Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 21, 19 April 1862 — Na Palapala. He mau Manao Wehewehe. [ARTICLE]

Na Palapala.

He mau Manao Wehewehe.

No na lalani mua o ka J. D. Kauakoiawe moolelo 110 Kapihe. Aole i pono loa kana haina no ka noho aupuni ana o Kamehameha I. t ma Hawaii wale no i ka ua o Kapihe; no ka mem, ua kalakahiko ia wale pela kona noho aupuni ana inai Hawaii a Kauai, mamua o loina wa e hai nei. Penei paha ke ano o kona noho aupuni ana ma Hawaii waie no: 1 ke kaua lia Mokuohai nei, i kahi one o Hauiki, ka inoa ma Keamo, aia ia wahi mawaena o Keei a me Honaunau he mau Ahupuaa ma Kona Hema. Make o Kiwalao ia Kamehameha, kona kaikufiana, a pio ia me kona poe a pau a me n& aina i pili ia Kiwalao pau kona mahele aina ma Hawaii, Hilo, Puna, Kau a me Kona Hema. Ia make ana ua lawe pioia o Kea-%» wemauhili ma ka lima o Kamehamēha, a o Keoua, Kuohoula, ua holo malu akua pakele, noho ia ma Kau, ma ke ano kipi kaloko, A o Keaweamauhili, ua mahuka aku i|L

mai ke alo o Kamehameha i ka po, no ka makau nui ina 'lii, o Keeaumoku ka mea poino ma ua kaua la, ua mainoino oia i na pohaku ma kona ili me ia i ku e ai o Kameeiainoku, Kamanawa, a me Keaweaheulu, a ma kona akamai loa i puni loa'i kela, a mahuka aku la a noho ma Hilo, e noho alii ana ia malaila. Aole nae i manao o Kamehameha e kaua aku ia ia, no na pilikia nui elua ona i ka wa e ola ana o Kalaiopuu, a na ua o Keawemauhili nei i uwao imua o ke alo o Kalaiopuu, pela ka pakele ana ia pilikia. Aka, he noho kaua no nae iwaena o Keoua me Keawemauhili o Hilo, me Puna. a me Kau, na moku aina kaua.

A no keia, kaua aku kaua mai olaua, manao na Kuhina a mena 'Lii o Kamehameha, e haalele ia Hawaii, a make kekahi o laua, alaila e hoi mai e kaua aku i ka mea o laua i koe. A hooholoia ia mea, alaila, haalele no a holo mai e kaua ia Maui, no ka mea, na haalele o Kahekili ia Maui, a holo mai i Oahu nei e noho ai, a o Kalanikule a me i Koalaukani, a me na 'lii e ae, a o Kalola ke) kaikuahine o Kahekili, o Kalaikauiokikilo, i a me Keopuolani, i kona wa uuku na'lii e noho ana ma Maui ia wa. Ika hiki ana mai o Kamehameha, i ke kaua ia lao, ua hee ko Maui, alaila ua pakele o Kalaikupule laua o Koalaukani, a pae ma Oahu nei. Ma ia hope, pae mai o Kamehameha ma Kaunakakai, i Molokai, ua paa na wahi o Molokai Kona, mai luna mai a Kalamaula, ia Hawaii. Ia ia e noho ana malaila, hoou» na mai la o Kamehameha i elele, o Kikane kona inoa, a pae ma Oahu nei, mai Kaunakakai mai, e noi ana ia Kahekili, e haawi aku oia ia Oahu nei no Kamehameha. Aua «ku o Kahekili, aia nae a make ia, alaila kii mai, a pela ka lilo mua ana o Maui, a me Oahu nei ia Kamehameha. la ia no e noho ana malaila, hiki mai ka lohe ia ia, ua make o Keawemauhili ia Keoua, i ke kaua ma Alae, Hilo Paliku.

No keia lohe ana, haalele oia ia Maui, a hoi aku i Hawaii, a pae ma Kawaihae. A lohe o Keoua, ua hiki aku o Kamehameha ma Kawaihae, hoi koke aku la ia mai Waipio aku a Koapapaa, noho. Ikala i pae ai ,ma Kawaihae, a ahiahi o ia la, o ka pii no ia a moe iuka o Waimea, a ia la ae, moe i Kapuoa i Hamakua; a mailaila aku apo iwaena o Hamakua, ia po no a kakahiaka'e, ika wa poeleele, hiki ma Koapapaa, io Keoua la, o ka hoouka kaua iho la no ia, a mahuka aku o Keoua, i alakai kamaainaia i pakele ai, a o ka hee iho la no ia, a nui ka poe i make ma ia ia. A he, nui ke kaua ana iwaena o laua ma ia hope mai, aole nae he loaa o Keoua, no ke akamai i ka pee a me ke koa kaua nna. Ano kona akamai, ua lanakila ia maluna o na koa kaua e ae, ina e kaua oia me> Kamehameha, aole loa e lanakila, j o ka mahuka a me ka pee wale no kona

mea i pakele ai. A loihi maoli ko Kamehameha imi ana ma ke kaua i mea e loaa'i o Keoua. A i kona lohe ana i kek»hi, he kanaka ike hohonuaia ma Kauai, o Kapoukahi kona inoa, he kana* ka kuhikuhi puuone kona ano, he kanaka akamai ma ia hana. Alaila hoounaia o Haalou, he wahine maikai keia, e*holo mai i Maui, a i Oahu nei. a hiki loa aku i Kauai, i kahi o Kapoukahi ma. A nana no i hai mai ia Haalou, i" na kahua heiau e kapu haipule ai ke 'Lii, na hoa paio ona me ke kaua ole aku, na ka hoa paio no e hele mai a make iho imua o ke 'Lii au, me ka eha ole .0 ka ili.

Lohe oKamehameha i keiamau pono, hoi *riai ia a noho ma Kawaihae, a kukulu i na Heiau eluā, o Puukohola kai luna o kekahi puu, a o Mailekiri kai lalo iho, a ua kapaia ka heiau ma ka puu, o Hawaluna, o Hawalalo niai o Mailekini. A mahope iho oka hooponopono ana o keia mau heiau, e like me ka Kapoukahi hai ana mai, ua hoounaia' kekahi mau alii ekolu, o Kameeiamoku, me Kamanawa, a me Keaweaheulu, a u Kaiana ka luna o na koa o ia huakai, e kii ana ia Keoua, a hiki lakou ma Kau, he wahi kaua kai hoomakaia i kinohou, a mahope huipu o Keoua me lakou nei, a holo pu mai ma Kona, a Kawaihae, a make iho laj?ia malaila.

A maluhia mai la na moku a&£ kipi ekolu malalo o ke Alii hookahi, e lik6 me Maui, malalo oke 'Lii hookahi. Hiki aku ka lohe ia Kamehaineha, ua make o Kahekili, o ka hoomakaukau no ia o ke Alii e holo mai i Maui, a Kaunakakai, a holo hou mai a pae i Honolulu nei, a kaua iho la ia la, a hee mua ko Oahu nei, a uka o Nuuanu. a i ka lua a me ke kolu o ka la, hoouka kaua nui ma Nuuanu, a hee o Kalaikupule, a pee ma Wahiawa. Puni o Oahu nei ia Kamehameha.