Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 17, 22 March 1862 — NA MEA HUNA O KE ALO ALII O NAPELA! [ARTICLE]

NA MEA HUNA O KE ALO ALII O NAPELA!

nu i<? auo/IW/, |

! JT| A KE KULANAKAUNALE KAq \ [ ulanu o Nopela, e noho ana kekahi s? ';r v :~ Alii lianau o ka Aina, o kona inoa, r Ka Makues;i o Alatamura, ua marej ia oia i ka wahine o Elenora kona inon,. | a ua kauia ka hoailona Masinesa ma kona | poo, 110 kona mareia'na me ke Alii hanau o ; ia Aupuni. ! Ma kekahi ahiahi, aia hoi ua hele a olino- ; lino kona hale noho i ka malamalama i na kukui he nui wale ; a ua puni hoi na kauwa ( a pau a ua Alii nei i ka olioli, aole keknhi mea i koe o kona hale a pau. Aka, oua Alii ; nei ka mea i huki aku ia ia iho mai waena ; konu aku o ka poe e olioli ana, a hele aku ' oia e noho ma kekahi keena mehameha a ; noho iho la me ke kuemaka kaumaha, a me ka naau i piha i ka pihoihoi. [E haalele kakou | ia ia e nohonnama kahi 1 haiia'e la, a e ninau ; kakou i ke kumu o keia olioli ana o na kau- ' wa ana, a me ka poe a pauo kona hale.] Eia ; no ke kumu o keia olioli ana, e hanau ana j ka wahine a ua Alii nei o Elenoni i ke kei!ki, a oia ke kumu o ka olioli ana o ua mau : ohua nei. A oia hoi ka mea i kaumaha'i o ! ka Haku o lakou ; no ka mea, he poino e ili : mar ana maluna o ke keiki, ina e hanau mai he keikikane ; eka, ina he kaikamahine, aole ; i maopopo kona poino. No ia mea, nui loa | ka pihoihoi o kona manao, no ka manao ana, . ina he keikikane, alaila, e piii mau ia oia e : ka poino a me ka ehaeha o ka noho ana ma keia aoao o ka make. ! E hoakaka au i ke kumu e poino ai ua j keiki nei ke hanau mai me ka manao ana o 1 ua makuakane Alii nei. Ua mai ia ko la"kou ohana, mai ka wa mai o Jereoomio, ka j mea nana i hookumu ka hanaana Alii Ma- : kuesa o Alatamura, i ka wa i hanau mai ai o J kona muli iho, a i ke kola o ka po<? i ili mai ; ai ua mau inoa nei, aiaila, ua ioon ia ia he mai ino, he iepen. A noiaiia, iioko o keia | koiu a me keia koiu keīki o na keikikane, ua ; ioaa ia iakou ua mai ino nei, oia hoi ka le- : pera ; & pela hoi ka hana ana a hiki i ua Makuesa nei, oia hoi o Emanueia, he kanakoiu ka nui o kona mau makahiki; a he ka- : ne ui ioa ia o ka heieheiena a me kona kii j kino. A pela no hoi kana wahine o Eie- - nora, he wahine kino maikai ioa m. O ke kumu o kona kaumaha ana o hanau mai : auanei ua keiki nei, aiaiia, e iiio auanei ia

ho ine.i i me k;\ k.i v., a:u\ rn:i !;.. -;i I No i.i ni-m.io atn «> \v\ Ai:: !\.»i 'v!:\. i hil.i, u.\ o:;i n K iuka T:uv<ojv.|.». o'.a ko Knhmu o k i M»u <» N;ijvU. k.i m.iKUiihiino o K»'o-.;i:,:i. ko kaikain:i!\tno \ lil>> n: i Aiii \\ ah:?.o k;:ui:uui Inn no :a Aiipwui, »• hole inai o nana 1 ka hanau ana o ko Aiu Wahine ana. mo ko knuoLi { ua aku ia ia. ina o hanau u\ai ho koikikano •, alaila, o iau.- : ua Kahuna noi iua koiki noi 1110 ka hoiko : oio aku iua Makuo«a noi o Aiataiuura. ika j hoiohoiona oua ko:ki n<M :ana ua Kahuna J noi no e kikoo mai ika waihona ilala oua ' Alii noi, i na eiaia ho 50.000 i koia a tno kota makaiiiki, a hiki i ka \va jx>no o ua inakuakano Alii noi ko iko aku. Papa'ku ua Aiii nei, aoio iou o liai iki i ua koiki noi ko | hiki i konawa e nui ai ; aka, ina o hanau inai he kaikainahine. alaila, ho paiekana ioa hoi !īa ; aolo hoi ho oielo nna. A jkui kaua kai maiiio ana aku i na oioio kauoiia inaiuna i ua Kahuna Lajxiau noi ; niaiia, hoio aku ia ua Kahuna nei a hiki i ke keona i nahu--1 nahu ai o Eienom, ko Aiii Wahino, a |noho iho la ia inalaila, o kaii ai i ko ano o ke keiki ke hanau mai; ke keikikane a |mo ke kaikamahino paha. A haia na hora 2 a e 3 paha, hanau mai la \ia Alii Wahino nei, J)e mau mahoe nao ; eiua keiki, fie#kei- ; kano ame ko kaikamahino. Apo aku la ua Kahuna nei i ke keikikane a wn-hi ao la iloko o kona koloka, a hele koko aku ia ua Kahuna nei ine ke keikikan© i kahi i noiio jai o ua makuakane nei o ke keiku a hai aku |laiai ka mea ī lianauia mai e kana Alu j Wahine, e Elenom, he mea oluolu, a mo ka i mea ehaeha. 1 I mai la ua Alii nei ike aikane Kahuna 1 nei ana, "E lawe no oe i ko koiki e like mo ka'u i kauoha'i ia oe manum iiio nei, a o kikoo mai no oe i ke daia a'u i kauoha'i ia 00. A e kapa iho oe i ka inoa ona o Wilnml 'uio Sipinola t a oka inoa hoi o ke kaikamaliine o Dona Lusia Ue A!atainui\i." A pau ae ia ka.ua oieio ana'ku peiu, aiaiia ah>ha aku Ia ia i ua Kahuna noi ; aka, kahoa iiou aku la ia ia Taresepolo, a i aku la, 14 Alia oo e hoi," alaiia wehe ae ia ia ho kaula kuia maikai ioa. a he kii jx>o manu nunu :ma na piko a elua, momoku ae la ia mawae- ; na o ua kaula kula nei, a haawi aku la i ua ; aikane- Kahuna nei ana, in- ka i aku nae, •» K . malama loa oe i keia kauia irula ma ke kino o kuu keiki, aoie loa e wehe ia mea a hiki i kona wa e nui ai." Hoi aku ia ua o Taresepolo i kona iial'ponoi, a waiho aku la i l;e keiki uia ka iima o kekahi o kana inau kauwa w:\hine. a huii ioa aku la kela i kona kaikaina ponoi o ; Anadariana kona inoa ; a ioaa oia, alaiia hai aku la ia i kona kaikaina i ke keiki i w:ti!:».ia imai ma koua lima e malama'i, a me ka nui 0 na daia i waihoia mai e ka makuakane i ola no ua keiki nei, me ka hai aku no hoi i ua kaikaina uei e ukuia no oia no kona luhi ana. Eia ke ano o ua Anadariana nei, he kanaka puni l«*alea, a no īa mea, ua j)au loa kona waiwai i ka hokaiia mamuli o na mea hoohaki naau o keia ao. Ua hoio oia a noho i kekahi manawa ma ke Aupuni o Katenia, ine ka manao e huii waiwai; aka, ua hoi hou mai oia » Napela |me ka nele, a no ia mea i ake nui ai kona kaikuaana e haawi ia ia i ka noho malama ana i ua keiki nei ia Valenatino Sipinola. ; Ua maikai ia mea i ka manao ana o ua kai«kaina nei; a noiaila, ua lito oia ka inea najna i hanai ua keiki nei. Me kona ukuia ;i na dala he 520,000 no kela makahiki keia | ; makahiki. j A liio iho la ka hanai oke keiki aka Ma- i kuesa o Aiatamura, ia Anadariana, ke kaikaina o Kauka Taresepolo, a noho iho la oia | me ka malama maikai i ua hanai nei ana, a ; haia na makahiki elua a e koiu paha. Ia man&wa, ua loohia ka Moi o Napela i ; ka mai, o Lapaki koq§ inoa, a ua kuahauaia |na Kahuna a pau o kona Aupuni e hele mai |e lapaau ia ia; no ka mea, ua iapeauia oia | e kona mau Kahuna ponoi, a ua hai mai la--1 kou i ka hiki ole ke hoopau i ka mai o ke ; 'Lii. Hiki mai la na Kahuna a pau o ke Aupu'ni imua o ke 'Lii, a o Anadariana pu hoi kekahi me lakou. Nana iho la ka nui o na j Kahuna, a oleio aku i ka Moi Wahine, g

*' Aole e hiki ia makou ke lapaau i ko kane, aole e ola ia makou." Aole oae i hui aka o An-idariana me ia poe roa na mes a lakou i hai ai i ka Moi Wahine ; aka. hoike aku no oia i ka hiki ia ia ke lapaau aku i ka Moi. E ae mai r«ae ua Moi Wahine nei, e nobo ka Moi ma kona keena, a oia wale no. e hele ka Moi Wahine a me Keohana, a me na kauw*a a r-* n laua. maike keena aka Moi e waiho n»?i. pela hoi a hala na hora he iwakaluakumamaha ; a& mai no ka Moi W ahine a hookiip i koke la ke keena aka Moi i moe ni in(- ka ike ole: no ka mea. ua aneane no e iiiik'? ia manawa. Noho iho la o ua o Ana« • ia.-i 'ua. e hana i ka mai. \|.:i ke kapa o kekahi muliwai ma ke Kulauakauhale o Xap«ila, malaila kahi i noho ; ai (t kekahi kanaka o Lupo kona inoa, he wahine maikai no hoi kana wahine, auai kiipaia kona inoa o ka Rose o Katenia ; no ka mea, no ke Aupuni inai oia o Kalenia. t*n hanau hoi ka laua keiki, a ua kapaiako-. rut inoa o Lopako, ua eono paha ona mau īnakahiki i ka wa o ko kakou moolelo e hele. nei. j I ke ahiuhi a ke Kahuna a Anaiiariana e liana ana i ka mai o ka Moi ma kona HaleAlii, e noho ana o Lupo mawaho ponoi iho ; o kona hale, ua hiki paha i ka hora / o ke ahiahi, e ne hoene mai ana ka leo o ke kai; iluna o ke one, e hawanawana mai ana kaj h'o o ka rnnnu iluua o ka lau o ka laau, e | malamalama konane mai ana lioi ka mahina,| n >; moani mai ana ke ala pumehana o ka j roko a me U.i hanu anuanu aala o kapua, pikake ; a malaila, oia kahi i hono ai i ka upena inakolu nna ; e hele ana hoi o Lopaka j kana keiki e paani ma o a maanei ma kapaj muliwai; v noho ana hoi ka wahine a Lupo: ina ka ipuka o ko laua wahi hale, a e kuko, aua kona manao i na mea maikai ana e ike| aku ana iloko o na pa maikai o na 'Lii e lur koko mai ana, he makemake oia i na mea hanohano, a he nui ke ake nna ona e lilo i ni'-a kaulana, a i mea hanohano hoi, pela kanu mau mea e kuko nui ana ; aka, he nuij no nae ke aloha ona i kana kane ia Lupo;: no ka mea, he kane ui no ia, a he nni kona j mahnloia no kona kanaka maikai e kona mau' hoa lawaia o ko lakou wahi e noho ana. | I'eki ka noho ana a ua wahine nei; a pela pu lKbf o Lupo, e nanea loa ana oia i ka ho-| no i kgna upeni. aia hoi holo wikiwiki mai | Ja kana keiki o Lopaka, a hai mai la, uE j papa e! eia'e ].i he poe koa ke hele mai nei."j Pane aku kona makuakane, ,l Healuilaaua-i nei ka lakou e hana inai oi i ka poe noho: maiie . r " uiai ī ku piu auu no o Kana kuiiui- : ilio ana, ku ana imua o ua Lupo nei ua poe koa nei,a ke keiki ana i hai mai ai, a nhiau ; mai la kekahi o lakou, u O ko Lupo hale ' anei keia ? " Ae mai la o Lupo, me ke ano: lelo oka oili; ninau hou mai la no lakou, j " O oe anei ke kane mare a ka wahine i ka-j paia o ka Rose o Katenia ? " Ae hou aku la ( keia. Pane mai la lakou, ,v I kii mai nei i m ikou e lawe ia ia." 0 ka lele mai la no ia o j L:ipo iluna mai kahianaenohoai, a pane mai ■ la, " Aole loa oukou e lawe aku i kuu rokej o Katenia mai o'uaku ne\. M Aka,pane mai | ka luna o ua inau koa nei, "He makehewa ; ia oe ke hoole inai; aka, e hai maopopoaku| au ia oe, ua kiiia mai oia ma ke kauoha a! kv Kahuna o ka Moi a Anadariana, a e hiki no hoi ia'u ke hoohiki aku, aole oia e hoo-j haumin ia, aole no hoi e komo hewa ia konaj maluhia ana ; ua kauohaia mai makou e la- j wo aku ia ia, a he nui hoi makou, a o oe [ hookahi wule no ma kou aoao; nolaila, e po-j no oe ke ike iho he naaupo ka hoopaa mai o! ka ne mai ka pono." la manawa, pane koke! mai la kana wuhine, " E kuu Lupo nlo-> ha e ! He oiaio, ua kii mai lakou nei ia'u i ma ke ano lima iknika ; aka, ke lana nei; ko'u manao he pomaikai e loaa ana ia kaua ; nolaila, e ae oe e hele au, a ke hoohlki aku , nri au ia oe, e lioi hou mai no au me ka ; haumia ole oko u inaluhia." Pau ko Lupo ; kanalua, o kona hele aku la no ia a honi i| kana wnhine, a pau. hele kana wnhine me! na koa nana i kii mai. •