Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 22, 26 April 1862 — KE KAUA KAULANA O COMODOA PERE [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KE KAUA KAULANA O COMODOA PERE

j [ Unuh iia nole Kuokoa.]

KA PAU ANA 0 ke kani ana o na pu, hiki mai la kaanoano ano e, o ka mea wale no i loheia o ka uwe o kn poe 1 ku i ka pu, a

me ke kamumumu o ka hoe o rm waapa i ka \va e haule ihoai ka hoe i ke kai, oiai e holo ana na waapa mai ia moku aku a ia moku aku. Lawe ne la o Comodoa l'ere i r.a moku a pau i pio; alaila, kakau aku la ia he palapala ia Generala Haresona, a penei na olelo maloko: "E ka Generala Aloha : Ua halawai makou me ka enemi, a ua pio ia makou, elua moku kiakolu, elua moku kialua, hookahi moku kuna, hookahi kiakahi." Ia Pere i kakau ai he palapala i ke Kuhina Kaua, me he mea la, ua hiki mai inaluna ona ka eehia no kona makua ma ka lani; no kona hoopakele ana mai ia ia, maiioko mai 0 ka iho o ka make weliweli, 1 ka manawa loihi ana i hoomanawanui ai ma keia kaua ana, a ua hoolilo oia i kona lanakila ana maluna o kona enemi, ma ka lokomaikai o ka mea Mana Loa. Maluna o ka moku Lawrence kahi o Pere 1 lawe mai i ka ae ana o ka poe i hoopioia, iko iakou pio ana. Ke kumu i laweia'i iluna oia moku; no ka mea, no luna oia moku ka poe i koa ioa ma ia kaua ana; a he nui iakou e waiho mai ana ma ka papahele o ua moku nei, i pau na iwi i ka haihai, ame na poo ika nahaha; aka, ua hooluoluia lakou ika manao ana'e, ua lanakila maiuna ona enemi. A n»laila, ua make iakou me ke ano kaumaha oie o ka manao ; no ka mea, ua makepono ko iakou make ana, ua pio aku na enemi. O ka poe hoike o ka haawi ana o na pio iko iakou au ana ua pio lakou, o ka poe i eha a me \rk poe i make ; a nolaiia, ua hoomalielie mm ka manao hauoii no ka ianakiia ana, e ka manao kaumaha no ka poe e waiho mai ana i ka maiu lipolipo o ka eha a me ka make. Ika haawi ana ipai oka poe Aiii oka aoao i pio i ko lakeu mau mea kaua, kauoha mai o Pere, e waiiio no ko lakou mau Pahikaua,a hana mai ia me kealoha a me ka lo>

komaikai ia lakou. a mo ka pov o lnkou i oim. a i mako aku. Mahopo ih<> oka n.»pi>o ana o ka la, e \vaiho aua no ka {v>o mako o hnm 0 ka moku kaua Lairrtnce< nie ho mau puila w;ihio la. ka huikau io a ianoi ; nka, i;\ jnanawn hookomoia na kino o ka poo mako i!« - ko o ko iakou mau Ahamaka, alaila humuhuinuia a jxia,a nakiiia ho j>oka ma ko iakou mau wawae a kiolaia'%u o waiho i ka lua ku|xipau anuanu, i ka opu o ka moann. A mahpo iiio o ka pau ana o kana mau hana a pau, aia hoi, ua iuhiia kona kino īa la, a ua pau ka wa hiki ia ia ko hoomanawanui; alailn, moe iho la o Como<loa IVro iloko o kona wahi Ahamaka, a jxiuhia iho ia 1 ka hiamoe mo ho walii keiki uuku ia. ( ka wehe ana'e o ke alaula, akaiii no a ike iea ia'ku ka weiiweii oke kaua aua. Helo mai ia ka poe makaikai inai na Mokupuni mai, a ike iho la lakou ua weiuweiu liiiii na aoao oka moku Ijucrcnce i na poka ona manuwa Beritania, a okona oneki, ua lieie a paa i ke koko ; a e waiho ana no hoi na apana liilii i hemo aku mai ke kino aku o ka poe i inake—ka iolo, ka apana iwi o ka wawae, a me ka lauoho ma na kauia likini o ua moku nei. Ua weluwelu iiiiii ka aoao ona moku Dctroit a me ke Quetn Charlottc i ka poka mai mua no a hiki i iiope ; īna kannao hema o ia mau moku, aoie kekauwaiii uuku i like me ka palahaiaha o ka lima i ku ole ia eka poka. l»a ioaa ma ke kino oia mau moku na poka, lu, a me na pahu pamla i kiolaia mai e na pu o na moku kaua Heritania, 110 ka nui loa o ka weluwelu o na kia ; noiaila, i ka pa iki ana mai no o kahi makani, o ka pau 110 ia i ka hauie ilalo. O ka nui o ka poe i make ma keia kaua ana, wahi a Barclay, ma ka aoao o na Beritania he 41, ekolu oia poe lie mau Aiii; he 94 i kuia wale no i ka pu me ka eha wale no, he eiwa poe Alii i koino pu me ia pm*; Ma ka aoao o ka poe Amerika, he 27 i make, ahe96 i pakele mahunehune. Noloko mai o keia poe i make a i eha, ma ka aoao o ka poe Amerika, he 21 i make, a he6l o ka poe i pakele inahunehune no luna o ka moku Laicrence, ka inoku o Pere, a he 20 i inake no luna o ka moku Niagara, mahope ilio o ko Pere kau ana ma ia moku. Ua waeia ae i wahi e kanu ai no ka poe Alii Koa, a me ka poe koa i make ma kekahi wahi kahola i kapaia o Putin Bay. He la anoano ia no ia wahi, ua malie loa ka makani, a aole hoi i hoonioniia ka waiho malie ana o ka moana, e kekauwahi ale hookalii. Ua uwe kanikau like na 'lii koa ame na koa pu o na aoao a elua, a oiai e holo ae ana na waapa nana e lawe ana i na kino kupapau ; aia hoi, e puhi ana ka poe hookani ohe i na leo hoalohaloha, a o ka lau o ka laau Oka, ka mea nana i makaikai mai keia hoalohaloha ana. Ua hoike mai na hae e hapa ana i ka hoailona o ke kaumaha, a ua loheia hoi ka leo o na pu kuniahi e pahupahu ana iloko o kela minute keia minute, mai na moku manawa mai. O kahi i pae aku ai o keia huakai hoolewa, he oneanea wale no, hele pu aku no ka poe Beritania me ka poe Amerika a hiki i ka lua kupapau, me he mea ia, he poe hoahanau no ka ohana hookahi; oke kino make ona koa o na aoao a elua, ua hoomoeia ma ka aoao o keknhi me kekahi; o ke kupapau Maleka me ke kupapau Beritania huipuia ae la, aole i pii hou ae ka manao ino ana o keia poe mamua koke iho he mau enemi. He pokole ka noho ana o Comodoa Perry, a hoi aku ia i ka aoao mau oke kanaka ; aka, ke waiho nei kana mau hana me ka opiopio poina ole i na kanaka o kona aina hanao. A ine he mea la, ke mau nei ke ko o kana mau hua olelo iloko o na pepeiao o ka hanauna e ulu nei; oia hoi, o kana mau hua olelo mahope iho o ia kaua weliweli koko nui ana, penei, "Ua halawai kakou me na en«mi, a ua lilo lakou ia ka kou."