 o ka Hoku Pakipika. Penei kana :
                Iloko o na wahine 239, ma   1/2 makahiki mua, ua mai     111

                " " "                        233, " "   2, "                                          31

                " " "                        284 "       3, "                                          27

                " " "                        283, "      4, "                                          18
                Ke ike nei kakou ma keia papa, ua mahuahua mau na wahine hookamakama, a ua emi ka nui o na wahine mai ; e like me ka makemake, o ke kanawai. Eia ka mea i koe, o ka nana i kona kupono, a kupono ole paha i kona poo.

                Eia ka mea mau, i ka haku ana i ke kanawai, he pono ke haku ia, a kupono i kona poo ; no ka mea, o ke poo o ke kanawai, oia ka mea e hoike ana i ke ano nui o ke kanawai e kau ia ana. A ma ke poo o keia kanawai, ua oleloia, " He kanawai e hoemi ana i na ino, a me na mai i laha mamuli o ka hookamakama. " Oia no na mai i laha aku ia hai, mai na wahine hookamakaam aku, mai ka wa i hoolahaia'i ma Kauai, o Manao, a hiki i keia wa ; no ka mea, ua laha mua na ino, a me na mai a puni o Hawaii nei, mamuli o ka hookamakama. A ua nui hoi ka poe i make, a me na wahine i pa, aole i hanau keiki, e like me ia i hoikeia ma kekahi kumu o keia kanawai.

                Nolaila, ua maopopo lea, aole i kupono ke kanawai i kona poo ; no ka mea, aole i like ko laua wahi i hoemi ai i keia mai, ke hoemi nei ke kanawai i kau ia i ka mai o na wahine hookamakama, ke kumu o keia mai, ke hoemi nei hoi ke poo ma na mai i laha mai na wahine hookamakama aku. Okoa ka kekahi, a okoa hoi ka kekahi ; nolaila, aole kupono.

                Eia hoi, no ke kupono ole ana o keia kanawai i kona poo ; nolaila, aole ia o kona poo ponoi, he mea uhi wale no i kona poo maoli.

                Eia kona poo poo ponoi, " He Kanawai e kokua ana i ka hookamakama" No ka mea, ke kokua nei keia kanawai i ka hookamakakama, ma ke kauoha ana i na wahine hookamakama, e hele e hoike ia lakou iho, i ka Makai Nui o ka Mokupuni Oahu, kekahi lima o ke Aupuni, e hoonoho ia e hopu i na wahine o ia ano ; aole nae i hopu iho i na wahine i hai mai i ko lakou hewa, no ke aha ? No ka mea, ua hoomaluia lakou e keia kanawai, e imi waiwai no lakou iho ma ka pono ole iloko o keia Aupuni.

                A no ka mea hoi, ua kauoha keia kanawai i ke Kuhina Kalaiaina, e koho i kekahi Kauka, e nana i ke kino, a e lapaau i ka mai o na wahine hookamakama, me ka uku ole ; a na ke Aupuni no e uku aku ; ea, ke hoomaemae nei keia kanawai, i na wahine hookamakama, i mea e hana mau aku ai ma ia hana, me ka makau ole i na mai ino, e ili mai ana ma ia hana ; no ka mea, ua lilo keia kanawni i puuhonua no lakou, a i pahi paipai hoi no na lala maloo, i mahuahua ae kona ulu ana.

                A no ka mea hoi, ua ikaika loa ke kauoha a keia kanawai, i na wahine hookamakama e heie e hoike ia lakou ma ke akea, me he mea la, he hana maikai ia. A e wehe i kahi huna o ka wahine, me he mea la, ua pau ke kanawai e hoomalu ana i ke kino. A e lapaau ia e ke Kauka i ukuia e ke Aupuni, me he mea la he hoa aloha no ke Aupuni.

                Ma keia mau mea, ua maopopo lea, ua kokua keia kanawai i ka hookamakama. A ua kupono hoi i ke poo i hoikeia maluna ; nolaila, oia kona poo i huna ia iloko o kela poo kii hookamani !

                A no ke kokua ana o keia kanawai i ka hookamakama, ka enemi o ka pono, a me ka pomaikai o ke Aupuni ; nolaila, aole i kupono keia kanawai i ka pono a me ka pomaikai o ke Aupuni.

                Eia hoi, ina ua kupono keia kanawai i ka pono, a me ka pomaikai o ke Aupuni, no ke aha i kauia'i ma Honolulu wale no ? No ka nele anei o na wahi e ae o keia Aupuni i na wahine hookamakama? Pehea o Kauai, kahi i hoomakaia'i ia hewa ? A pehea o Lahaina, a me Hilo, kekahi o na kulanakauhale, a awa ku moku o keia Aupuni, ua nele anei ? Aole, aole loa no ! Ua nui, mai Kauai, o Mano ; a Hawaii, o Keawe. Ua ulu, ua lau, ua hua, ua kawowo ma ka aina ; a no ke aha ke kau kapakahi ana? Eia paha, no ka nele i ka pomaikai.

                Eia hoi, no ke aha hoi i kau ia'i keia kanawai maluna o na wahine wale no a koe na kane ? No ko lakou hana ole anei ia mea ? Aole anei o lakou ke kumu o keia hewa, no ko lakou iini mau ia mea ; a no ka loaa ole, hoolimalima maoli me ke dala ? Ea, oiaio, oia no ! A no ke aha hoi keia kau like ole ? No ka lilo ana anei o ke kau kanawai i na kane; nolaila, kau lakou i kanawai e hoomaemae ai i na wahine hookamakama, i mau hale hookipa no lakou ? A i ole ia, no na malihini anei mai ka moana mai ? I kipa mau mai lakou ianei, i loaa ke dala o na wahine, a me ka poe i lako i na mea kuai a o ka loaa no ia o ke dala o ke Aupuni, a o ka pomaikai no ia o ke Aupuni. Ina pela " E hana hewa kakou, i hiki mai ai ka pomaikai. He pono ko lakou hoahewa ia."

                Ke ike nei kakou, ua kapakahi keia kanawai, a ua kue i ka Pauku 14 o ke Kumukanawai. Nolaila, ua kue ia i ka pono a me ka malu, a me ka maikai o ke Aupuni. A he pono ke hoopauia, e like me ka Pauku 62 o ke Kumukanawai.

                Eia ka mea i koe e hoakaka 'i, o ke kupono a kupono ole o keia kanawai i kona kumu. He mea ino ka hookamakama, a he mea hiki ole ke hoopau ia.

                Ke manao nei au, ua like pu ko kakou manao, me ko ka poe kau kanawai o ka makahiki 1860. He mea ino io ka hookamakama, he mea e hoemi ai i keia lahui, a poino ai ke Aupuni. Aka, ma ke kanawai i kauia'i, ke kokua nei i ka hookamakama, e like me ka'u hoakaka mua ana ; nolaila, aole i kupono ia kanawai i keia kumu.

                Ke manao nei no hoi au, ua lokahi pu ko kakou manao, me ko ka Ahaolelo o ka makahiki 1860. He mea hiki ole io no ke hoopio, a hoopau i ka hookamakama, ma keia Pae Aina ; no ka mea, aole i loaa ia kakou ka ike, a me ka mana, a me ka hemolele e like me ke Akua, e hiki ai ke hoopau loa aku ia hewa; e like me kona pulumi ana i ka wa o Noa, me ke Kaiakahinalii a me ka luaipele ma Sodoma. Auhea la ka hewa i hoopili loa ia ma ka honua nei, ma ke kau kanawai ana ? Aole paha hookahi wale no. Eia wale no paha ka mea hiki i na kanawai e kauia nei, o ke kinai, a me ka hoemi iho i na hewa, aole o ka hoopau loa. A no ka hiki ole ke hoopau loa i keia hewa, nolaila, o ke kokua aku anei ka pono ? Ina pela, e hana i na hewa a pau pela — i mea e pomaikai ai ke Aupuni. Aka, he mea hiki ole ia ; nolaila, aole i kupono keia kanawai i kona kumu.

                Nolaila, he pono ke hoopau ia keia kanawai, e kue ana i kona poo, a me kona mau kumu, a me ka pono, a me ka pomaikai o ke Aupuni. A e hooikaika no kakou ma na mea hiki, a kupono ia kakou, oia no ka hoemi ana i keia hewa ino, e pio ai ka lahui, me kekahi mau mea kaomi ikaika.

                Eia ka mua, ma ke kau ana i ke kanawai e pili ana i ka hoopai i ke kino, ma ka hoopaahao ana me ka hana oolea, e like me na kanawai e ae. No ka mea, e like me ka nui o ka poino o ke Aupuni no ia hewa, pela no ka ikaika a me ke oolea o ke kanawai e kau ai. No ka mea, ua kupanaha loa ke kanawai e kau nei no ia hewa ; no ka mea, o ka hewa nui e pio ai, a e poino ai ke Aupuni ua mama loa ka hoopai ana, a ua kau hoi maluna o ka waiwai, ka puuhonua o ka poe waiwai, a pili wale no i ka poe ilihune loa.

                Eia ka lua. O ka hoonoho i na luna kupono e hoomalu i ke Aupuni, ma ka poe i hookaaokoa ia lakou iho mai keia hewa aku e like hoi me ka olelo hoohiki a ke Alii, Iolani, " O ke kanaka hoopono, oia ko'u kanaka." Aka, aole nae i hooko loaia ia olelo i keia wa. Ke manao nei au, ina e hookoia ia olelo a ke Alii, ina ua hoemi iho no ia i keia hewa, a me na hewa e ae.

                Eia ke kolu. O ke koho i ka poe makau i ke Akua, i poe kau kanawai ; no ka mea o ke Akua ka mea nana i kau i na kanawai e kupono ana i ka pomaikai o ke kanaka ana i hana'i, e like me ia i hoikeia ma ka Baibala. A o ka poe i manaoio, a makau i ke Akua, aole lakou e kau i na kanawai kue e kue ana i ko ke Akua, i ke kumu o na kanawai maikai, a kupono hoi. A o ka poe hoomaloka, aole e nele ko lakou kau i na kawanai hewa, e like me na hoa o Daniela, a me Hamana hoi, e like me ka mea i palapala ia, "O ke kanaka ino, lawe mai no ia i ka waiwai ino, noloko ae o kona naau ino; no ka mea, no ka piha o kona naau i olelo ai ka waha."

                Eia ka ha. O ka malama ana i ka hanauna hou, ma ke kukulu ana i na kula ohana i wahi e noho ai, a e ao ia'i i ka noho malie, ka maemae, ka naauao, ke akamai, a me ka pono, a me na hana lima, i kaawale hoi i na makua a me ka lakou mau hana lapuwale. Alaila, e lilo no ia mau kula, i mau kihapai maikai, e hoawai'i i mau helu kanaka maemae, e hooulu ai i keia lahuikanaka, a e emi aku keia hewa ; no ka mea, ua palakai loa na wahine o keia wa, a ua muokole hoi na kane, no keia hana.

                Me keia mau mea kaomi, a mo na mea kaomi e ae, e hiki no ke kaomi iho i keia hewa ino, e hooneoneo ana i keia lahui.

                E ola ka lahui Hawaii i ka pono. E ola ke Alii i ke Akua.
M. KUAEA.

Mea hauoli nui ia.

                Ua hauoli nui ia, me ka mahalo nui ia ka la hanau o ko kakou Moi KAMEHAMEHA IV. o na Ahahui Kinai Ahi, o Honolulu nei, oia hoi ka Helu 1, 2, 3, 4. Ua kukuluia e ka Helu 4 he ahaaina nui Hanohano maikai, ma kai o Honuakaha, ma kahi o ka mea Hanohano D. Kalakaua. Ua koho aku ka Ahahui Helu 4, i mau Komite, i ka la 5 o Feb. oia ka Poakolu. Elima Komite i hooholoia, na lakou e hooponopono na mea ai, a me na lako e ae a pau oia ahaaina. Eia