Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 18, 29 March 1862 — NA MEA HUNA O KE ALO ALII O NAPELA! [ARTICLE]

NA MEA HUNA O KE ALO ALII O NAPELA!

[I nu.hiui no k'- Kuoko;.}

ĪII'LI' 2. A HELE AKULA KA ROSEj, o Katoni;i mo ka jk>o koa nana oia i ;S" kii mai. aia hoi kahea aku la o Lujxi i : -2' kana keiki ia Lojuka, a pane aku la ! ia ia penei. " E kuu keiki, e aa no anei w je hele e kiu ina ke alanui a kou makuahine j i hele aku nei ?" Ae inai la o Lopaka, a i ! hoopiha mai la kana huaolelo ac i ka naau ji i kaumaha o kona makuakane me ka olioli ! i ! nui. Olelo akn la kona makuakane, 44 E •' ■ hele oe a e makai aku i kahi a ko makuahi-' 1 ! ne e hele ai, mai hoike nae oe ia ia i kou | hele ana, e huna oe, a hoi mai ia, alaila oe 1 j hoi mai." O ke ku ae la no ia 0 ua keiki: | nei a hele aku la, ma kahi a kona makuaka- ! ne i kauoha'i ia ia e hele. |, Ma ke alo o ka Hale Alii o Napela, mala- ; ila kahi i ku ai 0 kekahi hale no kekahi Alii nui oia aina. O Kale di Durasa (Charles de !, Duras) kona inoa, a he keiki uila o na maka ke nana mai ke inaina nae, a he keiki' Alii nui punahele i kona makuahine. Ma ke alo 0 ua pa nei o Kale di Dumsa kahi i ' noho ai o ua wahi keiki nei u Lupaka a 1 kakali i kona makuahine, ma ke kauoha a kona makualeane. j Hele aku la ua Rose nei 0 Katenia me na 1 koa nana oia i kii mai, a lawe ia'ku la oia a ma ka puka mahope o ka Hale Alii, malaila kona hookomoia ana, a laweia'ku la a ina | ke keena o ka Moi i waiho ai me kona ! niai, malaila kahi i noho ai o Anadariana ke Kahuna, ka inea nana oia i kii aku. A i ke komo ana o ua wahine nei iloko 0 ke keena mai o ke Alii, alaila kipaku ia mai la na koa na na oia i alakai aku, u papaniia mai l la ka puka, alaila, hele mai la ua 0 Anada-! riana a hopu mai la i ka lima 0 ka Rose o Katenia a lulu iho la me ka hoopili pu iho me ia lulu ana i na kaomi pumehana o ke aloha. A pau ko laua aloha ana aku, a ! loha ana mai; alaila, pane mai 0 Anadaria- ! ! na i ka Rose o Katenia. "I ko kaua wa e ! I noho ana ma ke Aupuni o Katenia, ua ike : i lea au i ka ouli o kou manao, oia hoi ko ma- j ! kemake e lilo i mea nui a Hanohano, ano la, ! j ua hiki nmi ka manawa e hiki ai ia oe ke j j hopu aku i ua mea la o ka Hanohano, ke ae mai nae oe e kokua ia'u ma ka lapaau ana i ! ka mai o ka Moi. Eia ke ano o kona rnai, > Ua kupalu oia ia ia iho me ka pakela hoohi- j j alaai i na mea maikai o keia ola ana, no ia i mea, ua maloohaha kona mau aa koko, a no : | ia kona nawaliwali, me ka ane e naue ma j | ke ala o ka poe hiki hou ole ke hoi mai ma ; keia ao; a eia wale no kona mea e ola ai,; aia a loaa kekahi wahine opiopio, alaila, e ! i hookomoia kona koko iloko o ke aa koko o ! \ ke Alii, a me ia wale no e hiki ai ke kauaia j oia mai ka make ana ; nolaila, e ae mai oe e okiia kekahi aa koko ou, a e paumaia ia j : mea mai ou aku la a i ko ke Alii aa koko, i I alaila, ola ke Alii. Ina oe e ae mai alaila, e | | loaa no ia oe ka Hanohano nui, a me kau j | keiki pu." Alaila ae mai la ka Rose o Ka-! i tenia, e komo kona koko iloko o ka Moi, j : alaila, hoomaka iho la o Anadariana e j kaha i kekaiii aa koko, a hooinuia iho la na i aa koko o ka Moi i ke koko o ka Rose o j ; Katenia, a lawa pono ka mea a ke Kahuna! ! i makemake ai, alaila, hoopaa iho la ka j hookuuia ana o ke koko e like me ka pono i | kona maoao, maule nae o ka Rose o Katenia : aka, wikiwiki no nae ia e hooia hou i ka j maule ana, a ola ae la ia, a pau ka hana • ana a Anadariana, i ka nawaliwali ana o ua \ wahine nei, alaila, haawi nku la ia i hookahi eke dala gula na ua wahine nei, a hoi aku la ia ma ke alanui a lakou i hele mai ai. Me ka hai aku nae, aia a maha ke Alii, alaila, kiiia aku oia i ike ai ka Moi i kona j mea nana i hoola, a i uknia ai hoi oia me ■ ka Hanohano. 1 kona puka ana mai a mawaho 0 ka pa o ; ka Hale Ahi, ia manawa holo mai la 0 Lo- ! paka kana keiki a kahea inai la, u £ Mama!

K Mana!" I alawa ih.o ;usa? , ,* , i kn hana o ua. wahino noi o k>* koiki no ana o Lopaka' i iho la kona mukunhino la ia. •• I ih-hoa noi kou holo ana mai noi, a nawai hoi o<* i kona mai noi ? " Hai ao la no ua ko:ki noi sia kn makuakano no i kona mai o holo o kiu i ua makuahine noi; ao!o hoi i h»H>manao i na olelo kauoha a kn makuakano ona. alaila, papa iho la ua makuahino noi. aoh-' mako hai ia Lupo i kahi ana i holo ai. mo kn hai pu aku no nao e loaa nna ma ka hila o kona kainaa ko kojui uula, no ka moa oia ka hoailona o ka poe Hanohano. Ao mai la no kana koiki mamuli o kana kauoha a inaluma pono hoi i ua mau olelo la. A hiki laua nei i ko laua hale noho, alailn, holo inai Ia o Lupo kana kane, mo ka naau kaumaha 110 nae, a ike nini !a kana ws»hine, alaila, pane mai la ia penei, " E kuu Lupo aloha e! Eia mai ka wniw;\i o kaua, ka pomaikai i loaa ma kuu hole ana aku nei." I ka \va a kana kane i loheai i koia mau olelo a kana wahine, o kona 1010 aku la no ia a hopu i ka eke dala a ka wahine ana i haawi aku, a pane mai la me ka menemone nui. •' E kuu wahine aloha e ! no hea koia mau dala i loaa mai nei ia oe? He oiaio he dala haumia keia, a ua hoohaumiaia ka'u u*ahine e Anadariana Taresepolo." A holo hele aku la oia ina kapa kahakai, a kiola aku la i ka eke dala iloko o ka opu o ka inoana. I kona olelo ana nae me ka hoohi;ki i ka inoa o Taresepoio, ua loheia e ka ( lehulehu o ko lakou wahi iho. He nui ka , uwe ana o Lupo no kana wahine, no ka moa ilokookoua manao paa ua haumla k<., U v , maluhia. | I ka maha ana o ka mai o ka Moi, i ko ao ana ae, aole i hai mua ae o Anadariana i ka mea i ola ai o ka mai n ua Moi nei. ! | Ke hala nei he mau pule mai ka wa i laweia'i o Ka Rose o Katenia, a i kekahi ahi;ahi, ua pouli ka mahina, alaila, hoomakaukau iho la o Taresepolo e hele i ka halo o ka Makuesa o Alatamura, e hai aku i ke ano o ka noho ana o kana keiki, a i ka hora |eiwa oia po hele aku la o Taresepolo. I ko;iia hele ana a kekahi alanui ololi, aia hoi ; houia mai la oia i ka pahi, a make koko iho | la oia, me ka ike ole ia nae o ka moa nana i pepehi; a i ke kakahiaka ana ae la, iko ia ,ua make o Taresepolo, a 110 ia mea, uwe ! kumakena aku Ia o Anadariana no kona . kaikuaana. Hoolahaia mai Ja ma na alanui ;o Napela he uku makana he 850,000, no ka |mea nana e hoike mai i ka mea nana i popojhi o Kauka Taresepolo, ke kaikuaana o 'Anadariana, ke Kahuna Lopaau nui o k.i iMoioNapela. Lilo iho la no o kona kaikaina ka hooilina o na waiwai a pau o ka ( meaimake; oia waiwai hoi, o k.ina ! mai ka nui, nolaila, lilo iho la o Ana lamna ,he kanaka wai\%-ai loa no ia Kulanakauhalo. ;a lilo pu iho la no hoi oia, he mea nui imua ■0 ke Alii, ka Moi oia Aupuni. E hoomanao iho kakou i ka po a ka R i o Katenia i hoi aku ai, a hoike i kana ka r»e ; i ka eke dala gula ua lawe koke aku o Lupo ia mea e kiola iloko o ka muliwai, me ka olelo pu iho nae, ua haumia kana wahine la Anadariana Taresepolo. A no ia hoopuka |ana ia inoa ma ia po, nolaila, manao ia iho jla nana i pepehi o Tarescpolo, nolaila, kiiia :aku la o Lupo a i ka haie paahao | no ka hihia pepehi kanaka. Noho iho la ia [me ke kaumaha i ke aloha i kana wahme a me kana keiki.akn, he kanaka manaoio oia I i ka pono o ke Aupuni o ka lani, no ia mea, | ua hoomamaia kona mau minute o ka noho | piiikia ana a i ka maopopo ana no o kona j inanao, a me kona ike maoli iho no i kona hala ole ma na mea ona i hoohihia waleia mai ai e ka poe imi hala ; a me ka hilinai ana iho hoi ina oia e ahewaia e ka Aha Heokolokolo o keia ao, ua maopopo no ia ia, he Aha Hookolokolo ko kela ao, na na e nana pololei ka poe i hewa a me ka poe pono. Noho oia, a i kekahi mau b hele mai kana wahihe a me kana keiki e ike ia ia, no ke aloha no hoi o ka wahine i kana kane a me ke keiki i kon& makuakane. Komo aku la ka Rose o Kaienia a me ka laua keiki, i ka ike ana mai o Lupo i kana wahine a me kana keiki, lele mai la oia me ke alohsi nui, a uwe iho la, a pau kana uwe ana, pane aku }la ka Rose o Katenia i kana kane. " No ke-

riha Tio ]a oe i hana ai i keia hihia ? PaiK* mai !a ke kane ana. " E kuu wnhine. eku koke auo a he!e tuai o'u aku nei. ao!e o u irtakr-:nake e ike hou i kou mau papalina, n - » ka ua noho pu kaua jloko oka manawa inihi wal»'*. a ua maopope» ia oe ko u ano a ko'u wahi a pau, a ina iloko o ko; kaua v.a i nohn ai, ua ike oe ia'u e hana'na; ik' knhi a haumia hookahi, alaila, ke noi i;fi n u i kuu Akua, e lawe aku i ke ola mai o'u | Nolaila. e like me kou manao ana ua i.-'.-wa io ma na mea o'u i hoopiiia mai, nola-; i;a, ke noi paa n< 4 i au ia oe e hooki ika hoo- ! puka ana, i ko'u inoa. akahi a maopopo ia'u ko'u ii'-le io i ka puuhonua, i kahi e ninini rik-u ai ike kaumaha o ko'u naau." A pau kana nI«:-|o ana, alaila, kahea aku la o Lupo 1 i ke kiai. e kii mai e hoihoi aku i kana wahine a me kana keiki, a kii mai no ke kiai j a hoii.oi aku la i ka wahine a Lupo me na j j:;;ika i hele a luuluu i ka wnimaka, a me he! n>' j a it ua nneane e naha ka puuwai o ka : Ros" o Katenia, no ka mea, aole o kanamai 1 k i nui o ke aloha ona i kana kane, ia manawa ; kuhihewa maoli mai ke koa e maulei ruia ia no ka nui o kona uwe ana, a alakai j nku la ine ka menemene nui. Ika hoi ana ; aku a ka wahine a Lupo, aia hoi hiki mai la | hi.- Kahunapule Pope i hoomakaukauiu ai no kona Uhnne i ka hoi ana aku i ka poli o| Al>eraliaijia ; hele mai la nae ke Kahuna me; ka manao e pule ia Lupo, no ka mea, iloko; 0 koua manno, ua hewa 10 no oia ma na mea ! oim i hoopiiia mai ai, a koi ikaika aku la m i Lupo v ae mai i kona hewa ; aka, hoole paa | mai la oia, me ka i mai ua hala ole ia, no ka ; hiliia e kau nei malunu ona ; aka, hoopaa; loa alai la no ua Kahuna nei: no ia mea,| hopu mai la o Lupo no ka nui o kona ukiuki j a liina iho la ke Kaluina ilalo, alaila, hnhaoj iho la ia i ka welu ma kona waha, a wehe | ae la ia i ka hno ona i hoopaaia'i, a hoopna j aku la ia inea ina ke kino o ua Kahuna nei, j ulaila, wehe ae la ia i kona naliu a hookomoj iho la ina ke kino o ke Kahuna, a o ko ke j Kuhuna kapa hoi ia ia, a pau kona hoouhij ana ia ia iho i na aahu kupono ona e naloai, alaila, kahea aku la ia i ke koa kiai, e wehe I mai i ka puka, a hoopuknia aku la o Lupo| me ka innnaoia no o ke Kahuna, no ka mea j he poe ae ia lakou e komo ma ia mau wahi,| a holo aku la o Lupo, a mai keia manawa | aku e lilo ia i men manao ole ia, a hiki akui 1 ka hope o keia wahi kaao.

E hoi kakou a ke nlo o ka Moi o Nnpela, ua pau kona painn ana i ka hora 12 o ka uiua awakea, oia kona aina kakahiaka, ua piha hoi kona naau i ka olioli, e noho pu ana mo ia o AnudnrinnOi a mo nn Gcncr«la ukali 0 ka Moi, a ua ikaika pono hoi kona kino a pau. Alaila, pane mni la o Anadariana ika INIoi. " E kuu llaku e! i kou wa i maha'e ui mai kou noho ana nawaliwali, un hai aku uu ia oe, he wuhine kou mea i ola ai, aole nao au i hoike aku ia oe i kona helehelena, aka, i keia ln ke makenmke nei au e hoike a!cu ia ia imua ou e ka Moi, a nau no ia e hoomaikui uku ia iu, e like me ka pono i kou noonoo ann." Ae mai la ka Moi, a Inweia mni la o ka Rose o Katenia iinua ona, ua kahikoia oia i ka auhu maikai lon o Anadariana i hooluko ni, a no kona hele ann mai i ke awnkea oia la, nolaila, ua kokolo kona nani a puni, a i ka nana ana aku, ua hele wale n " Mnemne i ke kai ka pua o ka liala." Aku mai la ka Kose o Katenia iuiua o ka Moi Hnnohano o Napela, a hoomaikai aku la ka Moi ia ia, a kapa aku la ka Moi i inoa Alii no ua wahine nei, oia hoi ke €aunatesa de Kahano, n o kana keiki hoi kapain nku la o Robaku de Kabano, a haawi ia mai la keknhi keena o ka Hale Alii i wahi e noho ai ia, a lilo iho la ia he mea nui me ka lawa i ka Hanohano ana i iini nui ai 1 na la o kona noho ilihune ana me kana kane lawa-ia meLupo. Ano ka nani o kona helehelena, a me ka maikai o kona kii, nolnila, ua oia kekahi o na pua nana i hoonani i ke nlo Alii o Napela. (AoU i pau.)