Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 30, 21 June 1862 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA:
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE. HONOLULU, IUNE 21, 1862. HELU 30.

[Unuhiia no ke Kuokoa.]
HE KAAO
N O KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.
HELU 6.

            A LAILA, OLELO AKU LA KEIA I ka wahine, "Makemake mai la ka hoi au i ka hololio." I aku ka wahine, " Ei ae no hoi kahi lio lele o kaua la." Ae aku la keia, a kena koke aku la keia i ke kahu lio, e hana i ka lio a paa, o ko ia nei hele aku la no ia a ee ae la keia a kau iluna o ua lio lele nei.
            O ka lele aku la no ia o ka lio, pau aku la na kanaka e makaikai ia ia nei, a o ke Alii Wahine hoi, hoomakaukau keia e pii iluna o ka Aleo e noho ai. I aku keia i ke aikane, " E pii kaua iluna o ka Aleo." Olelo aku ke aikane me ka hai aku ia ia, " E hele ana au i ka auau." Ae aku la ke Alii Wahine, o ko ia nei hele aku la no ia a hiki i ka wai, auau keia, ka lele no ia o Hapaikai-a a hoi mai la, hookokoke iho la keia ia Maria, alaila pane aku la ke Alii Wahine, "Ka hehe! aia ua wahi kanaka nei ke hookokoke iho la i kahi o kuu aikane."
            Lele hou aku la keia, o ka hoomakaukau no ia o Ma ria, ia hoi hou ana mai a Hapaikai-a, ua paa ka hainaka lele o ia nei, a kokoke, huki ae la keia i ka hainaka lele o ia nei, o ka lele pu aku la no ia o laua nei. Ia manawa, ike aku la ua wahine nei, a uwe iho la, "Auwe ! lilo kuu kane i kela wahine hoopunipuni o ka hele ana mai nei." O ke kaa iho la ia o ua Alii Wahine nei mai luna iho o ka Aleo, a haule ilalo, make loa. O ko laua nei hele aku la no ia a kahi o ke kaikuahine, noho laua nei hookahi pule o ka noho ana me ke kaikuahine, o Mele.
            Hele laua nei a kahi o na makua, i Mau na Aniani, noho laua nei ilaila, elua pule o ka noho ana me na makua, me Lani, a me Honua. Ma ia hope iho, hele laua nei a hiki i Keahialoa, kahi o ke kupunakane o Kiapolo, noho laua nei ilaila, hookahi pule o ko laua nei noho ana ; alaila, hoi laua nei a hiki i ke Aupuni o ia nei. Iloko nae o ia hele ana a laua nei ma kela mau wahi i haiia ae la maluna, aole laua i hui; no ka mea, ua olelo no o Hapaikai-a, aia a mareia laua.
            I ko laua hiki ana i ua mau Aupuni nei ekolu, ki ka pu aloha o ka aina, no ka paa ana o Hapaikai-a iloko o ka Halepaahao, a me ka huli ana a Maria i ke kane, a pau ia, weheia ka puka o ka Hale Alii; alaila, ike o Maria i ka nui o na kanaka a me na'lii o ke Aupuni, noho laua nei a hala na la ekolu, mareia laua nei a pau ka mare ana. Noho kane a wahine laua nei i ke Aupuni o laua nei, o ua mau Aupuni nei ekolu, ua huli ae la ke alo iluna, ua pau ka holo ana iloko o ka moana.
            Mai ia manawa mai, noho laua nei a hapai o Ma ria, a hanau ka hiapo, o Eiki Daimana ; hapai hou keia, a hanau, o Eiki Kalapu, a nui; hapai hou, a hanau mai o Eiki Haka, a nui; alaila, hoonohoia na keiki i na Aupuni ekolu o Hapaikai-a; o Eiki Daimana, o ke Aupuni Daimana kona ; a o Eiki Kalapu, o ke Aupuni Gula kona; a o Eiki Haka, o ke Aupuni Dala kona ; pau na Aupuni o Hapaikai-a i na keiki.
            Ma ia hope iho, hapai hou o Ma ria i ke keiki hou, a hanau mai oia o Eiki Peki; ia keiki, hoi laua nei i kahi o na kupuna o Hapaikai-a, i o Diabolo me Gehena, i Keahialoa, noho laua nei a hala he manawa loihi, waihoia o Eiki Peki i na kupuna ka hanai, hoi laua nei a ke Aupuni o na makua me ke kaikuaana o Maria ; alaila, pau ka moolelo o Hapaikai-a.
            E nana kakou i ka moolelo o Eiki Peiki, hanaiia o Eiki Peiki a nui, e na kupuna ona, e Diabolo ma laua o Gehena, aoia keia i ka ike me ka naauao, a me na hana akamai a pau, aoia i ka oihana kaua, ke kaka pahi, kela oihana keia oihana, a loaa ia ia nei ka ike a me ka makaukau ma keia mau oihana a pau, ai lolo keia, o ka ai lolo a ua keiki nei, he laau nui, he Wi ka inoa, hookahi haneri kanaka nana e apo, puni ua laau nei. Olelo aku na kupuna ia ia nei, " Ina i moku i ke oki hookahi ana, o oe ke kupu o ka aina, mai luna a lalo, aole ou mea nana e hoopoino."
            Ia manawa no, hopu iho la keia i ke koi lipi, hele keia a ma ke kumu o ua laau nei, manao keia, aole e moku i ke oki hookahi ana, ma ko ia nei noonoo ana, me ka ikaika loa e oki ai ; ia oki ana no, o ka moku no ia o ua laau nei, a hina iho la ilalo, oia no ka hekili a kakou e lohe nei i ka halulu, a o ka helelei ana o na lala o ua laau nei, oia ka ka nakolo ana'ku o ka hekili, i mai la ua mau kupuna nei, " Aohe kupu e ae o ka lani a me ka honua, o oe wale no, a o ka pau ae la no ia o ka manao ana ia oe."
            Ma ia hope iho, hoi lakou nei a ka hale, ai ka aina awakea, a pau ka aia ana ; alaila, olelo hou mai ke kupunawahine, " E kii ae au i na kupunakane ou, i mau hoa hele nou." Kii aku la ua kupunawahine nei ia Ipukukuikomokapapouli, me Puapuamoalele, me Kamaaholo, me Hamakalele, me Ohelele, a me Noholele." Olelo hou aku la ua kupunawahine nei, " Eia ia lakou nei kou pono a me ka hewa, ke ola, a me ka make." I aku la ua wahi keiki nei, o Eiki Peki, " O ka pauaho koke mai nei no ka ia o olua ia'u, kainoa no paha he noho pu ko kakou a huna aku au i na iwi o olua, a o ke kipaku e mai nei no ka ia o olua ia'u."
            Ia manawa no, olelo mai la na kupuna ia ia, "Ua pau ae la no ka maua wahi e ao aku ai ia oe, i hoonohoia mai oe me maua i ao aku ai maua ia oe i ka ike, a me na hana akamai a pau, a me ka mana, a ua pau ae la no hoi ka maua wahi e ao aku ai, ua ai lolo iho la no oe i ko kupunakane, ia Kanikawi, hookahi no hahau ana o ka maka o ke koi, o ka hina no ia ilalo. Nolaila, e hele oe e imi i na Aupuni hookahi haneri me kanalima." Ae aku keia e hele, he nani hoi ia, ua hookuu mai la no hoi olua ia'u.
            Moe iho la lakou nei a wanaao, hoala ana na manu daimana ia ia nei, "E ala'e hoi paha oe e Eiki Peki e moe nei, eia ka wai holoi me ke kawele, a me ke kahi." Ala ae la keia e ku ana ke poi wai holoimaka, holoi keia a pau, kahi ka lauoho a maikai, hookomo na manu daimana i ke kapa daimana, i nana iho ka hana o ia nei, maikai launa ole, i iho la keia iloko ona, " Nani wale hoi ke ku a ke kanaka maikai, pali ke kua, mahina ke alo, i ke ku a ke kanuka ui."
            Ia manawa koke no, p uka aku keia mai kona lumi aku, i nana aku ka hana o ia nei, e noho maiana na kupuna o ia nei iluna o na noho daimana, hele aku la keia a noho iluna o ko ia nei noho, ai lakou nei a maona, me he mea la i paia ae na maka o ia nei, i nana iho ka hana, aole na mea ai o luna o ka papaaina a lakou nei, ku ana na omole waina ekolu me na kiaha ekolu, inu lakou nei a pau, a me he mea la i paia hou ia ae na maka o ia nei, i nana iho ka hana, ku ana na omole barani, inu iho la lakou nei a pau, ia manawa, i iho la keia iloko ona, " Akahi no au a ike i keia mea kupanaha loa."
            Ma ia hope iho, hoomakaukau keia no ka hele ana, olelo mai la ke kupunawahine ia ia, " Eia kau ai la o ka Laumaona, i hele oe auanei a i pololi ea, hoopa ae no oe i ko alelo, maona no, a i makewai auanei oe ea, hoopa ae no oe i ko puu, kena no ko makewai." Puka ae la lakou nei a mawaho o ka hale, komo aku la keia iloko o ke kaalele, me na kupunakane ona, a o ko lakou nei lele aku la no ia a waena konu o ka lewa, ninau keia i kekahi kupunakane ona. " Aole anei he Aupuni mamua o kakou?'' Pane mai ke kupunakane, " He Aupuni no, o ke Aupuni o ko makuahine, oia hoi ke kaikuahine o Hapaikai-a." O ka nui o na la i hala ia hele ana, hookahi makahiki me na la elima, hiki lakou nei i Mauna Hoano.
            Hoomaha iho la lakou nei a liuliu, olelo aku keia i na kupuna ona, " O ke Aupuni anei keia o Pua Rose, ke kaikuahine o Hapaika-ia ? " Ae aku no kona mau kupuna, a hoomaka lakou nei e lele hou, o na lele ana a pau a lakou nei e lele nei iloko o ke kaalele, o ka lele iloko o ka lewa me ka makani, a kokoke lakou nei i kahi Aupuni uuku o ka makuahine, o ka inoa o keia wahi Aupuni uuku, o Aina Hau, iho iho la lakou nei ilalo a ku ana i ka honua, ike aku la keia i ke ano o ka aina, a me na holoholona, aole nae he kanaka. Olelo aku la ua keiki nei i na kupuna ona, " He holoholona wale iho la no ka ke kanaka kamaaina o keia wahi Aupuni uuku ?" Ae mai la na kupuna, me ka olelo hou mai, " Aia no a iho mai ko makuahine, kua kanaka ae la na holoholona." (Aole i pau.)

No ka Hipa Hou.

            Ma ka Mok u Kialua Olelo o Emma i ku mai nei i na la i hala iho nei, ua loaa mai ia Mr. Stapenhorst ma, he 12 Hipa maikai loa, ewalu hipa kane, a he 4 hipa wahine, no ka hanauna Marino. Ua makemake nuiia keia ano hipa no ka maikai loa o ko lakou hulu, ua like ka maikai me ka pulupulu maikai loa a me ke kilika. Ke holo hihiu na hipa, he inoino loa ko lakou hulu, a he 10 keneta wale no ke kumukuai ke kuai aku ; aka, ina he maikai ka hulu, a ua malama pono ia hoi ka hipa, alaila hiki ke kumukuai o ka hulu o ia hipa ma Europa, mai ka 20 a hiki i ke 40 keneta no ka paona hookahi. O na hipa i loaa mai nei, he opiopio e like me ke kii maluna'e nei, a ua kuaiia'ku i na haole hanai hipa, i mea hulu, no na dala he 200 pakahi. O na hipa maikai ole, he loaa no i na dala uuku loa, elima paha dala. Ma keia mea e ikeia'i e ka poe heluhelu mai i keia pepa, ka makehewa o ka hanai ana i na hipa inoino a me ka oi hoi o ka pono ke hanai i ka hipa maikai. A nolaila, o ka poe e makemake ana e hahai ma keia hana a na haole akamai, e pono e heluhelu nui me ka hoomaopopo i ke ano o ka lakou hana ana, i loaa'i ia lakou na Hipa, Bipi, a me na Lio maikai. A i ike mai hoi ka poe e makemake ana e ike mai; nolaila, ua hookomo makou i ka manao mahope iho nei no na mea e pili ana i na holoholona.

No ka Hanai Holoholona.

            Ua maheleia ka Oihana Mahiai i elua mahele okoa, oia hoi ka mahiai maoli a me ka hanai holoholona. Ma kekahi wahi, he kupono ka hanai holoholona, aole hoi i kupono nui no ka mahiai maoli. Ma kauwahi o Oahu, Maui, Molokai, Hawaii, Kauai, a me Niihau, he kupono nui i ka hanai holoholona. O ka aina aa, pohaku, maloo, e like me Kahikinui ma Maui, a me kau wahi o Hawaii, a me Niihau, ua kupono loa no ka hanai Kao, a me ka Hipa paha. No ka mea, ua ola pono ia mau holoholona ma kahi weuweu uuku, a me kahi pali no hoi.
            Ma kekahi mau wahi ma na aina kula, e like me Aliomanu, a ma Papaa, ma Kauai, ua kupono no ka hanai Hipa. Ma kekahi mau kula hoi, he pono no ka hanai Bipi, a me na Lio. Ma kekahi mau aina hoi, ua kupono maoli i ka mahiai.
            Eia nae ka makou e wehewehe ai ma keia pepa, no ka hanai holoholona. E mahele ana i keia wahi olelo i eha mau manao okoa, peneia :
            1. Na holoholona e hanai ai.
            2. No ka imi ana i na holoholona ano maikai e hanai ai.
            3. No ka malama pono ana i na holoholona.
            4. Ka hoolilo hope i ke kuai ana aku i ka wa pono.
            1. Eia ka ma nao mua. O na holoholona e hanai ai. Aole no he loina e kupono ana no na mea a pau, aia no i ke ano a me ka nui o ka aina e maopopo ai na holoholona e hanai ai. He mea pono no nae i ka poe mahiai ke hanai i kekahi mau holoholona i kupono i mea ai no ko lakou ohana iho. Ma kahi i ulu nui ai ke kalo, ka ipu pu, a he kulina paha, he mea maikai ke hanai i mau puaa, a ma na aina maloo hoi, i Kao, i Hipa, a me ka Bipi paha. Eia nae ka hewa, o ka hookuu ana i na holoholona ma kahi e kanu ai ka mea ai, he pilikia nui no ia.
            Eia ka pono, e hoohele aku i na holoholona a pau ma kahi kaawale, a o ka poe e hanai nui ana i na holoholona, i mea kuai aku, aia no i kela mea keia mea ka noonoo i ke ano o ka holoholona ana e hanai ai. O ka Bipi, a me ka Hipa paha, na holoholona i oi ka waiwai i keia manawa ke hanai nui, a ke hanai uuku paha no kou ohana iho. He ole loa no ka Lio. Aole pomaikai ka aina i ka hanai nui ana o kanaka i ka Lio, aole hoi pomaikai ke Aupuni ilaila.
            O ka Bipi, he nui ka waiwai nona mai, he kauwa kokua nui ia no ke kauo ana i na ukana, a me ka lawe ana ma kona kua. He waiu ko ka Bipi wahine, e pono ai no na keiki a me na makua, a o kona io, he mea ai hoi ia, a o kona ili, e lilo no i ke kuaiia aku. Pela no hoi ka Hipa, he mea ai kona io, a e lilo no kona hulu a me kona ili i ke kuaiia i ke dala.
            2. O ke ano o na holoholona e hanai ai, he mea nui ia. Nui loa na ano okoa o kela holoholona keia holoholona, he maikai loa kekahi mau ohana holoholona, a he maikai hapa kekahi, a he ino maoli kekahi. O kekahi ohana Bipi, he momona mau ma kahi i uuku ka mauu, o kekahi mau ohana hoi, he momona ole, he wiwi wale no, ma kahi i nui ai ka ai. He ano laka kekahi holoholona, a he ano hihiu hoi kekahi ; a nolaila, he mea nui ka imi ana i na holoholona ano maikai. Ina paha he nui ke kumukuai o na holoholona ano maikai i kinohou, e hoi mai no auanei ia lilo ma ka hikiwawe o ka lilo o ia holoholona i ke kuaiia'ku, a ma ke kumukuai oi aku no hoi.
            I kekahi wa, ua laweia mai ma keia Pae Aina, mai na aina e mai, na Bipi ano hou, he kumukuai nui no. O kekahi, he $200 no ka Bipi hookahi, a i ka wa i laha ai ua Bipi la, ua kuaiia na keiki i $20 no ka mea hookahi, a ma ia kuai ana, ua hoi mai ke kumupaa i lilo no ke kuai mua ana, ma ke kuaiia ana o na keiki he umi. Eia nae ka pomaikai, ua mahuahua loa ka maikai o kona ohana Bipi, a ua laha ia ano maikai iwaena o kanaka. Pela hoi na ano Hipa hulu maikai, he $200 ke kumukuai no ka Hipa hookahi, e hoi mai no auanei ia lilo nui, ma ka maikai o ka hulu, a me ke ano momona o ka Hipa. Nolaila, eia kekahi loina paa i maopopo i ka poe naauao, o ka nui o na lilo no ka hanai ana i na holoholona ano ino, wiwi, ua iike a ua oi aku paha, i ko ka holoholona ano maikai, a o kona kumukuai ke kuaiia'ku, he emi loa ilalo. Nolaila, ua akaka lea ka waiwai ma ka imi ana i na holoholona ano maikai e hanai ai.
            3. Eia no hoi kekahi. Ua akaka ka pono o ka malama pono ana a hanai pono ana i na holoholona. Ma ka malama pono ana a hanai pono ana, e lilo ai na holoholona i mea maikai, a momona hoi. Ina paha ka hanai ana, he wiwi wale no na holoholona, e hoowahawahaia no ia. Ina he Bipi hanai ke pepehiia, aole i makemakeia ka mea wiwi, aole e lilo i ke kuaiia. Lilo koke no nae na holoholona momona i malama ponoia, i ke kuaiia'ku i ke dala. Aole pono i ke kanaka palaka, molowa, ke hanai holoholona, o wiwi auanei lakou no ka malama pono ole ia. Ua like ia me ka mahinaai kanu, ina i malama ponoia, a waele mau ia, e ulu maikai no ka ai, a hua nui mai, a ina waele ole ia, aole hua nui mai ; pela hoi ka hanai holoholona ana.
            4. Eia hoi keia. Ua pono i na mea hanai holoholona i mea kuai aku, ke kuai koke i ke dala, i ka wa e momona maikai ana ua holoholona la. He aho iki no ke kuai emi i ko ka malama loihi ana, no ka makemake i kumukuai nui. Ina pela, poho loa ka hanai loihi ana o na Puaa, e like me ka hana a kekahi poe kanaka o Hawaii nei, i mau Puaa niho loloa, he hoailona no ia no kona mau makahiki. Ua hanaiia kekahi mau Puaa i umi makahiki a keu aku paha, a o ka ai i lilo i ka hanai ana o ua Puaa nei, ua like paha me ka $10 i kela makahiki, keia makahiki. Ina he umi makahiki o ka hanai ana, ua like ka nui o ka lilo me na dala hookahi haneri! Poho loa ia hana ! Ina e hanai Puaa ana, eia ka pono, e imi i ka Puaa momona koke e hanai pono i hookahi makahiki paha, a emi mai paha ; alaila, kuai koke i ke dala, a i ole ia, e pepehi i i-a no ka ohana o ka hale. A oiai e ulu ana keia ohana, ua hanau hou ka ohana hou e pani ai i ka hakahaka o na mea i lilo. Ina he kuai emi, e aho ia i ka hanai loihi ana.
            E na kanaka hanai holaholona, ina e malama pono oukou i keia mau rula eha i haiia ae la maluna, e puka pono aku ka oukou hana ana, aole no e poho.

AHAOLELO HAWAII.
Hale o ka Poeikohoia.
LA 29.—Iune 4.

            Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Balawina, he palapala hoopii no Lahaina, 160 inoa, e noi ana: E hanaia i Kanawai e kauoha ana i ka poe mea Aina kula, e pa i na Aina o lakou. Haawiia i ke Komite no na Hana Hou.
            Heluhelu mai o Kipi, he palapala hoopii no Honolulu, 70 inoa, e noi ana: E hookuuia ka poe i 4 keiki i na auhau a pau. Haawiia i ke Komite.
            Heluhelu mai o Kipi, he palapala hoopii no Kohala, e noi ana: E hanaia i Halemai no Kohala Akau. E hooleia ka poe noho Oihana, aole e Kohoia i Lunamakaainana. E hoomauia ka noho ana o Papaua, i Luna no ia apana. E Hoopauia na Loio apana a pau, koe ko Oahu. E hoopauia na kokua o ka Lunakanawai. I hookahi Lunakanawai o Kohala Hema, a me Kohala Akau. E Hookaawale i puu dala no ke Alanui, mai Niulii, a Kalua. E hoopauia ka auhau Alanui maluna o ka poe mai. Haawiia i na Komite.
            Heluhelu mai o Kahookano, he p alapala hoopii no Lahaina, e noi ana : E hoihoiia ke dala kula i ke Kiaaina. Haawiia i ke Komite.
            Heluhelu mai o Kapihe, he palapala hoopii no Makawao, e noi ana : E hookuuia ke dute maluna o kekahi mau waiwai. Haawiia i ke Komit e.
            Heluhelu mai o Bar enaba, he palapala hoopii no Kohala, no na Komite he 13, e noi ana: I pa holoholona helehewa no Kohala, e hanaia i Kanawai ma ua hoopii mua a lakou. I ha wai mai Waimea a Kawaihae. Haawiia i ke Komite, hoomoeia kekahi mau Pauku ma ka papa.
            HOIKE NA KOMI TE MAU Hoike mai o Kanuka, o ke Komite no ke Koho Ana, e kauoha ana e kapaeia o Makaioulu, mai ka noho ana i Lunamakaainana no Puna, a e Koho houia i Lunamakaainana no ia apana. Manao o Halasi, e apono i ka hoike a ke Komite.
            Manao o Ka hananui, e waihoia i ka Komite o ka Hale i keia la.
            Ua aponoia ka hoike a ke Komi te, a ua waiho hakahaka ka noho Lunamakaainana o Puna.
            Hoike mai o Wilimana, o ke Komite Waiwai, no ka Bila Haawina o neia mau makahiki elua e hiki mai ana. Ua hoike mai ke Kuhina Waiwai i na dala e manaoia'na e loaa mai no ke Aupuni, 4 wale no o ke Komite i kakau inoa ia mea, aole o Halasi i kakau inoa.
            Manao o Wepa, e apono i ka hoike a ke Komi te.
            Hoakaka mai o Hala si, i kona kumu i ae ole ai; oia ka mea i kakau inoa ole o ke Komite Waiwai. Hooponopono mai o Wilimana, no na olelo a Halasi.
            Manao o Kimo Pelekane, he makehewa ka hoopaapaa ana no ia mea.
            Manao o Hikikoke, e lawe mai ka Hale i ka hoike a ke Komi te, a hiki i ka wa pono e heluheluia'i o ka Bila. Hooholoia.
            Hoike mai o Kapena Loke, o ke Komi te Wae i ka Bila Mokumahu, i waihoia e noonoo lakou, a ua hoike mai lakou i ua Bila la me na hoololi a lakou.
            Noi o Kimo Pelekane, e lawe mai i ka hoike a ke Komite a me ka Bila, a e noonoo ma ke Komite o ka Hale i keia la. A ua hooholoia.

NA OLELO HOOHOLO.

            Hoopuka mai o Kaakua, he Olelo Hooholo, e hapai hou i ka noonoo ana i ka hoopii a Alfred Doiron i waihoia i nehinei ma ka papa. Kue o Wilimana.
            Olelo mai o Kanuka, ua noonoo kapulu ole ke Komi te no keia hoopii, a ua maopopo kona ukuia'na; a nolaila ko lakou hoike e hoomoe ma ka papa.
            Hoike mai o Pomaikai, a me Kaakua, i ke kumu o ko laua manao ana ua pono ole ia hoike ana a ke Komite.
            Hoakaka mai o Kimo Pelekane, i ke kumu o ko lakou Hooholo Ana. Pela no hoi o Kaauwai. Ua waihoia ka Olelo Hooholo ma ka papa.
            Hoolaha mai o Kaauwai, he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 7 o ka Mokuna XIII o ke Kanawai Karaima. E hoopauia ka auhau ana o ka poe i Hoopaiia i na Karaima Nui.
            Hoolaha mai o Kahookaumaha, he Bi la Kanawai e hoololi ana i kekahi Pauku o ke Kanawai Kivila.
            Hoike mai o Kaakua, he Olelo Hooholo, e noi ana, e Kauohaia ke Komite o na Buke Helu, e kikoo aku i na dala, he $38.00, o ka lilo ana i na hoike no ke Koho ana. Haawiia i ke Komite no ke Koho Ana.
            Heluhelu mua mai o Wilimana, i ka Bila Haawina. E hookaawale ana i na dala, he $487,854, no na lilo o ke Aupuni, no ka alua makahiki e hiki mai ana.
            Eia iho ka huina o na Haawina no kela, a me keia Oihana.
            No ka Moi, a me ka Ohana Alii.......$48,000.00
            No ka Oihana Kalaiaina,........... 143 ,328,00
            Oihana o ka na ai na e.............. 20,000.00