Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 28, 7 June 1862 — HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA. [ARTICLE]

HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.

(L'nuhiia ?io ke Kuokoa.)

I HELL 5. āE HOOHIKI AKU NEI AU IA OE, 44 aole au e loaa hou īa oe, aia a loaa ' na paa kamaa hao ehiku, o ahiku ma- | %' kahiki ia au e imi ai ia'u a loaa au, I kane au nau, a i loaa ole au, o ko kane ole| | iho la no ia, he Kanawai paa keia no ma* i | kou niai ko"u mau makua a īa'u, he nani j ; hoi ia, ua hana ino e iho nei no hoi oe ia'u, j ; aole oe i hoolohe i ka'u mea i papa aku ai I j ia oe, pau ko kaua noho pu ana." j j Alaila, oko ia nei oili aku la no ia nalo- | wale, i uwalu aku ka hana o ua wahine nei, : aole oiala maliu mai. o ka hana a ua o Mai ria o ka uwe haaioulou, a ao ua po nei, i nana ae ka hana o Maria, ua pau ka nani o loko o ua hale nei o laua, ua hao aku ka mana o Hapaikai-a, pau ke daimana ouaj hale nei, o kahi hale o ia nei e noho ai he wahi halegula, o kahi moe he moe gula, o ko ia nei wahi kapa he wahi kapa gula, oia iho'la ko ia nei mau wahi kahiko. Pau ke kahiko ana i ke kapa ilaimana, pau ka hoala ana a na manu gula ia ia nei, a me ka hoonani ana a na manu dainuma ia ia nei. la manawa, e nana kakou i ka moolelo o j jka huli ana o Maria ike kane: Oko ia nei! • puka aku la no ia i waho o ka hale, a ia nei j e noho nei me ka uwe no. 1 nana iho ka i i hana, e waiho ana he puu dala, o ko ia nei j 1 ohi no ia a loko o ka hainaka, puolo keia a | j paa. nana ae la keia ma o a ma anei, aole j jna mea maikai ana i ike ai, ua pau i ka la- ! . weia e ka mana o ke kane, o ko ia nei ihoj ; aku la no ia a ka Uapo, ku keia ; E hooma-j j kaukau ana keia wahi moku e holo, o ko ia I ; nei ee iho la noia me ka puolo dala no ana | ! e paa ana, o kahi moku o ia nei, he moku 1 : hao, aole hoi ka moku gula, aia nei i holo i

mua ai, oia ka mea i ike oleia mai ai o ia i nei i ka hiki ana aku i ke aupuni o lakou | nei me na kaa o ka pa o lakou nei, ine na ; makua, a ine ke kaikuaana. j Oko ia nei holo aku Ia no ia aku ua wa-'

! hi moku nei, ee iho la keia iluna o ka waapa j hao. Holo aku la keia a pae i uka, aole keia i hele ma kahi o lakou nei, hele loa aku la no keia a hiki i kahi o ka Amala, ninau keia i kahi o ke alii o na amala, i mai la ka | amaia ia ia nei aia i o, o ka hele aku ia no | ia o ia nei, a kiki i ka hale o ua alii nei, nij # * | nau mai kela, u Heaha kau ?" I aku keia, U E | hana oe i mau paa kamaa hao i ehiku, a paa i i keia la." Ae mai kela, i hou aku o Maria, • " Heaha ka uku o ka hana .ana ?" I mai ke | lii amam ; " He kanalima dala." Ae aku ke- ! ia, o ka haawi aku la no ia o ua alii ainala j nei, i na amala a pau, aole i emo o ka paa | no ia o na paa kamaa hao ehiku, o ka hoihoi mai la 110 ia o ua alii amala nei aia Maria, haawi ana i ua mau paa kamaa hao nei ehiku, o ko ia nei haawi aku la no ia i na dala he kanalima, pau ia. 0 ko ia nei hele aku la no ia a hiki i ka i hale o ke kanaka inalama lio, ninau keia, j M Pehea ke kuai ana o ka lio ? " I mai kela. • " He iwakaluakumamaiima dala o ka lio." O ; ko ia nei haawi aku la no ia i ke daia, loaa | ka Ho, kuai keia i ka huewai ili elima dala, | kuai keia i eke ili e lima dala, i na mea ai [ hoi elima dala, pau ia. Kuai keia i ka no- : ho he iwakaluakumamalima dala, 1 ke kaula w&ha o ka lio elua dala. a koe na elala a ia | nei. 0 ka hana iho la no ia oia nei a paa | ka lio, hoouka ka ukana a pau, ee keia ilnna I o ka lio, o ko ia nei hele aku la no ia me ka ; ike ole o ke kaikuaana, a me na makua o ia nei, hele aku keia a ka puka o ka pa o la« kou nei» waiho keia he palapala mawaho: 0 Kimo ka inoa mawaho, o ka olelo maloko, e aloha aku ana i na makua, a me ke knikuaana. Pau ka ia nei ike ana i ua \vahi nei o iakou, hele loa aku la no keia. la \\"a, puka aku kekahi koa iwaho, e waiho ana keia palapala, o ko ia nei hopu iho la no ia, i nana iho ka hana, o Kiiuo hahai holoholona ka inoa mawaho, o ko ia nei halihali aku la no ia a haawi ia Kimo, i wehe iho ka hana; e hai ae ana ka palapaia i ke aloha ia lakou a pau loa. " £ nana kakou 1 ka hele ana o Maiia e huli i ke kane." Hele aku la keia a pau mai ke kul&nakau* hale, hele wale aku la no keia i ka waoakua kauaka ole, o ka ia nei haua iluua o ka lio, o uwe i lee kane. T}a hele o loko o ia nei & paih i ke aloha, o ko ia nei hele aku

la. no ia eha mahina, hiki keia i kekahi kulanakaahale; kuai hou keia i mea ai na ia nei a ia»2 t hele aku ia keia. Ia hele ana aku a ia nei ia waoakua, eha ; mahina, hiki keia i ke aupani o ka luahine I kupunoahine o Hapaikai-a, aole nae keia i ; hiki aku i ke kulaisakauhale. loaa ia la nei j he ho!oho!ona nui, he dia, i iho ia keia. i na Ipahahe holohoiona ai kanaka keia, make ! au. Ua aneane nawaliwali keia, no ka loiIhi o ka heie ana i ka naheleheie, ua hihiia ; na maka i ka punaweleweie. heie no ua dia I nei mamua, ma hope no keia; a hiki i ke j kuianakauhaie, naiowaie ua dia nei; Hele i ioa no keia ma ke aianui; kahea ana ka iuaI hine ia ia nei, ekolu kahea ana, huli hou ae !ia keia, a hoi hou i ka hale o ka iuahine, o i iaua waie no me ke Kuene, a ua dia nei o \ iaua i hele pu aku ai, ua iilo ae ia i kanaka, oia nei, aoie pono ke leie iho iiaio, ua opiii, kiiia aku ia keia e iauaia, hapai ia iiaio, kaikaiia aku Ia keia ma kahi maikai, waihoia iho ia, kii iaua nei i ka ukana oiuna o ka lio, wehewehe a pau, kuuia ka iio ; aiaila, hoi aku laua nei, weheweheia na wahi kapa 0 ia nei a pau. Ninau aku ka luahine ia ia nei, e hele ana oe i hea ? ( Hai aku ia keia i ka mooleio o ko ia nei heie ana e huli ia Hapaikai<>, e like no me ka mea i haiia maluna, o ia ka ia nei mea i hai aku ai;) alaila, i mai ua I iuahine nei, aia ko kane la ua paa i ka hao, ino ka hoopunipuni; no ka mea, he Kanawai , paa ia no makou, haiihaii ia aku la keia a Ike kio-wai. Ia pulu ana 110 oke kmo oia I nei ika wai, o ka pau no ia o ka opiii o ia | nei, pau na eha a pau, o ko ia nei hoi no ia ja like me mamua. Olelo aku ka iuahine, e I noho kaua ia nei, a maikai loa oe ; alaiia, | liuii oe i ko kane. aole nae oe e pono ke he;ie maiuha oka aina nei ia, o make oe i na ; aupuni o ka punaiua, o keia mau aupuni , aku la, o ke aupuni poo-lua, a hiki i ke au- ; puni poo-umi, a o ka umikumamakahi, aia i ! ilaiia ko kane kahi i paa ai, me na'lii o na aupuni oko punaiua. Ina i heie oe, maloko nei o ke kai e heie ai oe, eia ko alanui la, o na niu; alaila, noho keia elua mahina, hoomakaukau ko ia nei hele ana. Ma ia hope, haawi aku ke kupunawahine Ike kapa iau, oia ko ia riei kapa, me ke kapa pouli, me ka hainaka iele, a me na kamaa holo, o ka ai a ia nei, o ka iau maona, o ua mau niu nei elua, o ko ia nei alamii ia. O ua luahine nei, he iuahine mana, oia ke kupunawahine o Hapaikai-a. Oielo aku ua kupunawahme nei, i na i holo oe a kahi e ku ai ko kamaa, o ke aupuni akahi ia, pela no ka iua o ke ku ana, o ke aupuni poo-iua ia, peia ke kolu, o ke poo-kolu ia, pela no a hiki i ka umi; al{iila, wehe ae oe i ko kamaa, i pii auanei ka niu iluna, a o ke alanui ia a hiki iiuna, puolo oe i na niu a me na kamaa a paa, hele aku oe a hiki i kahi o ko punalua; i makemake mai auonei ia oe i aikane oe, ae ia aku, heie ua o Maria, e iike me ke kauoha a ke kupunawahine. Heie keia a hiki i ke aupuni o ka punalua ana, uwa ana na kanaka ia ia nei, nie na wahine, a me na kamalii, i ka wahine

maikai o ia nei, aole he wahine ma ia mau |aupuni e like me ia nei, holo aku la ka lohe : j a ua Alii Wahine nei. O ka īnoa o ua Alii I Wahine nei, o Kini Gula, o ka makuakane, i o Kema ka inoa, o ka makuahine, o Peke ! ka inoa. | Ia lohe ana o ua Alii nei ia ia nei, hoouna ; ae la keia i na kauwa ana e kii i aikane i nana, kiiia keia a hele mai imua o ua Alii nei. I ko ia nei hiki ana ilaila, i nana mai ka hana ia ia nei, aole o kana mai a ka wa- | hine maikai o ia nei, keku a ka wahine maikai la pali ke kua, mahina ke alo, i ua mea he wahine maikai; no ka mea, aole i loaa ko ia nei kapa i ua Alii nei, ia ia nei wale no kela kapa ano-e. He kapa lau e like me | ka lau o na laau maikai loa a pau, pela ko ! ia nei kapa, noho lakou nei a kani ka pele o ka ainawakea, hanaia mai Ia na mea a luna 0 ka papa kaukau, hele lakou nei e ai, noho ua Alii nei ma kona noho, noho keia ma kona noho, hoomaka e ai, i aku keia i ua Alii nei, "Eia ka kaua wahi ai." Wehe ae lti keia 1 ka lau maona, hoopa ae la ua Alii nei, o ka maona ae la no ia, hoopa no hoi keia i ko ia nei waha maona, makewai laua nei, hoopa ae la no laua nei, kena no ka makewai, noho wale iho iano laua nei, ai no na hoa ai a pau, hoi laua a ka Hale Alii, noho lakou nei a ahiahi, ai hou iakou nei a pau, o ka laua ai, o ka lau maona no, pau ka ai ana a lakou nei. Halihaii ua Alii Wahine nei me ke Kuene i mea ai na Hapaikai-a, a me ka laau | make. Ia manawa, i aku keia, "O kakou ke ; hele." Hooie mai ua Alii neū heaha kau e hele ai ia wahi ino? He piiau i ka paahao. O ko lauaia hele aku ia no ia mamua, mahope aku no keia, aole iauala e ike mai; no ka mea, ua aahu keia i ke kapa pouli o ia nei. O ko iakou nei hele no ia me ka ike ole o lauala ia ia nei, a hiki i ka puka o ka hale paahao. Wehe mai la ke kiai puka, a komo aku ia lauala, oia nei aku no, me ka ike ole mai o lokou la ia ia nei. I nana aku ka hana o ia nei, ua piha loa oioko i na'Lii i hoopaa puia'i rae Hapaikai-a, weheia ae la i ka hao o ia nei a pau, haawiia aku ia na mea ' ai a pau, hooinuia aku ia i ka laau make, ia ; hooinu aua, o ka oni aku la no ia o Hapai- j kai-a ilaio i ka lepo, kahe ka hu-a o ka wa- ! ha, eia ka olelo a ua Aiii Wahme nei, a ia j

|ua wahi kaaaka maalea net. Oia kupaka iho )a ko ia nei i o ia neī a pau. hoopaa hou ia keia ika hao a paa. Hoi ua Alii nei me : ke Kuene, hoihoi pu no lakou nei me ka ike ; ole o lakou ia ia nei. Pela 110 ia ia aku. hele no keia c*e ka ike: ole no o lakou la, a pela no ke kolu o ka la, a i ka ba o ka la o ka hele aoa ; alaila, hoi'kekeiaika Luna kiai puka. la hoi ana mai o lakou nei mai Soko mai, i aku keia,: "£ hele oe a hai aku ia Hapaikai-a, ua hiki mai ko wahine o Mana, i olelo mai nei, e ae| i oe i ka mare i hemo koke oe." Alaila, hele ke | ; kiai puka a hai aku ia Hapaikai-a, ia lohei ; ana o ia nei, oleio aku keia i ke kiai puka, e | hele aku oe a i ke Alii, hai aku oe, ua ae! ] au i ka mare, hele la ke kiai puka, a hai ■ aku i ke Alii Wahine. Ia manawa, kiiia aku la o Hapaikai-a a, kuuia inai, a me na'Lii aupuni. Ia puka : ana, ki ka pu aioha ia ia nei i ka paa ana. ; ine na'Lii aupuni a pau. He la nui ia no ! ka heino ana o Hapaikai-a, mai ka halepaa- : hao mai, iloko no o ka halepaahao. Lu o j Hapaikai-a i ke kino pelapela o ia nei, hoij no ke kino o ia nei a like no ine ka wa ma- , mua. Ia puka ana no o ia nei me na'Lii aupuni, hoi no kela 'Lii aupuni i kona wahi ae, i kona wahi ae, a pau na'Lii i ka hoi i ko lakou wahi; Alaila, hoi aku la keia a ka; Hale Alii. laku keia i ke Alii Wahine, ,k E , hoomakaukau no ka mare i keia la." I mai ke ; Alii Wahine, "O ke aha ka mea o ka wikiwiki koke ana e mare i keia la." I aku o Hapaikai-a, ' k Aole o'u makemake e waiho loihi." Holo ia mea no ka mare ana, hoomakaukauia ka mare i ua la nei, mare a pau, aha--1 aina na'Lii a pau, o ka lakou nei ai o ka i ! lau maona. (Aole i pau.)