Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 27, 31 May 1862 — Page 1

Page PDF (1.64 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA:
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE I. HONOLULU, MEI 31,1862. HELU 27.

He inoa no Kaanaana.

K aanaana no he inoa—la,
O Keohoulilena no he makua—la,
Aia i Kaleponi ke aloha—la,
I ka pua nani o ka Melekule—la,
K e kuia mai la e ka manu—la,
Holo ke onaona i na moku—la,
Honi mai o Farani, me Maleka—la,
K au aku o Hawaii, o Keawe—la,
O k a La hiki i Haehae—la,
Ko lonahe aku ana ke aloha—la,
I lawea aku e ka makani—la,
O ka Ma lualua inu wai—la,
A loaa oe i ka hau anu—la,
I ka wai hu o Mokapoki—la,
Ki i a i paa ke aloha—la,
I hoa pili no ke kino—la,
No ia uka anu huihui—la,
Hoopumehana aku i ka manao—la,
K ahiko o Maine i ke Ohu—la,
I ka noe o na kuahiwi—la,
M e oe ka manao pau ole—la,
Ua lihau anu ke aloha—la.
NA PAALUA.

Kaanaana no
he inoa—la,
Kapalinohoanu he makua—la,
No hulu kiawe ka iini—la,
Kaanoi pau ole a loko—la,
Ke lalawe ae nei i ke kino—la,
Ilaila aku au me iala—la,
I ka ihu o Piliki kolia—la
Hao mai ka makani mauka—la,
Kipu koolua i ke anu—la,
Pulelo aku la i ke ehu kai—la
Ka moana loa o Kaieie—la,
Oni mai Haupu mamua—la
Haaheo o Kalalea i ka uka—la,
Lilinoe ka ua o Hanalei—la
E lei oe i kuu aloha—la,
I hoa hele no ka moana—la
A loko oe o Alika—la,
Hikikii ka noe i na pali—la,
I ka luna o Maleka ailana—la
Lana ae ka manao o ke hoa—la,
E naue i ke ano ahiahi—la,
Inu i ka wai ulaula—la.
Lohi i ke kiaha puaniki—la,
Me oe ka manao pau ole—la,
Ua lihau anu ke aloha—la.

NA KAHU I.

[ Unuhiia no ke Kuokoa.]
P OPOKI
ILOKO O NA KAMAA BUTI.

                E NOHO ANA KEKAHI KANAKA me na keiki ana ekolu; a i kona wa i make ai, mahele oia i kona waiwai e like me keia malalo: O ka Wili ana, i ka mua, o ke Kekake i ka hope, a o ka Popoki i ka hope loa. O ua poe keiki nei, lawe i ko lakou mau waiwai, me ke kokua ole mai o kekahi Loio, ka mea nana e hoolilo i ko lakou wahi waiwai uuku i mea ole i na lilo o ke Kanawai. O ua wahi keiki opiopio nei nana ka Popoki, olelo iho la ua hana inoia ia: "E o'u mau kaikuaana," wahi ana, "ma ka hoohui ana i ko laua waiwai, loaa ko laua pomaikai ma keia honua, a owau ka hoi, i kuu wa e ai ai a pau kuu Popoki; alaila, make koke paha au i ka pololi!" O ua Popoki nei, e hoolohe mai ana ia i na manawa a pau loa; a hoomaka mai la ia e hele, a olelo mai e like me keia: "Mai hookaumaha oe i kou manao pela, e kuu haku maikai ; hookahi wale no au hana o ka haawi mai ia'u i eke, a me ona mau Kamaa Puki no'u, i hiki ai ia'u ke hele maloko o ka lepo, a me ka nahelehele; alaila ike oe, aole oe e poino loa, e like me kau mea e manao nei."
            Ao le he manao nui o ka haku o ua Popoki nei, e like me kana mau olelo; aka, hoomanao ae la keia i na hana maalea a ua Popoki nei, i ka hopu i ka Iole a hoolewalewa ma ka wawae hope me ke komo iloko o ke eke palaoa, me ka hoopiliwi ua make; nolaila, aole i poho loa kona manao i ke kokua o ka Popoki i kona wa pilikia. I ka wa i loaa mai ai i ka Popoki i kana mau mea i makemake ai, hoomaka iho la ia e komo me ka olioli, hookomo iho ia i na wawae ona iloko o ke kamaa Puki, a hoolei ae la i ke eke ma ka a-i, ao ke kaula ma na wawae mua, a olelo aku i ke kahu e hoomanawanui, a hele aku la imua.
            O ka mea mua a Pusi i hoao ai e hana, o ke komo iloko o ka pa Iole, he wahi ua piha loa i ka Lapika, (Iole pepeiao loloa.) Lulu iho la keia i ka palaoa iloko o ke eke ana, a moe iho la keia i lalo me he mea ala ua make; e kali ana keia no kekahi poe Lapika opiopio, aole i ike i na hana maalea o ka honua, o ke komo mai iloko o ke eke ana. Aole i loihi kona kali ana, ko e like me kona makemake. He wahi Lapika opio naaupo o ke kolo ana a komo iloko, a huki koke ae la keia i ke kaula a paa, a pepehi iho la me ke aloha ole. Piha loa iho la o ua o Pusi i ka olioli, a hele aku la i ka Hale Alii, kahi ana i koi ai e kamailio me ka Moi.
            I kona wa i hoike aku ai i ka lumi o ka Moi, kulou haahaa aku keia, a olelo aku : "I lawe mai nei au nau i keia Lapika, no loko o ka pa Iole a kuu haku, ka Makuisa o Carabasa, ka mea nana au i kauoha mai nei, e haawi aku i koa Moi me ka hooiaio o kona aloha." ( O ka inoa kupono keia a ka Popoki i manao ai e haawi no ka haku ona.) " E olelo aku oe i kuu haku Makuisa Carabasa," pela aku ka Moi, "ua ae au i kana makana me ka olioli, a ua nui loa ko'u aie ia ia."
            Ma ia hope koke mai no, moe hou no ua Popoki nei e like me mamua, iloko o ka mala Kulina ; a like no ka pomaikai me mamua, no ka mea, elua manu maikai i komo iloko o ke eke an a, a pepehi koke iho la ia, a lawe i ka Hale Alii: A lawe aku la ua Moi nei, e like me ka lawe ana i ka Lapika, a olelo ae la i na kauwa ana, e haawi i mea inu no ka ahaiolelo. Me neia ka lawe ana ona i makana i ka Moi mai ka haku Makuisa o Carabasa aku, i hookahi i na pule a pau loa.
            I kekahi la, lohe ua Popoki nei, e hele ana ka Moi me ke kaikamahine ana i ka holo kaa ma ka lihi muliwai, o ua kaikamahine nei ka wahine maikai loa ma ka honua, a olelo aku i ka haku ona : " Ina oe e hoolohe i ka'u olelo; alaila, ua loaa ka waiwai. E wehe oe i ou mau wahi lole, a komo oe iloko o ka muliwai e auau ai, ma kahi a'u e kuhikuhi aku ai ia oe, a waiho mai oe ia'u i ke koena." Hana o ua Makuisa nei o Carabasa, e like me ka mea i oleloia aku ia ia, me ke akaka ole, heaha la ka ka Popoki mea i manao ai e hana.
            Ia ia e auau ana, holo mai la ke Alii, a kahea koke ae la o Pusi me ka leo nui: " E kokua! E kokua !! I kuu haku Makuisa o Carabasa, ua kokoke e poho! " I ka lohe ana o ka Moi i ke kahea, hoopuka mai la ia i ke poo ona ma ka puka makani o ke kaa i ike heaha la keia ; a i ka manawa ona i ike ai o ka Popoki, nana i lawe aku i na makana he nui wale ia ia, a kena koke ae la ia i kanaka ona e hele e kokua i kuu haku Makuisa o Carabasa. Ia lakou e hapai ana i ka Makuisa, mai loko mai o ka wai, holo aku ka Popoki a ke kaa o ka Moi, a olelo aku i ka Moi, " I ka wa e auau ana ka haku ona, aihueia na wahi kapa ona e kekahi poe i hele mai malaila." O ka oiaio, ua hunaia e keia Popoki maalea malalo o ka pohaku.
            I ka lohe ana o ka Moi i keia, kauoha ae la ia i na kahu malama lole ona, e lawe mai i kekahi paa lole maikai loa, a haawi aku i kuu haku Makuisa o Carabasa. No ka maikai o keia lole ana i komo ai; nolaila, ua like ia me ke Keonimana ke nana aku; a makahehi maoli ke kaikamahine a ka Moi i ko iala ano; a i ka huli ana aku o ka Makaisa o Carabasa e nana i ua kaikamahine nei, o kona manawa ia i paulehia koke ai i ka makemake. Koi aku ka Moi ia ia e komo iloko o ke kaa, a hele pu me ia i ka holo kaa.
            O ua Popoki nei, ua piha loa ia i ka olioli no ka ike ana e ko ana kana mau hana; nolaila, holo e aku la ia mamua, a kekahi mahinaai e okiia ana, olelo aku i ka poe mahiai: " Kanaka maikai, i na aole oukou e olelo aku i ka Moi, e hiki koke mai ana ia ma keia wahi, o ka mahinaai a oukou e oki nei, no kuu haku Makuisa o Carabasa, alaila, pau oukou i ka okiokiia a liilii." Aole io no i poina ka Moi i ka ninau i kanaka mahiai, nowai ua mahinaai nei? " No ko makou haku Makuisa o Carabasa," pela mai lakou a pau i ka manawa hookahi; no ko lakou makau loa i ka hooweliweli ana a ka Popoki. Huli ae la ka Moi a olelo, "He aina maikai maoli keia ou e kuu haku Makuisa."
            O ua Popoki nei, aia no mamua kahi i hele ai, a hiki aku he mala Kulina, a olelo aku no e like me mamua : " Kanaka maikai, i na aole oukou e olelo aku i ka Moi, o keia Kulina a oukou e ohi nei, na kuu haku Makuisa o Carabas ; alaila, pau oukou i ka okiokiia a liilii." Mahope iho hiki aku ka Moi, a ninau aku, na wai ke Kulina ana i ike ai? " No ko makou haku Makuisa o Carabasa," pela mai lakou ; a mahalo hou ae la no ka Moi i ka Makuisa i kona mau waiwai maikai. Ke mau nei no ka hele o ka Popoki mamua, e haawi ai i kana olelo i na mea a pau loa e halawai ai me ia ; nolaila, ilihia maoli ka Moi, i ka nui o ka waiwai o kuu haku Makuisa o Carabasa.
            A mahope, hiki mai o Pusi i kekahi Ha le ano Alii; no ka Pilikua, ke keu ia o ka hale maikai o ka ikeia ana; no ka mea, o na aina a ke Alii i ike ai, a mahalo ai, no ua Pilikua nei. Ua ninau mua ua Popoki nei i na ano a pau a ua Pilikua nei, a me kana mau hana ; a mahope, koi aku e kamailio me ia; me ka olelo iho, ia ia i komo aku ai iloko o ka lumi a ka Pilikua e noho ana, aole e hiki ia ia ke hele loa ae mawaho o kona Hale, me ke komo ole aku iloko e ninau i kona ala. Ae mai la ua Pilikua nei, a koi mai e noho iluna o ka noho.
            " Ua lohe au," wahi a ua Popoki nei, " ua loaa ia oe ka haawi e hoolilo ai ia oe, i na ano he nui wale o ka holoholona; iloko o ka Liona, a me ka Elepani, me ka hoohalike ana."—" He oiaio loa," pela mai ua Pilikua nei me ka hookuoo, " A i mea nou e ike ai i ka oiaio, e hoolilo ana au ia'u i Liona." No ka makau loa o ka Popoki i ka ike ana iho la, ua kokoke loa ia ma ka aoao o ka Liona; nolaila, lele koke aku la ia a kaawale, a pii iluna o kaupaku; me ka nui nae o ka luhi, no ka hihia i na kamaa Puki. He mau minute mahope iho, ike iho la ua Popoki nei, ua pau ke kino Liona o ka Pilikua, a iho mai la ilalo a hai mai ua makau loa ia.
            " Ua oleloia mai no ia'u," wahi a ua Popoki maalea nei; aka, aole nae he akaka ia'u o ka oiaio, he hiki no ka ia oe ke hoolilo i kou kino, iloko o na holoholona liilii loa ; e like me ka iole, manao au, aole paha e hiki."—" Aole e hiki ! e ike oe ;" a ia manawa koke no, kua iole ae ana ua Pilikua nei. I loa no a ike ua Popoki nei i ka Pilikua iloko o ia ano, o kona manawa ia i lele koke aku ai e poi, a pau i ka ai ia. Ia manawa, e hele mai ana ka Moi, me ka mahalo i ka Hale maikai o ka Pilikua, a kena ae la i na kahu e holo aku a ka puka o ka pa, i kokoke aku ke ike i ua Hale nei.
            I ka lohe ana aku o ka Popoki i ka halulu iluna o ka uapo ume, puka koke mai la ia i waho, a olelo mai: " E komo kou Moi iloko o ka Hale o kuu haku Makuisa o Carabasa." " A nou no keia Hale maikai e kuu haku Makuisa o Carabasa ? Aohe a'u mea i ike ai e like ke ano Alii me ka Hale, ka pa holoholona, a me na pa lealea; nolaila, aole paha i hapa ka maikai oloko e like me waho; e kuu haku Makuisa, e hoikeike mai oe ia'u ia loko." Haawi ae la ua Makuisa nei i ka lima ona i ke Alii Wahine opio.
            Ia ia i lele i ho ai mai luna iho o ke kaa, a hele aku la mahope o ka Moi; a komo lakou nei iloko o ka lumi hookipa, kahi i loaa'i ia lakou o ka ai maikai, a ka Pilikua i hoomakaukau ai na kona poe makamaka, ana i manao ai e heie mai ana ia la e ike ia ia, a i ko lakou manawa i lohe ai, a ia iloko ka Moi me ke kaikamahine, a me kekahi Keonimana, o ka aha Alii; nolaila, aole lakou i komo aku. No ka makemake loa o ka Moi, i ka nui o ka waiwai o ka Makuisa o Carabasa, a o ke kaikamahine no kekahi, ua aloha loa ia Makuisa; nolaila, mahope iho o ka ai ana a ka Moi, a inu he mau kiaha uwaina.
            Olelo aku ia ia Maku isa. " Nou no ka hewa e kuu haku Makuisa o Carabasa, ke lilo koke ole oe i hunona na'u." Loaa mai la keia nuhou ia Makuisa me na hooiaio he tausani; ae oia i ka hanohano i haawiia'ku ia ia, a mareia laua ia la hookahi no. O ua Popoki nei, lilo ia i Alii Nui, a pau kona hahai ana i ka iole, koe no nae ka manawa paani. J. W.
Mai hoomoe i kou maka i ka po, mam ua o kou hooaka ana i kou lehelehe i ka pule.

(Unuhiia no k e Kuokoa.)
HE KAAO

NO KA POE ILIHU NE E NOHO ANA MA NU IOKA.
HELU 4.

                IHO KEIA I KAI I KA UAPO, E KU ana ka moku Gula o ia nei, o ko ia nei pii aku la no ia iluna o ka moku, i ko ia nei pii ana aku iluna o ka moku, o ka hao mai la no ia o ka mana o ke kane, pau na mea o laua, kau i ka moku, ka hale daimana, me ke pa gula, na mea no a pau i oleloia maluna, no ka hoi ana o kana wahine e ike i na makua, me ke kaikuaana ona.
            O ka holo no ia o ia nei a kokoke i kahi o lakou nei, i nana mai ka hana o na makua, me ke kaikuaa na, a me na'lii oloko o ka pa, me na koa, ia ia nei e holo aku ana, hoomakaukau iho la na'lii me na koa, no ka hiki aku o ke Alii Wahine, a ku ka moku ma ka uapo, iho na koa, me ke kaa o laua nei.
            Iho iho ana ke alanui gula o ia nei, mai luna iho o ka moku a kahi waapa o ia nei, o ko ia nei iho iho la no ia a waena o ke alanui gula. Kani na pu o luna o ka moku, a pauia, kani na pu a na koa o ka uapo e ku ana ma o a maanei o kahi e holo aku ai o ke kaa.
            Holo mai keia a pili i ka uapo, hulo na'lii a me na koa ia ia nei, a aloha lakou nei, me na makua a me ke kaikuaana, uwe iho la a pau ka uwe ana, pii keia iluna o ke kaa me ke kaikuaana, pii no hoi na makua i ko laua kaa, o ka holo aku la no ia o lakou nei a ka puka o ka pa, a komo lakou nei iloko, haawi na koa i ka pu aloha ia ia nei, wehe hoi na'lii i ko lakou mau papale, a pau ia, hoi aku lakou nei a ka hale, uwe hou iho la lakou nei a pau ka uwe ana, noho olioli pu iho la lakou nei.
            A liuliu iki, kani ka bele o ka aina awakea, hele lakou nei e ai pu me na'lii oloko o ua pa g ula nei, akahi no a ike keia i ka maka o ke kanaka ; no ka mea, ua loihi kona noho ana me ka ike ole i ke kanaka, ma ia hope iho, hele lana nei i ka auau, a pau ia, hoi keia me ke kaikuaana i ka Hale Alii o laua nei.
            Alaila, ninau mai la ke kaikuaana ia ia nei, " Pehea ko o lua noho ana me ke kane a kaua ? " Hai aku la keia, " He pono no hoi paha ko maua noho ana, ua maikai no ; eia kahi pilikia, o ka ike oleia o ke ano o ke kane a kaua ; no ka mea, aia wale no i ka po e hoi mai ai."
            Olelo mai ke kaikuaana ia ia, " Ina oe e hoi hou i ka aina o ke kane a k aua, paa aku oe me kahi ipu kukui ume o kaua, i hoi mai auanei ko kane ea, hooluhiluhi oe ia ia, e hoalaala'i a nui kona make hiamoe; alaila, ume ae oe i kahi ipukukui o kaua, i ikeia'i ke ano o ko kane, i ka manawa auanei au e hoomalamalama'i, nana oe mai luna a hiki ilalo, a ina auanei oe e ike i kahi puu a me ke kee, malia paha he akua ; alaila, haalele ia aku no, no ka mea, ua lako iho nei kakou i ka pa gula, a me na pono a pau loa."
            Pau ae la ka manao kanalua o ua o Maria, o ko ia nei noho iho la no ia a ao ia po, i ke ao loa ana'e, hoomakaukau keia i ka hoi i ka aina o ke kane ana, i nana aku ka hana o lakou nei, ku ana ke kaa daimana o laua nei me na lio dai mana, me ke kaa gula o na makua, me na lio gula.
            O ko laua nei komo aku la no ia iloko o ke kaa, pela no hoi na makua, holo aku la kou nei a hiki i ka uapo, ku pu me na'lii a pau o ke aupuni, a me na'lii koa oloko o ua pa nei, aloha aku la keia i na'lii a pau, a me na makaainana, iho iho la keia mai luna iho o ke kaa me ke kaikuaana, a me na makua, lele aku la keia honi i na makua, a me ke kaikuaana, uwe lakou a pau, pane aku la keia i na makua me ke kaikuaana, " Ke noho la oukou, eia au ke hoi nei."
            O ko ia nei ee aku la no ia iluna o ka waapa gula, hele aku la keia a mahope, noho iho la keia iluna o ka pela daimana, aohe nae he kanaka o luna, a me he mea la na ke kanaka i hoe, o ka holo aku la no ia o ia nei a waena konu o ka moana, kani aku la na pu aloha o ka aina, a pau ia, kani mai ko ka moku, o ko ia nei holo aku la no ia a pili i ka moku, pii aku la keia ma ke alanui daimana a hiki iluna.
            O ka holo aku la no ia o ia nei a hiki i ke aupuni daimana o laua nei, a pi li aku la ka moku i ka uapo. Ia manawa no, iho mai ana ke alanui gula mai ka Hale Alii mai o laua nei, a pili i ka moku, i nana aku ka hana o ia nei, e iho mai ana na koa, a me na'lii o ke aupuni o laua nei; alaila, hoomakaukau iho la keia e iho mai ka moku aku, a hiki i ke alanui daimana i awili puia me ke alanui gula, ku iho la keia, aloha mai la na'lii a me na koa ia ia nei.
            Ia manawa, o ka huli aku la no ia o lakou nei hoi ana, a kokoke i ka Hale Alii, i huli ae ka hana o ia nei e nana mahope, e ku mai ana keia kanaka hulali, mai luna no a lalo, o ka hana a ua kanaka nei, o ka opiopi i ke alanui daimana, i awili puia me ke alanui gula, o ko lakou nei hele aku la no ia a hiki i ka Hale Alii, uwa ka pihe o na makaainana o laua nei, no ka piha i ka olioli, no ka hoi ana mai o ka wahine a ko lakou Alii.
            Hamam a ka waha, keke ka niho, oia ka ke kaeole o kakou e noho nei, no ka uwa i ka wahine maikai o Maria, a ma ia hope iho, komo aku la keia iloko o ka Hale Alii, ia manawa no, kani na pu aloha a na koa, a me na pu aloha o ke aupuni, ma ia hope iho, pau ko ia nei ike ana i ke kanaka. Hoi aku na koa i ko lakou wahi, i nana mai ka hana o ka poe i koe ia lakou nei, ua pau loa na niho i ka helelei, no ka nui o ka akaaka ana i ka wahine maikai o Maria.
            Komo aku la keia iloko o ka lanai o ka Hale Alii, a noho iho la keia iluna o ka noho alii dai mana o laua nei; aka hoi, makemake aku la keia i ka pipii ae o ka wai iluna a helelei iho me he ua pakapaka la iloko o ke kiowai auau, i nana aku ka hana o ia nei, e kukuku mai ana ka mahu o na mea ai iluna o ka papa kaukau daimana, o ko ia nei hele aku la no ia a noho iluna o ka noho, ai keia a maona.
            Ma ia hope iho, hele keia i ka auau, a hiki keia ma hai o ke kiowai, wehe ae la oia i kona kapa a pau, a luu aku la oia iloko o ke kiowai, a ea ae la keia iluna o ka iliwai, iho mai ana ka eheu o na manu gula, e holoi ia ia nei ma o a maanei o ia nei, a pau kona auau ana, hoi ae la keia a ma hai o ke kiowai, hele mai ana na manu daimana e kawele ia ia nei, me ka hamo ana i kona poo i ka aila, a me ka waiala, komo keia i ke kapa daimana hou, a kau ae la i ka lei alii ma kona poo, a hoi keia i ka Hale Alii.
            Noho iho la keia a liuliu loa, a kokoke i ka hora eono o ke ahiahi, nana aku la keia e kukuku mai ana ka mahu o na mea ai iluna o ka papa kaukau daimana, hele keia a noho iluna o ka noho, ai keia a maona, me he mea la i paia ae na maka o ia nei, i nana iho ka hana, aole na mea ai o luna o ka papa kaukau, ku ana ka omole waina, me ka omole gini, inu ae la keia a pau, hoi keia a luna o ka moe daimana, wehe keia i ke kapa ona, a komo i ke kapa moe, a hiamoe iho la.
            A loihi loa ko ia nei hiamoe ana, hoi mai ana o Hapaika-ia a mawaho o ka Hale Alii o laua nei, wehe keia i ke kamaa a me ke kapa o ia nei, a hoolei aku la iloko o ka Hale, puoho mai la o Maria i ka halulu, kahea ana o Hapaikai-a mawaho o ka puka, " Ua hiamoe oe e Ma ria." Hoole aku la keia me ka olelo aku, " Aole au i hiamoe." Pane hou mai ke kane, " Mama no nae ka hele ana'ku nei a ike i na makua o kaua, a me ko kaikuaana." Ae aku la o Maria.
            Ia manawa koke no, kokolo aku la o Hapaikai-a a loaa kana wahine e hiamoe ana keia iluna o ka moe daimana, haha mai la ka lima o ka wahine i ka ili o ia nei, ua like me ka aila ka pahee, honi iho la laua nei a pau ia, hoomaka laua nei e hiamoe, o ka manao nae o ka wahine, aole ia e hiamoe, ua kaunui kona manao e hoalaala i ke kane, lele ae la keia maluna o ke kane, ma o a maanei, a loihi loa ka laua hana ana pela, ka-ia loa ia ke kane i ka hiamoe, aole ala iki, no ka luhi loa i ke ala ana.
            Ia manawa koke iho no, unuhi ae la keia i kahi ipukukui ona, a nui ka malamalama o kahi a laua e moe ana, nana iho la keia mai luna a lalo, aole no hoi he wahi puu a me ke kee iki o ua kane nei ana i loaa ia ia, a no ka nui loa o ko ia nei makemake a me ka olioli, no ke kanaka maikai o ua kane nei, ia manawa koke no, pii mai la ka wela mai ka manea wawae a hiki i ka piko o ke poo; nolaila, aole e hiki ia ia ke puhi i ke kukui, i mea e pio ai kona a ana.
            A ma ia hope iho, ala mai la ua kane nei, no ke koekoe o kona ili i ka waiho wale iho no, aole he kapa, i ala ae ka hana o ia nei, e a ana ke kukui, huli iho la ko ia nei alo ilalo, a olelo aku keia i kana wahine. " E haalele ana au ia oe, he naniia, ua hana ino iho nei oe ia'u, ua hoohiki hoi au ia oe, aole oe e ike i ko'u kino, a hala na pule elua ; alaila, mare kaua, hookahi no hoi pule i koe, o ka pau no la hoi ia o ka hoohiki ana, ike oe i ko'u kino, ike au i kou kino, a me na'lii a pau o kuu aupuni, hana ino e iho nei hoi oe ia'u."

AHAOLELO HAW AII.
Hale o ka Poeikohoia.
LA 18.—Mei 22.

                He luheluia ka moolelo a aponoia, me ka hoololi a ka Luna Hoomalu. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Ka apa, he palapala hoopii no Hilo, 192 inoa, e noi ana. I hookahi wale no Loio Aupuni, ma Honolulu kahi noho.
            Ma ke noi a Wili mana, ua waihoia ma ka papa, a i ka wa e noonooia'i o ka Bila " Loio Kuhina " a Halasi.
            Heluhelu mai o Pap aua, he palapala hoopii na na Katolika o Kohala, he 13 na inoa, e noi ana. E hooemiiaka uku o na Luna Aupuni. I hapalua ka auhau maluna o na Lio, a i hapaha ka auhau o ka Miula, a me ka Hoki. E aeia i mau Hale kuai awa ma na apana a pau, e kuai wale ka awa me ka palapala ae ole, e inu wale na kanaka i ka awa. E hooemi i ka auhau waiwai paa, a me ka waiwai lewa. E auhauia na Kumukula, a me na Misionari i ka auhau Aupuni. E uku like na poe mea keiki ole, e like me na makua mea keiki, i na Kumukula pualu. E hoopau i ka auhau Lio Kea. E hoopau i ka auhau o ka poe Kane i 50 makahiki. E hoopai nuiia na Luna Helu hana Paewaewa.
            Haawiia na pauku i n a Komite.
            Heluhelu mai o Kahananui, he palapala hoopii no Hana, 34 inoa, e noi ana. E hoomahuahuaia ka uku o na Lunakula, aole e kuke na keiki kula na na haole. E kauia i hoailona mana no na Lunakula, e like me na Makai.
            Haawiia i ke Komite.
            Heluhelu mai o Kipi, h e palapala hoopii no Hilo, 201 inoa, e noi ana. I Halemai no ia wahi.
            Haawiia i ke Komite Waiwai.
            Heluhelu mai o Pomaikai , he palapala hoopii na Kamokulewa, e noi ana. E hoonoho hou i Lunakanawai apana no Honolulu.
            Haawiia i ke Komi te no ka Aha Hookolokolo.
            Hoike mai o Wilimana, o ke Komite Waiwai, elua olelo hoike no ka palapala hoopii a na haole kuai liilii i ka rama ma Honolulu, e noi ana. E hooemiia ka uku o na palapala ae i $500.00, no ke dala ole o keia wa.
            Manao o Wilimana, K apihe, Kipi, a me Halasi, e hoole i ke noi. Manao o Kapena Rhodes e apono i ke noi, a e noonoo puia me ka Bila a ia Komite, e hoomakaukau ai no ka hapa hope o ke noi.
            Ua w aihoia i ke Komite o ka Hale i keia la, ma ke noi a Wilimana.
            Hoike mai o Ha lasi, ua makaukau he mau Bila no ka maauauwa, a me ka Hookolokolo Jiure.
            Hoike mai o Rhodes o ke Ko mite Wae, i Kohoia no ke noi e mare na'Lii i ka 20 o ko lakou makahiki, e ka poe o Anahola.
            Manao ke Komit e, e waiho ma ka papa i ke noi, a ua hooholoia.
            Hoike mai o Kaakua he Olelo Hooholo, e Kauohaia ke Kakauolelo, e haawi aku i Kope i aponoia o ka moolelo o ka Hale, na na                 Kakaumoolelo Nupep a. Ua waihoia ma ka papa, ma ke noi a Wilimana.
            Hoike mai o Kimo Pelekane, ua makaukau ka Bila no ka poe wahine hapai i na keiki Kamehai. E kapae i na rula, a e heluhelu i ka wa o na Olelo Hooholo, a ua aponoia.
            Heluhelu mua mai o Ha lasi, i ka Bila Kanawai maauauwa, ua kapaeia na rula, a ua heluhelu aluaia ma ke poo. A e haawiia