Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 29, 14 June 1862 — Page 2

Page PDF (1.68 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

            E uku aku ke Aupuni i ka uku hoolimalima no ka noho ana o ka hana Aupuni ma kona wahi ma Aienui. Haawiia i ke Komite no na Dala Koi Ana.
            Heluhelu mai o Hikikoke, he palapala hoopii ia Kapena J. Makee, e noi ana : E hookuuia oia, ma ka uku ana i na dute o na hao ana i lawe mai ai no ka pono o ka lehulehu ma kona wahi. Haawiia i ke Komite no na Dala Koi Ana.
            Heluhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii no Honolulu, 33 na inoa, e noi ana : E hoopaiia na wahine holo wale me ka pau lio ole. Haawiia ia Pomaikai, ke Komite Wae.
            Heluhelu mai o Kaakua, he palapala hoopii no Waialua, e noi ana : E uku e ia ka poe waiwai i hoopoinoia mamua o ka uku ana i ka Pa Aupuni. E hoopauia ka Auhau Waiwai maluna o na wahine kane make, a me ke poe mai loihi, a me na keiki makua ole. E mahele likeia na dala kula i na Katolika a me na Kalawina, e like me ka nui o na haumana. E hoololiia ke Kanawai no ka ona, aole e hoopiiia ke hala na hora he 48. Haawiia i na Komite.
            He luhelu mai o Pomaikai, he palapala hoopii no Moanalua, e noi ana : E hookaawaleia ka poe mai Pake ma kahi hookahi, aole e pono ke noho pu me ka poe ola. Haawiia ia pauku ia Kimo Pelekane, Kamalo, a me Pomaikai. E uku ole na kanaka i ka aina i holo ai o na holoholona mamua, $1.00, a $2.00 no ka palapala hoolimalima lio. E auhauia na Lio, me na Hoki, ma ka auhau waiwai lewa, a pela'ku. Haawiia na pauku i na Komite. Noho o Kipi, i Luna Hoomalu.
            Heluhelu mai o Wepa, he palapala hoopii na na Koa Pualu o Honolulu. Haawiia i ke Komite Wae. Kohoia o Kanuka, Manini, Kimo Pelekane, Kaauwai, Kamalo.

HOIKE NA KOMI TE WAE.

            Hoike mai o Kimo Pelekane, ke Komite nana e noonoo ka Bila Kanawai, "He Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 488, a me ka pauku 183, o ke Kanawai Kivila." E pili ana i ka hana alanui.
            Noi mai o Kipi, e apono i ka hoike a ke Komi te, a e waiho i ke Komite o ka Hale i keia la. Kue o Kaakua, no ka Pauku hoololi, e noi ana ia e waihoia a ka manawa o na Olelo Hooholo, alaila heluhelu muaia mai ka Pauku pakui a ke Komite.
            Ma ke noi a Wilimana, ua waihoia ka Bila kahiko ma ka papa, aia a ka manawa e noonooia ai na Olelo Hooholo ; alaila, heluhelu mua mai ka Bila hou a na Komite i hoomakaukau mua ai.
            Hoik e mai o Kapena Loke, no ka Bila Kanawai e pili ana i na Hui Mokumahu. Ua haawiia e paiia, a na ka poe hoopii no e uku i na lilo.
            Heluhelu alua mai o Halasi i ka Bila Kanawai e pili ana i na aie. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la.
            Heluhelu mai o Kaakua, i kana Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 487 o ke Kanawai Kivila. Ua kapaeia na rula, a heluhelu alua ia.
            Ma ke noi a Kaakua, ua waihoia a ka wa e noonoo ai ka Bila a ke Komite Wae, no na hana alanui.

NA O LELO HOOHOLO.

            Hoolaha mai o Halasi, i kana Bila e hoololi ana i ka Haawina 42 o ke Kanawai Kivila.
            Hoolaha mai o Nuuanu, he Bila e hoololi ana i ka Puuku 1,004 o ke Kanawai Kivila.
            Hoike mai o K aapa, he olelo hooholo e hooliloia i puu dala no ke kula kaikamahine ma Hilo. Haawiia i ke Komite Waiwai.
            Hoolaha m ai o Moku, i kana hoololi no ka Pauku 1005 o ke Kanawai Kivila.
            Heluhelu mua mai o Kimo Pelekane, i ke Kanawai i hoomakaukauia e ke Komi te Wae, e hoololi ana i ka Pauku 183 a me 488 o ke Kanawai Kivila.
            Ua kapaeia na rula, a ma ke noi a Moku, ua heluhelu alua ia ma ke poo.
            Ma ke noi a Kipi, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la.
            Ma ke noi a Kipi, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.

KOM ITE KA HALE.

            Kauhane k a Luna Hoomalu.
            Hapaiia ka noonoo ana no ke Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 789 o ke Kanawai Kivila, e pili a na i ke Koho Ana.
            Ma ke noi a Wepa, ua heluheluia ka Bila ma ka olelo Beritania, a haawi hou ia i ke Kakauolelo.
            Manao o Kahookano, e hoakakaia ka unuunu ana o na Luna Nana Koho Balota i ko lakou mau w ahi lole, a waiho wale iho no ka lima, i pili ole ae ai ka balota ma ko lakou lima. Ua hooholoia ia Bila. Hoopauia ke Komite, a ua aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale.
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholoia e kakau poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopo.

K OMITE KA HALE.

            O Kamalo k a Luna Hoomalu.
            Hapaiia k a noonoo ana no ka Bila Kanawai a Halasi. E hoololi ana i ka Haawina 42 o ke Kanawai Kivila. Heluheluia ka Bila e ke Kakauolelo.
            Ua weheweheia mai o Hala si i ke ano nui o keia Kanawai, a ua apono paukuia keia Bila e ke Komite o ka Hale. Ua hooholoia ka Bila, pau ke Komite o ka Hale, Aponoia na hana.
            Ma ke noi a Kipi , ua hooholoia e kakau poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopo.
            M a ke noi a Kanuka, ua hooponoia ma ka Bila e pili ana i ke Koho Balota Ana, a me ka Pauku 2. "E lilo keia i Kanawai mai kona la e hoolahaia'ku ai."
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholoia e kakau poepoeia.
            Lilo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i k a hoololi o ka Pauku 183 a me 488, o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka hana alanui.
            O Pomaikai ka Lu na Hoomalu.
            Heluheluia ka Bila e ke Kakauolelo, a ua noonoo paukuia keia Bila. A ua hookomoia na pauku pakui a Kaakua.
            Pau ke Komi te, aponoia na hana. Hoopaneeia ka hana.

LA 28.—Iune 3.

            Heluheluia ka moolelo a aponoia, me ka hoololi. Pule o Moku, a pau.
            Heluhelu mai o Kauhane he palapala hoopii no Kau, e noi ana : E hoonoaia na wahi a pau o ke Aupuni e ulu ana ka Pulu.
            Manao o Kipi , e waiho ia hoopii ma ka papa, a ua hooholoia.
            Heluhelu hou mai o Kauhane, he p alapala hoopii no Kau, 110 na inoa, e noi ana : E hoololi i ka Pauku 175 o ke Kanawai Kivila. E hoololi ana i ka huaolelo, " Elima Mile," a e hookomo i ka huaolelo, " Ka palena o ia Apana."
            Manao o Kipi, e waiho i ka hoopii ma ka papa, a hiki mai ka wa e noonooia'i ka Bila a ke Kom ite no na Hana Hou, e pili ana i ka hana alanui. Pau na Palapala Hoopii.
            Hoike na Komi te Mau, nole hoike. Hoike na Komite Wae.
            Hoike mai o Moku, ke Komite Wae e pili ana i ka noonoo ana i ke noi a kekahi poe o Honolulu nei, e hoopaiia na wahine a me na kane haalele kekahi i kekahi i $ 100.00, a i ole ia, e hoohanaia ma ka hana oolea i elua makahiki. Manao ke Komite, e hana i Bila no ia mea.
            Ma ke noi a Kaakua, ua waihoia ka hoike a ke Komi te ma ka papa, a hiki i ka wa e noonooia ai ka Bila a ke Komite i hoomakaukau ai.
            Kapaeia na rula, a hoike mai o Kimo Pelekane, ke Komite no na Dala Koina, e apono ana i ka waiho ana o ka hoopii a Kapena J. Makee, ma ka papa. A hoike pu mai no ka palapala hoopii a Samuela o Waimea, e kauoha ana e waiho i kana koi no na dala he $46.00 ma ka papa.
            Manao o Kaakua, e hoakaka mai ke kumu o ka waiho ana i keia hoopii ma ka papa.
            Olelo mai o Kanuka, ina kakou e ae aku i keia noi ; alaila, e hamama mau auanei ka puka no na noi o ia ano. A ua aponoia ka hoike a ke Komite.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 789 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ke Koho Ana, e ka Luna Hoomalu. A ua hooholo loa ia ia Bila. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e pili ana i ka ohi ana i na aie, oia hoi ka hoololi ana i kekahi Pauku o ka Haawina 42 o ke Kanawai Kivila. A ua hooholo loa ia ia Bila.

OLELO HOOHOLO.

            Heluhelu mai o Pomaikai, he Olelo Hooholo, e kauoha ana i na Kom ite no na Buke Helu, e kikoo aku i $32.00 i ka Waihona Aupuni, no na lilo o na hoike o Puna, a me Lahaina, i kauohaia e ke Komite no ke Koho Ana.
            Manao o Kimo Pelekane, a me Kaapa, e waiho ma ka papa i ka Olelo Hooholo.
            Manao o Kanuka he pono ke ukuia na hoike a keia Hale i kauoha'ku ai, a pela no hoi ko Kaakua manao.
            Manao o Kipi, he mea pono ole paha ka uku ana i keia m au lilo; no ka mea, mamuli e hoopii mau mai na kanaka i kumu e hiki ai i Honolulu. Aka, aole ona manao e hoonele aku i ka luhi a me ka pono o ka noho ana o ia poe i keia mau la.
            Ninau o Kimo Pelekane, ia Pomaikai, i ke kumu i maopopo ai o ke $32,00, na dala e kupono ai ke hookaa i na hoike. Ua hoihoi hou o Pomaikai i kana Olelo Hooholo.
            Heluhelu mua mai o Nuuanu, i kana Bila Kanawai e ho ololi ana i ka pauku 1004 o ke Kanawai Kivila.
            Ma ke noi a Kaakua, ua kapaeia na rula a heluhelu aluaia ma ke poo.
            Manao o Kipi, e haawiia i ke Komite no na Aha Hookolokolo.
            Manao o Kaapa, o ka hapa hope wale no ke hooponopono : no ka mea, ma na Kanawai e waiho nei, aohe hana pono ia.
            Manao o Ba lawina, e haawiia i kekahi Komite Wae,
            Hoakaka mai o Hala si, i kona manao no ke kuhihewa loa o Nuuanu, Luna o Hanalei, i ke ano o ke Kanawai e noho nei, a me kona manao no hoi e hoole i keia hoololi. No ka mea, aole e hiki i keia Hale ke hoole aku i ka mana o na makua mea keiki.
            Kue nui no o Nuuanu, i ka manao i hoopukaia e ka Luna o Hamakua, me ka haakoi iho o kana olelo no ka pilikia o kona Lahui.
            Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i kekahi Komi te Wae. O Balawina, Nuuanu, a me Kaakua.
            Ua kapaeia na rula, a ua heluhelu mua mai o Kapena Loke, he olelo hoololi no ka pauku 175 o ke Kanawai Kivila, e like me ka palapala hoopii a ka poe o Kau, no na mea e pili ana i ka hana Alanui.
            Ma ke noi a Kipi, ua heluhelu aluaia ka Bila, ma ke poo.
            M anao o Kipi, e haawiia i ka Unuhiolelo, a e haawiia i ke Komite o ka Hale i ka la apopo.
            Ma ke noi a Kipi , e waihoia ma ka papa, a hiki i ka wa e noonooia'i, ke Kanawai, e pili ana i ke Alanui: alaila, noonoo.
            Kue ka L una o Waimea, o Kanuka, wahi ana, aole pono e heluhelu akolu i kekahi Bila i ka la hookahi, a ua hoopaneeia a ka Poaha, alaila, noonooia.
            H eluhelu mua mai o Halasi, i ko kapaeia'na o na rula i kekahi Bila, na ke Kuhina o ko na aina e, e pili ana i ka waiho ana i kekahi mau puu dala i ka Waihona o ke Aupuni.
            Ma ke noi a Hala si, ua waihoia i ke Komite o ka Hale i ka la apopo.
            Hoolaha mai o Moku, he Kanawai e hoololi ana i ka pauku 111 o na Kanawai o ka la 25 a Aug., 1860.
            Hoike mai o Ki mo Pelekane, ma ke kapaeia ana o na rula o ke Komite no na Dala Koi Ana, e kauoha ana e waihoia ka palapala hoopii a A. Doiron mea o lima ma ka papa.
            Ma ke noi a Kipi, ua aponoia ka hoike a ke Komi te.
            Hoike mai o Kimo Pelekane, oia Komite, no ka hoopii a C. R. Bihopa, hope o Keohokalole ma, e apono ana i ke noi a C. R. Bihopa, e ae ana e uku aku ka Waihona ia Keohokalole i na dala $271,05. a e hookomoia ia ma ka Bila Kalai Waiwai e ke Kuhina Kalaiaina, me ka uku hoopanee hookahi keneta, mai ka la mua mai o Iune, 1860.
            Manao o Kipi, e lawe mai i ka hoike a ke Komi te.
            Manao o Kahananui, e waiho i ka hoike a ke Komi te, na ke Komite o ka Hale i keia la. Ua kue ia, a aponoia ka hoike a ke Komite.
            Ma ke noi a Kamalo, ua hoopaneeia ka hana.

NA MEA HO U O HAWAII NEI.

            Ua hoomaka ka Hale o ka Poeikohoia, e noonoo i ka Bila Haawina, a ua makaukau no na Luna a pau e hookala i ka maka o ka lakou mau pahi a oi, i hiki ai ia lakou ke oki iho i na lilo o ke Aupuni, a emi iho ilalo.

            OAHU COLLEGE.—Mei 27 me 28, he mau la hoike kula ma ka Punahou. Nui na haole i launa i keia hoike, a ua mahalo loaia ka hana. He pookelaia o na kula a pau ma keia Pae Aina. Nui na mea i aoia malaila. O ka Himeni ana o na haumana, oia kekahi mea i mahalo nui ia.

            ELEU KE KOA HAWAII.—Ua ike makou i keia mau kakahiaka iho nei, i ka paikau ana o na Koa kiai kino o ka Moi, malalo o ke kumu haole akamai a lakou, a ua maopopo ia makou ka Eleu io o na Koa Hawaii. A ke lana nei ko makou manao e hoomanao ae ana no ka Ahaolelo i na mea e holo pono ai o ka hana ana a ia poe.

            Ua loaa mai ia makou he pal apala na Makawiwoole, o Honolulu nei, e hai mai ana i ka hewa o ke koho ana o na Makaainana o Hamakua, Hawaii, ia Halasi, a me na olelo e ae he nui wale, e ku ana i ka hoino aku i ka Lunamakaainana e noho nei i keia kau Ahaolelo no ka Apana i haiia'e la maluna, a no ko makou manao ana, he inoa, kapakapa wale iho no ka inoa i kakauia ma ua palapala la, nolaila ko makou pai ole ana ia mea.

            HEIHEI HOOLELELE PA.—Ma ka la 4 o Iulai e hiki mai ana, e hanaia ana kekahi heihei hoolelela pa, heihei holo maoli, heihei Piula, a me ka hopu i ka huelo nemonemo o ka Puaa; na na haole ia mau mea hana lealea i hoomakaukau, e hiki no i ka poe mea lio ke komo ma ke heihei, me ka uku i ke dala. E hoomaamaa i na lio o oukou e na hoa, no ka la lealea e hiki mai ana. I hele wale kela a ai ka manu iluna.

            KAA I KA PALI.—Oiai e pii mai ana kekahi haole ma ka pali o Nuuanu, me ke alakai i kekahi lio i kaumaha i ka ukana, a hiki ma ka Holoakeahole, loohia ia iho la ia i ka makani puahiohio, a puhiia ka lio lawe ukana e ka makani a haule i ka pali, ia wa no ike ka haole e alakai ana i ka lio i ka holo ana'e o ke kaula ana e alakai ana i ua lio lawe ukana nei, o kona lele wikiwiki ae la no ia, a pakele, hukia pu ia'ku la kona lio ilalo, a make ua maulio nei, pakele mai ia mai haule pu me ka lio a make la.

            KEIKI MAI.—Ua loaa kekahi keiki i ka mai, he keiki i aloha nuiia e kona mau makua, a he keiki hoolohe no hoi. Aka, i kona wa mai, hoole oia aole e inu i ka laau, a ike kona mau makua, ua paa kona manao aole e inu i ka laau, hoopai koke na makua i ke keiki mai, he hana kaumaha loa keia a na makua ; no ka mea, he mai ke keiki, a manao na makua, e make koke ana paha ke keiki; aka, eia ka hope, ua aoia ke keiki, o ka mai, aole ia he kumu e hookuli ai, a mahope o keia hoopai ana, inu koke keia keiki i na laau a pau i haawiia me ka hoomanawanui, a me ka hoolohe. Ma ia hope mai, ola koke ke keiki, pehea keia ? Olelo mai kekahi, he lokoino ke keiki. Aole, he hana lokomaikai a me ke aloha io. Ina paha i ae keia makua mamuli o ka manao o kana keiki, ina paha ua make ke keiki.

            NO KE KAHI KEIKI—Ua hookomo kekahi mau makua haipule i ka laua keiki ma kekahi kula e anoi'i. Ua hooiaio kela keiki i kela olelo a Solomona, ma Sol. 29:15. " O ka laau hahau, a me ke aoia mai, haawi no i ka naauao : a o ke keiki waiho waleia, oia ke hoohilahila i kona makuahine." Lohe na makua no ka pono ole o ka laua keiki, a kaumaha iho la, me ke ao ikaika aku ia ia. Palapala aku laua i kekahi palapala, e hai ana i ko laua kaumaha, a me ka hiamoe ole i ka po, me ko laua uwe waimaka, a me ka pule aku i ke Akua nona, ao aku laua ia ia e makaala, o poino auanei ia, a noi ikaika aku ia ia e hoolohe mai. Heluhelu iho la ke keiki i ka palapala, noho malie hookahi sekona, a emoole ku koke ae la ia iluna, a kiola aku i ka palapala iloko o ke ahi, me ka maka hoowahawaha, me ka olelo iho. " Aia pono no i ka elemakule a me ka luahinine, e ao mai, e kakau palapala, e pule, a e uwe, ina ua hahauia au i ko'u wa kamalii, ua pakele paha au." Mahope iho, ikeia keia keiki ma ke alanui, e hikaka ana no ka ona, a e olelo ana i na olelo ino pelapela. He mau makua haipule ko keia keiki ; aka, ua kuhihewa laua, hookahi wale no keiki kane a keia mau makua, a ua hana oluolu aku laua i keia keiki me ka hoopai ole i kona wa kamalii ; nolaila, ua lilo keia keiki i ka hewa. Nui no na makua i hana like me keia mau makua.

KA N U HOU HOPE LOA.

            Ua Pio o Norefoka.
            Ua puhiia o Me rimaka i ka Pauda.
            Ma ka Moku Sp eedwell, he 14 la mai Kapalakiko mai; ua loaa mai ia makou ka nu hou, he elua pule mahope iho o na nu hou i hiki mai nei.
            Ua lilo o Norefoka i ke Aupuni, a ke noho nei ilaila o Generala Wulu, o ka Akau me na Koa Aupuni. Ua puhiia i ke ahi e na kipi na moku mahu he nui wale, a me kahi hana moku mu Gosapota, Norefoka.
            Ua puhiia o Merimaka, ka moku hao o ka Hema i ka pauda, a ua naha liilii, no ka makau o na kipi o lilo auanei i ka puali moku o ka Akau.
            Ua hoomakaia ka hoouka kaua ma ka muliwai o Misisipi, e ka moku hao kipi L usiana, a ua kaua aku oia i ka moku hao Aupuni, ia Cinacineta, ma ka la 10 o Mei iho nei. A ua weliweli no hoi ke kaua ana, ua hoao mai ke Kapena o ka moku hao kipi e holo mai me kona moku me ka ikaika a pau, a e hookui mai i ka moku Aupuni me kona hao loihi mamua ; aka, ua ikea kona manao e ke Kapena o ka moku Aupuni; a nolaila, i ka holo ana mai o ka moku kipi ua waiho o ia i ka ihu o kona moku me ka makaukau nui, i pakele ai i ka halawai ana me ka hao o ka moku kipi, ua hookuuia'ku ka wai mahu wela o na ipuhao mahu, a ua wikiwiki na kipi e hookaawale koke ia lakou iho mai ka pili ana ma ka aoao o ka moku Aupuni; aka, pili hou no na moku, a ia manawa ua kaua lima na kanaka o na moku a elua, a ua pio na kipi.
            O kekahi moku hao hou o na kipi, o Malora kona inoa, ua hookuiia e ka moku hao Aupuni St. Louisa, a ua ku ka moku kipi, a moku pu mawaena, kaawale o mua, a kaawale o hope, a piho koke iho la no ia manawa koke no. Ua puhiia kahi waiho pauda o kekahi mau moku kipi, oiai e hoouka ana, a ua piho ia mau moku, me ka make pu o na kanaka maluna.
            Ma Koronita, ua kaua liilii no na koa o na aoao elua, a he 40 ka nui o na koa Aupuni i make, a pela no hoi na kipi. Ke nui nei ka mahuka ana o na koa kipi.
            E hoi ana na aumoku Aupuni i Norefoka e noho ai, a e lilo ana paha oia kahi noho paa o na koa Aupuni ma ia wahi. Eono mile ke kaawale o na koa Aupuni mai Rikemona mai i keia mau la, aole paha e loihi, loheia mai ka lilo ana o Rikemona.

Manao Ku-e.

            O makou o na mea kue i ka hewa, ke hoopuka aku nei makou i ko makou manao kue, i ka manao i hoakakaia malalo nei.
            Ua hoopukaia ma ke Kuokoa, he palapala hoop ii no ko Waianae poe ; e olelo ana. E puhiia ka rama ma Hawaii nei. A maloko o keia hua olelo, ua pau loa makou ma ia hoopii ana : Nolaila, ke hai aku nei makou na mea kue i ka hewa; Aole loa makou i makemake ia bila i hoopii ia, aole no hoi makou i kakau i ko makou mau inoa, ma ia palapala hoopii i waihoia'i keia mau olelo i waena o kakou, i pau ai ko oukou kuhihewa, ua pau loa makou ma ia manao hookahi. Aka, o ka enemi o ke Akua ; o lakou kai manao pela. Ua pau me ka mahalo.
A. K. KA UHANE.
H onolulu, Iune, 10, 1862.

Na Palapala.

No ka Oiaio Loa(?)!

E Ka Nupepa Kuokoa e :——Aloha oe,
            Ua hala wai mai au kekahi o ka poe lawe i kou kino, me ka manao o Oiaio Loa, ma ka Hoku Pakipika o ka la 12 o Iune, e olelo ana penei :
            " O ke aha la auanei ka mea e kupono ole ia ia i ka mea nana i manao nui ia mea, ua maopopo ia'u o ka poe hehi hewa ma ka haawina o ka lehulehu me kona hoomaikai mua ole ia, a hehi kumu ole ia, a hehi kumu ole oia ma ka haawina o ka poe maemae, o nei mea he inoa, oia ke ano kupono i ka poe maka keleawe; aka hoi, oiai makou a owau paha, e mau ana ko makou haawina kau like ma ke Kumukanawai : aka, ina o kou eha ka hiki ole ia oe ke hoopii imua o keia Ahaolelo, ke kumu o kou hoohalahala ; alaila, he palua kupono ia i ka hoopuka aku, penei : Pale ka po puka i ke ao, a ua ike lea ae nei hoi i na ukana au i hooili mai nei ma kau ike iho ia oe, a ua manao ua like me makou, me ka i mai, owau kai manao ole ma ka'u kamailio, wahi ana e olelo mai nei, a ua hauoli nui loa paha, ke kuhikuhi ana e hai mai nei i kihupuaa okoa ona o Hamohamo, a pehea la hoi e noho ai ka poe haumia ole ma kona wahi e noho mai nei ; nolaila, ua pili ke ano me he mea la ua kaa pono oia ma kahi o M. Hoka, ina oe i manao e kukulu i hale aniani nou, a he kumu pono ia e olelo ia aku ai, penei, mai pehi mua oe i ka pohaku o hoihoi ia aku auanei, lilo i kumu e naha ai ua hale la ou, ma kau hana ana, a lilo i kui e hoeha ana ia oe.
            Eia ka mea i akaka ia makou, o ke kumu o kou kapa ana mai e hoopoino ana makou i ka makou milimili, oia no ka Moi . E manao ana paha o kona opu malumalu ia e nalo ai keia hookamani, a aole no hoi o kanamai o ua mea o ka hiilani mai nei i na Alii. O ua hiilani nei no paha auanei, e i ia'ku ai he pili pono, ka hooili ana mai i na maka keleawe ona no hoi, a he kumu paha e nalo ai ka ilo."
            A no ka maopopo ia'u, aole i kupono ke pane i hoopukaia ma ke Kuokoa, no na mea e pili ana i kana mau olelo ; no ka mea, me he mea la no ka mea e kana olelo, nolaila ko'u makemake ana e pane no keia mea. O ka mua o na mea a ka lehulehu e hoomaopopo mai ai, oia no ke ano o kana mau olelo me he mea la, he naau punalua, a i ole ia, he hoohalahala paha no kekahi o na mamo a Venusa i lele aku mai ona'ku la, ke kumu alakai nana ia i koi mai e hoopuka i na huaolelo ano hoohilahila i kekahi mea ana i enemi aku ai ? Hookahi no nae mea i maopopo, he kanaka ano ike ole i na rula o ka paio maikai ana, a ke manao paa nei au, he mea paha i noho ma kahi aole o kona haawina. Ua maopopo ia mea, ma ke ano o na kiko o kana mau olelo, he lalau ke kiko, a he lalau pu no hoi na huaolelo ; aka, malia nae paha he makemake e imihala mai i kekahi mea e, ke kumu o ka hoopuka ana i na hua ano huhu ; no ka mea, o ka huhu, oia no ka hoapili o ka hupo.
            Eia nae ka'u noi i ka mea kakau o ka Pakipika, ia Oiaio Loa, e hele hou oia i ke kula i aoia'i oia i nei mea he paio maikai. Ma ka nana ana i kana mau olelo mai mua a hiki i ka hope, he pili ole maoli no i ka pane aku i ke Kuokoa ; nolaila, ua maopopo i ka poe i aoia he pane lalau mawaho o ke kaha o ka pane aku i ka pepa, no ka luuluu nae paha oloko i ka inaina ia hai, ke kumu o ka hana ana pela ? Ke manao nei au, pela io no. He minamina ko'u i na keiki opio e ulu nei, ke kumu o ko'u pane ana ma keia mea, o lilo auanei ma ka paio haku kole a Oiaio Loa i waiho mai nei imua o kakou, nolaila ko'u pane ana, a ina he kanaka ia i ike i ka hilahila, (ke manao nei no nae au aole no i ike i ka hilahila ;) alaila, e aho ia ia ke kuai i ka hale aniani ana i pane mai nei a e kukulu ia hale nona iho, ma kekahi awaawa kanaka ole, i pau kona hilahila, i ka hoolilo i kona manao enemi kino iho i mea nana e pane aku no ke kumu hoopaapaa pili ole mai ia mea, a i mea no hoi nana e ikea mai ai e ka poe naauao hanohano, he kanaka no kahi maluna ponoi iho o ka ili o ka honua a'u e hehi nei. A ina paha ia, ua noho ma kahi hanohano, ke manao paa nei au, ua noho oia ma ia wahi me he mea la he pauku laau i kauaoia a kau i kapa e kekahi wai kahe nui, pela ka pomaikai o kona komo ana ma ia wahi; pela kona ano ma kana kamailio ana mai nei.
AIPUALEHUA.


Olelo Pane ia Kaleilehua.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:
            Ua kukuluia ko'u manao pane aku maluna o ke kahua i hoomakaukau mua ia e Kaleilehua, ma ka Helu 2 4 o ka Hoku Pakipika, e olelo ana, " O na ninau au e E. Kekaula, he mau ninau io ole, he mea pomaikai ole no ka lehulehu, a pela'ku."
            Iloko o ke koi-i-koni o kuu manao a me ka hulahula o na a-a koko o kuu puuwai, no ia mea ka lana ana mai o ko'u manao e pane hou aku.
            He mea maopopo i ka nana ana, o ke kumu nui o kou hoole ana, aole e hai mai i na haina kupono o kuu mau ninau ma ka Helu 12 o ka Nupepa Kuokoa. Eia no, no kou makou o ku i ka nuku o ke A-u, a ike iho oe i ka lilo o ko mau olelo ma ka Hoku Pakipika i mea ole ; no ka mea, ina i aai mai oe i na haina kupono o ua mau ninau la; alaila, e loaa ana ia oe ka laau a Peleiholani, i haha iho ko hana e nemo ana.
            A he mea maopopo no hoi, o oe kekahi i heluia ma ka papa o ka poe hupo ; nolaila, he mea pono ke kapaia mai koa inoa o Kaleihupo, aole o Kaleilehua.
            Ma ka hoomaopopo ana i kuu mau n inau, he ki ia nana e wehe ka a-a, nana e paku na manao noonoo iloko ou, a e kau ai la hokau mau olelo noloko mai o ka moeuhane.
            Oia no, noonoo no nae oe i ko hai o le i na haina o ua mau ninau la, o akaaka e mai auanei ka la, a me ka mahina.
            Ke i mai nei oe no kuu hoike ole aku i ka papa inoa o ka poo nana au i hai mai. Heaha kau ilaila ? Ina e hai aku au i na moa, aole no e pau kou hupo. He makehewa ia'u ke hai aku i ko lakou mau inoa ; aka, he mau hoa lala no ua Ahaui Nupepa la i ka wa mamua aku, oia hana ana, a no ka ike ana ia hemahema haalele. A ina nae o ka mea ia e pau ai kou pane kuhihewa ana ma ka Pakipika, ma keia hope aku : alaila, e hai aku paha au i na inoa.
            E Kaleilehua, e aho e lilo au i kumuao nau, ma keia mea, a e ao aku au ia oe penei. E noonoo e oe mamua o ka pana ana ; alaila, e loaa no na rula o ke kamailio ana, aole o ka pane noonoo ole, e iike me oe i pane ai ma Ladana kahi latitu ole. A ia la, ka i ka nuku eueu a kanaka Hawaii la ! No keaha ke ku ? No ka nana ole a maopopo mamua o ka pane ana, a laa la—hoka la.
            E akahe le oe o loaa auanei oe i Ka makani lai malo o kuu aina nei la, he Apaapaa. Me ke aloha.
E. KEKAULA.


Make emoole.

            Ua make iho nei kekahi wahine o Kahalekai kona inoa, he wahine kahuna ia no ke Aupuni, p ela kana olelo, a ua make i ka la 3 o Mei. Eia kona mea i make ai, moe iho la ia i ka po, loaa iho la ia ia ka moe uhane, holo mai la kekahi puaa a nahu mai la ma kona lima hema, a pale aku la kona uhane i ka puaa. Alaila, lele hou mai ka puaa, a nahu hou mai la ma kona lima akau, a hikilele ae la ia mai kona hiamoe ae, a hoala aku i kana kane, eianei e? Alaila, ala ae ke kane, heaha hoi keia au i hoala iho nei ia'u. I mai la ka wahine ia ia, heaha ka hoi kau, he moe hoi paha na'u.
            Hele mai nei no keia puaa a nahu mai nei no ma kuu lima hema, a pale aku nei no hoi ko'u uhane, a lele hou mai nei no ua puaa nei, na nahu hou no ma kuu limu akau, o ko'u puoho ae nei no hoi ia, heaha la ke ano o keia moe a'u? I mai la ke kane, heaha la.
            A i kekahi po ae, o ka l ua ia o ka po, loaa hou no ua wahine nei i ka moe, he puahiohio i wili pono mai ma ke alo o kona uhane, makau kona uhane, holo aku la, a ike aku la ia i kekahi hale, e hamama mai ana ka puka o ka hale, o ka hele aku la no ia o kona uhane, a komo aku iloko o ka hale. A hiki mai la no ka puahiohio, ma ka hale o kona uhane i komo ai, o ka hina iho la no ia o ka hale, a hikilele ae la ia, ua paa loa kona hanu, a mahope loaa mai kona oluolu, a hai aku la ia i kana kane i keia moe.
            Ua loaa hou iho nei au i ka moe i keia po, he puahiohio ka ko'u uhane i ike aku nei, e wili pono mai ana ma ke alo o ko'u uhane, o ka makau no ia o ko'u uhane. E like me kona moe ana i ka uhane, ka mea i haiia maluna ae, pela kana i hai aku ai i kana kane, a pela no ka hai ana aku i kekahi mau makamaka ona.
            A i ka auwi ana ae paha o ka la, loaa mai la kekahi i-a, he Ahua, na Kaawa mai, oia ka lakou i-a i ai'i, i ka wa i puhiia'i o ke kukui. Alaila, ai iho la lakou, a maona e no kana kane, a me na hoa ai ona, ai no ua wahine nei a loihi loa kana ai ana, o ka pio iho la no ia o ke kukui, me ka maona ole o ua wahine nei, o ke oki no ia o ka ai ana.
            O ka hoi aku la no ia me ke kane a ko lana puloulou makika, komo aku laua iloko a moe iho la, a lohe aku la ke kane i ka nunulu, ninau aku la ke kane, heaha keia ou, aole ona ekemu aku. Alaila, hele aku la ke kane e puhi i ke kukui, aole i a ke kukui, nunulu hou no ua wahine nei; alaila, kena ae la ke kane ia Keoni, e hele i ke puhi kukui. A a ke kukui, i hoomalamalama aku ka hana, ua make loa.
            Ia manawa, ulu ae la lakou i kona ki no iluna, lomilomi iho la ma o a maanei, aole ona hanu ae, uwe iho la lakou. Alaila, ninau mai la ka luahine i ke kane a ka wahine i make, auhea no hoi na opala laau a olua, i aku la ua kane nei, aole i maopopo ia'u ka hana ana, i aku la no ua luahine nei, e kii aku oe, a ka papaalaau manoanoa la, oia kau e lawe mai, kii aku la ke kane, a ua papaalaau manoanoa la, hoike aku la i ka luahine, ike mai la ua luahine la, i mai la, oia, e mama iho oe a puhi aku ma ka waha. Alaila, mama iho la ke kane a wali, puhi aku la ma ka waha o kana wahine, a halulu aku la ka makani iloko o ka opu o ua wahine make nei, aole ola, ua make loa, o kona manawa iho la no ia.
            Aka, o keia wahine, ua hiki i ka lapaau i ko hai mai, me k a olelo aku, ua make oe i na Akua Aumakua ou, e Ao-luau oe a kualima. Alaila, e huli oe i Awa, i Ilio hiwa, i Puaa, i Moa lawa ; alaila, o ka pau no ia o ka huhu o kou Akua Aumakua.
            A i ka make ana o keia wahine, aole e hiki i ke akamai ke lapaau ia ia iho, ua pau kona hookalali ana, ma ka aoao kahuna. E na kahuna mai Hawaii, a Kauai, e nana mai