Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 21, 19 April 1862 — No ka hoopio ana i ka Bastile. [ARTICLE]

No ka hoopio ana i ka Bastile.

Mamua o ka hookahuli ana ma Farani, i ka makahiki 1789, e ku ana ma ka aoao oka puka Hikina o Parisa, ka Pakaua nui a he Halepaahao kaulana, o ka Bastile kona inoa. Ua hoopuniia eka papohaku me na hale kiai ewalu. Eiwa kapuai ka manoanoa o ka papohaku, a he haneri na kapuai o kona kiekie. A mawaho o ka pa he auwai, he 20 kapuai ka hohonu, a he 100 kapuai ka laula. Ua weliweliia ka Bastile e na kanaka a pau, he Halepaahaoia e hoopai wale ai i na mea i makauiae na Alii o ke Aupuni. Ua hopu waleia na lawehala o ke Aupuni, a iiahaoia a paa maloko oka'poūli 0 ka Bastile me ka hookolokoio oieia. Malaila lakou i noho pio ai a make wale ka nui o lakou me ka ike oleia, a me ka lohe oleia ena hoaaloha. Aole e hiki ke hai aku i ka nui o nn mea ino i popilikia ai na pio o ka Basti!e. He ai inoino uuku ka lakou, a he kapa ino mahana ole, a me na moe ino pilopilo, kahi e kolo paapu ana na uku nahu oolea. Ao ka mea ino nui ka mehameha wale, a me ka ike ole hou aku i na makamaka a lakou i aloha ai. Aole i ike ka nui o ka poe i pio malaila i ka hewa i hoopaaia'i lakou. Noho lakou iloko o na keena inehameha, 1 hanaia i na pani puka hao manoanoa, i kiia i na laka nunui, i lohe ole ai lakou i kekahi leo owaho, a i lohe oleia hoi ko lakou leo kahea. He walii puka malamalama iki maloko no oka paia; nka, no ke kiekie o ka puka, aole i hiki ke nana'ku iwaho, aole hoi ike ka heluhelu i ka palapala. Ilaila kahi i hoonohoia'i na pio, me ka pelapela o kona kino, no4;a hoopuka ole ia iwaho e hoomaha'i.

He mau luā poopoo kekaki i eliia malalo o ka lepo, me ka puko haiki maluna kalii e hookomo iho ai i kekahi poe lawehala iloko o ka pouli, a iloko hoi o ka nenelu olalo, e noho ai maluna o na iwi o ka poe i make malaila. Ua hooleiia iho kekahi mea ai na lakou, i mea e hooloihi ai i ko lakou mainoino me ka make ole. Ua hookomoia kekahi kanaka hoopono 0 Parisa iloko o kekahi o ia mau lua, o Desauta konn inoa, a noiio no ia malaila Ina makahiki he 60. O kona hala ka hoole ana ia Rikelu ke Kuhina Aupuni, aole e hana i kekahi mea hewa ana i kauoha'i ia ia. Ua hopuia oia ina kona hale i ke aumoe,. a ua lawe malu ia ina ka Bastile me ka ike ole o kona ohana i kahi i laweia aku ai. He liuliu ka hoomanawanui ana o na kanaka o Farani i keia Halepaahao weliweli, no ko lakou makau o pio lakou iloko, ke hoole ku-e iakou. I ke kau ia Lui XV e noho Alii ana, ua hahaoia iioko o ka Bastile o Farani, na pio lie 150,000. No ka mea, he nui na Halepaahao e ae e like me ka Bastile iloko o Farani. Ua nui na pukuniahi maluna o ka pa o ka Bastile, ua lehulehu na poka, a me na pahu pauda iloko o na lua ninlalo, a ua paapu ka pakaua oloko i na Koa Aupuni. Pehea la.auanei e hiki fii ke hoo-

pio ia ia ?

Akn, i ka uluana o ka hookahuli nuiana ma ka makahiki 1790, ua ulu mai hoi ka manao o na kanaka a pau. he mea pono ole ke ku hou aku keia mea weliweli nui imua o ko lakou mau maka. Aka hoi, ua ikaika ko na kanaka manao e hoopau ia mea ino, a e hiki no ke hoopio ia ia. Aole nae o lakou pu me na mea kaua, ohumu lakou e wawahi iloko o ka hale ahu pu o Parisa, a e lalau aku i na pu o ke Aupuni. Ua hookaniia na bele o ke kulahakauhale, a houluulu na kane kamaaina he 30,000, imua o ka hale ahu pu, a pii aku la kekahi poe makau ole iluna o ka pa hale, a komo aku la iloko, a wehe ae i na puka o ka liale. a haawi mai i na pu, a me ka pauda, a me na poka i ka poe mawaho. Me na pu he 30,000, a me na pukuniahi eono, haele nui aku lakou i kahi e ku ana o ka Bastile, e kaua hoopio aku ia ia. He puu pohaku nui kiekieoia, he pakaua ikaika loa me na koa iloko. Ki mai la na koa o ka Bastile i na pu maluna o na kanaka, a nui ka make o lakou, aole nae lakou i auhee. Makehewa hoi ko lakou mau poka e ki ana i na paia pohaku manoanoa o ka Basiile. Ua maluhia na koa iloko o ka pakaua, aole'akou i make i na kamaaina e kaua ana ia lakoū. rK . Aka, manao no na koa FSrani, ua pono ko lianaka lele ana mai i kela wahi ino, aole lakou i makemake e pepehi i na kamaaina. Mahope wale mai, kau aku la lakou i na hae keokeo maluna o na paia 0 ka Bastile, e hoike ana, e hoolilo maj

ia wahi no lakou. Oka pau no ia oke kaua ana, hele aku na koa iwaho, a hoohui pu me na kamaaina, a wehe ae la i na puka a hookomo mai ia lakou iloko o ka pa o ka Bastile.

Aka, ike iho la o De Laune, ka Luna o ka Basitile, aole e pakele kona ola ke haule ia iloko o na liiua o lakou ; no ka mea, ua make kekahi mau haneriolakou ia ia. Lalau aku la ia i kekahi ahi, a holo aku la ia e kuni i ka pauda e ahu ana malalo o ka pakaua. E waiho ana na pahu pauda he 135 malalo iho o ka wnihona mea kaua, e kuni ia paudq, ka mea e make ai na kanaka a pau i akoakoa mai inalaiia, he huneri tausani paha, me ka wawahi iho i kekahi hapakolu o na hale iloko o Parisa. Lalau aku la na koa ia ia me ka ikaika, a nakinaki iho la a paa loa. Komo nui mai ia ka lehulehu iloko o ka Bastile, piiaku lakou iluna o na halekiai, komo aku la iloko o na hale hoopaa i na pio, a iho iho la ilalo o na lua poopoo pouli kahi i hookomoia'i na lawehala. Hookuu aku lakou i na pio i loaa e ola ana. Akahi no a ike hou na mea he iehulehu i ka malainalama o ka la i na niakahiki i hala ae he nui. Nana iho la kanaka me ka weliweli, a ike i na mea hoeha a hoomake i na pio i hoopaaia iluiliu Kinai iho la na kanaka i ka huhu o ko lukou mau naau, no ka lanakila kupanaha o lakou maluna o ka mea hooweliweli i hookaumaha i na hanauna o Farani iloko 0 na iausani makahiki i hala. Hoopio lakou i na koa o ka Bastile, a alakai hoomalu aku ia lakou i kahi e hookolokolo ai ma ke kanawai. Aole lakou 1 pepehi wale i na koa, ua ikaika nae ka manao o kekahi poe i huhu no ka make ana o na kamaaina iloko o ka hoouka ana, me ko lakou manao e lele aku a e pepehi i na koa i pio; aka, hoopuni paapu na koa lanakila a puni na koa pio, a pela i hele malie aku ai lakou. Ua hiki ole nae ia lakou ke hoomalu ia l)e Laune. Hoohina lakōu ia ia, a oki iho la i kona poo, a kau aku ia mea maluna o kekahi ihe, a hoolewalewa ae ia mea iluna me he hae la, a pela i hoi huakai aku ai laknu me kn haunaele nui ole. Elua mau koa pio eae hoi kai liin maluna o ke kia kukui o ke alanili.

Pela i liookoia'i ka hana nui imua o ka hookahuli ana, i ka la 14 o lulai, 1789. Nui ka hooho olioli ana o Farani, mai ka lea a ka laula o ka aina, no ke pio ana o ka Bastile, a me ka pau ana o ka mea i makau nuiia. Ma ia hope mai, ua wawahi loa ia ua Bastiie nei, a ua lawe loa ia na pohaku a pau i kahi e, i mea pa, ai mea hale noho, a koe iho la ke kahua.