Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 25, 17 May 1862 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA:
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE I. HONOLULU, MEI 17, 1862. HELU 25.

He Inoa no Uila.
Auhea wale ana oe,
Ke ao oliko ua i ka lani,
Ilaila ka uila ana,
Lono e au ia nei,
Ianei no kuu kino,
A loaa mai i ko leo,
Ko leo ka'u i lono,
I ka luna o Puukapu.
E kapu no ia Kula,
Ua laa i kuu aloha,
Aole i aeia,
Ka luna i Kokoleka,
I hoea aku kuu hana,
A he hana nui ka Kalena,
Ka uka i Haleauau,
Au ae noi ka manao,
Paa ole i ke kaohi,
A he Sila no Beritania,
A paa i ke Sila Nui,
Hooholo i ke Kaona,
E waiho papu nei,
Ku kilakila i ka Ia,
Eia mai ke aloha,
A he lei no ko kino.
Auhea la hoi oe,
E ka pua Pikinolia,
Alia kou manao,
I holo keia hana,
O ke aha kau hana mai,
I ke Aupuni liilii,
Eia mai no wau,
O Ka rose o Sarona,
Ua lono mai nei au,
A he anu o Keomolewa,
Pii aku ko'u manao,
I ka wailele o Niagara,
E kala ko hoi nele,
He maunu ai ole kau,
I ka lai o Kalaponi,
Muliwai o Kalio,
Ua ko no kau hana,
Ua pau ko'u kuhihewa,
I ka nani o Maunalei,
Au i hoike mai ai,
I ka nane huna a ka moe,
Kainoa ua lei oe,
Eia mai ke aloha,
A he lei no ko kino.
L. HALEAKALA.

[ Unuhiia no ke Kuokoa.]

KA MANU ULIULI,
HELU 3.

                O KE AIKANE, I KA IKE ANA MAI i ke kaa-lele e hoi aku ana aole ko la-kou Alii, holo ia e huli, a ewalu puni ana o ka honua, aole nae i loaa. E hele ana hoi keia i ka iwa o ka puni, maloko o na ululaau a ke Alii i noho ai, e like me na rula ana i hana'i; nolaila, puhi iho la oia i ka Ole i kekahi manawa me ka ikaika loa, elima kahea ana, " E Kamana ! Kini Kamaua ! Aia oe i hea ?" Lohe aku la ke Alii i ka leo o kana aikane maikai loa, a kahea maila, " Hele mai a hiki i keia laau i ike oe i ke Alii au e aloha nei, i ka au iloko o kona koko." Nana ae la ua aikane nei a ike aku la, he kauaka manu a puni, aole nae he ike. Olelo aku la ke Alii me ka leo nawaliwali, " He Manu Uliuli wau." A loaa aku i ke aikane. He mau wahi huaolelo wale no ka ke aikane, o ka pau no ia o ke koko e kahe ana. Lapaau iho la keia a ola e like me mamua.
            Koi aku la ke aikane e hai mai i kona mea i lilo ai i manu, a me ka mokumoku ana i ka pahi, olelo aku ke Alii, o Fololina kona mea nana i hai i ke Moi Wahine, i ka manawa ana e hele malu aku ana, a oia ka mea i kauia ai o ke kumu laau i ka pahi. Koi aku la ke Alii i ke aikane, e hoihoi ia ia a hoopaa iloko o ka hale manu, i pakeleia i na maiuu o ka Popoki, a me na mea make e ae.
            O Fololina, aohe pono iki o kona manao, no ka ike hou ole ia o ke Alii, ma ka puka aniani ia e noho ai a hala ka la okoa, a me ku po okoa, e kahea pinepine ai, " Hele mai e Manu Uliuli, ano o ka manawa, hele wikiwiki mai io'u nei." Aole makau iki i kona kiai. No ka nui loa o kona manao; aole ona ai iki i kekahi mea ai i laweia aku imua ona.
            O ka Moi Wahine a me Kulikone, ua loaa ko laua olioli, o ka makuakane o Fololina, ua elemakule loa ia i keia manawa. O ka pomaikai o ua Moi Wahine ino nei, a me ke kaikamahine ana, ka huli nanaia mai laua he mau punahele, i hana ino i ko laua mana, o na makaainana iloko o ko lakou pioloke, holo a ka Hale Alii, ninau i ke Alii Wahine opio, oia hoi o Fololina, a hooholo iho la lakou i ka olelo, oia wale no ko lakou Moi. O ka Moi Wahine huhu, manao ia e hana me ka huhu, a lilo ae la ia i mea ku-e nui, wawahiia kona lumi, a haoia kona mau pono, a hailukuia oia i ka pohaku a make; o Kulikone, holo i kalii o ka makuahine papakema, o Sousio.
            Hoakoakoa mai la ka poe ia ia ka mana o ke Aupuni, hele a loko o ke Towela, kahi i loaa ai o ke Alii Wahine opio me ka mai, aole no hoi kela i lohe i ka make ana o ka makuakane, a me ka hoopaiia ana o kona enemi, a i kona wa i lohe ai i ka halulu, a manao iho la ia e kiiia mai ana e make ; aka, o kona poe makaainana, hoolei iho la lakou i ko lakou kino ma kona wawae, a hai aku i na mea i hanaia ma kona aoao. Aole no ona huli iki, hapai lakou ia ia a hiki i ka Hale Alii, Kalaunu ia.
            No ka ikaika loa o kona manao e hele e huli i ka Manu Uliuli; nolaila, kohoia i poe nana e malama ke Aupuni i kona manawa e hele ai; a kekahi po, hele oia me ka ike oleia e kekahi mea. O ke aikane a Kini Kamana, no ka hiki ole ia ia ke hoopau i ka mea a Sousio i hana'i; nolaila, manao ia e hele e halawai pu laua, a e imi i mea e hoi ai ka Moi a kona ano mau.
            I kona hiki ana'ku a hai aku la i kona manao ; olelo mai kela, " Hookahi wale no mea e loaa'i ia ia, o ka mareia ona me ke kaikamahine papakema ana." Manao iho la keia aole e olelo hou aku, no ka ike ana'ku i ka pupuka loa o Kulikone ; aka, aole nae ona manao e hele me ke ko ole o kekahi mea. A hala kekahi manawa i ka hoopaapaa ; a hooholo iho la laua, e hoihoiia o Kulikone a i kahi o ka Moi, ilaila e noho ai a hala he mau mahina, malia iloko o ia manawa e manao ke Alii e mare ; alaila, hookua kanaka hou aku ua luahine nei.
            O Sousio a me Kulikone, hele laua i ka Mokupuni o ka Moi kane ana, a hiki lakou nei a pau ilaila. Ekolu hoopa ana i ka laau mana, hoi hou keia e like me mamua, o ka manao wale no e mare me Kulikone, kokoke e pupule. Ia wa hookahi no, o Fololina, ua hoano e ia i ke kapa o ke kaikamahine kuaaina, e hele ana i kana huakai i kekahi manawa ma ka lio, i kekahi manawa malalo, a i kekahi manawa ma ke kai, i kekahi manawa ma ka aina. I kekahi wa, makau ia i ka hele ma keia aoao, o kaa auanei ka Moi aloha ana ma kela aono. I kekahi la, noho keia ma kekahi mapuna wai e holoi ai i na wawae ona, ia wa hele mai ana he wahi luahine uuku, a olelo mai la, " E aha ana oe maanei, e kuu kaikamahine wahine maikai, o oe hookahi wale no ? " " Makuahine maikai," Pela aku ka Moi Wahine opio, " He nui ko'u lehulehu; no ka mea, ke kaliia nei au me ke kaumaha oluolu ole, a me ke kaunui." I keia inau olelo, piha ae la ua maka i ka waimaka. Me kou opiopio no, ua loaa koke no oe i ka pilikia, e kuu kaikamahine, mai kaumaha oe, e hai pololei mai oe ia'u i ke kumu o kou kaumaha. Hai aku la ka Moi Wahine opio i ke kumu o ke Kaao.
Ku ae la ua wahi luahine nei a pololei, o ke ano e ae la no ia o na maka, a kua wahine opiopio maikai. A olelo mai la, " E Fololina hoohalike ole ia, o ka Moi au e imi nei, aole he manu i keia wa, ua hoihoiia e Sousio, kuu kaikuaana a ke ano mua, aia no i kona Aupuni kahi i noho ai." Mai uwe hou oe, e hiki aku ana no oe, a e ko ana kou makemake. Eia na hua eha, wahi oe ke hiki i kou manawa e makemake ai, a e loaa ia oe ke kokua e like me kou manao; pau ae la keia olelo ana, nalowale aku la ua luahine nei.
            Hookomo iho la keia i na hua, a hele aku la ma ke Aupuni o Kini Kamana. Hele keia a ewalu ao, ewalu po, hiki keia ma ke kumu o kekahi kuahiwi kiekie loa, ua puni i ka iwi, a no ka nihinihi loa, aole hiki ia ia ke huki aku me ka haule ole. Mahope iho o kona hoao ana me ka hiki ole, manao iho la keia e moe malaila a make; me he aha ala la ka manao ana ae i nahua i haawiia mai ai ia ia, kike iho la ia hookahi, a loaa ia ia eha umii gula, hookomo iho la ia elua ma na wawae, a elua ma na lima, a pii aku me ka luhi ole ; i ka wa i hiki aku ai iluna, loaa hou ka pilikia, o ka iho ana ilalo. O ke awaawa he aniani, he kanaono tausani a oi aku na wahine e nana'na ia lakou iloko o ke aniani; no ka mea, he hiki ia lakou ke ike e like me ko lakou makemake, aole no hoi i hapa mai na kane ; no ka mea, ua olioli pu lakou i ke aniani.
            Aole loa no he mea hookahi i hiki iki iluna o kela kuahiwi kiekie mamua ; a i ko lakou manawa i ike mai ai ia Fololina iluna, hooho mai la lakou me ka huhu, " E hele ana la i hea keia wahine lapuwale? Hookahi no hehi ana mai i koe, pau loa ke aniani o kakou i ka nahaha." Hoaa iho la ua Moi Wahine nei, wahi hou iho la keia hookahi hua, hoea mai ana elua Manu-ku, me ke kaa, aole i emo, nui kupono ae la a komo iho la keia iloko; a iho malie aku la lakou nei, a olelo aku la o Fololina, " E a'u mau wahi aikane uuku, e lawe oukou ia'u a hiki i kahi o Kini Kamana." Aole i hoomaha iki ua mau Manu-ku nei i ka po a me ke ao, a hiki i ko lakou hiki ana i na puka pa o ke kulanakauhale.
            Puka mai la o Fololina iwaho o ke kaa, a honi aku la i ua mau wahi manu nei. Kapalili mai la kona puuwai i ke koino ana'ku iloko. Ua hoano e keia i na papalina ona i mea e ike ole ia ai, a ninau aku ia l ka poe o kela aina i kahi ona e ike aku ai i ka Moi. Akaaka mai la kekahi poe, me ka olelo mai, " Ike i ke Alii, a ha-ha ! heaha kau hana me ke Alii ? E hele oe ma kahi e, a e holoi i kou papalina, aohe maikai o kou mau maka e ike aku ai i ke Alii." Aole keia i pane aku, a ninau hou aku la no keia i kekahi poe e ae, i kahi ona e ike aku ai i ke Alii. Olelo mai lakou, " E hele mai ana iloko o ka halepule i ka la apopo, e mare ana me Kulikone." Manao iho la o Fololina e make ana ia, hele koke aku la keia i kahi e e moe ai, a kakahiaka ae, hele keia i ka halepule.
            O ke Alii mai mamua, a mahope mai o Kulikone, ua kahikoia a nani, a no ka pupuka loa, makau keia, " Owai oe ? " Wahi a Kulikone. Ia Fololina i hookokoke mai nei i kuu kino maikai a me kuu noho Gula. "O Miki Soulona ko'u inoa, a he loihi ko'u wahi i hele mai nei e kuai aku ia oe i kekahi mau mea maikai." Hookomo iho la keia i ka lima ona iloko o ka eke, a unuhi ae la i na apo lima gula a Kini Kamana i haawi aku ai. Hooho iho la o Kulikone, " Aole anei oe e lawe i elima hapaha ?" Olelo aku o Fololina, "E hoike aku oe i ka poe i ike i kona kumukuai, alaila kaua olelo." Lawe aku la o Kulikone, a hoike aku la i ke Alii, akaka iho la ia ia, o na mea ana i haawi ai no Fololina ; a nolaila, aole ia i pane koke mai.
            A mahope iho, olelo mai la ke Alii, " O keia mau apo lima, ua like ke kumukuai me kuu Aupuni a pau, ua kuhi au hookahi wale no paa e like me ia ma ka honua nei; aka, ua ike nae au i ko laua pili." Noho iho la o Kulikone iluna o ka noho Alii, pupuka maoli ke nana aku. Ninau mai ia Fololina, "Ehia la dala me ka hoemi ole, au e lawe ai no na apo lima." Pane aku la o Fololina, " Aole e hiki ia oe ke uku mai ia'u me ia ; eia nae ka'u ia oe, ina oe e ae mai ia'u e moe iloko o ka lumi kupinai, (wawalo) o ke Alii, i hookahi po ; alaila, lilo ia oe." " Hiki no ia'u," pela aku o Kulikone ; a no ka piha loa i ka olioli, hu ka aka, a ke-ke na niho, ua like ka loihi me ke kea o ka puaa makanahelehele.
            He pono paha ke hoakaka aku maanei, i ka wa o ka Moi e noho Manu Uliuli ana, ua hai aku oia ia Fololina i ka lumi kupinai, no ke akamai loa o ka hana ana ; nolaila, ina no he uuku loa ka leo, loheia no e ke Alii i kona wa e moe ana iloko o kona lumi, a no ko Fololina manao e hai aku i kona hoopunipuni ; nolaila, aohe mea pono e ae.
            Hookomoia o ia iloko o laila e Kulikone, a hoomaka iho la o ia e nuku aku i ke ao ana ae, aole nae he lohe iki o ke Alii, mai kona aloha ana ia Fololina, mai laila mai kona hiamoe ole ; nolaila, i na po a pau ana e makemake ai e hiamoe, inu ia i ka Opiuma, i mea nona e hiamoe ai.
(Aole i pau.)

(Unuhiia no ke Kuokoa.)
HE KAAO
NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.
HELU 2.

                A LAILA, O KA NALOWALE AKU la no ia o ua keiki nei. O ka hoi aku la no ia o ua wahi Kimo nei a pae iuka, ike mai na kaikamahine, a me ka wahine, hele mai a ike i ka i-a, ua piha loa ka waa, hapai lakou nei aole hiki loa ka waa iuka, no ke kaumaha loa i ka nui o ka i-a, hopu no ke kaikamahine mua me ka wahine i ka i-a, hoi a ka hale, pulehu a moa, ai laua a maona.
            Ia lakou no nae e noho ana, hiki mai ana he wahi kanaka mai ke kulanakauhale mai. kuai iho la keia elua i-a, elua dala, hoi keia a hiki i ke kulanakauhale, ikeia mai la ka i-a a ua wahi kanaka nei, ninauia mai la, " No hea kau i-a ?" I aku la keia, " Na ka poe ilihune hoi paha keia i-a, nana aku ua i-a, aohe i-a a koe, ua piha ka waa, a mawaho o ka waa kekahi i-a."
            O ka hele no ia o na kanaka e kuai, o kekahi he dala, o kekahi he lole, o kekahi he ai, o kekahi he ipuhao, o ke kuai no ia me ua poe ilihune nei a nui ka i-a, hoi lakou. A nui ke dala, ka lole, a me ka ai a ua poe ilihune nei, a pau ka i-a, koe elua wale no wahi i-a i koe o ka hale.
Hele ke kaikuaana me ka makuahine i ka auau, a pau komo i ka lole a paa. O ke kaikaina hoi, ohi no keia i ke dala a pau, hoiliili i na waiwai a pau, hele laua nei i ka auau a pau, hoi aku laua a ka hale, pulehu o Kimo i i-a na laua a moa, ai laua nei, ai no kahi makuakane, uhu ana. I aku ke kaikamahine, " Heaha ia au e uhu nei ? " Hai mai ka makuakane, " Ua haawi aku nei au ia oe i ke kane, aia apopo la, hiki mai ko kane, alaila hele oe; ua kauoha mai nae e kukulu nu i hae a nui kahi e kukulu ai, oia ka aina o kakou."
            O ua wahi nei, he pa gula, he hale gula, hale dala, o ka hale o na wahi makua, iloko o ua wahi pa nei, o ko na kaikamahine, he hale gula.
O ko lakou nei noho no ia a ao ae, hele na kaikamahine i ke kuai halelole, a loaa, me na moe : hoi mai kukulu a paa ka halelole, me na wahi moe, pela, me na mea a pau oloko o ka hale.
            O kahi hale ili pipi o lakou nei, wawahiia iho la a pau, kakali lakou nei i ke ku mai o ua moku nei, a ua keiki nei i hai aku ai i ua wahi kanaka lawa-ia nei.
            Mamua o ka aina awakea, ku mai ana ua moku nei, i nana aku ka hana o lakou nei, e hulali mai ana ke dala o ua moku nei, mai luna no hoi a lalo, mai mua no hoi a hope o ua moku nei.
            Ia ike ana o ke kulanakauhale i ua moku nei, uwa ke kulanakauhale i ka ike ana'ku i keia moku kupanaha, a huli ae iuka, uwa hou no ka pihe i keia pa kupanaha, he pa dala, o ka hale o na makua, he hale dala, o ko na kaikamahine, he hale gula, o ka iliili oloko o ua pa nei, he dala, o ka hale wai auau o na kaikamahine, he gula wale no, me na manu gula, a me na manu daimana.
            Iloko o ua hale auau nei, o ka hana a ua mau manu nei, o ka malama i ke kapa, a me na mea e nani ai o ua mau kaikamahine nei, pela no hoi ka hale auau o na wahi makua, he hale o lalo me na manu dala, a me na manu gula, o lakou nei ka mea nana e malama ka hale auau o lakou nei.
Eia ka mea i haule maluna, i ka wa i ku mai ai ka moku, o ka iho iho la no ia o ua pa nei mai luna iho, a ku ana i kahi i kukuluia ai o ka lepa a puni e Kimo, a ike aku la lakou nei, hoomakaukau lakou nei a pau, hele lakou nei a ma ka puka ku lakou nei. a weheia mai la ka puka e na koa, i nana'ku ka hana, ua paa oloko i na koa a me na 'Lii o ke Aupuni o ua keiki nei; komo aku la lakou nei, a weheia mai ana ka puka e na koa, a haawi mai na koa i ka pu aloha ia lakou nei, hele aku lakou nei, e kau ana he paiapala mawaena konu o ke alanui, e olelo ana, " Eia ko na makua alanui a hiki i ko laua hale, eia ko na kaikamahine a hiki i ko laua hale."
            Hele na makua ma ko laua wahi, hele na kaikamahine ma ko laua wahi, a hiki lakou nei i na hale o lakou, komo aku na makua, e ku ana he mau noho dala, noho iho ia laua nei, me ka olelo iho, no ka loaa ana o keia mea maikai ia lakou, olioli iho la na makua no ka loaa ana mai o keia mea kupanaha, pela no hoi ko na kaikamahine hiki ana ma ko laua wahi, e ku ana na noho gula, a noho iho la laua nei iluna o na noho gula.
Eehia iho la laua nei, i ka loaa ana o keia mea kamahao ia lakou nei, o ka noho ana no ia a laua nei o ka wela i ka olioli i keia mea kupanaha i loaa ia lakou. I aku la ke kaikuaana i ke kaikaina, " E hele kaua i ka auau, akahi no ka hoi ka makemake i ka helelei mai o ka wai, me he ua la." Ae aku la ke kaikaina, o ko laua nei hele aku la no ia a ka hale auau, wehe na kapa o laua nei, i nana aku ka hana e kau mai ana na manu, luu aku la laua nei iloko o ka wai.
            Aole i liuliu iho, iho mai ana na eheu o ka manu a holoi ia laua nei, hoi ae laua nei ma kapa, hele mai ana kekahi mau manu, me ke kawele, a o kekahi me ke aniani, holoi ia laua nei, hamo i ke poo o laua nei i ka aila, hoaahu ia laua nei i ke kapa daimana, me na kamaa daimana, kii i na lei a kau ma ke poo o ua mau kaikamahine nei. Kani ka bele aina, hele lakou nei e ai, i hiki aku ka hana o lakou nei, e noho mai ana na 'Lii i ka papa kaukau o lakou nei, ma na poo o ka papa kaukau, pau lakou a eha, ai lako nei a maona.
            Lawe ia aku na mea ai oluna o ka papa kaukau, kukuluia mai na omole waina, pakahi na kiaha o lakou nei a pau me na 'Lii, kukuluia mai na omole gini, pakahi na kiaaha o lakou nei, kukuluia mai na omole barani, pakahi na kiaha o lakou nei, kukuluia mai na omole ela, pakahi na kiaha o lakou nei. Alaila, kani mai ana ka pu o ka moku, he pu kahea ia Maria, i aku ka makuakane, " O ko hele paha keia."
            I nana aku ka hana o lakou nei, e ku mai ana ke kaa daimana, me na lio daimana, ko na kaikamahine kaa ia, a ke kaa gula, a me na lio gula, o ko na makua kaa ia, o ka hele aku la no ia o lakou nei a pii iluna o ke kaa o lakou, o ka holo aku la no ia o lakou nei a ka uapo, ku iho la na kaa o lakou nei, nana mai ke 'Lii o ua Aupuni nei, i iho la ia, " E lawe aku no lakou i ke Aupuni no lakou, a e noho kanaka aku no au, o kou ola no ka'u e malama."
            Ia manawa, pili mai la ka waapa ma ka uapo, o ko lakou uwe iho la no ia, a pau ia, ee aku la keia iluna o ka waapa. Ia manawa, kani aku na pu o uka nei o ka pa o lakou nei, a pau ia, kani ka na koa e ku ana ma o, a maanei, o kahi a lakou nei i holo aku ai maluna o na kaa lio, a pau ko uka nei, kani mai ko ka moku, a pau ia, holo aku la keia maluna o ka waapa, aole kanaka e ae oluna, o Maria wale no ko luna, aole mea nana e hoe ana ka waapa.
            Holo keia a kokoke i ka moku, iho mai ana he alanui gula ma ka aoao o ka moku, manao keia e ike kanaka aku ana keia i ka moku, i pii aku ka hana, aohe kanaka oluna, manao iho la keia, aia ilalo ke kanaka, iho keia ilalo, i nana aku ka hana, aohe no he kanaka, o ko ia nei noho iho la no ia iluna o ka noho gula, e ahu ana no na mea ai iluna o ka papa kaukau, noho no keia ai, kahea ana keia mea iluna, manao keia he kanaka, pii ae la keia iluna a nana aku la ma o, a maanei, aole no he kanaka, he leo wale no e pakake ana, o ko ia nei hoi iho la no ia a lalo, noho no keia ai, o ke ku mai no o kahi omole rama, inu iho la keia, a iho iho la ko luna poe, hikikii-kaua-o-ena, hoi keia moe iluna o ka moe gula ; alaila, waiho kakou i ko lakou moolelo.
            E nana kakou i ka moolelo o Hapaikai-a, me Hapaikekanaka, o ka holo aku la no keia a hiki i ke Aupuni o Hapaikai-a, me Hapaikekanaka, o ke Aupuni o ia nei, he Aupuni daimana, aia nae keia mau Aupuni iloko o ke Kohola. Keia mau Aupuni ekolu, o ka makuakane o ia nei, o Lani, o ka makuahine, o Honua, eia ka mea i kapaia'i ka inoa o keia keiki, o Hapaikai-a, no ka noho ana iloko o ke Kohola, iloko olaila na Aupuni ekolu o ia nei, he Aupuni dala, he Au-puni gula, he Aupuni daimana.
(Aole i pau.)

" Eia ke ola mau loa, i ike lakou ia oe i ke Akua oiaio hookahi, a ia Iesu ka Mesia, ka mea au i hoouna mai ai." Ioane.
AHAOLELO HAWAII.
Hale o ka Poeikohoia.
( Koena o ka La 8, Mei 9)

                Heluhelu mai o S. Kipi, he Olelo Hooholo ae like, e hookaawale ana i $6,000 no na lilo o ka Ahaolelo o keia makahiki. Heluhelu aluaia ma ke poo a hooholoia.
            Noi mai o S. Kipi. e haawiia i ke Komite o ka hale i keia la, ua hooholoia.
            Heluhelu mai o A. S. Nuuanu i ka Bila Kanawai ana i hoolaha'i ma ka la 6 o keia mahina.
            Noi mai o Knudsen, e hoole ia Bila. Kokuaia.
            Kue nui o Loke i ka hoole ia Bila, no ka mea, wahi ana, he Kanawai ino loa na kana-wai kula i keia manawa.
            Hoopaakiki o Knudsen, ma kona manao mua, no ka mea, wahi ana, he nui na dala i lilo mai na luna aku o Honolulu nei. A aole hoi ke dala i lilo i na luna o na apana kuaaina, ua nui no ka hoopaapaa.
            Ua balotaia no ka hoole aku i ka Bila, a me ka ole, 16 no ka hoole, 8 ma ka ae, ua hooleia ka Bila i hapaiia mai e ka luna o Hanalei.
            Noi mai o S. Kipi, e hapaiia na hana i hoopaneeia, a ua hooholoia. Hapaiia ka Olelo ae like e hookaawale ana i na dala $6,000 no na lilo o ka Ahaolelo no ka makahiki 1802. Haawiia i ke Komite o ka Hale, noonoo ke Komite o ka Hale, a ua manao lakou he maikai kela Bila. Hoopauia ke Komite ana o ka Hale.
            Noi mai o Balawina, e kakau poepoeia kela Bila, a e heluhelu ekoluia, ua hooholoia.
            Ma ke noi a S. Kipi, ua hooholo loaia kela olelo ae like no na lilo o keia kau Ahaolelo. Hoopaneeia ka hana.
            LA 9.—Mei 10.—Heluheluia ka moolelo o ka Hale a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii 137 inoa, e noi ana. E hoopauia ka auhau waiwai paa a waiwai lewa, mai na makua i hanauia mai ka eha a ka umi kei-ki.
            E hoopiiia ka auhau kino o na Pake, i $10,00.
            E hoololiia ka malama o na mai ma ka Halemai i na Vilikini, waihoia ia pauku ma ka papa. Na pauku mua haawiia i na Komite.
No ka pau ana o na palapala hoopii, nolaila, Kauoha mai ka Luna Hoomalu e hoike mai na Komite mau o ka Hale.
            Hoike mai o J. I. Dowsett o ke Komite wae i kohoia e noonoo i ka Bila Kanawai no ka hoololi ana i na hana i hoakakaia ma ke Kanawai na ka Makai Nui o Oahu, a i ka Makai kiekie o ke Aupuni.
            Noi mai o S. Kipi e. mahaloia ka olelo hoike a ia mau Komite, e waiho ana i ka hooponopono o ua Bila la, na ke Komite o ka Hale i keia la.
            Heluhelu mai o Moku, he olelo hooholo e hoounaia na palapala a na Luna o keia Hale i ko lakou mau apana me ka uku ole. Waihoia ma ka papa.
            Hapaiia na hana i hoopaneeia.
            Komite ka hale no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai e hoolilo ana i ka hana a ka Makai Nui o Oahu, a i ka Makai Kiekie o ke Aupuni.
            Noho o Pomaikai ma ka noho Luna Hoomalu, ua hooholoia e noonoo pakahiia na pauku a e hooholo pakahiia.
            Noi mai o Kaauwai e hooholoia ka pauku mua me ka hoololiia o ka loelo Hawaii e like me ka olelo haole, hooholoia.
            Noi mai o Kahookano, e hooholoia ka pauku 2 me ka hoololi nae i ka olelo Hawaii a like me ka olelo haole, hooholoia.
            Ma ke noi a Dowsett, ua hooholoia, e hoololiia na hua ma ke poo oia Bila Kanawai, penei: " E hoololi ana i na hana a ka Makai Nui o ka Mokupuni o Oahu, a e ili maluna o ka Luna Makai Kiekie."
            Ma ke noi a Dowsett, ua hooholoia ia Bila me na hoololi ana.
            Hoopauia ke Komite ana o ka Hale.
            Noi mai o Dowsett, e heluhelu akoluia ka Bila, ua hooholoia. A ua hooholo loaia ia Bila. Pau ka noonoo ana no na hana i hoopaneeia.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he palapala na ke Kuhina Waiwai e hooili pu mai