Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 16, 15 March 1862 — Page 2

Page PDF (1.76 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

                Piha loa ua kaikamahine nei i ka olioli, i ka laua'la mea i olelo mai ai ; a ninau aku i ka inoa o ia Aili Wahine, a me kona wahi i hiki mai ai, a olelo aku la laua. " Aole he mea i ike ; a nolaila, ua pilikia loa ka manao o ke Alii opio, a ua olelo ia e haawi i makana nui i ka mea nana e hai mai kahi o ua kaikamahine nei i hiki mai." Nani maoli aku la paha ! Pomaikai maoli olua!

                Ina hoi paha au e ike aku i wahi manawa uuku ! " E Miss Kaloke, e haawi mai oe ia'u i ko wahi pukiki melemele au e komo nei i na la a pau loa, a hookuu mai ia'u e hele au e ike ia ia." " Ae no hoi paha ka loaa aku o ko'u lole i ka Lehuahi. Manao anei oe he kauwa au ? E Miss Mahaoi, e malama oe i kou wahi, a e waiho i ka lole a me ka hula, na ka poe maluna ou." Ua akaka no ia ia e paneia mai ana pela ; nolaila, aole no ia i minamina ; no ka mea, mai akaka ole ia ia kana mea e hana ai, ina kela e haawi mai i ka lole ana i noi ai.

                I kekahi la ae, hiki hou no ua mau kaikamahine nei i ka hula, a me Cinikalela pu kekahi, ua oi aku nae ka nani o kona kapa mamua o ka po mua. Ma kona aoao mau ke Alii e olelo ai i na olelo hoihoi loa. No ka hoihoi loa o ua kaikamahine nei i na mea ana i ike ai ; nolaila, poina ia i ke kauoha a ka makuahine.

                A lohe aku la keia i ke kani o ka Uwaki, a helu aku la, akahi, alua, akolu, a hiki i ka umikumamalua, a me he mea la i kona manao, aia no i ka hora umikumamakahi. Ko ia nei ku ae la no ia a hoi; hahai aku la ke Alii me ka manao e loaa aku, no ka makau paha, mama loa kela i ka holo.

                Ia ia e holo ana, haule iho kekahi Kamaa Aniani ona, a kulou iho la ke Alii e hopu, a lawe me ka manao e malama loa. Hiki aku keia i ka hale iloko o na wahi lole ka kiko ona, aohe ke kaa a me na kahu, aohe he mea i koe iho o kona nani, hookahi wale iho no o ka luu o ke Kaniaa Aniani.

                Ia manawa, ninau aku ke Keiki Alii i na Koa kiai puka, " Aole nae paha oukou i ike mai i kekahi Alii Wahine nani e puka aku ana?" Olelo mai ua poe Koa nei, "Aole lakou i ike i ke Alii Wahine," hookahi wale no a lakou mea i ike, he wahi kaikamahine me kuhi lole nahaehae, i iike ka nana ana aku, me he wahi kaikamahine makilo la.

                I ka hiki ana o na kaikaina i ka hale, ninau aku kela i ka like o ko lakou lealea me ka no mua, a ua hiki hou aku no paha ua Alii Wahine nei ilaila ? Olelo aku no hoi laua, ua hiki aku no; a i ke kani ana o ka hora umikumamalua, e holo iho ana ua kaikamahine la, no ka wikiwiki loa i ka holo, a haule iho ana kekahi Kamaa Aniani, o ke ano waiwai loa. a na ke keiki no a ka Moi i hopu, aole ana nana e ae, o ka nana wale no i ua Kamaa nei a pau ke koena o ia po ; a ua manao na meu a pau, ua aloha loa ia i ka wahine maikai nona ia Kamaa.

                He oiaio ia; he muu la mahope mai, kukalaia mai ke kauoha a ke Alii, maloko o ka olelo, e mare ia i ka wahine e ku ai ke Kamau i loaa ia ia. Hopu iho la na ahai olelo i ua kamaa nei, a lawe aku i ka poe aliiwahine opio, a i na alii malalo iho ; i ka hoopokole ana, i ka poe no a pau o ka Aha Kiekie, aole nae i loaa.

               Alaila, laweia mai i ua mau kaikamahine nei, noke laua nei i ka opa i na wawae o laua i koino iloko, a ike iho la, aole e hiki. O Cinikalela, e nana aku ana ia laua la, ua ike aku no o ke Kamaa ona ; a olelo aku, " Homai hoi e hoao aku au." A olelo mai la ke kanaka e noho ilalo ; a hookomo mai i ke Kamaa, a ike iho la ua pili pono ia ia e like me ke kepau.

                O ua mau kaikamahine nei, haohao no ke ku ana o ke kamaa ia Cinikalela ; a pehea ka nui o ko laua hoohuoi i ko ianei unuhi ana ae i ku lua o ke Kamaa, mialoko ae o ka pakeke, a hookomo! Ia manawa, komo mai la ua luahine nei, a hoopa i ka lole o Cinikalela me ka laau mana, a ike mai la laua la, ua oi aku ka nani o ua kaikamahine i keia wa, mamua o ka ike mua ana a laua.

                Ike iho la ua mau ka kaikamahine nei, o ke Alii Wahine keia a laua nei i ike ai i ka hula. Kukuli mai la ua mau kaikamahine nei, a mihi mai no ka hewa a laua i hana aku ai ia Cinikalela. Kokua aku o Cinikalela ia laua a ku iluna, a olelo aku, Ua kala aku ia i ko laua hewa a pau loa. Laweia aku ua o Cinikalela a kahi o ke Alii, a ike mai ia kela, ua oi aku ka nani mamua o kana ike mua ana, a koi koke mai e ae i kona lima, O na kaikaina, mare me kekahi mau kaukau alii.  J. W.

 

                E INU ME HE POE KANAKA LA.— Mahope iho o ka pau ana o ka hele ana o na wahine mai ka papaaina aku. alaila, ku ao la ka mea hale he kanaka hanohano, a pane aku i kona mau hoa, " E na Keonimana, e hoakaka kakou no kakou iho, pehea la ? e inu anei kakou me he poe kanaka la. e inu auanei kakou me he poe holoholona'la ?" Pane mai la kekahi me ka helehelena inaina, "Ka! e inu no ka hoi paha kakou me he poe kanaka la." Pane hou mai ka mea hale, oia iho la no, e inu kakou a ona loa, i like ai kakou me he poe kanaka la, no ka meo, he inu iho no ka holoholona a kena oki ae la no, aka; o ke kanaka, aia no i ka noke a ona."

 

Ka Nupepa Kuokoa,

HONOLULU, MAR. 15, 1862.

 

Ka Nu Hou.

                Ua holo ae mawaho o ke awa o Honolulu nei, ka moku kiapa Amerika Benefactor, he 12 la mai Kapalakiko mai, ma ka la 11 iho nei, aole i pili aku ka waapa i ua moku la, aka, ua kiolaia mai kekahi mau Nupepa iloko o kekahi kapu, a malaila ka loaa ana mai i ka poe o luna o ka waapa o uka aku nei. Eia malalo nei na mea hou i ikea ma na Nupepa o ka la 26 me ka la 27, o Feb. iho nei.

                Ua lilo o Nasavili ke Kulanakauhale Alii. o Tenesi i na koa o ka Akau, a aia ilaila kahi i noho ai o na koa he 10,000 o ke Aupuni Hui, ma ka la 23 o Feb. nei.

                Ma Mepafisa. ua hai wale mai ke kohoia ana o kekahi mau Komisina e holo i Wasinetona e hooponopono ai i ka hoi hou ana'ku oia moku aina iloko o ke Aupuni Hui, ua olelo mai ka o Mr. Harisa (Harris,) ke Alii Kiaaina oia moku, e hoihoi ae i na koa e noho nei malalo oia moku, ma ka aoao o ka poe kipi i ke Aupuni o ka Akau. Ua maopopo ka ae a me ka hoapono o ka poe Luna o ka Ahaolelo i na manao o ke Kiaaina, no ka mea, ua makau loa i ka nui o ka poe kanaka o ua aina la, e makaukau ana e kokua , i ke Aupuni Hui.

                I ka holo ana o Harisa (Harris,) ke Kiaaina o Tenesi, mai Nasavili aku a hiki i Mepaifsa, me na koa kipi ona, ua puhi iho oia i ke ahi i ka hale waiho o kela ano buke keia ano buke, a me na moolelo oia moku aina. Ua haawi wale aku i na kanaka i na mea ai, a me na waiwai e ae. Ua paa ka puka o na hale Kalepa a pau. Ke holo nei na kipi malaila aku, me ko lakou waiwai, a me ka lakou mau nika.

 

Kukaiia ka poe pio.

                Ua kukaiia ka poe Alii koa i pio ma ke kaua i Bulu Rana, a me ke kaua i Point Bluff, a ua hiki mai lakou ma Balatimoa, i ka la 24 iho nei o Feb. Eia ko lakou mau inoa, o Kanela Wool (Wulu,) i pio ma ke kaua i Bulu Rana ; o Lee (Li,) o Masakuseta, o Kanela Cogawela, a me ke Kapena Kifos o ka puali koa o Kalaponi. Ua hoike mai o Gen. Wool oia kekahi i hele e makaikai i ka la i hooaliiia'i o Jeff Davisi i Alii no ka Hema, ua hai mai oia, i ka hoike ole mai o ka lehulehu i ko lakou manao maikai ma ke akea, no ka mea, aohe wahi mea a hulo iki ae o na kanaka, ilaila ko lakou wahi i lohe mua ai i ke pio ana o ke kulanakauhale o Nasavili.

 

                PAU I KE AHI. — Ua pau kekahi mau hale i ke ahi ma Bosetona, ua $750,000 ka nui o ka waiwai i poho.

 

                — Ua haalele o Setepano (Stephens,) ka hope Peresidena o ka Hema, i kona noho ana ma ia Oihana, ua kena oia i ka noho kipi ana.

 

                — Ua loaa he 3,000 kanaka ma ke Kulanakauhale o Rikemona, e kokua ana mamuli o ke Aupuni Hui. Ua noho ia poe me ka makaukau mau e hui mai me na koa Aupuni, ke hiki aku ilaila.

 

                — Ua loohia o Gen. Beauregard i ka mai wela ino, a ke waiho nei ka oia me ka nawaliwali ma Nasavili.

 

                — Ua kohoia o Gen. Scott i Luna nui no Amerika Huipuia, e holo ma Mesiko, e hooponopono i ka hihia mawaena o Mesiko, a me na Aupuni ekolu e kue nei ia ia, oia hoi o Enelani, Farani, a me Sepania. Ua maopopo ma keia mea ka makemake o Amerika Huipuia, e hoopau aku i ke koi a na Aupuni ekolu, e hoomau no i ke kuokoa ana o Mekiko; a oia no ke kumu nui o keia kena ana i ke Kuhina nui ilaila.

 

                — 3000 koa kipi i noi mai e haawiia'ku na pu o lakou a me ka lakou mau mea kaua a e komo lakou i mau koa no ke Aupuni Hui o Amerika.

 

                — Ua hai mai o Lo Russel (Rasela,) i na Kuhina o ka aoao kipi, aole e hiki ia Beritania, ke ike mai i ka Hema ma kona ano Aupuni kuokoa, ke ole e maikai ae na mea oia aoao.

 

                — Ke koi nei o Falakena (Faulkner,) kekahi kanaka o ka Hema, oia hoi ka mea i Kuhina no Amerika Huipuia ma ke alo Alii Farani i ka wa o Bukanana e noho Peresidena ana, i ka poe kanaka o Vereginia e hoopau i ko lakou hahai ana mahope o ka manao kipi.

 

                — O ka papa hoike oihana no ka poe make ma ke kaua ana i ka Papu Donelasona, ma ka aoao o ka Akau, he 321 i make,1054 i hoehaia, 152 i nalowale.

 

                 — Eha moku kialua kipi i ku aku i Havana mai Nu Olina aku me ka pulupulu.

 

                — Ua hoole na haole Kalepa o Gibaralata aole e haawi hou i ka nanahu i ka moku mahu kipi Sumpter (Samapeta,) ke ole e uku mua mai ma ke dala maoli

 

                — Ke kuahaua nei na Kiaaina o Misisipi, a me Alabama i na kanaka a pau e komo i poe koa.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                Ua komoia ka halekuai o Mokimana a me kana keiki, ma ke kihi o ke alanui Nuuanu, a me ke alanui Alu, ma ka po iho nei o ka la 5 o keia malama, a ua aihueia, he mau waiwai aneane like ke kumukuai me ke 80, a hiki wale aku i ka $ 100.

 

                UALA MAOLI. — Ua ku mai ka moku kialua Olivia, mai Kapalakiko mai, i holo mai maanei i piha uala maoli ; aka, ua holo oia i Maui, a me Kauai, i loaa'i ka uala e piha ai ; Heaha hoi keia o kakou ? He kiola maoli no i ke kanu ana i ka uala maoli ea ?

 

                O ka Moku Goahead (Koaheke.) kekahi moku i aneane like paha me Hokulele. Ua holo mai oia ma ka la 26 o Feb. iho nei, akolu ae nei ona pule i ka moana. Ua hele paha ma ke alanui hookahi me Hokulele.

 

                HAOLE LUU. — Ma nehinei ua hele kekahi haole o ka manuwa Rusini Calavala me na mea i hanaia i hiki ai ke hele iloko o ka hohonu me ka pilikia ole. Ua hele oia malalo o ka moana hohonu a loihi loa, alaila, ea hou mai i luna. He mea hou keia mea ma Hawali nei.

 

                KAA MAHU, KU-E IA KAA KAUO LIMA. — Ma ka Poalua iho nei, oiai e iho aha kekahi kanaka ma ke alanui Kaahumanu, aia hoi ua eha ia kona mau wawae, no ka uuku loa paha o kona mau kamaa, nolaila, o koiala hoolimalima iho Ia no ia i ke kaa kauo lima o kekahi kanaka, a malaila, kona laweia'na a hiki i kahi i ku ai o Kilauea. Mea hou ia maanei.

 

                MAKE. — Ma ke ahiahi o ka Poakolu, la 12 iho nei, ua make o Kaheiau (w,) i hakaka me kana kane ; a i ko makou lohe wale ana mai, i poha ka kekahi aa koko, a oia kona kumu i make ai, o kekahi olelo hoi i make i luuia e kana kane.

 

                E AO. — Ua ike iho nei makou i kekahi mau dala gula inoino pelio, he dala Lukini, ua loaa ia ma ka lima o kekahi kanaka, aole nae i ikea kahi i loaa mai ai ia ia. Ua like loa no ke ano me ke dala Lukini maikai kupono i na dala $3.75. Ua puni no kekahi poe me ka manao he dala maikai, no ka like Ioa o ke ano me ke dala maikai loa. A nolaila, e malama e na makamaka, o puni auanei.

 

                MAU MEA HOOPOLOLEI. — Ua hoopololei mai ko makou hoa ka Hoku Pakipika, lio kekahi mea ana i manao iho ai he hewa a he pololei ole paha, ma ka makou olelo i ka pule i hala, no ka Puali Koa " HONOLULU RIFLES," a makou no hoi i ike ai he pololei. Nolaila, i hoi ai ka oi o kana mau olelo ia ia iho, ke hai aku nei makou ia ia i kekahi MAU MEA HOOPOLOLEI. Aia malalo iho o ke poo o ka " BIHOPA NO HONOLULU NEI," e hai ana o " Rev. Thoms N. Satley," ka Bihopa o Honolulu nei. Aole oia ka pololei, o ka RIGHT REVEREND THOMAS N. STALEY ka pololei. No ka mea, he Bihopa, nolaila, e hoomanao oe i ka olelo a ka Babaila, no na mea e pili ana i ka wehe ana i ka pula o kou maka mamua o kou olelo ana'ku i ko kou, hoahanau.

 

                PAKELE MAI MAKE. — Ma ke awakea o ka Poalua, o ka la 12 o Maraki nei, oiai e holo ana ka moku kialua lawe paakai o HOKULELE ma ka moana i waho ae o Waianae, aia hoi ua ikea ke komo ana mai o ka wai ma kona aoao. a iloko o ka manawa pokole loa, na hele ka moku a aneane e piho loa, ia manawa, ua lele na kanaka maluna o ka waapa o ua moku la me na wahi ukana no o lakou. Eha ka nui o na kanaka o ua moku la, i lawa no ia lakou a kau i luna o ka waapa, o ke piho iho la no ia o ka moku, nani ko lakou pakele mahunehune. I ka moana ko lakou wahi i ho-a-a ai a loaa mai ia MOI WAHINE, ia ia e hoi mai ana mai Kauai mai. A maluna mai oia moku ko lakou pakele ana i ka make, a holo mai a ku ma Honolulu nei, ma ka la 13 iho nei.

 

                 HONOLULU RIFLES. — He halawai no ke koho ana i na Luna hou no ia Puali Koa, ma ko lakou Keena, ma ka po o ka Poaono, Mar. 1. A eia iho malalo nei ka inoa o ka poe i kohoia.

                Kanela ka Moi KAMEHAMEHA IV.

                Kapena-Juo H. Brown.

                Lutenela 1 -F. C. Kruger, Esq.

                " 2-S. K. Rawson, Esq.

                " 3— William Dancan, Esq.

                Luna Puuku — Jno H. Paty, Esq.

                Hope—H. R. H. KA HAKU O HAWAII.

                Kahuna Lapaau— Dr S. P. Ford.

                Kakiana mua— R B. Neville.

                " 2— C. T. Gulick

                " 3— W. Bennett.

                " 4— B. Brickwedde.

                Paa Hae—F. W. Lobe.

                Kopalo 1— C. E. Williama.

                " 2—A. J. McKinney.

                " 3 — D. Stewart,

                " 4— W. Herrick.

                Kakauolelo—J. A. Hassinger.

                Kokua — William Andrews,

                Puuku— George Clark.

 

                E NA MAKAMAKA HOOLAHA. — O keia ka pepa ma ka olelo Hawaii, i kupono loa nona OLELO HOOLAHA, ke makemake oukou, e kuai aku a e kuai mai paha, ma keia pepa e waiho alakaia'i ko oukou mau kumu manao ma ke akea, me kahi uku emi loa, ina poha he makemake e kapu i ko oukou mau aina, a e hoolana paha i ko oukou mau mea i nalowale, a me na mea e ae e pili ana i ka hoolaha ana, e aho e hele mai e hoolaha ma ke Kuokoa, i ike ai ka poe heluheluia ia, malia paha ua 10,000 ka nui o ka poe heluhelu, alaila, e hele koke no ia i kahi i hooa-kakaia ma ka Olelo Hoolaha. A nolaila, o oukou e ka poe e makemake ana e kuai aku, a e kuai mai i pono ke hoolaha. Ua loaa ia makoa kekahi mau Olelo Hoolaha i hoounaia mai, aole nae i hooili pu ia mai ka uku. He rula, mau no na Nupepa ke pai ole ia, ina aole i uku e ia mai mamua.

 

Na Palapala.

 

Ka leo Hawaii nei.

Aole anei e pono ke hoopauia aku na Luna Aupuni ona mai na Oihana Aupuni ae ?

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe :

                Ke noi aku nei au ia oe. e kokua mai ia'u ma ka hoopuka ana aku i keia manao imiia o ka lehulehu, a na ka poe mea manao no hoi paha ia e kokua mai, a kue paha. A no ka ninau maluna ae, ua paipaiia au e hoike aku i kau haina i manao ai.

                Ke i ae nei au, ua pono, a ua pono loa ke hoopauia aku lakou mai ka Oihana ae. Ina he Kuhina, a ina he Lunakanawai Kiekie, a ina he Kiaaina, a ina he Lunakanawai Kaapuni, a i na he Lunakanawai Apana, a ina he Luna Ohi, a ina he Luna Helu, a ina he Lunamakaainana, a ina he Luna no ke Aopalapala, a he Kahukula, a he Puuku Kula, ua pono loa lakou nei ke hoopauia mai ka Oihana ae ke ikeia ko lakau ona ana, a ona ana ma ke akea.

                Ina ua ona kekahi Kuhina i ka nuna, a wai ikaika e ae paha, pehea la kona manao ma kana Oihana, aole anei ia e lilo i ka moe, i ka walaau wale paha, a hele wale aku ma kela wahi keia wahi e lealea ai kona kino ona ? I ko'u manao, pela no auanei ia e hana'i. Ua holopono anei na tausani dala eha a ke Aupuni i lilo ia ia i kela makahiki keia makahiki ? Aole, aole loa no, oia'la kai lealea i kana hana, a o na makaainana ilihune kai unuhi ae i ko lakou mau dala mai ko lakou pakeke ae, e waiho ana i ka lakou mau ohana me ka pilikia i kahi uhi ole. Aloha ino lakou nei ! i ka lilo o ko lakou nei luhi i mea hokai na lakou la. Pehea kona manawa ma ka hana iloko o kela la keia la ? I ko'u manao, ma kona mau la i lilo i ka ona, ua poho maoli ko kakou waihona i lilo aku ia ia, a ma kona mau la i hana ai ua holo pono kakou. No ka mea, ina ua maheleia kona uku makahiki no kela la hana keia la hana o ka makahiki, ua $12,78 no ka la hookahi, a ina paha, ua lilo ka hapaha o kona makahiki hana i ka ona me ka hana ole, ua lilo wale aku na $1000, ia ia me kona hana ole. Auwe! ua poho ! ua poho ! ! ae, ua poho no. Aole anei e pono ke hoopau aku i ke Kuhina hoopono dala ? Oia wale iho la no anei ka mea makaukau loa ma ia oihana i komo mai i keia Aupuni ? Aole ia. He nui no ka poe makaukau e kali mai nei o ke kohoia aku.

              Pela no hoi kekahi Lunakanawai Kiekie. Ina ua ona ia, a he wa hookolokolo nae, e hooponopono pololei anei oia i kana oihana ia wa ? Aole pela, ua hemahema ia i kona noonoo ana no ka ikaika o ka wai awaawa, a ua lalau wale paha kana hana. Aole anei ia lakou ka hookolokolo ana i na mea a pau i lawehala i ke Kanawai? ae, ia lakou no. Ina he Lunakanawai ona mau, a ua lawe ia mai nae kekahi hihia ona rama imua ona e hookolokolo ai, owai la o laua ka mea i oi ka hewa ? Ke olelo nei au, o ka Lunakanawai no. (Aole nae au i lohe, ua ona kekahi Lunakanawai Kiekie. Aka, ua hoakaka wale au i akea ko'u manao e pane laula ana.)

                Ua pili pu no keia kamailio ana i nu Lunakanawai i kaa malalo iho; o Lunakanawai Kaapuni. Ua lohe wale au i kekahi no ia papa ; ua noho mai kela ma kona noho a hookolokolo me kona ano ona ; ua ula na maka, ua ano e ka olelo, a ua moani ae ke ea o ka mea inu ona. Kahaha maoli au i ko'u lohe ana i ka mea ike pono i olelo mai ai ia'u, no ka noho mai o kahi Lunakanawai Kaapuni me ka ona imua o ka Aha. Ua lohe hou ia ae no, he ona e ae no kona kahi wa e ae, imua o kona ohana, a ma kahi e aku. E hooiliia mai ana mai Honolulu mai, he mau pahu oia ano i mea inu nona, a e lilo ana kahi hapa o kona uku makahiki ma keia mea, a e inu lealea ana me kona mau hoa. A nawai keia dala a ianei e kiola nei iloko o ka moana hohonu i mea nona e lealea ai a me lakou Ia ? Na kahi luahine kolopupu hanai ilio, a me kahi elemakule hanai Kekake, a me kahi kanaka ilihune keiki nui, a me ka poe waiwai nui noloko mai o ka pahu hao, a me na kanaka maikai a pau o ke Aupuni nei i makemake ole e kiola ia ka lakou dala no keia wai hehena, &c. Minamina wale ka luhi o kakou i ka ianei hokai. Ke i mai nei paha kela, aohe paha o oukou kuleana ia dala, kai noa ua hooluhiia au, a oia maa aala ewalu haneli i ka makahiki na'u no ia, a na'u no e hoolilo i kahi a'u i makemake ai. Kahaha io no paha ia ; aka, aohe nae hoi makou makemake pela oe e ai ino ai i ko makou luhi, a makoa i haawi lokomaikai aka ai i ka waihona o ke Aupuni. Aole anei oe i lawe makehewa i ko makou lokomaikai ? Ae, ua lawe makehewa no. Nolaila, aole anei e pono e hoopau ae i na Lunakanawai Kaapuni like pela ? Ua pono, ua maikai ia

               Pela hoi, ina he Lunakanawai Apana kekahi iloko oia pua, ua pono no e keku aku. Pela no ka Luna Ohi a me ka Luna Helu e hana ana. e ike ia ana. ua pono no e manao ole mai na Kiaaina a me Kuhina Waiwai no ia poe. Aole e hookipa ia lakou iloko o ka oihana, he nui no ka poe kaawale, a e; hiki paha ia lakou ke malama.

                O na Lunamakaainana hoi kekahi. Oi kahi mea oluolu ole keia o ka Lunamakaainana, i kona wa e hele ai i ka Ahaolelo, ka ( mai kana hana ino i ka Apana kahi ona i kohoia ai. E olelo ia mai ai. ona iho ka Lunamakaainana a hikaka iho i ke alanui hele, a ula ka maka, hele a ukele ka waha. Owai la ka poe e hilahila ana ea ? O ka poe ano maikai a pau oia Apana. Ua lohe wale au. i ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1860. Ua kamailio me ka ona kekahi Lunamakaainana o Honolulu, ua nui kona leo, a ua ane hiki ole i ku Lunahoomalu ke papa mai, nolaila, ua hoopau koke ia ka hana ia la ; a o kekahi ia la no, e lelehu ana kona maka i luna o kona noho, a e kulana ana i o ianei, imua a i hope, oia no ka Luna i kohoia no Molokai ia makahiki no, a me kahi poe e ae i ikeia, a lohe ia aku. Ina ua lohe ko Honolulu poe no ko lakou Lunamakaainana ia makahiki, a me ko Molokai. Owai la ka poe i kaumaha a hilahila hoi ia mau Apana ? O ka poe ano maikai a pau o kela mau Apana. Ina paha e lilo o S. Kipi a me J. Kaapa na Lunamakaainana no Hilo i keia makahiki i mau kanaka ona iloko o ka Ahaolelo, a ma na alanui paha o Honolulu. Owai la o ko Hilo poe i hilahila a kaumaha ? Nolaila, he mea eha loa no ia i ke kino okoa ke eha ke kauwahi uuku o kona kino, a pela no ka like ana o keia.

                O na Luna no ke Aopalapala. Ina he kanaka ona ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, aole e kupono ia ia e hoala i waena o na hanauna hou i na hana maikai me kona ona. Aole no hoi kupono i na Kahukula ona ia hana, he makehewa lakou ke no aku, ke paipai aku a me ka hoala ana i na hana maikai a pau. Aole no hoi kupono i na Puuku Kula inu nuiia ke malama ia hana. O aha ? o aha ka hoi kau, o komohewa hoi paha ko ia la wahi lima iloko o kela eke, a kuai ia aku i wahi mea inu no ia la, a pela aku, a pela hou aku no, emi loa kahi waihona, a o ka emi pu ana no ia o na kula. Aole au i poina i ka olelo kaulana a ka Moi Kamehameha III, a i ka Moi Kamehameha IV iho nei no hoi i paa ai ua olelo la ; penei : " O ke kanaka naauao a noho pono, o ko'u kanaka ia." A nolaila, ua lilo mai keia olelo ano nui i kokua no'u ma keia kamailio ana.

                Ke noi nei hoi au i na HaleAhaolelo elua e kau Kanawai ana no keia M. H. e lilo ka huaolelo Ona mau a Ona paha, ma ke akea i Kalaima nui e hookaawale aku ai i ka poe a pau i loaa ka oihana Aupuni mai ka lakou oihana ae, ke ku ko lakou hewa ma ka hookolokolo ia ana e na poo o ka oihana.

                Ke olelo nei au, ina i kakaniia ke kumu kope, alalila, ua malili kona hua. Pela no ka poe e noho ana i ka oihana Aupuni me ka ona, a me na hewa e ae, he molamola kahi olelo, he waiho oluolu ole mai i ka pepeiao ke hoolohe aku. He mea maikai loa i ka poe i loaa ia keia Hanohano mai ke Aupuni mai, ke noho maikai mai lakou imua o na makaainana o ke Alii, a ao mai, me ke ano lua ole.

                Ua nui ae la keia, o ka lakou la mai paha auanei koe. Heaha la auanei ka lakou ?

K. MAKANIKONA.

Maraki, 8. 1861.

 

Olelo Pane

IA H. P. KALAPUKAIHAEHAE.

                 I ka poe e ike mai ana i keia, a me ka poe lawe Nupepa Kuokoa. Owai keia inoa e kau nei ma ka Nupepa Kuokoa, helu 14 aoao 3 oia pepa, penei : " H. P. Kalapukaihaehae," O kona inoa ponoi anei ia ma kona wahi ponoi, (o Kaupo, Maui?) Wahi a Davida, a me Hiku, o kona inoa ponoi o Helekunihi, a ke huna mai nei, a no keaha ihola la hoi, no ka ike aohe oiaio o na olelo pane. Aole e mahaloia ka inoa pela, o ka hai oiaio e like me a'u nei. E kupo iho ma Hoikeana 3: 1. hapa hope. " Ua ike no wau i kau hana ana, he inoa kou ma ke ola, aka, ua make oe."

                E wehe hou paha oukou i ka helu 22, aoao 1, o ka Hoku Pakipika, a e nana iho i ka pauku ekolu, penei : " O Iehova Sapaoka ke Akua mana, ke Akua maluna o na Akua a pau, akua lapu, akua hele, akua lili, akua nui, akua manaole, akua ino, akua maikai, akua pee, akua hoaiki, akua o ka po, akua o ke ao, akua nawaliwali, akua ikaika, akua kane, akua wahine."

                Ae, — O Iehova io no ke Akua maluna o keia mau Akua, na ka mea, " ua piha ka lani, a me ka honua ia ia," ( a ina e piha ia Iehova, ihea nei mau akua a pau loa e noho ai.) Ina o Iehova ka mea nona ke Aupuni o ka lani, a me ka honua a pau loa, ke i aku nei au, aia malalo ona na akua he nui i olelo ia maluna. Olelo hoohalike, pela o Kamehameha IV., oia ke 'Lii nui maluna o keia Aupuni, malalo ona na lii e ae, ka poe pono, a me ka poe hewa.

                Akua, he mea kapu, Uhane mea kinoole, e wehe ae ma Ioane 4 : 24. " He uhane ke Akua. Luka 24 : 39. hapa hope, aohe io a me ka iwi ko ka uhane." Pukaana 20:3 " Aole ou akua e ae imua o ko'u alo." Ma keia mau hoike, o na akua kino kai papau a o na akua kinoole i like me ia. aole i papaia. Ina ua ike oia la e hoike mai ia pauku i kau ai.

                "Ke i mai nei oi ala, he buke hou kai loaa ia i ala, he buke kolona paha ! he buke Mahomesa paha ! ai ole ia, he buke Moramona paha ?" he makole anei kou maka ninau ai oe? Hepela 8: 10-11. "Aka, eia ka perika au e hana aku ai me Iselaeia, wahi a Iehova, e pai au i ko'u mau kanawai, ma ko lakou manao, a e kakau iho au ia mau mea ma ko lakou naau. Aole lakou e ae aku i kela kanaka, keia kanaka, i kona wa noho, e iko i ka haku, no ka mea, o pau auanei lakou i ka ike ia'u, mai ka mea liilii a ka mea nui."

                Luka 8 : 10. " Ua haawiia mai no ia ou kou e ike i na mea pohihihi o ke aupuni o ke akua, a i kekahi poe hoi ma na olelo-nane i nana lakou, aole nae e ike, i lohe hoi aole nae e hoomaopopo. Aka, e hoomaopopo no nae ka poe naauao, Daniela 12: 10. Hoike ana 13 : 18. Maanei no ke akamai o ka mea noonoo."

                Wahi ai-ala, "a na ka hoike manao ekolu, ua olelo kuu hoa, he nui loa na akua i hana i ke kanaka, ke ano kane o ko akua ke ano wahine o ke akua, a pela aku na olelo hoike e maopopo ai. Kinohi 1 : 26 "I iho la ke akua, e hana kakou i ke kanaka e ku ia kakou, ma ka like ana me kakou." Oia kaiala, "o ka Makua, o ke Keiki o ka Uhane." Kela hua olelo " kakou," oia ke ano oia pauku ;

                Ea ! lalau ka aama pii i ka pali, nau wale aku no paha ia pauku kapilipili me kou ku ko, a he lohe mai paha ia hai, aole o kou noonoo ponoi iho, ea ! wehewehe "kakou pili i ka helu nui, aohe ona mua a me ka hope, aka, ma ka noonoo wale aku, ekolu ia helu, a pela aku, i hoohalike ai oiaala, ekolu mea hoike mai i ka lani, "o ka Makua o ke Keiki, o ka Uhane." I Ioane 5:1. Ua pololei anei keia pauku i ke kumu hoopaapaa. " E hana kakou i ke kanaka e ku ia kakou," aole, " he hoike kaiala."

               Wehewehe. Olelo ke Akua i ke Akua, kakou pili i ka helu nui, " e ku io ia kakou." Aia i ke Akua, he ike, he noonoo, he mau maka elua, he ihu hookahi, he waha, he mau pepeiao, elua lima, elua wawae, elua waiu o ka wahine, aohe waiu o ke kane, he kane a he wahine. O keia mau ano ka ke Akua e olelo nei, e ku like ke kanaka me lakou, ina hookahi maka o ke kanaka, alaila oole e ku like, a pela aku no, e nana i ka poe pai kii, ina he maikai kou ano, a me ka helehelena, pela no ke kii e ku like ai, ina i ino pela no, "o ke ku ana," oia ka like ana o kona ano me ka mea e ku mai ana.

                "Ke pane mai nei, o na akua i hana ole i ka lani, a me ka honua, e make lakou, wahi a Iehova,o na akua hea ia? O na akua lapu, akua hoaiki, akua nui, a me na akua liilii, a pela aku." O ka lalau i ke-e, auhea ia pauku, a me ia mokuna, e hai mai ana, e lakou na akua hana ole i ka lani, a me ka honua.

                Eia ka mea haohao, nohea mai ka oopa. ka makole, ka makapo, ka ohule, a me na mea e ae, wahi aiaia. Na Iehova mai no ia mau mea i hana ; pauku hooiaio. Pukaana 4 : 11. " Na wai i hana ka waha o ke kanaka ke a-a, ke kuli, ka ike, a me ka makapo Aole anei na Iehova ? O ko'u manao mua no ia, na Iehova ke Akua, oia kai olelo i ka nui o ke Akua, pia hoi o na uhane e ae i li ke me ia, aole ia mau mea i hana waleia me ke ku ole ia lakou, no ko lakou maopopo mua, a ohule mua, i ku ai i ke kanaka.

                Kinohi 11:7." Ina kakou e iho iho a malaila, e hoohuli i ka lakon olelo, i ole e lohe kekahi i ka kekahi." Wahi aiaia, o ka Makua, o ke Keiki, a me ka Uhane." Auhea ia pauku e olelo mai ana pela, oia mau kolu kai iho e hoohuli i ka olelo, aole makou e ae wale aku i kou kuko.

                Hoikeana 12 : 7. " He kaua no ma ku lani he kaua mai o Mikaela, a me kona poe anela i ke Deragona, a kaua aku ke Deragona me kona poe anela ia ia." ke pane mai nei wahi ana he okoa ke Akua, he okoa ka anela, eia ka ninau, e hai mai i ka pauku e ole lo ana, he okoa ka anela, a he okoa ke Akua i ike makou na ka makani o Kaanapali i puhi mai.

                Eia nei ninau hou. " Owai la ke Karistiano oiaio ? " e olelo ana he kini ke Akua i hana i ke kanaka. Owai la ke Karistiano oiaio e like me Keolanui, o ka poe a pau loa, i lawe i ka buke Paibala, a e heluhelu ana ma Kinohi 1 : 28. I iho la ke Akua, e hana kakou i ke kanaka e ku ia kakou, ma ka like me kakou. Aole a ke kanaka olelo noi aku i ke Akua, e hai mai i ko lakou nui, a me ka hana ana, aka, ua haawiia mai ka olelo a ke Akua, i mea e maopopo ai kana mau hana. Ua lalau paha oe no ka ike ole i ka palapala hemolele. Nolaila, ke olelo nei au he nui loa na Akua. Aole i pau, aia a hai mai i kona inoa, a me ka ninau.

S. D. KEOLANUI

 

                O ka nupepa, he pooolelo ia no ka mea manao, he keena heluhelu hoi no ka i mea ilihune, a he mea hoopomaikai i na mea a pau ; a wahi hoi a Haku Boruhama (Lord Brongham,) o ke kumuao maikai loa ia o i ka lehulehu.