Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 18, 29 March 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

 

aha no la oe i hana ai i keia hihia?" Pane mai la ke kane ana. "E kuu wahine, e ku koke oe ano a hele mai o'u uku nei, aole o'u makemake e ike hou i kou mau papalina, no ka mea, ua noho pu kaua iloko o ka manawa loihi wale, a ua maopopo ia oe ko'u ano a me ko'u wahi a pau, a ina iloko o ko kaua wa i noho ai, ua ike oe ia'u e hana na i kekahi mea haumia hookahi, alaila, ke noi nei ai i kuu Akua, e lawe aku i ke ola mai o'u aku. Nolaila, e like me kou manao ana ua hewa io ma na mea o'u i hoopiiia mai, nolaila, ke noi paa nei au ia oe e hooki i ka hoopuka ana. i ko'u inoa, akahi a maopopo ia'u ko'u nele io i ka puuhonua, i kahi e ninini aku ai i ke kaumaha o ko'u naau. " A pau kana olelo ana, alaila, kahea aku la o Lupo i ke kiai, e kii mai e hoihoi aku i kana wahine a me kana keiki, a kii mai no ke kiai a hoihoi aku la i ka wahine a Lupo me na maka i hele a luuluu i ka waimaka, a me he mea la ua aneane e naha ka puuwai o ka Rose o Katenia, no ka mea, aole o kanamai ka nui o ke aloha ona i kana kane, ia manawa; kuhihewa maoli mai ke koa e maule ana ia no ka nui o kona uwe ana, a alakai aku la me ka menemene nui. I ka hoi ana aku a ka wahine a Lupo, aia hoi hiki mai la he Kahunapule Pope i hoomakaukauia ai no kona Uhane i ka hoi ana aku i ka poli o Aberahama; hele mai la nae ke Kahuna me ka manao e pule ia Lupo, no ka mea, iloko o kona manao, ua hewa io no oia ma na mea ona i hoopiiia mai ai, a koi ikaika aku la ia Lupo e ae mai i kona hewa; aka, hoole paa mai la oia, me ka i mai ua hala ole ia, no ka hihia e kau nei maluna ona; aka, hoopaa loa aku la no ua Kahuna nei: no ia mea, hopu mai la o Lupo no ka nui o kona ukiuki a hina iho la ke Kahuna ilalo, alaila, hahao iho la ia i ka welu ma kona waha, a wehe ae la ia i ka hao ona i hoopaa ia'i, a hoopaa aku la ia mea ma ke kino o ua Kahuna nei, alaila, wehe ae la ia i kona aahu a hookomo iho la ma ke kino o ke Kahuna, a o ko ke Kahuna kapa hoi ia ia, a pau kona hoouhi ana ia ia iho i na aahu kupono ona e nalo ai, alaila, kahea aku la ia i ke koa kiai, e wehe mai i ka puka, a hoopukaia aku la o Lupo me ka manaoia no o ke Kahuna, no ka mea he poe ae ia lakou e komo ma ia mau wahi, a holo aku la o Lupo, a mai keia manawa aku e lilo ia i mea manao ole ia, a hiki aku i ka hope o keia wahi kaao.

                E hoi kakou a ke alo o ka Moi o Napela, ua pau kona paina ana i ka hora 12 o ka aina awakea, oia kona aina kakahiaka, ua piha hoi kona naau i ka olioli, e noho pu ana me ia o Anadariana, a me na Generala ukali o ka Moi, a ua ikaika pono hoi kona kino a pau. Alaila, pane mai la o Anadariana i ka Moi. "E kuu Haku e! i kou wa i maha'e ai mai kou noho ana nawaliwali, ua hai aku au ia oe, he wahine kou mea i ola ai, aole nae au i hoike aku ia oe i kona helehelena, aka, i keia la ke makemake nei au e hoike aku ia ia imua ou e ka Moi, a nau no ia e hoomaikai aku ia ia, e like me ka pono i kou noonoo ana. " Ae mai la ka Moi, a laweia mai la o ka Rose o Katenia imua ona, ua kahikoia oia i ka aahu maikai loa o Anadariana i hoolako ai, a no kona hele ana mai i ke awakea oia la, nolaila, ua kokolo kona nani a puni, a i ka nana ana aku, ua hele wale a "Maemae i ke kai ka pua o ka hala. " A ku mai la ka Rose o Katenia imua o ka Moi Hanohano o Napela, a hoomaikai aku la ka Moi ia ia, a kapa aku la ka Moi i inoa Alii no ua wahine nei, oia hoi ke Caunatesa de Kabano, a o kana keiki hoi kapaia aku la o Robaka de Kabano, a haawi ia mai la kekahi keena o ka Hale Alii i wahi e noho ai ia, a lilo iho la ia he mea nui me ka lawa i ka Hanohano ana i iini nui ai i na la o kona noho ilihune ana me kana kane lawa-ia me Lupo. A no ka nani o kona helehelena, a me ka maikai o kona kii, nolaila, ua oia kekahi o na pua nana i hoonani i ke alo Alii o Napela.

(Aole i pau. )

 

Luakini hou ma Kipahulu.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

                Ua paa ka Luakini pohaku ma Kipahulu nei, ma ka malama o Dekemaba i hala aku nei. He Luakini maikai keia, o kona loa he 53 kapuai, o ka laula he 27 kapuai, ua paa oluna i ke pili laau; a me ka papa hele, a me ka Awai, aole nee i paa i ka noho, oia ka pilikia, a oia no hoi ka hemahema i koe.

                O ka nui o na dala i lilo i keia hale, he e $582. 76. Aole nae paha e nui ka pilikia i koe a pau ka hemahema. Nolaila, ua pomaikai ko Kipahulu ekalesia i ko lakou hale pule maikai, eia ka mea i koe e ko Kipahulu poe, e makaala i na halawai, a me na Sabati, i makepono ai ka hooikaika ana, a me ka luhi ana, e hooikaika ma ka pono o ke Akua, e kupaa malaila a hiki i ka hopena, alaila, pomaikai.

                Mai ku wale kakou a nana wale i kona ku ana me ka mahalo wale aku no i kona kii; aole nae e hana i kona makemake. Ina pela kakou e nana wale ai, aohe e hana i kona makemake, ua poino kakou malaila. Eia kekahi; ua hoomaka ka halawai po o na hoahanau, maloko o ua Luakini nei. He hana maikai no ia ke hoomau ko Kipahulu malaila. Nolaila, ke paipai aku nei au ko oukou wahi makamaka ma keia Episetole.

S. W. K. KALEHUANOE.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, MAR. 29, 1862.

 

                UA ike iho makou ma kekahi olelo nane, i ka noho Lunakanawai ana o kekahi Keko. Ua loaa i kekahi mau iole he apana waiubata paakiki, a ua hoopaapaa laua i ka mea e lilo ai o ua apana waiubata paakiki nei. Nolaila, hele ua mau wahi iole nei a i mua o ke Keko e hoopii ai no ka holo ole o ka laua hoopaapaa. Noonoo iho la ke Keko, a hooholo iho la e mahele kulike ia ka anana waiubata. Nolaila, mahele iho la ia, a kau aku la ia mea maluna o ka paona; aka, i kona nana ana iho ua nui kekahi, a ua uuku loa kekahi, nolaila, nanahu iho la ia i ka apana nui kaumaha, a kau hou aku la ma ka paona, ia hana ana pela, ua kaumaha loa kekahi aoao, a pela ka hana ana a ke Keko a hiki i ka wa i hele loa aku ai ka apana waiubata paakiki i ka uuku loa, nolaila, nonoi aku la na iole e haawi mai ia laua i ke koena, alaila, ua pau ae la no ko laua hoopaapaa. Hoole mai la ke keko me ka hoomau no i ke nahu a me ke kau paona a hiki i ka wa i pau loa'i i ka ai ia e ia.

                O ka poe o ka hanauna i ola iloko o na makahiki hookahi a elua paha tausani mamua aku nei, na lakou i imi me ka noiau i keia mau olelo nane, i mea e hoopili ai i ka noho ana o keia ola ana. I lawe mai makou i ka olelo nane maluna i mea e hoikeike aku ai i ka lehulehu, i ka naaupo o ka hele ana imua o na Ahahookolokolo ma na mea liilii loa, no ka mea, ke hoike mai nei keia olelo nane i ka hele ana aku hoi no ka loaa mai, aka, o ke poho a me ka nele loa mai ka ! ka hope.

                He minamina nui makou i ka hoike ana'ku i na lehulehu o ko makou mau makamaka e hele pinepine ana imua o na Ahahookolokolo, no na mea liilii loa me ka nui o ka lilo i o a ianei, me ka hooluhi nui hoi i ko lakou mau kino no na wahi kumu liilii loa. A no ke aha mai keia hele pinepine imua o na Ahahookolokolo? Eia no ka haina, i ko makou noonoo ana o ka lilo nui o na mea he nui wale mamuli o ke koiia mai e hai. A no ia mea he kumu pono, a ua ku hoi ia makou ke kauleo ana'ku i ko makou mau makamaka, e akahele i ka huki ana ia lakou iho imua o na Ahahookolokolo, a me ka puni wale ana aku mamuli o ka hai akena mai. O ka mea pono ia lakou ke hana, o ka hele no e kamailio oluolu me ka poe a lakou i hoopaapaa'i, aole me ka wikiwiki loa e holokiki ma ka hoopii; he mea ino ia, a he mea luhi hoi, me ka hoopoho i ko oukou mau dala a me ko oukou manawa ma ka hoopii ana, a me ka uku ana i na Loio.

                Ma na hihia waiwai he nui wale, no ka nui o ka uku i ka loio, a me na koina o ka Aha, ua hele wale aku na lilo mamua o ka waiwai i hoopaapaaia, ina e ko ka hoopii ana; nolaila, ua lilo ia hoopii ana i mea e hoolilo maunauna aku ai i ko oukou mau dala. Ma Amerika, e noho ana kekahi mau kanaka me ke ku kokoke mai o na hale a i kekahi la, komo ka puaa a kekahi iloko o ka pa o kekahi, a no ia mea, ua pepehiia a make e kona hoalauna. Ua nui loa ka inaina o ka mea nana ka puaa i ka mea nana i pepehi mai, nolaila, hoopii oia imua o ka Ahahookolokolo; aka, i ka hookolokolo ana no ka maopopo ole o ka olelo a ua hoike, nolaila, ua hookuuia ka mea i hoopiia. Hoopii hou aku la no ia i kekahi Aha e ae; a ia Aha ko oia; aka, hoohalahala nae kona hoa, nolaila, hoopii hoi kela, pela ka laua hana ana a hiki ke koina o na Aha i ke tausani dala hookahi, me ka pau ole no nae o ko laua hele ana i ka hoopii. O ke kumukuai kupono o ka puaa, he elua a ekolu paha dala. Ke hoike mai nei keia mea i ka naaupo o ka hele e hookolokolo no na mea liilii. O na Loio wale no ka poe e pomaikai ma ia mau hihia, ka peo e ume ana i ka umi, iwakalua, a me ke kanalima dala e like me ke ano o ka hihia.

                Ma na hihia liilii a pau, ua pono ka hele ole ana e hoopii, aka, e koho i kekahi makamaka naauao o oukou. Ina oia e manao ua hewa ka mea i olelo mai ia ia, ala ila, e pono e hooko aku me kana i hooholo iho ai. Ua ahona ke poho uuku ana mamua o ka uku nui ana i na dala koina me ka pomaikai ole i loaa hou mai ma ia hana ana. He nui ka poe waiwai i hele ole imua o na Ahahookolokolo, no ka mea, he hoopau lakou i ko lakou mau hoopaapaa ma ke kuka ana, me ka hele ole ma na wahi hoolilo dala oia ano. Ina e komohewa mai kekahi i kau, alaila, e koi aku no ia ia me ke akahai, aole make hookeke aku, no ka mea, e hoomaopopo oe, he pono kou a he pono hoi kona. E hana aku kakou ia hai, e like me kakou i makemake ai ia hai e hana mai ia kakou.

                Aka, ina oukou e hele e hooponopono mua, a i pono ole; alaila, hele e hookolokolo, a e noonoo mua no hoi i ka nui o na lilo aku no ka Ahahookolokolo, pela e emi mai ai ko kakou kauoia'na imua o na Aha o ia ano, a pela hoi e pau ole ai ko kakou aho i ka hele ana i o a ianei.

                He oiaio, na kukuluia na Ahahookolokolo i wahi e kaupaona ia'ku ai ka pono like i kela a me keia mea; aka, mai hoolilo nae kakou ia mea i kumu e hoomahui ai kakou ma ka holokiki ana e hoopii no ko kakou mau hoalauna, a mau makamaka paha, oiai he hiki ia kakou ke hoopololei i na mea ku-e mawana o kakou; mawaho nei, me ka hele ole e ku imua o na Ahahookolokolo.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                Ua hoopaneeia ka holo ana o Kilauea, a i kela pule aku.

 

                Ua hoi mai nei o Kipine, (S. Spencer Esq. ) Ke Kakauolelo mua o ke Keena Kalaiaina, mai Beretane mai.

 

                Ke olioli nei makou i ka ike aku i na kanaka Hawaii e wikiwiki ana ma ka hopu ana i na hana a ka poe haole. Ua ike iho makou he poe kanaka.

 

                Ke hoomakaukau nei o J. Pula, ka Lunahooponopono o ka Hae Hawaaii mamua, i ke kanu ana i ka raiki ma Waikiki, a ua pau i ke kulapaia na loi, o ka hoomaikai koe.

 

                Ua loaa mai he palapala na Ikeloa, e kue ana i ke koho ana o ka Lunamakaainana o Ewa, a no ko makou manao ana, aole ia o kona inoa ponoi, nolaila, aole makou i pai ia mea.

 

                He palapala kai hiki mai io makou nei, na S. W. Akao, o Wailea, Hilo, Hawaii, i kakauia ma ka la 12 o Maraki nei. E hai mai ana i ka puka ana mai o kekahi Koe nui, mai loko mai o kekahi Wahine mai oia wahi.

 

                Ma ka pule i hala, ua hoounaia'ku he mau Hoki, i mea hoopukapuka ma Keamolewa, nolaila, he mea no kakou e pomaikai ai, ina kakou e hoohui i ko kakou mau Lio wahine a maikai, a me na Iakake nunui.

 

                Ua nui ko makou olioli, i ka ike aku i na kanaka e lako'na i ka hana, ma na mala Raiki hou e kanuia nei. E na makamaka, mai hookunana oukou i ka hana i haawiia mai, ina no he uuku ka uku, ua ahona no ka hana ana mamua o ka lima palaleha wale iho no.

 

                LILO I KA MAKE. — Ua make o MARY KALANIHUIA KALEIMOKU, ma Honolulu nei, ma ke ahiahi o ka Poalua o ka la 27 o keia mahina. Ua nui kona alohaia e kona mau makamaka, oia no kekahi o na mamo Alii o Hawaii nei. Ua lohe mai makou e Hoolewa ia ana i ka hora 4 o keia ahiahi.

 

                Ua holo ka Moi, a me ka mea hanohano M. Kekuanaoa, iluna o ka mokuahi kaua Rusini Calavala, ma ka Poaha iho nei; a ua hoonaniia ka moku i na Hae, mai mua a hiki i hope, a o ka Hae Kalaunu o Hawaii nei ma ke kia waena. He hoike ia no ka mahalo nuiia o ko kakou mau alii e ke Aupuni o Rusini.

 

                Ua loaa ia makou he palapala na D. W. Kamaluuluolele, i kakauia ma ka la 24 o keia mahina. E hai mai ana i ke aloha ole o na kamaaina o Honokohau, i ka mea Hanohano P. Nahaolelua, ke'Lii Kiaaina o Maui. Ua aua ka lakou i kahi ai, me kahi leo pu, aohe mea a pane iki mai. Ilihune maoli o Maui Komohana i ka mea hemolele o ka lokomaikai.

 

                KOA LIO PUALU. — Ua lohe wale mai nomakou e hele ana ka ka Puali Koa Liohou me ko lakou mau aahu hoonani, ke ka-hiko o ko lakou Puali Koa, ma keia mau lakoke iho no, a e hoomakaukauia ana heahaaina ma Kulaokahua, ma ua la'la a lakoue hele ai e hoike ia lakou iho, me ko lakoukahiko hou ano like me ko na koa a Gareba-ladi imua o ke akea.

 

                Ua hele makou e nana i ka wili raiki ma Ulakoheo, a ua ike pu iho hoi i ka raiki i maihiia ka ili, he maikai maoli, penei ka hana ana. Wili mua ia a pau ka aa, alaila wili hou, oia ka wili ana e makaukau ai no ke kuai aku. He nui ka hooikaika ana o Kauka Poka ma, e hooholo i ka mahiai raiki ma keia Pae moku. No ka ike maopopo, he kumu waiwai maikai ia.

 

                Ma ka po iho nei o ka Poakolu, la 26 o keia mahina, he hula haole ma ka Hale Hookolokolo. Ua hoomakaukauia he ahaaina ma ke kauoha a Hackfeld Wahine, i hanaia i mea aloha'ku i na'lii o ka mokumahu kaua Rusini Calavala. Malaila ka Moi a me ka Moi Wahine, a me ka mea Hanohano M. Kekuanaoa, a me ka mea Hanohano John Ii. Ua mahalo nuiia keia ahaaina no ka maikai.

 

                Ua lono mai makou e hoomakaia'na ma Honolulu nei kekahi kula PALEPALE, i mea e ao ai i ka poe e makemake ana e ao i ke pale ana'ku i na eha, a me na poino a ka mea e mai, a i hiki ai hoi ia kakou ke malama i ko kakou mau pono iho, ke hiki mai ka manawa e hoopoino hala ole ia mai ai e hai. Ua aoia ia mea ma na aina naauao, i mea e ao ai i na kanaka, i ka makaukau e malama'i ia lakou iho, ke hiki mai ka wa pilikia, me ka hoolana pu hoi i ka manao o ke kanaka. Aia ka a lawa pono ka nui, i na mea e makemake ana, alaila hoomaka. Aia ka pepa inoa o ka poe e makemake ana, ma ka lima o W. P. Ragsdale, (Bila, ) maluna ae o ka Hale Leta, Honolulu.

 

                HOPUIA. — Ua hopuia kekahi kanaka Hawaii ma ke ahiahi nei, pela ka olelo a kekahi nupepa o Vitoria, Keamolewa, i ka la 18 o Feb. iho nei, o Sergeant Blake, no ka hele ana i ka hale o kekahi Ilikini, me ka hooweliweli aku e oki i ka mea hale i ke koi. Ua makemake ke kanaka i ka hale o ka Ilikini; nolaila kona hele ana e hoomakaukau i ke koi, aka, haawi koke ka Ilikini ia ia i ka makai, a no ia mea, hoopaaia ma ka hale paahao.

 

                Ma ka halawai ku i ka wa o ka Puali Koa Lio, ma ka po iho nei o ka Poalua, ua hooliloia ka mea Kiekie ke Alii, LOTA KAMEHAMEHA i Kanela, no ia puali, a o ka mea Kiekie ke Alii, ka HAKU o HAWAII i Kopala, a o ka mea Hanohano M. Kekuanaoa, he Mekia. E eleu oukou e na Koa Lio, i linohau ai i na alanui hoanoano o ke Kulanakauhale Alii nei, me ko oukou mau Alii Kiekie. Imua e Hawaii nei i kau ai i ka pane poo o ka mikioi me ka naauao.

 

                Hiki mai i ko makou keena nei, he palapala na G. Nakila mai, o Pauwela, Hamakua, Maui Hikina, i kakauia i ka la 28 o Feb. iho nei. E hai mai ana i ka wai nui ma ia wahi, a penei kana mau olelo:"He wai nui ano e loa, i ke ahiahi o ka Poalua iho nei, oia hoi ka la 25 o keia malama. Ua ikeia he wahi ua, a hiki kokoke i ke ahiahi loa, mahuahu loa mai la ia, a nui loa mai la ka wai; A iloko o ka wa i kahe mai ai ka wai, ua pau loa ka ai o na kahawai, a ua make pu kekahi mau holoholona, hookahi Lio. A ke olelo nei na kamaaina o keia wahi, aole he wai nui i ikeia maanei iloko o na makahiki he Kanaha, a keu aku. Hookahi wale no wai i like ai, o ka wai i ka wa o Kamehameha I., i make ai. A eia ka mea kaumaha iloko o keia hana a ke Akua, o ka pilikia o na kanaka i ka oi ole, no ka mea. O keia wahi i pau ai i ka wai, mawaena no ia o Haiku Aina mahi Ko, a hiki i Kuiaha Hikina. Pehea la na wahi e ae, he wai paha malaila i like pu me keia, aole paha?"

 

NA MEA HOU HOPE LOA

Mai na Aina e mai.

 

                Ua ku mai nei ka moku Amerika Ringleader he 12 la, mai Kapalakiko mai. O na mea hou i hiki mai nei, ka hoomaka ana o ka puali koa o ka akau, e noho nei ma ka Patomaka e hele iloko o Vireginia, malalo iho o ka Alihikaua Gen. G. B. Makalelana, a me ka lilo ana o Manasa i ka akau, ina he oiaio, he mau mea hou nui io keia.

 

                Ua poino ekolu kulanakauhale i ka wai ma Gerernania.

 

                Ua nui ka olelo ana a na kanaka o ka Hema, e hoolilo ia Jeff Davisa, i alakai nui no ke kaua malaila.

 

                O ka nui o na koa kipi ma Manasa, he 50, 000 koa helewawae, he 11, 000 koa lio, he 120 pu kaa, he 15, 000 koa ma Green-spring, a pela'ku.

 

                Ma ka loheia ana o keia nuhou ma Kaleponia, 100 pu i kiia malaila no ka nui o ka olioli o ko laila poe, i ka lanakila o ke Aupuni.

 

                O ke kumu i lanakila'i ka Akau ma ke kaua i Manasa, i holo maoli ia no e ka poe kaua lio he 12,000, a komo iloko o na Pakaua Kipi, aole o kanamai ke akamai a me ke koa.

 

                I ka wa a ka moku Ringleader, i holo mai ai mai Kapalakiko. Loheia mai la ka hooiaio ana mai o ke kaua ana ma Manasa, he 20, 000 kanaka i olelo waleia mai ua make, a maunauna kekahi o na aoao a elua. O Generala Makalelana, (McClellan) ke alakai oia hoouka kaua ana, a oia kai puka ma keia kaua ana.

 

                Ua hoi pololei mai ka moku kaua kipi Nasavili, mai Enelani mai, a i kona hiki ana mawaho iho o Karolina akau, loaa ia ia kekahi moku o ke Aupuni Hui, he Hae Amerika nae kona e kau ana, a i kona hala ana'e ka mamua o ka moku o ke Aupuni Hui, huki ae la oia i ka Hae kipi; He keu keia a ka hana akamai a ke Kapena o ka moku kaua kipi Nasavili. Alualu aku la ka moku o ka akau, aole nae i loaa.

 

Mahiai Raiki.

                 Ua kanu Raiki o S. Kamakahiki ma Koali, Hana, Maui, i ka malama o Okatopa ke kanu ana, ua okiia ua raiki la i ka pule hope o Ianuari, M. H. 1862., a ua mahalo na haole i ka maikai o ka raiki, i ka nana aku i ka hana a S. Kamakahiki, holo pono ka hana, nana hookahi no e hana, ooki, a lawe i ka hale, hohola ka moena nui, kau ka Raiki, pii ke kanaka i luna e hehi ai, pau na hua i ka hemo, Kaulai, a maloo, a i ka la makani maikai, kuehu ka raiki, lele aku ka opala a koe mai ka raiki maikai. Aole nae i pau ua raiki la i ke oki, aka, no ka olioli o na maka i ka ike ana i keia mea hou, nolaila, ke hai aku nei i ka hana a keia kanaka, aole au i ninau aku ia S. Kamakahiki i ka nui o na paona i loaa, aole paha oia i poina i ka haiaku mahope, oia ihola ka mea hou ma Hana, Maui.

K. NAOPALA.

Hana, Maui, Feberuari, 4, 1862.

 

Na Palapala.

 

He Palapala

MAI KALEPONIA MAI.

Ua loaa mai nei ia makou keia palapala, mai ko makou elele i holo aku nei i Kaleponia.

 

KAPALAKIKO, Maraki, 1, 1862.

E Ka Nupepa Kuokoa e: — Aloha oe,

                Ma kuu palapala mua, mai Kaleponia aku ua hoike wau ia oe i ke ano o ka aina, ka moe ana o na mauna, a me na muliwai, a me na kau o Kaleponia.

                Ma ka aoao Hikina o keia moku aina, he pae mauna kiekie, o ka Siera ka inoa, a oia ka iwi aina mawaena o Kaleponia, a me ka aina palahalaha nui kahi i noho ai na Moremona.

                Ma ka aoao Komohana o keia moku aina, oia ka aoao kahakai e pili ana i ka moana Pakipika, he pae mauna haahaa iho, e moe ana mai ka Akau a holo aku i ka Hema. Mawaena o keia mau pae mauna elua, oia ka Siera, a me na mauna kahakai, he awaawa nui a palahalaha, a malaila i kahe ai o ku muliwai nui, o Sacramento, mai ka Akau mai, a o ka muliwai o Wakini, (Sun Joaquin, ) mai ka Hema mai. Hui keia mau muliwai nui elua, a lilo i muliwai hookahi, a kahe aku iloko o ke kai kuono o Kapalakiko.

                Ua hoike aku hoi au ia oe, no ka wa ua ma keia aina, e like me ka hooilo ma Hawaii. O kuu wa i pae mua mai ai iloko o Dekemaba, a kahi no a hoomaka ka ua, a ua pii na muliwai maluna o ka aina. Ma ia manawa mai a pau ka mahina o Dekemaba, a me Ianuari, mau no ka ua, a mau ka lana ana o ka wai o na aina, a me ke komo ana iloko o na kauhale. Akahi no a ike ia kekahi wai halana nui e like me keia, mai ka M. H. 1848, oia ka makahiki i ikeia ke Gula, a noho nuiia o Kaleponia e na haole.

                Ua piha ke awaawa nui o Sacremento, i ka wai halana nui a hala na mahina elua, a ua lilo ia i awaawa iloko oia mau mahina, i moana wai nui, 200 paha mile ka loa, a me 60 mile ka laula. Ua mau no ke kahe ana aku o ka wai iloko o ke kai kuono o Kapalakiko, aka, no ka mau ana o ka ua mai luna mai, a me ke kahe ana mai o ka wai, mai na kahawai liilii o na mauna, nolaila, aole emi nui ka wai.  

                Nui na Kulanakauhale, a me na Kaona nui, i komoia e ka wai, a ua auheeia ka hapa o na kanaka. Haalele nui lakou, a holo maluna o na waapa, a hiki i Kapalakiko. Hoe aku na waapa, a holo aku hoi na moku ahi, maluna o na mahinaai kahi e lana ana ka wai, e kokua ana i ka poe i poino i ka wai, a e halihali ana i ai na ka poe e noho pu ana ma ko lakou mau hale, me ka ai ole. Ua tausani na Bipi, a me na Lio, i make i ka wai, a o kekahi mau holoholona i pii ma kahi ahua, make no ilaila no ka ai ole.

                Eia nae ka poino nui loa, oia ke komo ana o ka wai maloko o ke Kulanakauhale nui o Sacramento. Ua hanaia no he pale wai a puni, aka, i ka pii ana mai o ka wai, haahaa ka pale wai — a kahe mai ka wai maluna. I Dekemaba komo mua ka wai iloko o kela Kulanakauhale, a iloko o Ianuari, komo hou ka wai. A eono kapuai ka hohonu o ka wai ma kau wahi, a e umi kapuai ma kau wahi. Holo aku wau e ike i ke Kulanakauhale i ka wa e kiekie ai ka wai. A ma na waapa no makou i holo ai, na alanui no ia a pau ke Kulanakauhale. Nui na hale i lilo loa i ka wai, a ua nalo loa; a o kekahi mau hale, ua hapai ia a ku hou i ke alanui, a ia wahi aku, ia wahi aku. Nui loa ka poe i poino loa, a i pilikia loa. Aka, ua lokomaikai loa ka poe o Kapalakiko, a ua kokua lakou i keia poe i poino, iloko o kekahi mau pule, he $50, 000, — a me ka ai, a me ke kapa aahu, he nui i helu oleia.

                Aole manao ka poe o Sacramento, e haalele, loa i ko lakou Kulanakauhale, aka, a hiki i ka wa emi ai ka wai, e hana hou ana lakou i pale wai hou a kiekie, i hiki ole ka wai maloko.

                Pomaikai kakou o Hawaii, no ka mea, aole o ko kakou aina, he aina palahalaha e like me keia, i hiki ai ka wai maluna.

Na'u na KAUKA KILIKA.

 

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe; —

                He wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e lawe aku ma kahi au e hoomaha ai mai Hawaii a Niihau. Eia ua wahi ukana nei, ma ka la iwakalua o Maraki nei, he pakana dala, ma Lahaina nei, ma ka hora eiwa, ua akoakoa na hoahanau, a me na hooikaika, a me na keiki, ma Papalana, a hiki i ka iwa o ka hora a me ka hapa, alaila hoomaka ka hele ana, o ka poe hupa mamua o ka huakai, o ka poe holoku mahope iho, a o na kane mahope aku, i ka hele ana a komo ma ka hale pule, o ka nui o na mea i hele i ka huakai ua kanalima a keu aku.

                A ku mai na mea himeni o Kahaulelio, a me kona mau hoa himeni, he himeni kanikau no A. Moku. A me T. Keaweiwi. He mele aloha no ka laua hana i ko laua make ana a pau ka himeni ana, alaila ku mai o M. Kenui. Pule a pau, o ka hoomaka no ia o ka hana. Ku mai o M. Kenui, a kahea aku i na hoahanau o Pupukahana, ku like na kane a me na hoahanau wahine, ninau mai o M. Kenui, "Auhea ka oukou dala?' Pane aku na hoahanau aia aku ia Hanemo, alaila, ku maila o Hanemo, a olelo mai, eia ka puu dala hai mai oia, penei, o na mea nana keia pnu dala, o na hoahanau, o na hooikaika a me na keiki, a me ka poe i make a me ka poe kokua mai. I ka helu ana o ua puu dala nei, he iwakalua dala maoli. A he umikumamaono dala ma ka bila, hui ia: ia mau dala, he kanakolu kumamaono, pau ia Apana.

                Lele aku ia Papaeawa. Alaila, ku maila o Kamanowai, a kahea mai la, ku iluna na hoahanau o Papaeawa ku like no lakou a pau, a kahea hou o ua Kamanowai nei. alaila, hai pakahi mai oia i na inoa o kela mea, keia mea, o Kaha elua dala, o Nawakoa elua dala, o Kamanowai elua dala, o Kale hoo-kahi dala, o Kekahuna hookahi dala, a o kekahi poe, aole dala, i ka helu ana o na dala oia Apana, he kanahakumamawalu dala.

                Alaila, lele aku i ka Apana o Anehenehe ku mai la o J. D. Ka hookano, a kahea maila ma ka ohana, kahea maila i ka Kuemanu ohana a pau ia, kahea maila i ka Kalaikini ohana a pau ia, kahea maila i ka J. D. Kahoo-kano ohana, a me na hoahanau a pau. I ka helu ana, i na dala oia Apana he umi dala.

                Lele aku ia Ewa, ku maila o Nauku. A kahea maila, e hele mai na hoahanau, a me na hooikaika o Ewa, haawi i ka lakou dala pakana, i ka helu ana i ka lakou dala eono a me hapalua.

                 Lele aku ia Kupaukoke, ku maila o Mahoe, a kahea mai la o na hoahanau a me na hooikaika, a me na keiki, e hele mai lakou e haawi i ka lakou mau hapaha, a hapalua, a me na hapawalu a pela aku, i ka helu ana, elima dala, a me ka hapawalu.

                Lele aku ia Halealoha, ku mai o Pahia a kamailio mai mamua, a pau ia alaila, kahea maila e hele mai na hoahanau, a me keiki a ke aloha e haawi i ka oukou pakana, alaila, haawi lakou a pau, alaila, hele noi mai o Pahia i na Apana a pau, ua loaa no kekahi mau hapawalu, alaila, ku maila o M. Kenui, a kahea mai i ka Apana o Pupukahana, ku like na kane a me na wahine iluna, a ilaila, ninau mai o Kenui, e haawi anei oukou i ka oukou mau hapawalu i ka Apana a Pahia, ae like aku na hoahanau kane a me na hoahanau wahine, i ka helu o na dala o Pupukahana i haawi aku ai na Pahia, eha dala me hapawalu, i ka helu ana o na dala o Halealoha, he iwakalua kumamaha a me ka hapawalu.

                Lele aku i ka Apana o Holokahana, alaila, ku mai la o Ehu, a kahea mai i na hoahanau oia Apana, haawi like na kane, a me na wahine, a me na keiki a me ka poe kokua mai, i ka helu ana i ka lakou mau dala, he iwakalua kumamaono.

                Lele aku ia Manaolana. Ku mai la o Hanuhu, a kahea mai, ina hoahanau a me na hooikaika, a me na keiki, hele like lakou e haawi, a pau ka haawi ana, alaila heluia ke dala, i ka helu ana he iwakalua kumamalua.

                 Lele aku ia Akamu, ku mai na haumana Himeni lakou ma ka Himeni Polapola, a pauia, alaila, ku mai o Kahulanui, a kahea mai ina hoahanau kane, a me na hoahanau wahine, a me na keiki. Haawi like lakou a pau, a me ke noi mai i kekahi mau Apana e ae, i ka helu ana i ka lakou mau dala, he $26. 80, i ka hui ana o na dala o na Apana a pau eiwa, $203. 80. Oia ka'u wahi ukana e hooili aku nei ia oe, no Kaaua kumu kela mau dala i haiia maluna.

M. KENUI.

Puunoa, Lahaina, Maui, Mar. 22, 1862.

 

Ka Pu Leo Nui.

NO NA HAINA BAIBALA A J. W.

LIPOA.

                Ua kaena mai o J. W. Lipoa, ina haina Baibala ana ma ka Helu 16, o ka Nupepa Kuokoa; no na Ninau Baibala i hoikeia ma ka Helu 12, o kou la hanau.

                Ke waiho maikai aku nei au i keia Episetole imua ou, a me na Hiena ai kanaka o Babulona. E like me kou kaena ana mai, i kau mau haina i manao iho ai ua ku i ka oiaio. Ke hai aku nei keia pu leo nui ia oe! aole loa i loaa na haina, mai ka ninau 1. a hiki i ka 8 o na kaulahao e puali ai na wawae ou.

                No ka mea, okoa ka haina au i hai mai ai. A heaha la ka mea i lauwili ai kau haina? A kapae ae oe i na ninau i haiia, he poeleele anei no kau lua hee i luu ai, ka mea nana e puhi mai, poele na maka ou i ke kukaeuli.

                Ua olelo mai oe ma na olelo ino, oia mau olelo anei ka! e eha ai kou hoa, aole loa! Aia a loaa na ninau ia oe; alaila, eha kou hoa.

                Ua kuhi au, he kanaka naauao oe, aole ka ! he kanaka naaupo, ka pii a ka pali o Nuuanu, haalulu i ka ua a ke Kiu, loaa iho la i ke Kikiao makani o Kaholoakeahole. mohio ko lae, me he laau palau la ka hinuhinu, a me he ulumaika la ka lilelie; ka hoopuka i na olelo kukalekale.

                Eia mai na haina au, a me ke kulike ole i na Ninau i hoikeia.

                Haina 1. — "Ma kahi no a Noa i manao mua ai e hoohui i na laau elua, a ekolu, a e hoopaa i ke kui, a malaila e koele ai ka hamare a Noa. "

                Olelo Pani. Aole i loaa, no ka mea, he