Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 20, 12 April 1862 — Page 1

Page PDF (1.61 MB)

KA NUPEPA KUOKOA

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii

BUKE I.  HONOLULU, APERILA 12, 1862.  HELU 20.

 

He Mele.

Kuikuia mau haakuia ka manao,

Konikoni ha ka lau o kuu manawa,

O kau manawa la hoi la,

Ua eha, ua opa, ua wali,

Ua wali, ua nawaliwali,

Ua wali, ua mala i ke kuko,

Kuko ka po, i po kuko wale no,

Lia ke ao, i ao lia wale no,

Uluku ka maka, uluku i ke aloha,

I uluku nui hoi i ua hoa la,

Aohe la e puwai leo mai ai,

I na i hoi paha la, hai — e, hai — e, — e.

 

Hai ka iwi o ke ake ka lau ka liko,

Ka liko ke kanaka maoli nei no,

Kanaka maoli nei no i ka honua nei,

I na hoi oe i manu lele luna,

Hoohulu aku la ua hoa nei,

Nana aku la makou ilalo nei,

I ka la lalahai ana mai, la lalaha, — a — ea;

Ike aku la makou, he okoa ia le, — e — ole,

O kakou no kakou, o kakou no,

Wahi a kamalii, — i, ma — i — e — e.

No Kauikeaouli I.

Na ONI, i haku.

 

Halawai ma Kaumakapili.

                Ma ka po o ka la 1 o Aperila, oia ka Poalua, he halawai ma ka luakini, ia Laioha ka olelo mua ia po, ma Ioaba 16 : 22. Ua we-hewehe mai no ia ma na mea e pili ana i ke kumu olelo, me ke ano hooia. Ku mai la kana wahine a kamailio i ke ano o ko laua hele ana me ka ikaika o ka leo, e huli ana io a ianei, imua o ke anaina, ua lawe mai ke anaina e ku poai mai ana, me ka mahalo aku i ka olelo a Leioha, o kana olelo i pili i ke ku-mu olelo, ua pili i ka hanau ana o ka Makahiki i na la o na la ua hanau i na hora, o na hora ua hanau i na minute o na minute i na sekona, pela wahi ana, he olelo hookamani i ka nana aku, aole he wehewehe pololei i ke ano o ko laua holo ana. Aole au i ike i kona wehewehe nui ana i ke ano o ko laua holo ana, nolaila ko'u mahalo ole i kana olelo.

                Ku mai o P. Kapohaku, a wehewehe iki no i na mea e pili ana i ka olelo a Laioha, pauia, ku mai ke kanaka Nuuhiwa a olelo mai i mua o ke anaina ma ka olelo Nuuhiwa, ku mai o P. Kapohaku, a unuhi ma ka olelo Hawaii, mai loko ae o ka olelo Nuuhiwa. Eia ke ano nui o na mea i unuhiia mai. E hoi ana au a hoohuli mai i ko'u alii ma keia pono maikai o ke Akua a me ka'u mau kei-ki a me ko'u ohana, wahi a ua Nuuhiwa la, no ka mea, ua ike he maikai loa na ko oukou malama i ke Akua, aole pela makou, ua mahalo loa au no ko'u hiki ana ma keia aina, ua maikai loa oukou aole i paeleia, e hoi ana au a i ka'u mau keiki, aole ou makemake e paele ia laua, oia kekahi o kana mau olelo, wahi a ua kanaka Nuuhiwa la, ua makemake au e hoonoho i kekahi keiki a'u me A Kaukau, a o kekahi keiki a'u me kekahi mau kumu e ae, a ke hoi nei a'u a hoohuli mai i ko'u alii, a i huli ole mai, alaila hoi mai au i Ha-waii nei, ua lawe mai ke anaina pule ia mau olelo me ka mahalo nui.

                Eia kekahi mea maikai o ka iho mai o P. Kapohaku, ma ka olelo o kona aina iho, a pauia, iho mai ma ka olelo o ko Nuuhiwa pae aina, na kulu aku na kulu mai ua mea he piha i ka olioli.

                Ku mai o Kenui o Lahaina, a hai mai i ko-na manao i mua o ke anaina, penei kana, "Ua maikai na olelo a kakou i lohe ae nei, a ua mahalo au i ka olelo a keia Nuuhiwa, no-laila, o wau kekahi e holo pu ana me ia nei, a he hoike au no laua nei i keia holo ana.

                I holo au a he oiaio ka laua nei e olelo nei, hoi mai no au a hai aku ia oukou, e! ua oi-aio ka olelo a ua mau kanaka la, a i ike aku no hoi au ua oiaio ole ka oleloa laua i olelo iho nei a ua haalele iho no ia Oahu nei, na'u no e hai hou mai ia oukou, i ka oiaio ole o ka mea a laua i olelo ai, alaila e hoohalike au ia laua nei e like me Makunui a kakou i ike ai."

                Aka, maanei paha he oiaio ka hoohiki ana a hiki paha auanei ma o hoi hou laua nei i ka hewa haalele i ka oiaio. Ua mahalo nuiia he wahi makana kekahi i kokuaia i kela po, he dala kuai hainaka, lole, a pela he mea kokua alohaia,

J. K. KAUNAMANO.

Aperila 3, 1862.

 

HE MOOLELO NO UMI.

KEKAHI ALII KAULANA O KO

HAWAII NEI PAE AINA.

HELU 9.

                HOI O KIHAAPIILANI, A HIKI IUKA o Kalaniwai, kanu ia i ka haawe lau ana a pau, mahi oia i ka mala uala ana a oo, i aku ia i kana wahine, "E hele paha kaua e nana i ka mala uala." I mai la ka wahine, "He mala uala no ka kau ! "Ae aku la keia, aole i manao ka wahine, he mala uala io ; no ka mea, ua maopopo i ka wahine, he wahi manawa iki ka hele ana, he nui ka noho ana maloko o ka hale.

            I ko laua nei hele ana e nana i ka mala uala, a ike iho la ka wahine, he mala uala nui, aole e ike aku ma kekahi aoao, hookani aku la ka wahine no ka nui launa ole o ka mala, ua oo ka uala, kohi iho la o Kihaapiilani a loaa na uala, hoi laua nei a ka hale, ike mai la na makuahonowai o ia nei, e hoi aku ana laua nei me na kiki uala. Olelo iho la na makuahonowai o ia nei, ke kane me ka wahine, "Nohea la ka laua uala i hele aku nei e makilo, hilahila ino, o ka noho palaualelo ana ka ia, a hele e makilo i ka hai ai, o ke nui hea la o na poohiwi, hoao iho no ka ikaika i ka mahiai?" Hiki ana ke kaikamahine a laua nei ma ke alo o laua, a o Kihaapiilani hoi, hiki ae la ia ma kahuna-imu, wehe keia i ka pohaku o ka imu.

            Ninau mai la na makua o ua kaikamahine la ia ia, "Nohea aku nei ka olua uala i hele aku nei e makilo?" I aku la ke kaikamahine me na olelo haanui ia laua, "Nohea mai ka ka olua ! Koi mai nei o ua o ia'la e hele maua e nana i ka mala uala ana, i hele aku nei hoi ka hana o mana, aole no hoi o ka mala uala nui o kana mai! Aole no hoi e ikeia aku kela aoao ke nana'ku, ua like ka nui o na kanaka e pau ai kela mala uala nui, me na kanaka hookahi kaau, oia hoi he 40 ka nui." Pa iho la i ka naau o ua mau makuahonowai nei o Kihaapiilani, wai olu wale ka manao.

            Alaila, akahi no na makuahonowai a oluolu loa i ka laua hunona, pau ke oi ana o ko laua mau kino, pau ko laua mau maka huhu, pau ka laua olelo pakike ana, haule loa ko laua leo malalo o ka laua hunona. Ia la no, hele na makuahonowai e nana, ia hele ana a laua, ua like me na olelo a ke kaikamahine a laua nei, manao iho la ua mau makauhonowai nei, na kekahi poe e aku kekahi aoao. Hele laua nei i kekahi poe kamaaina o lakou e ninau ai, i ka hele ana a laua nei e ninau i na kamaaina o lakou nei a pau. Hoole like mai lakou, aole lakou i mahiai ma ia wahi, me ko lakou olelo like mai ia laua, na ka hunona no a olua ia mala uala, alaila, komo iloko o laua nei ka manao hilahila i ka hunona, no ka laua mau olelo inoino, a na laua keia inoa i kapa aku o Kenuipoohiwi, no ke nui o na poohiwi o Kihaapiilani, a me na lima, no ka noho wale iho no o Kihaapiilani, he palaualelo ke ano i ko laua manao ana, oia ko laua mea i kapa aku ai i keia inoa ona o Kenuipoohiwi, oia kona inoa i hea mau ia, ma ia wahi ana i noho ai, a ua o aku no ia ia inoa ona, ua oluolu maikai no ia i kona mau maka.

            Hoi aku la ua mau makuahonowai nei a ko lakou hale, e huai ana ka hunona i ka imu uala, ua moa ka ai, ai uala hou lakou nei a maona. Kukule loa iho la ua mau makuahonowai nei o ia nei, me ko laua manao nae ola ko laua mau iwi i ka laua hunona, no ka ikaika i ka mahiai.

            A poeleele loa iho la, hoomakaukau ihola lakou e moe. Ia Kihaapiilani e moe ana ma ko laua wahi moe, me kana wahine, olelo kauoha aku la ia i kana wahine, "E hele ana wau, haalele au ia oe, he nani ia, ua mahi iho la au i ka ai a ua oo, a nau no e ai ka luhi o kaua." I aku ka wahine, "O kou hele loa no ka keia, aole oe e hoi hou mai." Ae aku ke kane, ua nui ke kaohi ana a ka wahine me na olelo hoalohaloha imua o kana kane, aole ona manao i ka noho, manao nui ia i ka hele. I aku ke kane, "E hele ana wau, a kau, a hooilo, ina he manao aloha kou ia'u, e noho kane ole oe a hiki i ko'u wa e hoi mai ai : aka hoi, ina oe e moe hou aku i ke kane nau, he pono hoi ia."

            Aole he hai iki mai o ka ka wahine kaohi ia ia e noho, manao o Kihaapiilani, aole mea e pau ai o ka ka wahine kaohi ia ia, hai aku ia i kana wahine i mea e pau ai kona manao kaohi, "Auhea oe e kuu wahine, ke hai aku nei au ia oe, mai hai iki i kuu inoa, o Kihaapiilani au, e hele ana au e imi i hoa kumakaia no kuu kaikuaana, no Lonoapii, oia o Piilani."

            Alaila, maopopo iho la i ka wahine o Kihaapiilani no keia, he Alii nui, hookuu aku la ia e hele. O ka hele no ia o Kihaapiilani a hiki i Waikapu, malaila o Pao, he wahine kaula ia. Ia ia nei nae e hele aku ana i ke alanui, ua wehewehe o Pao no kana moe i ko lakou poe, penei kana wehewehe ana, "He Alii hoi keia e hele mai nei e imi i hoa kumakaia nona." Ia ia nei nae e kokoke e hiki aku i ka hale o Pao, ku iho la ke anuenue, ku ana keia ma ka puka o ka hale. I iho la o Pao, eia ae, a kaei ae la ke anuenue, ku ana keia ma ka puka o ka hale, pane mai la o Pao, "Mama ino e kuu Haku."' Aloha iho la laua nei a pau ke aloha ana. Hookipa maikai iho la o Pao i ke Alii, a pau kana hookipa ana, ninau mai o Pao i ke Alii, "Heaha ka huakai a ka Haku o ka hele ana mai o ka ikiiki o ka la?"

            I aku la ke Alii ia Pao, "I hele mai nei au e imi i mea e make ai o kuu kaikuaana o Piilani, ua hana ino ia'u." Alaila, kuhikuhi aku la o Pao i ke Alii, "Aia ka mea e make ai o ka hoa paio i kai o Kalepolepo." Pela ka Pao kuhikuhi ana ia ia, olelo aku o Pao i ke Alii, "E iho oe a hiki i kai o Kalepolepo, ina oe e ike he kanaka makole la, pihekaheka o na maka la, oia no ia." Iho aku la ke Alii a hiki i kai o Kalepolepo, nana aku ka hana o ke Alii, e noho mai ana ua kanaka la. Ku ana keia ma kona alo.

            Ninau mai la ua kanaka nei i ke Alii, Heaha ka huakai a ke Alii o ka hiki ana mai?" I aku la ke Alii, e like me kana mau olelo ia Pao, a lohe iho la ua kanaka la. Hoolale ae la ua kanaka la i na mea nana e hoe ke Alii a hiki i Hawaii, io Piikea me Umi. A koakoa iho la ka poe nana e hoe ka waa, kau iho la ke Alii, a holo aku la lakou nei a ahiahi, pae aku la lakou nei i Waipio.

            Hiki keia ma ka hale o ke kaikuahine o ia nei, aloha iho la laua nei, me ka hanini o ka waimaka, a pau ka uwe ana, ninau mai la o Piikea ia Kihaapiilani no ko laua noho ana me kona kaikuaana, "Pehea ko olua noho ana ia Maui?" I aku o Kihaapiilani i kona kaikuahine, "He pono anei kahi o ko maua noho ana, aole pono, he hana ino kuu kaikuaana ia'u." Lohe iho la o Piikea i keia olelo a kona kaikunane, uwe helu aku la o Piikea ma kahi i noho pu ai me kona kaikunane, a me ko laua wahi i hele pu ai. Lohe mai la o Umi i ka uwe kanikau a kana wahine.

            Puka ae la o Piikea iwaho me ka uwe nui, a haalele i ke kapa, a kuu i kona wahi hilahila, a ike mai la o Umi, ua ane like o Piikea me he pupule la. Ko Piikea mea i uwe ai a nui ka leo, me ke kuu i kona wahi hilahila, i mea e ike mai ai o Umi, ka mea kanaka nui o Hawaii, a ua ko io no ka Piikea hana ana pela.

            I ka pau ana o kana uwe ana, i aku la o Umi, "Heaha la kou mea i uwe nui loa ai me ka leo nui, a me ke kuu ou i kahi hilahila?" I mai la o Piikea, "No ko'u aloha nui i ko'u kaikunane, akahi maua a halawai, no ko'u lohe ana mai nei kekahi ia ia, no ka hana ino o ke kaikuaana ia ia, e pono paha e kii kaua e kaua ia ia a make." I aku la o Umi ia ia, "Aole paha e pono kaua ke kii e kaua ia Piilani; no ka mea, o kekahi kaikunane ponoi no ia ou, aole ma ko aoao." I aku o Piikea ia ia, " Ina aole oe e ae mai i ka'u e koi aku nei e kii kaua e kaua ia Piilani, alaila, e aho kuu make ana, mamua o keia ola ana o'u." Manao iho la o Umi, he mea pono ole ia ke hooko ma kona manao, e pono paha ia ia ke ae aku i ka manao o kana wahine.

            Alaila, pane ae la o Umi ia Omaokamau, Piimaiwaa, a me Koi, no ka hoomakaukau kaua ana. Ua nui ko lakou aa ana e holo i Maui, e kaua me Piilani, aole e lakou wahi kaualua iki; aka, ua kanalua ko Umi manao ia Imaikalani, no ko Umi lohe ana, ua noho pu o Imaikalani me Piilani. O Imaikalani, he kanaka koa ikaika, a ano akamai i ka o-o makaihe ana, oia ka oi ma keia Pae Aina, mai Hawaii a Niihau ia manawa.

            Ui ae o Umi i kana Kahuna ia Kaleioku, "Pehea keia holo i Maui e kaua me Piilani?" I mai o Kaleioku i ke Alii, " E ke Alii e ! e holo no oe i Maui e kaua ai, aole Alii nana oe e kaua mai, he kaua makaainana no a pio aku lakou, aole e eha ka ili." Lohe iho la ke Alii i ka olelo a kona Kahuna, ua oluolu ia i kona manao.

            Hoolale ae la o Umi i kona poe hoa aina. ia Omaokamau, Koi, a me Piimaiwaa, e kuu aikane, e Kaleioku, e kuahaua i na kanaka ma kela wahi keia wahi i haawiia ia lakou, a me na waa imua o ko ke Alii mau maka. Ua nui loa na waa a me na kanaka.

            Ike iho la ke Alii, ua pono ka hele ana i ke kaua. O ka holo iho la no ia o na kanaka maluna o na waa, a hiki ka makamua o ka waa i Kapueokahi, ma kela awa ma Kauiki, ma Hana, Maui Hikina. Aia no ka maka hope i Waipio, ma Hawaii.

            I ka hoea ana aku o ka auwaa o Hawaii, ma Kapueokahi, ike mai la na kamaaina, ua nui loa na waa. Lohe no hoi lakou, o Umi me Piikea, e kii aku ana e kaua ia Piilani. Aole nae o Piilani, ua hala ia i ka make, o kana keiki ponoi ke ola ana, o Kalanikupuapaikalaninui, ia ia o Maui ia wa. O ka pau no ia o na kanaka o Hana, a noho maluna o kela puu o Kauiki.

            I aku o Umi ia Piikea, aole e kaua, hoopaakiki no o Pikea o kaua me Kalanikupuapaikalaninui, no ka manao o Umi, he keiki ponoi na Piikea o Kalanikupuapaikalaninui, ua pono no i ko Umi manao ka lilo ana o Maui ia ia, o Piikea no ka makua. Hoole loa o Piikea, no kona manao, o kipi mai ia mahope aku, makemake o Piikea e kaua a make. Ua ae kunukunu no o Umi, no kona minamina ia Kalanikupuapaikalaninui.

            Olelo ae la o Umi i kana mau koa, ia Omaokamau, Piimaiwaa, a me Koi, e hele i ke kaua maluna o kela puu o Kauiki. Ua holo like ia i ko lakou manao. O ka hele aku la no ia o Omaokamau, a hiki ma kahi hulili, maluna o Kauiki, aole e hiki aku ke pii iluna, ua hanaia ka pohaku ekolu huina, i oia pohaku ka mea e hookuuia mai ai, ma kahi e pii aku ai. Oia ka mea e hiki ole ai iluna, ua hana aku o Omaokamau i ka mea e hiki ai iluna, aole nae ona hiki iki iluna. A ua manao o Omaokamau, o ka po ka mea e loaa ai o luna, i kona noho ana a poeleele loa, aneane pii hou o Omaokamau, a hiki ma ua hulili la, i nana aku ka hana o Omaokamau, e ku mai ana keia kanaka nui, ua like paha me ewalu kapuai kona kiekie, me ka laau palau, ua hume i ka malo a ku ka puali, o kana laau e paa ana, ua oi ae ka nui a me ka loihi mamua o ka Omaokamau laau, o ke akea mawaena o kahi ana e ku ana me ua kanaka la, 240 kapuai, manao iho la keia e hele aku a kokoke, hookahi mai no ka ia la hahau, a o ka loihi o kana laau, a me ka nui, koele iho iluna ona, paki liilii, makau o Omaokamau, hoi oia a hiki ilalo, ninau mai ke Alii, "Pehea kau pii ana'ku nei iluna?" I aku o Omaokamau, "Pehea mai ka kau! e ke Alii!! ua ike aku nei au i kela kanaka, he kanaka nui launa ole, aole kanaka Ha-waii i like ka nui me keia kanaka, nui no a nui! loa no a loa !! hoi iho o ka loa o kana laau, loihi loa, aole e kokoke aku iloko, ina e kokoke iki aku iloko, o ka manawa no ia paki liilii."

            O keia kanaka a Omaokamau i kuhihewa ai, aole he kanaka, he Kii, o Kawalakii kona inoa. Lohe iho ia ke Alii i ka Omaokamau mau olelo, kaumaha kona naau.

 

                ELIMA HUA.— He hoahanau Kristiano e holo ana, i kekahi wa, ma ka moku ahi, maluna o ka muliwai Misisipi; a ua makana oia i kekahi mau palapala liilii (Tracts.) i kona poe hoa hele. Aia malaila kekahi haole hoomaloka. Ua lawe nae oia i kekahi pepe liilii, a opiopi ia ia, alaila, me kona pahi, ua okioki liilii ia ia, a kiola aku la, e olelo ana, aia la, ke helelei nei kou mea aloha mai.

                Ua haule nae kekahi apana pepa ma kona puapuamoa, a nana aku la oia i keia mau hua, "KE AKUA PAU OLE." Oia mau hua elima ke kumu o kona noonoo nui ana, i ke ao a me ka po. Ua inu oia i ka rama, a ua hana lealea, i mea e poina ai, a e palaka hou ai ka manao. Aka, ua kani mau keia mau hua i kona pepeiao, "KE AKUA PAU OLE."

 

HE KAAO NO

KANANI !

ME KA

HOLOHOLONA.

HELU 1.

                I KEKAHI MANAWA E NOHO ANA kekahi kanaka kalepa waiwai, me na keiki ana eono, ekolu keikikane, a ekolu kaikamahine. He kanaka naauao keia, a nolaila, aole ia i aua i kona waiwai no ka naauao o kana mau keiki.

            O na kaikamahine, he poe wahine maikai, o ka muli nae ka oi. No ka ui loa i ka wa uuku, nolaila i kapaia'i kona inoa o Kanani, a i ka nui ana ae, oia mau no, nolaila, aole ona inoa e ae i kapaia ai, a lilo iho la i mea huhu na na kaikuaana. Aole o ka nani wale no o ua kaikamahine nei mamua o na kaikuaana, o ka oluolu kekahi. He mau kaikamahine kuko i ka waiwai, me ka hookano e olelo ai i ka poe malalo iho. Hele mau laua i ka hula, o me na hana lealea a pau; henehene i kahi kaikaina, i ka lilo loa o kona manawa i ka heluhelu palapala, a me na hana pono e ae. Ua keia he mau kaikamahine waiwai, nolaila, he nui ka poe kalepa i manao mai ia mau wahine, o ka ua mau kakamahine nei mea e olelo aku ai, aole o laua manao e mare i kekahi mea malalo iho o ke Duke a me ka Earl.. (he mau inoa malalo iho o ka Moi.) Ua like no ka nui o ka poe i koi mai i kahi kaikaina, a me ka oluolu ia e hoihoi aku ai i ka lakou la noi; ua oluolu ia i kana poe ipo, aka, he makemake nae ia e noho me kona makuakane, a hala kekahi mau makahiki, a ua manao ia, he opiopio loa no ia ke mare.

            E loaa iho ana ua kanaka kalepa nei i ka poino ili wale ma, a pau loa ka waiwai ona, a koe he wahi pa hale wale no: nolaila, olelo aku i na kaikamahine, me ka waimaka e kahe ana i na papalina ; "E kuu poe keiki, e hoi kakou a imi i ko kakou ola ma ka hana, no ka mea, aole he mea e ae e loaa ai ia kakou." Olelo mai la ua mau kaikamahine nei, aole laua i ike i ka hana, nolaila, aole laua e haalele i ke Kaona; no ka mea, he nui no ka poe e makemake mai ana ia laua e mare. I keia mea, ua kuhihewa laua ; i ko lakou la wa i lohe ai i ka poino, olelo iho la lakou. No ka hookano a me ka huhu, o ua mau kaikamahine nei, nolaila, hookahi wale no a lakou mea i makemake ai o ka waiwai: nolaila, aole o lakou minamina i ka ike ana ua hoohaahaaia o ko laua hookano. Ua minamina na mea a pau ia Kanani, no kona oluolu i na mea a pau i ike ia ia, a nolaila, ua lehulehu ka poe Keonimana i koi aku e mare, a hoole aku ia, aole e hiki ia ia ke haalele i kona makuakane, iloko o kona wa pilikia.

            I kinohi aole e hiki ia Kanani ke umi i ka waimaka no ka pilikia i loaa ia ia ; aka, olelo iho la ia ia ia iho, "O ka uwe ana a pau loa ma ka honua, aole e loaa ia'u ka pomaikai, e aho e hooluolu au ia'u me ka waimaka ole."

            Ia lakou i hoi ai i ua wahi nei o lakou, palau ka makuakane i ka aina me na keiki kane, a hana no hoi o Kanani i kona haawina ; i na kakahiaka a pau ia e ala ai e kahu i ke ahi, hana i ka hale, hana i ka mea ai na lakou a pau.

            Hookahi makahiki i hala o ko lakou noho ana me keia, loaa mai i ua kanaka nei he palapala e olelo ana, o kekahi moku waiwai ana i manao ai ua poho, ua ku mai.

            I ka lohe ana o ua mau kaikamahine nei i keia nuhou, kokoke laua e pupule i ka piha i ka olioli, a manao iho la laua, ua kokoke i mai ka manawa o lakou e haalele ai i ua wahi nei, a hoi hou i ke Kaona. Ike iho la laua e hele ana ka makuakane i ka moku, a i koi aku laua, aole make poina i ka hoi-hoi mai i mau lole hou no laua, i papale, i komo, a me na mea e ae. Aole i noi aku o Kanani i kekahi mea, no kona manao, o ka waiwai a pau o ka moku, aole e hiki ke kuai i ka mea a na kaikuaana e makemake ana.

                "E Kanani," wahi a ka makuakane, "Heaha la kou mea e noi ole nei, heaha ka'u mea e lawe mai ai nau e kuu kaikamahine?" Pane aku ke kaikamahine, "No kou lokomaikai i ka ninau ana mai ia'u, nolaila, he makemake au e lawe mai oe i Rose na'u, no ka mea, aohe he Rose o ka kakou pa mea kanu." Aole keia i makemake maoli i ka Rose, a i kekahi mea e ae, i olelo wale aku no ia, i mea e huhu ole mai ai na kaikuaana, o i mai auanei laua, e makemake ana i ka makuakane e mahalo aku ia ia, i kona noi ole.

            I ka hele ana o ka makuakane, a hiki i ka moku, hookolokolo ia me kekahi kanaka no ka waiwai, a ua nui ka luhi, hoi mai ua kanaka nei i ka hale, e like ka ilihune me ka hele ana aku. He kanakolu mile i koe hiki aku i ka hale, maloko aku o ka ululaau ke alanui ; ia ia e hoi ana me ka olioli i ka ike hou i na keiki, e loaa iho ana i ka ua, a nalowale ke alanui. No ka nui loa o ka ua, a me ka hau, a me ka ikaika o ka makani, elua haule ana mai ka lio iho. E uhi mai ana ka po, a manao iho la ia, e make ana i ke anu, a me ka pololi, a me na Ilio hihiu ana i lohe ai e hae ana. I huli ae ka hana ona a nana aku ma ka aoao loihi o ka ululaau, ike aku ia he kukui e a mai ana mahope, me he mea la nae aia i kahi e loa. Wikiwiki aku la keia a hiki, a ike aku la keia he hale alii, maikai loa kahi i a ai. Ia ia i komo aku ai iloko o ka pa, aole ia i ike aku i ke kanaka, a i kekahi mea e ae oloko. Komo aku ka lio ona iloko o ka hale-lio, nikii keia a paa, hele aku la keia a komo iloko o ka hale, aole nae ona ike iki i kekahi mea ola iloko. Kou o aku la keia a kekahi lumi hookipa. E a ana ke ahi, a me ka papakaukau ua kauia i na mea ai maikai, a hookahi wale no pa e kau ana, me ka pahi a me ke o.

            No kona pulu ana i ka ua, a me ka hau, nolaila, hele keia a ma kapuahi olala. Olelo iho la ia, "Manao au e kala mai ka mea nona ka hale, a o kona poe kauwa paha ia'u, no ka mea, aole paha e loihi, ike aku au ia lakou." Kakali iho la ia a loihi, aole nae he mea i hiki mai; a mahope kani ka hora umikumamakahi, pololi loa ua kanaka kalepa nei, o kona hopu iho la no ia i ka moa a ai ae la, elua no piha o ka waha pau, a inu ae la he mau kiaha uwaina, aka, ia manawa a pau loa, e haalulu ana ia i ka makau. Noho keia a kani ka hora umikumamalua, aole no he mea i hiki mai; ia manawa loaa mai ia ia ka aa, a me ka manao e nana ma o a maanei ona; a wehe aku la ia i ka puka ma ke kihi o ka lumi, a hele aku la ia a loko o kekahi lumi maikai, a iloko olaila e waiho ana he pela maikai; a no kona palupalu, a me ka luhi, pani ia i ka puka, wehe i na wahi lole, a komo iho la iloko olaila.

            I ka hora umi o kakahiaka kona ala ana ae, a ike aku la ia me ka olioli i na paa lole hou, e waiho mai ana me ka makaukau nona, aole kona mau wahi lole ponoi, ua okiloa ia. Olelo iho la ia iloko ona ; "He oiaio paha, no kekahi wahine mana keia wahi, i aloha i ko'u pilikia." Nana aku la keia ma ka puka aniani, a ike keia i ka pa mea kanu, e ulu ana na pua o na ano a pau loa. Hoi aku la keia a ka lumi, kahi i ai ai i kona aina ahiahi, a ike iho la ia, he pakaukau no ka aina kakahiaka, a me ke ki koko i hoomakaukauia nona. "He oiaio, e kuu wahine mana maikai," pela kana olelo ana ae me ka leo nui, "He nui loa ko'u aie ia oe, no kou malama lokomaikai ana ia'u."

            Ai iho la keia a maona, hopu iho i kahi papale ona, a hoomaka aku e hele i ka hale lio, e ike i ka lio ona ; ia ia e hele ana malalo o kekahi kumu mea kanu, ua hele a luluu i ka rose, a nana iho ia i ka mea a Kanani i kauoha aku ai ia ia e hoihoi aku, o kona hopu iho la no ia he pu-a rose, i mea e hoihoi ai. Ia manawa, lohe aku la i ka halulu, a me ka ike aku he holoholona weliweli e hele mai ana imua ona, a ua makaukau ia e hina ilalo no ka makau. "Kanaka aloha ole," pela aku ka holoholona, me ka leo weliweli, "ua hoopakele au i kou ola, me kuu hookuu ana ia oe iloko o kuu hale alii, a o kau e hoihoi mai nei, o ko aihue i kuu rose, ka mea au i manao nui loa ai mamua o ka'u mau mea a pau loa. E hookaa ana oe me kou ola no kou hewa, ilo-ko o ka hapaha hora oe e make ai." Kuku-li aku ke kalepa imua o ka holoholona, a puliki i na lima ona a olelo aku ; "E kuu haku, ke noi haahaa aku nei au ia oe, aole au i manao e huhu ana oe ke ako au i rose,