Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 19, 5 April 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

ana ma keia hope aku. Nolaila, ma kou mau kapuai i hehi ai, malaila pu auanei kaua. E like me ke aloha paa iwaena o kaua, pela auanei ka make, a e hookomo pu ia kaua iloko a ka hale lua hookahi, a ke aloha. A o oe hoi, e ke kumu laau kilika, ka hoailona o ka hoohiki paa. O kau hua hoi, ke Kia Hoomanao no ko maua koko."

                A pau kana olelo hoalohaloha ana. Pela oia i make pu iho ai; hou iho la oia i ka pahikaua ma kona umauma a make iho la. A ao ae la, loaa iho la ko laua mau kino make, a kanuia iho la maloko o ka hale kiai o Ninuka, a o ka laau kilika keokeo, hua mai la i ka hua poni a hiki i keia la, aole i hua hou i ka hua keokeo. G. K. K.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, APER. 5, 1862.

 

                EIA imua o kakou ka olelo kauoha a ka Moi i na Hale Ahaolelo o kona Aupuni, e hui mai ma ka la mua o Mei e hiki mai ana, nolaila, he pono i ka lehulehu ke huli ae e noonoo i na mea e hiki ana imua oia poe i keia wa koke iho; a o ka makamua nae o ka hoemi ana i na lilo o ke Aupuni, i like ai me ka loaa mai. He mea maopopo e hoemiia ana na lilo o ke Aupuni, a no ia mea, ano, ua hiki mai ka wa pono i ka Ahaolelo e noonoo pono i na lilo, a e hoopau hoi i kekahi mau Oihana kumu ole, e hoolilo wale nei i ke dala, o ka waihona o ka lehulehu. E hoemiia ka uku ana ma na lala a pau o ke Aupuni, e hoihoi hou ka uku ana i ka poe lawelawe no ke Aupuni a e like me ka uku i haawiia ia poe i ka M. H. 1850, a mamua aku paha. Ina e laweia ka Bila Haawina oia makahiki, alaila, e hoemiia he ekolu hapakolu o na lilo e ukuia nei no na Luna Aupuni. Ua loaa no na Luna maikai nana e malama i na Oihana o ke Aupuni, me ka uku oleia i na uku nui e like me keia manawa.

                Ma ka noho ana o na Aupuni nui o ka honua nei, ke nui la ka loli ana me na mea nui i hanaia, a ke lawe mai nei na eke leta i na mea i oi mamua o na mea i lohe mua ia mai. Ke au nei o Amerika iloko o ka moana hohonu o ke koko, a na loio akamai o na aoao elua o ka moana Atelanika i hai mua mai ai, e hiki mai ana. O ka hopena o keia kaua nui weliweli, no ka lanakila a me ka noho kauwa ana, aia wale no o ke Akua kai ike ; o ka mea i maopopo ia kakou o ka hoonui ana ae o ke kaua, a pela ia e pii nei. Ke hohonu iho nei ka auwaha i piha i ke koko i hele wale a hakuhaku, a ke nui ae la ke kani ana o na pukaua me ka halihali aku i ka make i kahi ana e hiki ai. O ka hopena o keia kaua ka noho lanakila ana o ke Aupuni hui o Amerika, a me kona kauliilii paha, ke huiia mai e na Aupuni e ae, aohe mea i ike, ua uhiia ka haina oia mea aia i ka manawa e hiki mai ana.

                I ka huli ana aku o kakou a nana ia Europa, ke ike nei kakou ia Rusia e kukulu ana i kona Aupuni ma ke kahua paa me ka hoonui i kona ikaika, ma ka hookuu ana i na miliona kauwa me ka haawi aku ia lakou i ka pono kaulike, oia hoi kona kumu e hooliloia'i i Aupuni ikaika loa, aka, e haunaele iki ana paha i ka wa kinohou oia noho ana.

                O Enelani kekahi i loohia i ka pilikia noloko mai o keia kaua kipi ma Amerika no ka mea, ua hooneleia ka hapa nui o ka poe hale hana lole i ka pulupulu ole, a ua lawa ole na kanaka hana ia mea i ka hana, a oia mau mea e lilo no ia i mea e noonoo nui ia'i e na Luna oia Aupuni. No ka make ana o ke kane a Vitoria, a me kona manao ka e haalele i ka noho Alii o Beritania e like me ka mea i lohea waleia mai, oia kekahi mea nana e hoano e ae i ka noho ana oia Aupuni.

                I ka huli ana ae e nana ia Farani, e ike kakou i ka hoololi nui o kona noho Aupuni ana. Akahi a ikea ka noho ana oia aina me ka oi o ka lilo mamua o ka loaa mai, a iloko o keia mau makahiki he umi i hala ua ulu ae kona aie a hiki i ka $200,000,000, o ka uku ana i na lilo o ka malama ana i ke Aupuni i keia manawa he $30,000,000, ka pakeu mamua o ka loaa mai.

                Ua hikilele ka Emepera i ka waihoia ana aku o ka papa hoike imua ona, nolaila, ua kauoha oia ia Mr. Fould ka haole Banko nui o Parisa, a Kuhina Waiwai hoi, a ua hanaia eia, he papa hoike no na lilo o ka manawa i hala a me ka wa e hiki mai ana a ua maopopo lea ka iho ana o he Aupuni iloko o ka nenelu o ka aie. A pela hoi ka pono ia kakou o Hawaii nei, aole ma ke hoomaunauna i ke dala o ke Aupuni, e like me ka wa i kaahope ae. Ua ku i ka Ahaolelo ka ninau ana, me ka hoomaopopo i na mea e ola kupono ai ke Aupuni, a ina ua nui loa ka uku ia ana o kekahi mea lawelawe ana no kekahi hana a ke Aupuni, alaila he pono ia lakou ke hoemi iho. Ina ua hilahila ole na Aupuni nui o Europa a me Amerika ke alakai kupono no kakou ma ka noho Aupuni ana i ka hoemi ana i ko lakou mau lilo; alaila, e pono ia kakou ka poe nawaliwali ke hoopili aku me ke kumu alakai maikai i waihoia mai imua o kakou.

                A keia pule ae e kuhikuhi aku makou i ka hana ku i ka Ahaolelo, ke hoopomaikai mai i ke Aupuni, ma ka hoopau ana i kekahi mau Luna a me ka hoemi ana i ka uku o kekahi poe a malalo iho o ka uku e loaa nei ia lakou.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                E hoomaka hou ana o Kilauea e holo, ma kona mau awa e holo mau nei ma keia pule ae.

 

                Ua ku mai ka moku Constitution me ka piha papa, mai Keomolewa mai, aole nae i lilo ka papa, no ka hoopii loa o ka poe nana ka papa.

 

                Ua holo aku o Hokuao no Makuisasa ma ka Poakolu iho nei. A ua holo pu o Dr. Balauina a me kana keiki. I lawe aku nei i lako no na misionari e noho nei ma ia mau wahi, elua paha mahina hoi mai.

 

                He poe Himeni Italia kai hiki mai nei. Ua hoomaka e himeni ma ke ahiahi nei, a e hana hou ana i keia po ma ka Hale Keaka. O ka poe lealea loa keia i hiki mai ma Hawaii nei. Nolaila, e aho e hele ka poe e makemake ana e lohe i na mele lea.

 

                MAI MAKE I KA WI. — Ua lohe mai makou i ka Wi o Kau Hawaii, no ka lilo loa o na kanaka i ka ohi pulu, nolaila, ua haalele i ke kanu ana i ke kalo, a me na ai e ae, Aka, e pau ana paha ko lakou pilikia ana, no ka laweia'ku o ka ai kuai ilaila, ma keia hope aku, mai na wahi e ae.

 

                Ua ku mai ka moku Amerika Iconium, he 80 la mai Kikane mai, aohe nui o na mea hou, ke emi nei nae ke Gula o laila i keia makahiki, aole i like ka nui me ko ka makahiki i hala. No ka M. H. 1861 he 1,842,208 Auneki Gula, a he 2,097,515 Auneki, no ka M. H. 1860.

 

                KUE KA LIO LAWE WAIU I KE KAA. — Oiai e holo mai ana kekahi kaa lawe waiu ma ke Alanui Nuuanu, a hiki mai i ka Nekina, aia hoi e ku ana kekahi Lio me na Huewai waiu. I ka hele ana'e o ke kaa waiu mahope o ua Lio nei, o ka peku aku la no ia o ka Lio i ke kaa, a lele liilii aku la ka waiu mai luna aku o ua Lio nei, a me ke kaa pu, o kahi kahu kaa nae kai pakele mai eha.

 

                Ua ike makou i ka palapala a S. K. Kaaha, o Hana, Maui Hikina, e hai mai ana i ke kaikoo nui ma ia wahi, ma ka la 29 o Ianuari, a me ke komoia ana o ka Luakini hou o Kipahulu, a ua loaa ma ia la, he kanawalukumamakolu dala, ($83.00.) O ka pau no ia o ka aie o ua Halepule la. Maikai ka hana a ko Kipahulu poe, a he mea olioli no makou ka hai ana ia mea i ke akea.

                Ua ike makou i na Kamaa Buti a me na kamaa haahaa maikai ma ka Hale Kuai o Mi. Holo, ma ke kihi Hikina Hema o ke Alanui Alii me ke Alanui Papu, a he emi loa ke kumu kuai. Ua like ke ano me ke kamaa humuhumu maoliia e na Kumeka Haole o Honolulu nei. No ko makou ake e loaa na mea maikai me ka uku haahaa i ko makou mau makamaka ; nolaila, i hai aku ai i keia mau mea maluna. E hele no ilaila e makaikai ai no oukou iho.

 

                Ua ku mai ka moku Speedwell, he 11½ la mai Kapalakiko mai. I kona holo ana'ku nei, a elua paha haneli mile, mai Kalafoni mai, ua ikea'ku he mau apana laau nui he lehulehu wale, nolaila, manao o Kap. Pete ( Paty ) he waapa, a ua pihoia la ka moku, nolaila, poholua kona moku. Eia ka he laau no Kuahiwi o Kalafoni, a no ka nui launa ole, a ua kuhihewaia he poe waapa, me na kanaka e au ana.

 

                He nui ko makou minamina i ka hiki ole ia makou ke hooko i na makemake pakahi o ko makou mau makamaka, ma ka hookomo ana i na manao i hoounaia mai no keia pepa ; aka, e hookomo no makou i na mea a pau e hiki ana ke hookomoia, a like me na mea i hiki mua mai, a he mea pono no hoi i na makamaka e kakau mai ana no keia pepa, ke hoomaopopo i na kiko a me na mea e pololei ai ke kakau ana. He mea ia e puka koke ai ka manao o ka poe e makemake ana e hele imua o ka lehulehu.

 

                Ua make ka mea Hanohano, Mons. E. Perina (Perrin,) ke Komisina a Kanikela hoi o Farani ma keia Aupuni. A ua hoolewaia oia ma ka la mua o keia mahina. He 52 paha na makahiki o kona ola ana. Ua hele ka Mea Hanohano, M. Kekuanaoa, ke Kiaaina o Oahu, R. C. Wyllie, ke Kuhina o ko na aina e, a me D. L. Gregg, ke Kuhina Waiwai, a me na Kanikela o na Aupuni e, e noho ana ma keia Aupuni. O na haole o ka manuwa Rukini, na Koa Hawaii, a me na Koa Pualu Honolulu Rifles, a me na koa ukali o ka Moi, me ke kaa o ka Moi. Ua hoomaka ka hele ana o ka huakai ma ka hora 10 ponoi, mai ka hale mai o ke kupapau, ma ke alanui Nuuanu, a hiki ma ke alanui Alii, a mailaila'ku a ma ke Alanui Papu, pii loa i ka Halepule Pope i Roma. A pau ka hana malaila, hoi hou ma ke Alanui Papu, a ma ke Alanui Alii, hele loa i  Kulaokahua, ma ka ilina Katolika.

 

Na Palapala.

 

Manao Pane Aku,

A ME KA HAINA PU HOI!

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

                Me ka ulumahiehie o ko'u manao, e ahonui ana no paha oe i keia wahi ukana. Oia hoi, ka haina o na ninau a J. W. Kahiolo, i kakauia a paiia ma kou Helu 16 o kou kino; aka, i ko'u manao ana, he mea kupanaha paha keia ; aole ka paha oia i ike i ka Helu 1 o ka Nupepa Kuokoa. Malaila na olelo waiwai loa, a me na olelo kuhikuhi, kokoke loa aku no o Moanalua. Heaha la hoi ka mea i hele ole ai e nana malaila i maopopo ? Me he mea la he poe oukou no Nihoa, i ka palena o na aina. I Hamohamo nae paha oukou ka poe o Kalihi; i ka haina ma ka nupepa o ko oukou mau ninau.

                Eia hoi keia, he mea ike mau hoi o J. W. K., i ka nupepa, heaha la hoi ka mea i ike ole ai i kahi o ka raiki? Kainoa paha na makou e ninau aku, na ka poe o ka aina lalo. Ke manao nei ka poe nona keia mau manao, he mea ole wale no ia oukou.

                Ina no e naue ae ma kahi o H. M. Wini, manao au, loaa no; aole no ka paha oe i nana i ka Olelo Hoolaha a Ross, o Puiwa, Honolulu. Manao au, ua lilo paha oe i ka nana hou i ka Moolelo o Kamapuaa; nolaila, hoomaopopo ole oe i ke ano o ka mahi ana o ka raiki. Ua manao paha oe, he nui loa ka umi keneta i lilo i mea kanu, he ole loa hoi ko makou wahi nei, he 12 ½ kenata.

                (1) I ka mea nana ka hooponopono ana o keia Nupepa, ia ia e kii ai, me ka uku oluolu loa, umi keneta, mai Honolulu mai ka'u raiki i loaa mai ai. Hooili i ke dala ia Kuheana, hiki koke mai no, aole he dala ko ka paona, o ka akahi hapaumi ia o ke dala.

                (2) Penei ka hana ana, e hoomaikai mua i ka nahelehele a maikai, hoowali pono i ka lepo e like me ko ke kalo. E ke like a iliwai like ka loi, ina manao e puepue, pono no, e puepue liilii no, e 9 iniha ke kaawale mai kekahi pue, a i kekahi pue, i 15 iniha ke kaawale mai kekahi lalani, a i kekahi lalani, i hookahi iniha o ka wai mai ka puepue ae a hiki i ka iliwai.

                (2) A loaa ka raiki, ina he loi 16 roda kona ili; alaila, i eono paona raiki e waiho iloko o ka ipuwai, e houhou i puka liilii malalo, malaila e kulu ai ka wai. E hoopiha i ka ipu i ka wai i ke kakahiaka a me ke ahiahi, a emi no hoi ka wai a maloo me ka pulu no nae, a puka mai kona aa, alaila puka mai ke kino o ka raiki; alaila, e lu liilii aku i mau wahi loi liilii i hoomakaukauia no ke kawowo, i eha paha wahi loi liilii, e 6 kapuai ka loa, e 3 kapuai ka laula o ka loi liilii, hookahi iniha o ka wai, mai ka lepo ae a ka iliwai, mahope iho o laila, ulu mai a lehulehu, a hala eono hebedoma ; alaila, e uhuki mai i na mea i ulu mai a lehulelehu, me ke akahele o mokumoku ke aa. E kanu i 12 laau maluna o ua pue la, aole pono ke pakahi o hina i ka makani ke hiki mai i ka wa e hua ai; alaila, luluu loa i ka wai, a emi no hoi a hiki i ka 6 kumu o ka puepue hookahi.

                (2) I ka ulu ana o ka raiki, e makaala i kekahi mea ino, aia iloko o ka ulu ana o ka raiki, he mea hiki wawe ia o ka hua ana, o kona hua he poepoe liilii me he pualele la, he nui loa nae hoi ia, liilii iho no kela, he ulaula o lalo o kona kumu, ina e ulu pu ana me ka raiki, pono e uhuki o make auanei ka raiki, ua oi aku kona ikaika i ka ulu ana mamua o ka raiki, ina hookahi kumu oia ano, ua make ia i ka ulu maikai ana o ka raiki.

                (3) Aia ma kahi o W. N. Ladd, Esq., ka pahi oki raiki, he pahi palahalaha ano kekee paewa, oia ka mea e oki ai i ka raiki i ka wa e oo ai , e hoomalooia ka wai, e oki ma kahi kokoke i ke kumu a pau, mai hooulu hou i kela kumu, e kulapa kela kumu alaila kanu hou.

                (4) E waiho i ka raiki ma ka moena, a maloo hahau me ka laau, helelei maluna o ka moena ka hua, a hiki mai ka wili raiki, alaila wili, a i ole, e laweia ma ka aina e.

                (5) Me na haole no e kuai ai ka ke kanaka, oia iho la no.

                (6) Ina e 9 keneta a hiki i ka 3 keneta, ua nui loa ia kumu kuai, ua oi aku ia mamua o ke dala.

                (a) Ua hookaawaleia ke kowa i mea e nana aku ai i ka mea ino i oleloia iloko o keia mau kuhikuhi ana. * * *

                (e) Ua hoomahuahua ia na kumu i mea e ikaika like ai i ka wa makani, i nui hoi ka ua.

                (i) Ina no paha e koe ka hua e kanu aku no hoi i kekahi loi.

                (o) Ua hahaoia iloko o ka ipu a ulu o popo i ka waiho loa i ka wai, o pau no hoi i ka iole a me ka manu. He ulu no ke lu i ka wai ka hua, he popo wale iho hoi kekahi.

                Ua pono na mea a pau, a uliuli maikai mai ka raiki; alaila, mai hookina loa i ka wai, o kokole auanei, e pakali malie no ka wai, a hiki i ka 3 iniha a me e 4 iniha, pau ka palena a hiki i ka oo ana, e hoomaloo i ka wai. Iloko o na malama eha, ua hoomaka mai e hua, a ua hoomaka mai ka olioli o ia poe mahiai.  H*

 

                Mai lawe oe i ka pahikaua ma kou alelo i mea e hoeha aku ai i ka inoa maikai o ka mea e.

 

Ka Halawai o ka Ahahui

LUNAKAHIKO O MAUI ME MOLOKAI.

                Ua halawai ka Ahahui Lunakahiko o Maui a me Molokai, ma Wailuku, i ka la 15 o Maraki nei.

               Ua akoakoa mai na kumu a me na luna mai kela Apana keia Apana. Ua kohoia kekahi i Lunahoomalu, oia o Rev. A. O. Forbes, no Molokai; a o kekahi i kakauolelo, oia o L. Aholo no Lahainaluna.

                O kekahi hana i hanaia, oia ka heluhelu ana o na keiki oia aha i na olelo kakau i haawiia ia lakou. A pau ia; ua lilo ka aha e noonoo i kekahi palapala hoopii a kekahi mau hoahanau, o ka Apana o Kaanapali. E noi mai ana i ua aha la, e au-a ia J. H. Moku, ka lakou kumu, aole pono ke hele i ka Ahaolelo aupuni. Ua manao ua aha la, aole kohu ia palapala i ka oiaio, a aole hoi he kuleana oia aha ma ke kau kanawai ana.

                O kekahi hana nui i hanaia, oia ka ninaninau ana ia D. Kapela, e lilo oia i Lunahaiola, a i Misionari ma na aina Pegana o ka Pakipika nei; ma na Mokupuui o Maikonisia. Ua ninauia oia ma ke ano haipule, a me ke ano o ke Akua, a me na kumu o kona manao e lawe i keia oihana nui; no ka mea, he nui ka mea nana keia oihana. He oihana kiekie a hanohano hoi; no ka mea, he kiekie a he hanohano ka mea nana ia oihana. Ua hala na hora elua a me akahi hapaha o ka ninau ia ana. Ua apono aku ka aha, ia hapa o ka hana. A ma ka la Sabati ae ke koena o na hana.

                Ma ka la Sapati ae, oia ka la 16 o Maraki, ua akoakoa nui mai na kanaka ma ka hale pule.

                Na Bev. C. B. Andrews i hai aku ka olelo, ma Pilipi mokuna 1:21, "No ka mea, a i ola no au, no Kristo ia."

                A pau ka hai olelo ana, na Rev A. O. Forbes, i ninau aku ia D. Kapela, i kekahi mau ninau.

                A pau ia, akoakoa mai na Kahuna e kau i na lima maluna o D. Kapela, Na Rev A. O. Forbes ka pule hookohu ; na Rev. S. W. Nueku, ka lima akau aloha; na Rev. W. P. Alexander, ka olelo ao ia D. Kapela, na Rev. J. F. Pogue, na olelo paipai hope i ke anaina. A o ka pule hookuu ia D. Kapela.

                Oia ua hooliloia o D. Kapela i Lunaahaiola, i mea nana e lawe aku ka lama ku o ke ola ma na aina Pegana. Ua poniia oia, ua kau ka inoa Reverend, (Rev.) Ke makaukau nei kakou e hoolele aku ia ia a me kana wahine iloko o na aina Pegana, me he lupe la e lele ana i ka lewa. E hopu like kakou i ke kaula e paa a i, i lele pono ka kakou lupe i ka lewa o na aina hoomanakii ai kanaka a me na hana haumia he nui wale.

                O pulu auanei paha laua i ka ua awa o ka ilihune, ka pololi a me ka hele wale, e like me na kamaaina o ka aina kahi a laua e noho aku ai.

                Pehea? Ua hopu like anei kakou i ua kaula la? Ina aole i hopu, e hopu no mai kali kakou; Hoole mai paha kekahi, "Aole au i ike i ke kaula." Ae, auhea kou aloha i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho? Ua pau anei? Aole anei o ke aloha ke kaula gula a Kristo i kauoha mai ai? Oia no. Heaha la ka hoike o ke aloha? E ku wale anei a nana, i ole pela, e oki anei kakou i ua kaula la? Aole pela. E nao iho i ka pakeke, a loaa kahi hapawalu, hapaha, hapalua a pela aku, a e hoolei iloko o ka waihona o ko na aina e. E haha koke iho. Auhea oukou, na opiopio, na mea ui, na elemakule hapauea, ka poe waiwai a me ka poe ilihune, na alii no hoi a me na makaainana, ua pili no keia hana ia kakou a pau. No ka mea, a i ola no kakou, no Kristo no ia. No kakou i lilo mai ai oia i ilihune, i waiwai ai kakou. Ua waiwai io kakou i kona lokomaikai. Ua haawi waleia mai ia kakou, aole anei pono ia kakou ke haawi aku no lakou la kekahi? He pono. "Ua oi aku ka pomaikai o ka haawi ana aku mamua o ka loaa ana mai. Hoohelelei kekahi, a nui hou ae no nae, aua hoi kekahi i ka mea ku ole i ka pono, a o ka nele ka hope." Auwe! he nele ka! ka hope o ka mea au-a. "O ka mea e hoomanawalea aku' e momona ia." He momona ka! ko ka mea manawalea aku, a he nele ko ka mea au-a. Pehea la? E au-a no ea? Oia iho la no paha! kai no o ka manawalea ka mea e lali ai o na papaaina i ka momona, a e hinuhinu ai kou kapa komo! Pela paha ea?

                Ua makaukau ka lupe, lai ku iho nei. Auhea ka makani kolonahe e lele ai? Ke dala paha ea? O ka pule no hai. Heaha la koe? O ka hana ka mea i koe. "Oiaio no, o ke kino uhane ole, ua make no ia, pela hoi ka manao io hana ole, ua make no ia."

                A ma ke ahiahi oia la, ua malamaia ka ahaaina a ka Haku. A pau ka ai ana i ka barena a me ka inu ana i ka waina; he wahi manao paipai pokole no Rev. D. Kapela. E paipai mai ana oia; "O ka lima o na haipule kekahi e kikoo pu, e like me na lama o Mose i kikoo aku ai, i ka wa e kaua ana o Iosua me kona poe enemi, me ka Ameleka."

                He oiaio no, a i hoalu mai na haipule i ko lakou lima aloha, a lanakila mai auanei kela aoao. Auhea la na Aarona a me na Hura, e hiki ke paepae ae i na apana dala, na apana lole paha, malalo ae o na lima o Mose hau? E kikoo na pule a kakou i luna, a e paepae ae na hana io malalo, i holo pono ka hana. Ua wae ia o D. Kapela, i koa e hele e kaua me na aiahua o kela mau aina; e like paha me ka Iosua wae ana i kanaka, e kaua pu me Ameleka. A i palaka kakou, e oi mai auanei ka ikaika o Apoluona. E eu, e hele like, me ka lokahi o ka manao, i hee aku ko ka po, a i lanakila kakou maluna o ko kakou mau enemi.

                A ma ka Poakahi ae, ua hoopauia na hana i koe oia aha hui. A hoi aku la na lala oia aha.

L. AHOLO, (Kakauolelo o ka Aha.)

Lahainaluna, Maraki 25, 1862.

 

Kumu manao.

E ka Nupepa Kuokoa e: —aloha oe.

                E oluolu no paha oe ke lawe aku i keia mau kumu manao, a na ka lehulehu ia e nana mai, a me ka poe ike hohonu, a me na Lunamakaainana o kakou, a na lakou ia e noonoo mai i keia, iloko o ka Ahaolelo e neenee mai ana, a he hiki hoi ia lakou ke kuupau mai i ka wehewehe ana, i ka pono a me ka pono ole o keia mau kumu malalo iho.

                1. Aole e pono ke mau ka Auhau Kula maluna o ka mea keiki ole, me ka Auhau maluna o ka mea keiki. E hoololiia ka pono, e mau no ka Auhau maluna o ka mea keiki a e hoemi ia ko ka mea keiki ole.

                2. E hoololiia ka Auhau Alanui, aole e kaulike maluna o ka poe ilihune, me ka poe waiwai, e hooi ka Auhau maluna o ka poe waiwai, e hoemiia ko ka poe ilihune.

                3. E hoololiia, a e hoopauia ka Auhau maluna o na lio, hoki, miula, a e hookomoia no ma ka Auhau waiwai lewa, e like me ke Kanawai no ia Auhau.

                4. E hoopauia ke Kanawai no na wahine hapai, aole e hoopaiia ke hanauola, a ke hanau make paha. * * *

                5. E hookapu loa ia na lio, miula, a hoki paha, i puka ke kua a mainoino ke nana aku, aole e ae ia, e hooholo ka mea nona ia mau holoholona i hookahi makahiki me aono malama, alaila ae ia.

                * * * I mai paha kekahi, he Kanawai no ma ia ano, no ka hoeha i na holoholona. Pela no paha, ke hoeha io ia me ka manao huhu, o keia, aole pela.

                6. Aole pono i na Konohiki a mau Konohiki paha, ke hoomalu a lawe i na ia a ke Aupuni i hoonoa ai no na Makaainana, e waiho loaia ia mau ia no na Makaainana. E hoomalu no na Konohiki i na ia kamaaina. Pela no na Konohiki e lawe nei i na ia ku i hoonoa ia ma ke Kanawai, ke lawe nei lakou me ka hoopilikia mai i na Makaainana oia aina iho.

                7. E hoemiia ka uku makahiki o na Luna Aupuni a pau, na Kuhina, Kiaaina, Lunakanawai Kiekie, Luna Dute, Luna o na hana hou, a pela aku.

                8. E hoololiia ka Auhau kino, kula, waiwai lewa, a Auhau e ae paha, ma ka uku ana i ka Auhau dala ma ka waiwai maoli, ma ka Pulupulu, Raiki, Kurina. Kofe, a me na waiwai kupono e ae, e like me ka nui o kona Auhau pela oia e hookaa ai, e like me na hua i loaa ai ia ia, koe ke koena he waiwai puka ia nona. Pela paha e pau ai kekahi palaualelo.

                9. Aole e Auhauia ka poe i hoopaiia i na hihia Karaima, no ka mea, oiai oia e noho ana malalo oia hihia, aole i kalaia kona hala e ka Moi, aole i loaa ka pono no ke kanaka kupa, ua like oia me na hupo, a me na pupule. — Ke Auhauia nei no ka poe i hoopaiia i na Kanawai Karaima, a ke noho nei na Kanawai me ka huikau i ka ele awaa.

                10. E noonoo ponoia ka mea e ulu ai keia Lahui kanaka.

                11. E noonooia ka mea e waiwai ai keia Aupuni.

                Ina ua hewa au no keia mau kumu manao i haiia maluna, no ko'u hai akea ana. E kala mai no ia'u.

J. L. WAIOKUMAKA.

Hauula, Koolauloa. Feb. 25, 1862.

 

Ninau i ka Hoku Pakipika.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha, oe:

                Ua ike au ma ka Nupepa Pakipika i kekahi mau manao e kamailio nuiia nei no na pomaikai, a me kekahi mau dala e piha ai ka waihona o ke Aupuni; ke aeia ke puhi rama ana.

                Ae! he mea waiwai ka ia ea ? E nana aku oe i ke Aupuni Iudaio, i ke kau o Solomona ke Alii. Aia i kona wa, ua oleloia, "O ke dala, ua like me ka pohaku; a o ke gula, ua like me ke dala, no ka nui loa."

                Heaha hoi keia nui loa o ke dala, a me ka nenelu loa o ka waihona o ke Aupuni Iudaio ?

                Ua loaa anei ia oe e ka mea e manao ana e puhi i ka rama ma Hawaii nei, ka Buke Moolelo ma ke puhi rama ana ka pomaikai oia Aupuni ?

                E nana hou aku oe i ke Aupuni o Babulona. He Aupuni gula ia, he Aupuni nui loa no hoi. He Kulanakauhale ikaika, he pa kaua nui, he puka keleawe oolea. He hiki ole i ka enemi ke hoopio me ko lakou ikaika, a wawahi aku i ka mana o ke Aupuni Asuria. Heaha ke kumu i komo ai ka Alihikaua (Kuro) o Beresia iloko o ka pa kaua, a lanakila maluna o ke Aupuni Kaledea, a make o Belehazala ke Alii ?

                Owai ka enemi i pio ai a make o Alekanedero ka nui, mahope iho o kona lanakila ana maluna o na Aupuni a pau o ka honua?

                Heaha ka mea i aie ai ke Aupuni Hawaii nei, i ka wa o Kamehameha II, (Liholiho I)!

                E loaa hou mai ana no anei kela inoa kaulana ; Peneia, "Aupuni aie ole malalo iho o ka La," ina e ae ia ke puhi ana i ka rama ma Hawaii nei ?

                Ea! E pane pololei mai oe i keia mau ninau.

                A ina ua pilikia kekahi o na Aupuni nui o ka honua ma ia ano hookahi no. Heaha aku la ka keia wahi Aupuni e hana ai ?

                Aole keia mea o ke puhi rama ana he mea e pomaikai ai ke Aupuni, aka, he mea imi waiwai no kekahi poe uuku wale iho no, aole keia mea he imi pomaikai.

                Ea ! E ka mea e olelo ana pela ! E akahele oe ma ka hopuka e ana. E nana aku i ke alanui kahi au e hele aku ai, a me ka hope kupono o ka manao ana pela, no ka mea, he aneane hiki ole ia oe ke hoopaa hou aku ia ia me na ki he 12 o ka pono oi o keia lahui, i na e wehe ia'na na puka o "Keahialoa."

                Ewiki kaua e ke "KUOKOA" e hoki-o aku i na pepeiao o ka lehulehu.

P. W. K. HOEUEU.

Molokai, Maraki 12, 1862.

 

He Palapala

MAI KALEPONIA MAI.

He palapala mai ko makou Elele i holo aku nei i Kaleponia.

PETELUMA, KALEPONIA, Mar. 8, 1862.

E ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe:

                No ka nui o ka ua, a me ka ino o na alanui i keia mau pule a'u i noho ai ianei, nolaila, aole au i halawai nui me ka poe kanaka Hawaii e noho nei ma keia aina. Hookahi nae kanaka Hawaii i loaa ia'u, a e makemake paha oukou e lohe ia ia. O kona inoa Hawaii, o Kanui, a o kona inoa i bapezito ia'i o Wilama. Nolaila, kapa oia ia ia iho ma ka olelo Beritania William Great.

                Oia kekahi i holo aku i Amerika i kona wa opiopio, a hoi hou mai oia i Hawaii nei maluna o ka moku kialua Thaddeus, oia pu me Binamu a me Tatina, a me Wini ma ko lakou wa i holo mua mai ai i Hawaii nei. Olelo oia ua make o Opukahaia maluna o kona poli ma Amerika.

                E ao kula Beritania ana oia ma Honolulu i ka wa i hu ai ke gula ma Kaleponia, a i ka makahiki 1849, oia kekahi o ka poe mua i holo aku mai Honolulu aku a i Kaleponia.

                Haalele aku oia i kona ano haipule ma Hawaii, a i kona noho ana maanei, noho hoomaloka. I ka M. H. 1852, hoi mai oia i Kapalakiko mai kahi eli gula mai, ma na mauna kiekie o na Sierra me ka puu dala $6000, maloko o na hunahuna gula. No kona mai ana waiho oia i ua gula nei ma ka Banko, a i kekahi mau la mahope iho, poho ua Banko nei a kudalaia, a lilo aku kona gula a pau.

                Hoi hou aku o Kanui i kahi eli gula, aole nae loaa nui e like me mamua. Mahope hoi hou mai oia i Kapalakiko, a hala ia ia kekahi mau makahiki me ka noho uhauha a me ka auwana. — Ma ia hope loaa ia ia ka noonoo a me ka mihi io no kona mau hewa. Ao aku o Roela ia ia. Oia ke Kahunapule maanei, no na luina; — he hoahanau hoi a Roela e noho la, he Misionari ma Waimea, Kauai.

                Ua hala ia ia elua makahiki, a ke hele nei i ke kolu o ka makahiki, me ka noho haipule ano hou ana. Aka, ua elemakule loa oia, ua poohina a ua nawaliwali hoi. Ua mai oia i keia hooilo, a e mai ana no oia i kuu wa i ike ai ia ia.

                Ke noho la oia me kekahi Iudaio haipule, kekahi hoahanau o ka ekalesia a Mika Roela, oia ka ekalesia o na luina. Malama aloha ka Iudaio ia ia no kona manao he haipule manao io oia.

                Mahalo nui aku o Kanui i ko ke Akua lokomaikai ana mai ia ia, i kona lawe ana aku i kona mau dala a pau, a me kona hoohuli ana mai ia ia i ka mihi a me ka manaoio.

                Aole ona mau makamaka, a hoa aloha, a hoahanau paha, ma Hawaii, i hiki ia lakou ke kono mai ia ia e hoi aku i kona aina hanau kahi i hiki ai ia ia ke hai aku i ka lokomaikai o ka Haku, i kona malama ana ia ia ma kela aina keia aina, kahi ana i auwana hele ai a lilo oia i elemakule.

Na'u na KAUKA KULIKA.

 

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha — oe ;

                Ma ka olu i ka lau o ka ulu o ka lai nei o Lele, e noho ana au malalo iho o ka ulu wehiwehi Inia, a me kukui o Kelawea, hiki ana i o'u nei ka olelo a ka hoa S. W. Kaualililehuainapali, malalo iho o na hua olelo e olelo ana. "Hilihewa ka pane ana:" Ea! auhea oe e ka hoa, e kali iki iho oe ilaila a hiki aku au, hookahi ka naue ana, he ahona paha ia'u ke hoihoi hou aku ia mau hua olelo hilihewa, ka pane ana nou e ka hoa, oiai aole kou he ike maoli, i hahaiia'ku oe, wahi no hoi au i pane mai la ma ka Helu 26 o ka Hoku o ka Pakipika, oia hou iho hoi, me ke kauoha pu aku ia oe, e nana aku i na olelo a D. Kahaulelio, a me D. Kealohanui, mamua aku nei iloko o ka Nupepa Kuokoa, o na pule hope o Ianuari, a me Feberuari, a e ike iho i na olelo ike a na hoike imua o ka Lunakanawai, a nolaila, he mea makehewa wale ka hoa ka pane ana mai ia'u, i kou kakau ana ma ka Helu 16 o ka Nupepa Kuokoa