Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 22, 26 April 1862 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

KA

NUPEPA KUOKOA

Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii

BUKE I.  HONOLULU, APERILA 26, 1862.  HELU 22.

 

He inoa no Samesona Palaile.

O Samesona he inoa la — e,

Kealohapauole, he makua la — e,

O Eva la hoi, he kupuna la — e,

Hakai kiekie Nohili la — e,

I ke ao naulu i Niihau la — e,

E hui o Lehua me Kaula la — e,

Manuahi o Nihoa i ke kai la — e,

Ia kai hoomalu, ua noa la — e,

Ua ae mai nei Limaloa la — e,

E o e hui mai Asia la — e,

I ke koi hoopaa a Enelani la — e,

A he nani io no ka hiapo la — e,

Na puahau lena i ka wai la — e,

Ua lana ka manao e holo la — e,

Me pua ka Ilima i ka moana la — e,

Akahi a hana ka manao la — e,

Ke hue ae nei i ke kino la — e,

I Mareka ko kino i ka lai la — e,

I ka ihu Kaleponi i ka moana la — e,

O Samesona he inoa la — e,

Kealohanui no, he makua la — e,

O Pi no hoi he kupuna la — e,

Minamina ko lei Melekule la — e,

Ko lei holo lio o Luhi la — e,

I ke kula Kawelu i Mana la — e,

O ke one kani hoi i Nohili la — e,

I ka hili Pahapaha i lei la — e,

I lei ke aloha no Lose la — e,

No ko hoa pili hanauna la — e,

Ui ae nei oe, ninau ana la — e,

Ia Kahelekahiaka, he makua la — e,

 Homai kuu lei a-i ia — e,

Kuu lei hulu mamo Olaa la — e,

Ua lana ka manao, ua ie la — e,

Ua inu waiala o Farani la — e,

Ua nani no oe, he hiapo la — e,

Na Kaumiokahola, he makua la — e,

Aweawe ka ua i na pali la — e,

I ka pali lawe o Makana la — e,

Eia ka makana, he aloha la — e,

No Samesona he inoa la — e.

Na KEALOHAPAUOLE.

Halehoomaha, Pokii, Kauai, Mar. 7, 1862.

 

HE MOOLELO NO UMI.

KEKAHI ALII KAULANA O KO

HAWAII NEI PAE AINA.

HELU 11. Hope Loa.

                I KE AKU LA E HELE MAI ANA ma ko lakou nei wahi, "Ae, he kanaka, ei ae la ke hele mai nei me ka laau palau, he kanaka nui kiekie." I aku la o Imaikalani ia laua, "O Omaokamau na, he kanaka akamai i ka pana laau, he ikaika nae ka pana akau, ka pana hema, he nawaliwali, nana ia'ku ke ku mai a olokaa i ka laau." Nana aku la ua mau wahi kanaka nei, a ku iho la o Omaokamau, hapai ae la oia i kana laau, a olokaa ae la, i aku la ua mau wahi kanaka la ia Imaikalani, "Ke ku mai la, a ke olokaa mai la i kana laau." Ku ae la o Imaikalani, a olokaa, kakaa iho la na laau a laua, a hiki i ka hahau ana, hahau iho la o Omaokamau ma ka aoao akau ona, e ohiu ae ana o Imaikalani, i kana laau, hala ka Omaokamau. Olokaa hou no laua nei, hahau no o Omaokamau ma kona aoao hema, hala no ia Imaikalani. Hoi aku la o Omaokamau a hiki i kahi o kana Alii, ninau mai la ke Alii, "Pehea kau hele ana aku nei i kahi o Imaikalani ?" I mai la o Omaokamau i ke Alii, "Ike aku nei au i ke kaua a Imaikalani, aole e make ia'u."

            Pane ae la o Koi ia Omaokamau, "Aole no paha e make o Imaikalani ia oe, oia hoi e ua heluia oe a kakou i holo mai nei mai Hawaii, owau ka mea i heluia."

            I kekahi la ae, hele aku la o Koi, a ma kahi e kau ana na manu, kani no ua mau manu la, lohe no o Imaikalani, ninau ae la ia i na wahi kanaka ona, o ka laua hana no ka hoole, a mahope ike no ua mau wahi kanaka nei, i mai la laua ia Imaikalani, "Ei ae la, he kanaka nui, ili kou, he poo apiipii ka lauoho." I aku la o Imaikalani ia laua, "O Koi na, he kanaka akamai no i ka pana laau, he ikaika ka pana ma ka hema, a o ka pana ma ka akau, he nawaliwali, e like me ka Omaokamau ku ana." Ku ae la o Imaikalani, a kaka a like iho la na laau a laua, a hahau iho la o Koi ma kana pana ikaika, he mea ole ia ia Imaikalani, a pela no hoi ma ka akau. Hoi aku la no keia a hiki imua o ke alo o ke Alii, ninau mai la ke Alii, "Pehea kau hele ana aku nei?" I mai la o Koi, e like me ka Omaokamau olelo.

            Pane aku la o Piimaiwaa ia Koi, "Aole no paha i oo lea ae ka iwi o Kamalii, eia mai ka iwi kanaka makua, ua oo.

            I kekahi la ae hoi, hele o Piimaiwaa, o ka mana hoa a pau iluna ona ka hele ana. O ka Imaikalani hana mau no ka ike e like me Koi ma. Ku no o ua o Piimaiwaa i ke Kahua, keehi no na wawae ona, o ka liki no o Haehae a pau iluna. He wai auau wale no kana liki no Imaikalani, pau ae la ka laua kaua ana. Hoi aku o Piimaiwaa a hiki i ke alo o ke Alii, ninau no ke Alii, "Pehea kau hele ana aku nei?" I aku la o Piimaiwaa e like me ka Omaokamau mau olelo. Pau ka lakou kii ana ia Imaikalani e kaua, me ko lakou manao, aole e make o Imaikalani ia lakou, ke hoomanao aku no ko lakou kuhihewa no kekahi, me he maka kaakaa la e ike mai ana.

            A liuliu iki iho, launa iho la o Omaokamau me kekahi wahi kanaka kamaaina. I mai Ia ua kanaka la ia Omaokamau, "Aole e make o Imaikalani ia oukou, e kii wale no oukou aole e loaa o Imaikalani, he wahi iki wale no kahi e loaa'i, a make." Koi ikaika aku la o Omaokamau e hai mai, a hai mai la ua wahi kanaka kamaaina la ia Omaokamau, "Ina e make na manu ia oe, a me na wahi kanaka, alaila make o Imaikalani ia oe ; no ka mea, he makapo ia, aole e ike mai i ke kanaka, o kona maka iho la no ia o na manu, a me na wahi kanaka."

            Lohe iho la o Omaokamau i kana olelo ana mai, o kona hele koke iho la no ia a hiki i kahi e kau ana na manu, i nana ae ka hana e kau ana laua, e hili ae ana keia i ka laau pa ua mau manu la, a make iho la, ua kani aku la nae ua mau manu la, ua lohe no o Imaikalani, hoolale ae la no ia i ua mau wahi kanaka nei e nana. Nana aku la laua, e hoea aku ana o ua o Omaokamau, kainoa hoi o ka hele aku o Omaokamau a ku aku i ke kahua kaua, hana mai la hoi o Imaikalani, aole ka ! E nana pono mai ana no ua mau wahi kanaka nei. Oia hele no ko Omaokamau a ia laua, hahau iho la ia laua a make, pahu ia iho la o Imaikalani e Omaokamau, a make loa. Hoi aku la o Omaokamau a hiki i ke alo o ke Alii hai aku la. "Ua make o Imaikalani ia'u." Wehewehe aku la ia imua o ke Alii, i ka mea i make ai o Imaikalani ia ia, e like me ka ke kanaka kamaaina i hai mai ai ia ia.

            Lilo ae la o Maui ia Kihaapilani. Hoi o Umi a me Piikea, i Hawaii, a hiki no lakou ma ko lakou wahi i noho ai.

            O ka noho ana keia o Umi me Piikea, a hanau ae la ka laua keiki o Keawenuiaumi, o keia Keawenuiaumi ka S. K. Kuapuu i hoopuka iho nei ma ka Hae Hawaii, a no ka pau ana o mua ia ia, a ke hooki nei au. E aloha auanei na makamaka o ka Nupepa Kuokoa.  J. H. Z. KALUNAAINA.

Lapakea, Moanalua, Aperila 8, 1861.

 

[Unuhiia no ke Kuokoa.]

HE KAAO NO

KANANI!

ME KA

HOLOHOLONA.

HELU 3. Hope Loa.

                AI O KANANI I KONA AINA AHIahi a pau, a kokoke loa e pau ka makau ona i ka holoholona ; aka, kokoke keia e haule me ka makau i ko iala olelo ana mai. "E Kanani, aole anei oe e ae e lilo i wahine na'u?" A hala kekahi mau minute, aole e hiki ia ia ke pane; no kona makau o huhu kela ke hoole aku. A mahope olelo aku, "Aole, holoholona." Aole i pane mai ka holoholona, aka, hanu loihi ae la ia a puka aku i waho. I ko Kanani ike ana iho oia hookahi wale iho no koe, ike iho la ia i ke aloha i ka holoholona, a olelo ae, "Aloha ino, he mea kaumaha maoli ka weliweli ana o kona ano, mahope o ka maikai o kona manao." Ekolu mahina o ko Kanani noho ana ia wahi me ka oluolu. Ina po a pau loa, hele mai ka holoholona e ike ia ia, me ka olelo aku i ko iala manawa e ai ana; aka, aole ona akamai loa i kana mau mea i olelo mai ai, a no ko ianei ike i kona lokomaikai i na la a pau loa, nolaila, kaunui kona manao i ko iala wa e hiki mai ai, a nana pinepine ia i ka uwaki i ka hiki aku i ka hora eiwa, o ko iala manawa ia e hele mai ai e ike ia ia.

                Hookahi wale no ona mea ukiuki loa, o kona hana ana i rula e noi aku ia ia i wahine nana i na po a pau loa. A i kekahi po, olelo aku keia i ka holoholona : "He hoonaukiuki loa oe ia'u, e ka holoholona, ma ko koi mai ia'u a hoole pinepine aku au ia oe ; e ake au e loaa ia'u ka makemake ia oe i hiki ia'u ke ae e mare ia oe ; aka, ke hai pololei aku nei au ia oe, aole paha e hiki ana ia mea. Aka, e mau loa ana au i aikane nau, nolaila, e oluolu kou manao ma ia mea." "E hana paha au pela," wahi a ka holoholona, "no ka mea, ua ike au i ka weliweli o ko'u ano ; aka, ua oi aku ko'u aloha ia oe mamua o ko'u aloha ia'u iho. Aka, ua manao au ua laki au i kou olioli i ka noho ana me a'u ; eia ka'u, e hoohiki mai oe e Kanani, aole oe e haalele ia'u." Piha loa o Kanani i ka olioli i ko iala olelo ana mai pela; no ka mea, ua ike ia iloko o ke aniani ona, uwe mai ka makuakane i ke aloha ia ia, a ua pilikia loa no ka makemake e ike hou. A olelo aku keia, "Hiki ia'u ke hoohiki ia oe me kuu puuwai a pau loa ; aole au e haalele loa ia oe, aka, ua makemake loa au e ike i kuu makuakane ; a ina aole oe e ae ia'u e hele e ike ia ia, make au i ke aloha ?" — "He oi loa aku kou manao o wau ke make," pela aku ka holoholona, "mamua o ko'u imi ana i mea nou e kaumaha ai; na'u oe e hoouna i kahi o ko makuakane ; a ilaila oe e noho ai, a make hoi ka holoholona i ke aloha." "Aole," pela aku o Kanani me ka uwe, "he aloha loa au ia oe, e lilo ai owau ke kumu o kou make; hoohiki au e hoi mai iloko o ka pule hookahi. Ua hoike mai oe ia'u, ua mare o'u mau kaikuaana, a ua hele o'u kaikunane i koa, a koe iho la o kuu wahi makuakane wale no. E noho hoi au me ia i hookahi pule." "I kakahiaka oe e ike ai i ko makuakane," pela aku ka holohona, "aka, mai uhai oe i ko hoohiki. I kou manawa e makemake ai e hoi mai, hookahi wale no au hana o ke kau i ko komo iluna o ke pakaukau, i kou manawa e hoi ai e hiamoe."

                Hanu nui ae la ua holoholona nei ia ia i olelo aku ai i keia mau hua olelo, a hoi aku la o Kanani e hiamoe me ke aloha i ka ike ana mai i ke kaumaha o ko ianei manao. I kona ala ana ae i kakahiaka, e noho ana ia i kahi o ka makuakane. Hookani ae la ia i ka bele, a hele mai he wahine; i ka ike ana aku o ua wahine nei ia Kanani, e uwe aei ana ua wahine nei, a lohe aku ka makuakane a holo aku iluna, a i kona manawa i ike aku ai i ke kaikamahine, kokoke ia e make i ka piha i ka olioli. Holo aku ia a ma ka aoao o ka moe, honi a nui loa. A mahope manao ae la o Kanani aole ia i lawe mai i lole nona e komo ai; aka, olelo aku ka wahine ua ike ia he pahu iloko o kekahi lumi ua piha i ka lole, ua hanaia me ke gula a puni, i ka momi a me ke daimana. Aloha aku o Kanani i ka holoholona no kona lokomaikai, iloko iho ona, a komo iho la keia ma kahi lole haahaa loa o lakou ; a olelo aku ia i ka wahine e waiho aku i ka lole, i mea nana e haawi ai i na kaikuaana ; i loa no a pau keia olelo ana, o ka nalowale koke aku la no ia o ua pahu nei, olelo ae la ka makuakane, "Malie paha ua manao ka holoholona nou wale no." A i ka pau ana ae o kana olelo ana pela, ike hou aku lakou i ua pahu nei e ku mai ana. Ia Kanani e komo kapa ana, hele mai kekahi mea a olelo mai, ua hiki mai na kaikuaana me na kane a laua e ike ia ia.

                O ua mau kaikuaana nei, aohe oluolu o ko laua noho ana me na kane. O ke kane a ka mua loa, he kanaka ui loa: no kona hookano ia mea, nolaila, oia wale iho la no kana mea e manao ai mai kakahiaka a po, aohe manao i ka nani o ka wahine. O ka lua, ua mare ia he kanaka naauao loa, aka, aole ona hoolilo ia mea i pomaikai nona, lilo nae i mea e hoonaukiuki ai i kona poe makamaka, a i ka wahine aku ka oi mamua o lakou. Kokoke na kaikuaana e naha ka puuwai i ka ukiuki i ka ike ana mai i ke kaikaina ua komo i ka lole e like me ke alii wahine opio, a maikai ka nanaina. He mea ole ka ianei lokomaikai i hoike aku ai ia laua, a oi loa aku ko laua huhu i kona hai ana'ku i ka oluolu o kona noho ana i ka hale alii o ka holoholona.

            Hele aku la ua mau kaikamahine manao ino nei a loko o ka pa mea kanu e uwe ai; i ka loaa ana ia ia nei o ka pomaikai. "Heaha la ka mea i pomaikai ai o keia wahi kaikamahine mamua o kaua ? Ua oi aku ko kaua ui mamua ona." "E kuu kaikaina," wahi a ke kaikuaana, "he manao i komo mai nei iloko o ko'u poo : kaua e aua a oi aku mamua o ka pule a ka holoholona i ae mai; malie o piha kela i ka huhu, pau koke mai i ka aiia." — " Maikai maoli ia manao," pela aku kekahi ; a i mea e pono ai keia mea, e hooluolu aku kaua." A hooholo iho la laua e hana pela : a hoi aku la laua a hui me iala iloko o ka hale, kahi a laua i hoike aku ai i ko laua aloha hoopunipuni, nolaila, aole i nele ka uwe o Kanani i ka piha i ka olioli.

                I ka pau ana o ka pule, hoalohaloha iho la laua nei i ko iala haalele mai, a nolaila, ae kela e noho i hookahi pule i koe ; aka, ia manawa a pau loa, aole ona pono i ka holoholona ana, no ka mea, ua aloha maoli ia.

                I ka umi o ka po o kona noho ana ilaila, moeuhane iho la ia iloko ia o ka pa mea kanu o ka hale alii, a e moe ana ka holoholona iluna o ka mauu ua kokoke e make, a me kona hana hope loa ka hoomanao ana mai i kana hoohiki, a hooili mai i make ia i ko ianei noho loihi loa. Puoho ino ae la keia a uwe. "Aole anei o'u hana ino?" pela iho la ia, "i ka hana ino i ka holoholona i malama maikai mai ia'u, heaha la ko'u mea e mare ole ai ia ia ? Ua akaka loa ia'u e oi aku aha ko'u oluolu me ia, mamua o ko'u mau kaikuaana me ka laua mau kane. Aole ia e pilikia hou ana mamuli o'u, e hoohewa ana au ia'u iho a pau ke koena o ko'u ola." Ala ae la keia, a kau i ke komo ona iluna o ke pakaukau, alaila, hoi hou e moe.

                I kakahiaka, ala ae la ia me ka olioli iloko o ka hale alii o ka holoholona. Komo iho la keia i ka lole a maikai i olioli mai kela; a manao iho la ia aohe la loihi e like me ia. A mahope, kani ka hora eiwa, aole nae i hiki mai ua holoholona nei. A manao maoli iho la keia, oia maoli ke kumu i make ai. Holo aku la keia iloko o na lumi a pau e kahea ai, aole nae he noho oia nei a ike aku. Mahope o ka huli ana a loihi loa, manao keia i ka moeuhane ana, a holo aku la keia ma ua opu mauu nei; ilaila kahi i loaa ai o ua holoholona nei e moe ana ua pau ka noonoo, a me he mea ala ua make. Lele iho la kela iluna o ke kino, aohe he manao iki i ka pupuka; a ike iho la keia e pana ana no ka houpo, holo aku la keia a lawe mai i wai, a lulu iluna o ka papalina. Kaakaa ae la ka maka o ua holoholona nei, a olelo ae, "Ua poina oe i ko hoohiki e Kanani. No kuu minamina i kou hele ana, nolaila au i manao ai e hookii a make; aka, e make ana au me ka oluolu no ko'u ike hou ana ia oe." Olelo aku o Kanani, "Aole oe e make ; e ola oe a e lilo oe i kane na'u. Mai keia manawa aku, ke ae aku nei au e mare ia oe, a nau wale no. Ua manao au i makamaka oe no'u, aka, o ka eha a'u e ike nei i keia manawa, ke hoike mai nei ia'u, aole e hiki ia'u ke ola me ka ike ole ia oe."

                I ka wa o Kanani i olelo ai i keia mau hua, o ka manawa ia i malamalama koke ai oloko o ka hale alii, o na mea kani, me na mea hoopohapoha, a me na mea lealea a pau hoea koke mai la a puni laua. Aole nae o Kanani nana aku ia mau mea; o ka holoholona wale no ana kana mea nana me ke aloha loa.

                Ia manawa, ua hikilele ia i ka ike ana mai ma kona mau wawae aole hoi o ka holoholona, aka, he keiki alii opio kanaka mai-kai loa, me ke aloha pumehana mai ia ia no ka haki ana o kona hoopai. He pono ia ia ke hoolilo i kona nana a pau i ke keiki alii, aole nae he pau o kona nana aia la i hea ka holoholona ana.

                "Ke ike nei oe ia ia ma kou wawae e Kanani, pela aku ke alii opio, no ka mea, owau ia. Na kekahi wahine mana ino i hoolilo ia'u i holoholona, a hiki i ka manawa e loaa ai ia'u o kekahi kaikamahine wahine; maikai e ae e mare ia'u, a kauoha ia'u, he make ka hoopai, aohe make hoike he noonoo kekahi o'u. O oe hookahi wale no kai nana ia'u ma ka maikai o ka puuwai; a ke hoihoi aku nei au ma ka haawi ana ia oe i kuu lima, a me kuu Kalaunu, ua ike no nae au he uuku ia makana, no ko'u aie ia oe."

                Hoi aku laua nei a loko o ka hale alii, a ike aku keia ua hiki mai ka makuakane, a me na kaikuaana, na ka wahine a Kanani i ike ai i ka moeuhane i lawe mai. Olelo aku ua wahine nei, (he wahine mana,) "E Kanani, e lawe oe i ka uku o ka mea au i koho ai. Ua koho oe ma ka maikai o ka puuwai, mamua o ka ui a me ka noonoo; nolaila, he pono e loaa ia oe ia mau mea a ekolu iloko o ke kanaka hookahi. E lilo ana oe i Kuini Kaulana, a mai hoolilo oe i ke Kalaunu i mea nana e Kinai i kou oiaio.

                "Ia olua hoi e na mau wahine, aole e kala kuu ike ana i ke ino o ko olua mau puuwai, a me ka hana a olua i hana ai. E lilo ana olua i mau pohaku hoomanao; aole nae e pau ko olua noonoo, a e kukuluia olua ma ka puka o ka pa o ko olua kaikaina, hookahi wale no o ka ike aku i kona oluolu. Aole olua e kua-kanaka hou, aia a pau loa ko olua hewa ; a o ka hai aku i ka oiaio, e mau loa ana paha olua i mau pohaku hoomanao." Ia wa no, o ua wahine mana nei, hookahi hoopa me ka laau mana ana, hoihoiia na mea a pau i ka aina o ke alii opio, kahi ona i loaa ai i kona makaainana me ka olioli. Mare oia ia Kanani, a he loihi ko laua noho oluolu ana, no ka mea, ua hoomau laua ma ke ala o ka maikai ka laua mea i maa.

J. W.

 

[Unuhiia no ke Kuokoa.]

KE KAUA KAULANA

O

COMODOA PERE

                I KA PAU ANAo ke kani ana o na pu, hiki mai la ka anoano anoe, o ka mea wa-le no i loheia oka uwe o ka poei ku i ka pu, ame ke kamumumu o ka hoe o na waapa i ka wa e haule iho ai ka hoe i ke kai, oiai e holo ana na waapa mai ia moku ahu a ia moku aku.

            Lawe ae la o Comodoa Pere i na moku i a pau i pio; alaila, kakau aku la ia he palapala ia Generala Haresona, a penei na olelo maloko:

            "E KA GENERALA ALOHA : Ua halawai makou me ka enemi, a ua pio ia makou, elua moku kiakolu, elua moku kialua, hookahi moku kuna, hookahi kiakahi."

            Ia Pere i kakau ai he palapala i ke Kuhina Kaua, me he mea la, ua hiki mai maluna ona ka eehia no kona makua ma ka lani; no kona hoopakele ana mai ia ia, mailoko mai o ka iho o ka make weliweli, i ka manawa loihi ana i hoomanawanui ai ma keia kaua ana, a ua hoolilo oia i kona lanakila ana maluna o kona enemi, ma ka lokomaikai o ka mea Mana Loa.

            Maluna o ka moku Lawrence kahi o Pere i lawe mai i ka ae ana o ka poe i hoopioia, i ko lakou pio ana. Ke kumu i laweia'i iluna o ia moku; no ka mea, no luna o ia moku ka poe i koa loa ma ia kaua ana; a he nui lakou e waiho mai ana ma ka papahele o ua moku nei, i pau na iwi i ka haihai, a me na poo i ka nahaha; aka, ua hooluoluia lakou i ka manao ana'e, ua lanakila maluna o na enemi. A nolaila, ua make lakou me ke ano kaumaha ole o ka manao ; no ka mea, ua makepono ko lakou make ana, ua pio aku na enemi. O ka poe hoike o ka haawi ana o na pio i ko lakou ae ana ua pio lakou, o ka poe i eha a me ka poe i make ; a nolaila, ua hoomalielie mai ka manao hauoli no ka lanakila ana, e ka manao kaumaha no ka poe e waiho mai ana i ka malu lipolipo o ka eha a me ka make.

            I ka haawi ana mai o ka poe Alii o ka aoao i pio i ko lakou mau mea kaua, kauoha mai o Pere, e waiho no ko lakou mau Pahikaua, a hana mai la me ke aloha a me ka lokomaikai ia lakou, a me ka poo o lakou i eha, a i make aku. Mahope iho o ka napoo ana o ka la, e waiho ana no ka poo make o luna o ka moku kaua Lawrence, me he mau paila wahie la, ka huikau io a ianei ; aka, ia manawa hookomoia na kino o ka poe make ilo-ko o ko lakou mau Ahamaka, alaila humuhumuia a paa, a nakiiia he poka ma ko lakou mau wawae a kiolaia'ku e waiho i ka lua kupapau anuanu, i ka opu o ka moana.

            A mahpe iho o ka pau ana o kana mau hana a pau, aia hoi, ua luhiia kona kino ia la, a ua pau ka wa hiki ia ia ke hoomanawanui ; alaila, moe iho la o Comodoa Pere iloko o kona wahi Ahamaka, a pauhia iho la i ka hiamoe me he wahi keiki uuku la.

            I ka wehe ana'e o ke alaula, akahi no a ike lea ia'ku ka weliweli o ke kaua ana. Hele mai la ka poe makaikai mai na Mokupuni mai, a ike iho la lakou ua weluwelu liilii na aoao o ka moku Lawrence i na poka o na manuwa Beritania, a o kona oneki, ua hele a paa i ke koko ; a e waiho ana no hoi na apana liilii i hemo aku mai ke kino aku o ka poe i make — ka lolo, ka apana iwi o ka wawae, a me ka lauoho ma na kaula likini o ua moku nei. Ua weluwelu liilii ka aoao o na moku Detroit a me ke Queen Charlotte i ka poka mai mua no a hiki i hope ; ma ka aoao hema o ia mau moku, aole kekauwahi uuku i like me ka palahalaha o ka lima i ku ole ia e ka poka. Ua loaa ma ke kino o ia mau moku na poka, lu, a me na pahu pauda i kiolaia mai e na pu o na moku kaua Beritania, no ka nui loa o ka weluwelu o na kia ; nolaila, i ka pa iki ana mai no o kahi makani, o ka pau no ia i ka haule ilalo.

            O ka nui o ka poe i make ma keia kaua ana, wahi a Barclay, ma ka aoao o na Beritania he 41, ekolu o ia poe he mau Alii; he 94 i kuia wale no i ka pu me ka eha wale no, he eiwa poe Alii i komo pu me ia poo; Ma ka aoao o ka poe Amerika, he 27 i make, a he 96 i pakele mahunehune. Noloko mai o keia poe i make a i eha, ma ka aoao o ka poe Amerika, he 21 i make, a he 61 o ka poe i pakele mahunehune no luna o ka moku Lawrence, ka moku o Pere, a he 20 i make no luna o ka moku Niagara, mahope iho o ko Pere kau ana ma ia moku.

            Ua waeia ae i wahi e kanu ai no ka poe Alii Koa, a me ka poe koa i make ma kekahi wahi kahola i kapaia o Putin Bay. He la anoano ia no ia wahi, ua malie loa ka makani, a aole hoi i hoonioniia ka waiho malie ana o ka moana, e kekauwahi ale hookahi. Ua uwe kanikau like na 'lii koa a me na koa pu o na aoao a elua, a oiai e holo ae ana na waapa nana e lawe ana i na kino kupapau ; aia hoi, e puhi ana ka poe hookani ohe i na leo hoalohaloha, a o ka lau o ka laau Oka, ka mea nana i makaikai mai keia hoalohaloha ana. Ua hoike mai na hae e hapa ana i ka hoailona o ke kaumaha, a ua loheia hoi ka leo o na pu kuniahi e pahupahu ana iloko o kela minute keia minute, mai na moku manawa mai. O kahi i pae aku ai o keia huakai hoolewa, he oneanea wale no, hele pu aku no ka poe Beritania me ka poe Amerika a hiki i ka lua kupapau, me he mea la, he poe hoahanau no ka ohana hookahi; o ke kino make o na koa o na aoao a elua, ua hoomoeia ma ka aoao o kekahi me kekahi; o ke kupapau Maleka me ke kupapau Beritania huipuia ae la, aole i pii hou ae ka manao ino ana o keia poe mamua koke iho he mau enemi.

            He pokole ka noho ana o Comodoa Perry, a hoi aku ia i ka aoao mau o ke kanaka ; aka, ke waiho nei kana mau hana me ka opiopio poina ole i na kanaka o kona aina hanau. A me he mea la, ke mau nei ke ko o kana mau hua olelo iloko o na pepeiao o ka hanauna e ulu nei; oia hoi, o kana mau hua olelo mahope iho o ia kaua weliweli koko nui ana, penei, "Ua halawai kakou me na enemi, a ua lilo lakou ia ka kou."

 

            Ua hooholoia he Kanawai ma Kalaponi, e auhau ana i na Pake he $30,00, no ka auhau kino no ka makahiki hookahi. I hanaia ia Kanawai, i mea e keakea aku ai i ke aluka ana o na Pake ma ia aina. No ka mea, ua manaoia e ka poe oia aina, aohe he wahi pomaikai iki i loaa ia wahi mai ka lahui mai o Kina. Aole hoi i maopopo ae nei ka pomaikai ana oia i keia Kanawai hou.