Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 27, 31 May 1862 — AHAOLELO HAWAII. Hale o ka Poeikohoia. [ARTICLE]

AHAOLELO HAWAII.

Hale o ka Poeikohoia.

L a IS.—Mei 22. Heluheluia ka moolelo a aponoia, ine ka hoololi u ka Luna Hoomalu. Pule a pau. Heluhelu mai o Kaapa, he palapala hoopii no Hilo, 192 inoa, e noi ana. i hookahi \\-ale no Loio .Aupuni, ma Honolulu kahi noho. Ma ke noi a Wilimana, ua waihoia ma ka papa, a i ka wa e noonooia'i o ka Bila 41 Loio Kuhina " a Halnsi. Heluhelu mai o Papaua, he palapala hoopii na na Katolika o Kohaia, he 13 na inoa, e noi ana. E hooemiiaka uku o na Luna Aupuni. I hapalua ka auhau nmluna o na Lio, a i hapaha ka auhau o ka Miula, a me ka Hoki. £ aeia i mau Ha)e kuai awa ma na apana a pau, e kuai w'ale ka awa me ka palapala ae ole, e inu wnle na kanaka i ka awa. E hooemi i fca auhau waiwai paa, a me ka waiwai lewa. E auhauia na Kumukula, a me na Misionari i kn auhau Aupuni. E uku like na poe mea keiki ole, e like me na makua mea keiki, i na Kumukula pualu. E hoopau i ka auhau Lio Kea. E hoopau i ka auhau o ka poe Kane i 50 makahiki. E hoopai nuiia na Luna Helu hana Paewaewa. Haawiia na pauku i na Komitc. Heluhelu mai o Kahananui, he ]>alapala hoopii no Hana, 34 inoa, e noi ana. E hoomahuahuaia ka uku o na Lunakula, aole e kuke na keiki kula na na haole. E kauia i hoailona mana no na Lunakula, e like me na Makai. Haawiia i ke Komite. Heluhelu mai o Kipi, he polapala hoopii no Hilo, 201 inoa, e noi ana. 1 Halemai no ia wahi. Haawiia i ke Komite Waiwai. Heluhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii na Kamokulewa, c noi ana. E hoonoho hou i Lunakanawai apana no Honoiulu. Haawiia i ke Komite no ka Aha Hookolokolo. Hoike mai o Wilimana, o ke Komite Waiwai, elua olelo hoike no ka palapala hoopii a na haole kuai liilii ī ka rama ma Honolulu, e noi ana. E hooemiia ka uku o na palapala ae i &500.00, no ke dala ole o keia wa. Manao o Wilimana, Kapihe, Kipi, a me Halasi, e hoole i ke noi. Manao o Kapena Rhodes e apono i ke noi,a e noonoo puia ine ka Bila a ia Komite, e hoomakaukau ai no ka hapa hope o ke noi. Ua wnihoia i ke Komtte o ka Hale i keia la, ma ke noi a Wilimana. Hoike mai o Ha!asi t ua makaukau he mau Bila no ka maauauwa, a me ka Hookolokolo Jiure. Hoike raai o Rhodes o ke Komile Wae, i Kohoia no ke noi e mare na'Lii i ka 20 o ko lakou makahiki, e ka poe o Anahola. Manao ke Komitc, e waiho ma ka popa i ke noi, a ua hooholoia. Hoike mai o Kaakua he Olelo Hooholo, e Kauohaia ke Kakauolelo, e haawi aku i Kope i aponoia o ka moolelo o ka Hale, na na Kakaumoolelo Nupepn. Ua waihoia ma ka papa, raa ke noi a Wilimana. Hoike mai o Kimo Pelekane, ua makaukau ka Bila no ka poe wahioe hapai i na keiki Kamehai. £ kapae i na ruia, a e heluhelu i ka wa o na Olelo Hooholo, a ua aponoia. Heluhelu mua mai o Hakui, i ka Bib Kanawai maauaawa, ua kapaeia na rula, a ! ua oeluhelu aluaia ma ke poo. A e haawiia

i ke Komiteo ka Haie i ka ura e hapaiia o na hana i hoopnm^ia. Heinhein moa m-ai <? Hskisi i ka Bi!a Kanawai, no na Aha Hookolokoio Jiure. Kana ru!a, a heluhelu aluaia ma kc poo. Heiuhelu maa mai o Kimo Pelekane. i ka Bi!a Kanawai. e hoopaoana i ka hoopai o na wahine i hanaii f.na keiki Kamehai, he!u« heh» nluaia ma ke poo, a waihoia n»if na hai.a i iiwpau^eia. Heluhelu mua mai o .Moku i kana Biia Kanawai, e hooloii ana i ka pauka 120, a inp 121 oke Kanawai Kivila. Haawiia i ka Unuhiolelo. Ma ke noi a Kaakua, hapaiin na hana i !j<>opaneeia. Noho o Ban'imhri ma ka noho Luna Hoomohi. Koimie ka Hale no ka noonoo ana i na hoike f»iua a ke Komite Waiwai, e pili aoa i kn hr»opii a ka po«j kuai rama o Honolula. Ma ke noi a Wepa, ua aponoia ka hoike a ka lnpauui o ke Komile, me ka hoololi. e knli n hiki mai ka Bi!a a !akou e hoike mai • ! '♦ a ua aponoia ka hoike a ko Komite o ka Ihie. Koniiie hou ka Hale no ka noonoo ana i ka Bi!a Knnawai maauauwa, o Kapihe, ka Lvma Hoomalu. Heluheluia ka Bi!a a me ka hoike, he 25 da!a ka uku o ka pa!a* pala ae, a ina e oi manua o 5 da!a ka hoaie ana ku o ka poe Kalewa, aole e hiki ke hoopiiia imun o kekahi Aha Hookolokolo. Nui kn lio<»paapna, a o ka pauku mua wale no kni iiolo. Pau kc Komite nna o ka Hale, hoopaneein ka noonoo ana o ka pauku i koe a ka la apopo, a ua aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale, a ua hoopaneeia ka hana. La 19.—Mei 23. H«*luh('iuia ka moolelo a aponoia, me ka liouloli n J. H. Kamaio. Pule a pau. IMuheiu mai o Kipi, he paiapala hoopii uo Hiio, 59 inoa, e noi ana. E aeia ke ko!n» nna o ka !«ilota ma Onomea. E kohoia i Lunakanawai apana ma Onomea, e Kue nn:« i na hoike o kahi e mai, o ka poe wale no o ka pa hookahi ke hoike. E hooemiia ka uku o na Makai, mai Hawaii, a Kauai, • liko me ko na Koa Kiai o ka Moi. 1 puu (lala no na Alahaka ma Hilo. Haawiia i na Komile. Hoiuhelu inai o Pomaikai, he paiapala hoopii no Moanalua, e noi ana. E aeia i kula aupuni na ka poe hoopii. Haawiia i ke Komite. Heluhelu inai o Papaua, he palapaia hoopii no Kohala, e kue nna i kn inai ona Hipa, e noi ana. E auhauia na Kahunapule o na nono a p«iu. Hnawiia i ke Komite. Heluhelu mai o Kimo Pelekane he palapaia hoopii na na haole Kalepa o Hrtnolulu, e uoi ana. Aoie e hoo!»oloia ka Bila Kaimwni Maauauwa. Noi mai o Kahananui, e waihoia ma ka )*apa. Kue ia e ka Hale, a ua hoopaneeia ka noonoo ana, a ia u noonoo houia ka Bi!a Maauuuwa. Hoolaha mai o Kaakua, he Bila kana e lioololi ana i ka pauku 576, a me 877 o ke Kanawai Kivila. Hoike mai o Hikikoke, o ke Komite no ka noonoo nna i ke Kanawai Hookamakama. Iloolaha mai o Kahookaumaha, a ma ke noi a Kaakua, ua kapaeia na rula, a ua heiuhoiu muaia kana Bila, e hooioli ana i ka pauku I!>S, hanaia ka uku pau ma ka hana aianui. Noi mai o Kaakua, e waihoia ia Biia ma ka jv\pa. Hoakaka mai o Kahookaumalia i ka pono 0 ia liila, ua waihoia ma ka papa. Ma ke noi o Kipi. ua hapaiia na hana i hoopaneeia. l r a lilo ka Hale i Koniiie, e noonoo i ka hoopii a na haole Kalepa o Honoiulu, no ka Hila Maauauwa. () Mr. Kaakua ka Luna Hoomalu. Ma ke noi a Wej)a, ua heluheluia ka palapala hoopii a na haole Kalepa o Honoluiu, e kue ana i ka hooholo ana i ka Bila Kanawai Maauauwa. ! Kokua o Wepn, me ke apono i ka pala- j paia hoopii a na haole Kalepa o Honolulu. i l T a waihoia ma ka papa ia hoopii. Hooholoia ka pauku mua, a hoololiia ka pauku, alua, o ka bila piele, aponoia ka olelo hoike a kc Komite. Ma ke noi a Kipi» ua Kakau Poepoeia, a e heluhelu akoluia i kala apopo. Hooholoia. Komite hou ka Hale no ka Bila Kanawai, e pili una i na Aha Jiure. O Mr. Alapai ma ka noho Luna Hoomalu. Heluheluia mai raua a hope, a ua aponoia ka Bila. | Psiu ke Komite ana, a ua apono ka Halej 1 ka hoike a ke Komite. j Ma ke noi a Kainalo, ua hooholoia e Ka-1 kau Pwpoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopw. Ma ke noi a Kaakua, ua hoopaneeia ka hana. La ao.~ Mei 24. Heluheluia ka moolelo a apoaoia. Puk a pau. Heluhelu mai o Kahananui, he hoopii no Honolulu, 61 inoa, e noi ana. Aole e hoomoe i na palapala hoopii ma ka pa, pa. Xa na hoa o ka Hale Ahaolelo Ajii e hoomoe ma ka papa. lna e hoomoe kekahi jj i kekahi palapala hpopii, e;

hoopnuia oia. Aia a peu na ia ona paia- | pala hoopii, a me lea heopeiapa.i aua a na Luna ; ahili. vroino raa fca papa. a pela'ku. Waihoia ma ka papa. Hēluheiu mai o Kfpi, he pahpala hoopii ■do Kohala, e kne ana i ke noho ana o PaIpaoa i Lonamakaainana no ia apana. A e ; apono ana o J. N* Naihe, ka mea i komo poi n °. mai o Pomaikai, he palapala hoopii no Moonaiua, 3 inoa, e noi ana. I \ hookahi noho ana a ka. Ahaolelo. i kela makai hiki keia makahiki. B pono * poe ilihu- . ne ke hoopii me ka uka Koina oie e hooemi } i 81.00 ka auhau alanui. E pono i kela mea ; keia mea t i kanu ika iaau ke oki mni. E hooemiia i $2.00 no ka paiapala hoolimaiima i Lio T a pela'ku. Waihoia kekahi rnau pauku. Haawiia ke- ' kahi i na Komite. He'uhelu mai o Wilimana, he paiapaia hoopii no Kohala, lOOinoa, e apono ana i ke kohoia ana o Papaua. Heluhelu akoluia ka hooloii o ka pauku 017 o ke Kanawni Kivi!a. Ma ke not a Kipi, ua houholo ioaia ia Kanawai. Heiuhelu akoluia ka Bila Kanawai, e ae | ana i ka iaweia inai o ka papa,a me ke Kua- ■| hao, me ke dute olp. Ma ke noi a Kamalo, ua hoohoio ioaia ia Bila. Heluhelu akoiuia ka Bila Kanawai, e ae ana i ke kuai Alaauauwa, o ke Kakauolelo, ma ka oleio Hawaii, a o ka Luna Hoomaiu. j ma ka oleio Beritania. Noi mai o Kahookano, e hooholo ioa i ka Biia. ; Kue o Wiiimana, manao ia, e hooioiiia ka ; hapa hope o ka panku inua, ma ka hookoine |ana ina huaoielo, "a me ka Upiuma." A j na hoohoio ioaia ia Bila me ka hooloii. Heiuheiu akoiuia ka Bila Kanawai, e hooponopono ana i ka Aha Hookoiekoio Jiure. Ma ke noi a Kamalo, ua hooholo loaia ia Bila Noi mai o Halasi, o ke Komite no na Aha Hookolokolo. e hoihoiia ia lakou ka Bila mua no na mea e pili ana i ka Loio Kuhina, a e waiho mai ana i kekahi Bila a ia Koinite iio i hana ai no ia inea, a iu hooholoia. A ua heluhelu mua inai o Haiasi, i ka Biia a ia Komite i hoomakaukau ai no ka Loio Kuhina o ke Aupuni, a na Hikikoke i heluhelu mai ma ka olelo Hawaii. Ma ke noi a Kimo Peiekane, ua heluhelu aluaia ma ke poo. Ma ke noi a Kimo Pelekane, ua haawiia i ke Komite no ke pai ana. Hooiaha mai o Haiasi, he Bila ka ke Koraite no na Aha Hookoiakolo, e hoololi ana i ka pauku 956 o ke Kanawai Kivila. He Olelo Hooholo na Kamalo, e Kauohaia ke Koinite o na Buke Helu, e kikoo aku i na dala a na Lunamakaainana. Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana i hoopaneeia, a ua Komite ka Haie no ka noonoo ana i ka Biia Kanawai, e piii ana i i na wahine hanau i na keiki Kamehai, e hoo- ! pau ana i ka hoopaiia o na wahine. Heluheinia ka Biia e ke Kakauolelo. A ua nui loa a ioihi no hoi ka hoopaapaa ana, o ka Luna o Kau, a me Kaapa, kai koi ikaika ioa e Kinai ia Biia, a o ka Luna o Kona Akau, ka Luna o Hanaiei, o Wailuku, ia me Hana, kai Kokua ma ka Bila. Ua ! hoohoioia e ninau. Ma ke noi a Kahookano, lia hoohoioia e Kakau inoa ka poe ae, he 12 ka hoole, he 13 ka poe ae, e waihoia ma ka papa ka pauku I mua. Pau ke Komite ana o ka Haie, a aponoia [ ka hoike a ke Komite. | Heluhelu mai o Kipi, ika hoike ake Ko- | inite o na Buke Helu, no na Bila aie o keia I Hale. Ua hooholoia e uku aku ia mau Bi- ; ia ma na liio o ka Hale. • Ma ke noi a Kipi, ua hoopaneeia kn hana a ka Poakahi. ; La 21.—Mei 26. i Heluheluia ka inooieio a aponoia. Puie a pau. Heluhelu mai o Kaakua, he palapala hooIpii no W aialua, 46 im>a» e noi ana. E pu- | hiia ka rama ma Hawaii nei. E hooemiia |kaukuona Luna Aupuni. E ukuia ka | auhau ma ka Waiwai. E hookuuia na kei;ki kula ika auhau kino. E> hooemiia iSO keneta, no ka auhau Lio, a o ka auhau Piula, i25 keneta. E auhauia ka poe ioi mamua o $1,000, i $5.00 no ka auhau aianui. &c. Hoike mai o Wiiimana, o ke Komile Waiwai no ke Kanawai e pili ana i ke kuai nui o ka rama. E hai mai ana ika hoomakaukau ana i BHa Kanawai no ia mea, a aponoia ka hoike a ke Komite. Noi inai o Eaiawiua, o ke Komite no ke Aopalapala. e ae aku ka Hale e haawi i ka paiapaia hoopii a na Kaiolika o Honoiulu, i ka Unuhiolelo. Hoohoioia. Heluhelu mua inai o Wilimana, i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ke ano o ke Kuai Nui ana i ka rama. i hoomakaukauia e ke Komite Waiwai. Ma ke noi a Kaakua, ua heluheiu aluaia ma ke poo. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la. Ma ke noi & Baiawina, ua lsoohoioīa © nooiioo houia ka Bila Kanawai, no na wahine hanau ina kmki Kamehai. Hooholoia.

Hoike mai ka Luiia Hooiuaia. ua hiki n?ai ka Olelo Ho ; ke ,1 ka Pert«i«lena oka Papahoonaauao. ma ka Olelo Hawaii. Ma ke noi a Kaakua. ua hapaiia iia haua i hoopaneeia. Noho o Kahookano ma ka ooho Luna Hoomalu. Komile ka Hale no ka w>onoo aua i ka . hoike a ke KomitP no ka. Aha Hookolokolo, , elua hoike a ia Komite, 110 na palapala hoopii, 5 e iioi ana, e hoopauia ke Kanawai E hoo- | emi ana i na ino i loaa ma ka hookama* kama.'* Heluhelu raai ke Kakauolelo i na olelo ■; hoike a ke Komīte, no ka Aha Hookolokolo. Ma ke noi a Kaakua, ua heluheluia mai ' ka hoike a ke Kormte. e ke Kakauolelo. Noi mai o Kaakua, e lawe mai ka Hale i i ka olelo a ka hapauuku, a e waiho i ka hoi- | ke a ka hapanui ma ka papa. i Hoike mai o Moku i kona mauao, e lawe- ; ia ka hoike a ka hapanui, a e waiho i ka : hoike a ka hapaunku ma ka papa. i Xoi kekahi poe e ninau koke; aka, kue o j Hikikoke ; wahi ana, aohe pono o ka wikii wiki ma ka ninau, no ka mea, he mea nui, | i na he wahi pono iki ko ke Kanawai kinai i |na mai mo. he pono no ke ae; aka, i kona i manao he Kanawai ino loa, no ka mea, he kokua keia Kanawai i ka hookamakama. ■ A ke mau nei 110 hoi na ino; aka, o ka mai ua emi aku no ia. Hoopaopaa nui ka Luna o Waialua ma ka pono, a me ka pomaikai ; oia Kanawai. | l/a hoopaapaa loihi na Lunamakaainana, | akamai no ke kanawai hooemi i na ino i loaa [ ma ka hookamakama. | Pau ke I\omite ana oka Hale, aponoia ka ! hoike a ke Komite o ka Hale, me ka holo ole ' no nae o na mea i hoopanpaaia. i Ma ke noi a Kaakua, ua hoopaneeia ka ! hana a ka hora 10 o ka la apopo.